Morgunblaðið - 07.01.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 1993
Brestir í kerum
I. hluti
eftír Gísla Jónsson
Inngangur
Enn nefni ég hversu mikla hæfí-
leika þarf til þess að skipta öllu í
þrennt. Jósef Stalín, sem margir
kannast enn við, skipti t.d. bændum
í þrennt: stórbændur, miðlungs-
bændur og smábændur. Þetta þótti
lærisveinum hans og dýrkendum
mikill dásemdarvottur, einn af
mörgum, um visku hans, jafnvel
eftir að „Sólin Mikla formyrkvaðist
á himni sínum fyrir guðs miskunn
í mars 1953.“ (H.K.L. Skáldatími,
291).
Nú hef ég enn rofið heit þess,
að síðasta grein mín væri hin síð-
asta. Ég er eins og hver annar fík-
ill, dett í það, hversu mikla timbur-
menn sem ég hef eftir síðustu grein.
En til þess að freista þess að auka
mér tiltrú ætla ég að skipta þessari
grein í þrennt (eða öllu heldur búa
til þijár greinar) og sletta mér enn
einu sinni fram í það sem mér kem-
ur ekki við.
Horft út í heim
Ég reyni að fylgjast með. Helstu
gluggar mínir til umheimsins eru
fréttastofa sjónvarpsins, Morgun-
blaðið og enska tímaritið The
Economist (ögn hallt undir Líberala
á Englandi, fínnst mér). í því er
oft mikil viska, einkum um lönd og
þjóðir sem ég veit lítið um.
Við mér blasir umfram annað í
þessum heimi að lýðurinn í lýðræð-
isríkjum Vesturlanda firrist leiðtoga
sína. Hann er óleiðitamur, leiður á
flokkaskipuninni og foringjunum.
Líklega er skýrasta dæmið frá Dan-
mörku. Allir stærstu stjórnmála-
flokkar landsins, forystumenn at-
vinnurekenda og launþega, allt sem
hér á landi hefur heitið Þjóðarsátt,
mælti með Maastricht, en ósátt þjóð
felldi Maastricht. (Hitt er svo eins
og hver annar danskur húmor, að
bráðum munu Danir samþykkja
Maastricht án Maastrichts).
í Bandaríkjum Norður-Ameríku
féll Bush þrátt fyrir afrek á erlend-
um vettvangi.
í Frakklandi rétt aðeins mumrað-
ist Maastricht í gegn um þjóðarat-
kvæði, og Sósíalistaflokkurinn
(Kratar) sem þar stjómar á þingi
og forsetastóli, fékk vesöl 16% í
síðustu sveitarstjómarkosningum.
í Þýskalandi hraðminnka vin-
sældir „hins nýja Bismarcks", og
Helmuth Kohl dugir ekki að hafa
sameinað Þýskaland.
í Svíþjóð féll stjóm Jafnaðar-
manna sem heimurinn var tekinn
að telja náttúmlögmál eins og gang
himintungla.
Á Ítalíu riðar allt valdakerfíð til
falls. Gamli Kommúnistaflokkur-
inn, stærsti og sjálfstæðasti komm-
únistaflokkur vestantjalds langa
hríð, er klofínn í herðar niður, og
Kristilegir demókratar hafa ekki
séð það svartara. Jafnvel Langbarð-
ar em risnir upp af gröfum sínum
á Norður-Ítalíu með tugi þingsæta
og vilja ekki lengur gjalda skatt til
fátæktar og stórglæpa í syðri hluta
ríkisins.
Á Bretlandi hélt Major, sem velt
hafði sjálfri Jámfrúnni úr sessi,
naumlega velli og því aðeins að
kjördæmaskipun og kosningafyrir-
komulag er vægast sagt mjög um-
deilanlegt. í Kanada þ'oldi Brian
Mulroney forsætisráðherra mikla
auðmýkingu í þjóðaratkvæða-
greiðslu um stjómskipun sam-
bandsríkisins. Þjóðin hafnaði sam-
komulagi foringja kerfísins út um
allt ríkið.
Merkilegt er að fylgið, sem
stjórnendur missa, færist ekki nema
lítt yfír á „hefðbundna" stjórnar-
andstöðu. William Clinton var t.d.
kosinn forseti með aðeins 43,2%
atkvæða, en það er minnsta fylgi
bandarísk forseta síðan Woodrow
Wilson var kjörinn 1912.
Meira en litlir brestir virðast vera
í keri vestræns lýðræðis. Því sem
áður segir, fylgir náttúrlega að alls
konar lýðkæringar (popúlistar)
vaða uppi, sumir með tveggja stafa
prósentutölu í Frakklandi, Franz
Schönhuber í Þýskalandi, Carl I.
Hagen í Noregi og Jan Wachtmeist-
er í Svíþjóð. Danir vom þarna langt
á undan samtíð sinni, meðan Mog-
ens Glistrup var og hét, en Pia
Kærsgárd stýrir þó enn talsverðum
þingflokki.
Getum við íslendingar vænst
þess að ekkert slíkt gerist hér?
Þarf ekki rammar skorður við að
reisa, ef íslenska flokkakerfíð á
ekki að riðlast, þó að það héldist
merkilega vel í síðustu alþingis-
kosningum. Það er auðvitað þegar
að ýmsu leyti úrelt. En bylgjur
heimsins berast til íslands, þó oft
sé það seint. Ég hef sagt í gamni
og alvöru að nú séu skilyrði til þess
að skrýtin samtök bjóði fram og fái
menn á þing. Svínfellingar, Hunda-
vinafélagið?! Hver veit hvað. Stund-
um höfum við íslendingar verið að
bisa við að koma því að hjá okkur
sem afgangurinn af veröldinni er
orðinn hundleiður á. Erum við ekki
nokkuð seinir fyrir með sölu ríkis-
éigna sem sumir nefna því leiðin-
lega nafni einkavæðingu? Hvemig
væri annars að skila bara fólki því
sem það á? Það var alltjent gert
að einhveiju marki í Rússlandi.
Væri ekki rétt að reikna t.d. verð
Búnaðarbankans og deila í með
tölu 262.202 og sendi svo hveijum
sitt?
Ólgan erlendis, sem einkum lýsir
sér í uppþotum og illverkum ungs
fólks, fer auðvitað ekki fram hjá
fréttaþyrstum vitum okkar. En hver
er undirrótin? Hvað hafa þessir
ungu menn að gera? Hvar hefur
þjóðfélag þeirra boðið þeim vinnu?
Er ekki lág verðbólga stundum
keypt hinu dýra verði atvinnuleysis?
Eru ekki brestir í keri hins vest-
ræna hagkerfis? Getur það verið
Gísli Jónsson
viðunandi framtíðarsýn að 10% (eða
meira) vinnufærs fólks sé atvinnu-
laust? Og það einkum ungt fólk,
það vinnufærasta? Mér skilst að
komnar séu vomur á Major í Bret-
landi sem átti sér að dýrasta draumi
verðbólgu núll. Þó að vissulega sé
ólíku saman að jafna, dettur mér
stundum í hug vísa Árna Þorvalds-
sonar menntaskólakennara frá því
fyrir fyrra stríð. Hann var undar-
legt sambland af íhaldsmanni og
sósíalista. Hann kvað:
í Iogandi kolgröf er Lloyd George að hrapa,
Lenín og Trotský örlögin skapa;
buðlunpr Grikklands var bitinn af apa,
bolsamir vinna, en kóngamir tapa.
Vinningar bolsa eru að vísu víða
rýrir um þessar mundir, og þó að
ég hafi nær engan huga á þeim
ólukkulega hópi fólks sem nefnist
Breska konungsfjölskyldan, þá
dettur mér þetta stundum í hug.
Hvað á þetta aumingja fólk að gera?
Því hlýtur að leiðast öll ósköp. Til
erjjárhagsleg ofsæld. Eyþór í Lindu
var eðlisvitur maður og frumspak-
ur, en mistalaði sig stundum. „Pen-
ingar eru ekki alltaf til fjár“, sagði
hann, og allir vita hvað hann meinti.
Og hafði rétt fyrir sér.
Höfundur er fyrrverandi
menntaskólakennari.
Listkynning
tilefni land-
kynning’ar
LISTKYNNINGIN sem hófst í
London í nóvember s.l. og Jakob
Magnússon sendiráðsfulltrúi
hafði veg og vanda að fyrir Is-
lands hönd, hefur orðið ýmsum
breskum fjölmiðlum tilefni til að
fjalla um ísland almennt, auk
skrifa um þáttöku íslendinga í
kynningunni. Nokkrir íslenskir
aðilar hafa rekið sameiginlegt
kynningarátak samhliða kynn-
ingunni og lagt áherslu á ísland
sem ferðamannaland, en einnig
land er búi yfir ónýttri vatns-
orku.
Átakið hefur verið rekið af sendi-
ráði íslands í London, Reykjavíkur-
borg, Flugleiðum, Markaðsskrifstofu
iðnaðarráðuneytisins og Landsvirkj-
unar. Inntak nýlegrar greinar í Fin-
ancial Times er hvemig íslensk fyrir-
tæki reyni að nýta ímynd óspilltrar
náttúru landsins vömm sínum til
framdráttar. Sagt er frá möguleikum
íslands sem ferðamannalands, jarð-
hita og nýtingu hans og möguleikum
á að selja þekkingu íslendinga á því
sviði. Jafnframt var sagt að lands-
mönnum væri umhugað um að gæta
óspilltrar náttúru, sem gæti verið
mikið aðdráttarafl. Einnig var sagt
frá vatnsútflutningi og góðu, ís-
lensku lambakjöti.
í annarri grein i sama blaði er
sagt frá sjónarmiðum íslendinga í
hvalveiðimálum og deilum við útlend-
inga vegna þeirra, um orkuútflutning
og hugsanlega stjóriðju, en einnig
kvíða yfir hugsanlegum áhrifum
hennar á náttúruna. í Evening
Standard var grein um kröftugt lista-
og menningarlíf á íslandi. I Times
var ferðagrein frá Reykjavík, þar
sem sagt var að hún sem biði upp á
fjörugt skemmtanalíf, og í You
Magazine var grein um háfjallaferð
um ísland.
Auk þess hafa verið þættir í út-
varpi og sjónvarpi, bæði í tengslum
við listkynninguna, en einnig þættir
um Island og íslendinga.
>L\\V
V-VA
\/ o
\Th /
Tt "V

pý'
yjs}
i /'.
(-
\— X | -
ZfcM
>j VV f-
íTT
gTT
- vf
'T'/ \
'A<ií
T
^ rvv
/T'-
/
Skilafrestur
launaskýrslna o.fl. gagna
Samkvæmt lokamálsgrein 93. gr.
laga nr. 75/1981 um tekju- og eignar-
skatt hefur skilafrestur eftirtalinna
gagna, sem skila ber á árinu 1993
vegna greiðslna o.fl. á árinu 1992,
verið ákveðinn sem hér segir:
1. Til ogmeðZI. janúar 1993:
1. Launaframtal ásamt launamiðum.
2. Hlutafjármiðar ásamt
samtalningsblaði.
3. Stofnsjóðsmiðar ásamt
samtalningsblaði.
2. THogmeðZO. febrúar 1993:
1. Afurða- og innstæðumiðar ásamt
samtalningsblaðL
2. Sjávarafurðamiðar ásamt
samtalningsblaði.
3. Bifreiðahlunnindamiðarásamt
samtalningsblaði.
3. Til og með síðasta
skiladegi skatt-
framtala 1993:
1. Greiðslumiðar yfir hvers konar
greiðslur fyrir ieigu eða afnot af lausa-
fé, fasteignum og fasteignaréttindum,
sbr. 1. og 2. tölul. C-liðar 7. gr. sömu
laga.
2. Gögn frá eignarleigufyrirtækjum þar
sem fram koma upplýsingar varðandi
samninga sem eignarleigufyrirtæki, ,
sbr. II. kafla laga nr. 19/1989, hafa gert
og í gildi voru á árinu 1992 vegna
fjármögnunarleigu eða kaupleigu á
fólksbifreiðum fyrir færri en 9 manns.
M.a. skulu koma fram nöfn leigutaka
og kennitala, skráningarnúmer
bifreiðar, leigutímabil ásamt því verði
sem eignarleigufyrirtæki greiddi fyrir
bifreiðina.
RSK
RÍKISSKATTSTJ ÓRI

Akranes
Erlendir ferðamenn
í nýársheimsókn
Akranesir'
AKURNESINGAR fengu óvænta
heimsókn erlendra ferðamanna á
nýársdag en eins og fram hefur
komið dvöldu fjölmargir slíkir hér
á landi um áramótin.
„Koma þessa ferðamannahóps var
óvænt en einkar ánægjuleg,“ sagði
Þórdís Arthursdóttir, ferðamálafull-
trúi á Akranesi. „Við tókum vel á
móti þeim og m.a. var þeim boðið í
gamla Garðahúsið og þar þáðu þeir
góðgerðir, súkkulaði og meðlæti. Að
því loknu fóru ferðalangarnir í guðs-
þjónustu í Akraneskirkju þar sem
sóknarpresturinn, séra Bjöm Jóns-
son, ávarpaði þá sérstaklega."
Að guðsþjónustu lokinni fóru gest-
irnir í skoðunarferð um bæinn og
vöktu jólaljós og aðrar skreytingar
athygli þeirra, sérstaklega ljósadýrð-
in í kirkjugarðinum enda skoðunar-
ferðin farin í ljósaskiptunum. Var
mikið myndað og búast má við að
víða verði myndir af ljósadýrð og
jólahaldi á Akranesi til sýnis en gest-
imir voru frá Sviss, Þýskalandi og
Hollandi. Ferðaskrifstofan íslands-
ferðir skipulagði ferð þessara ferða-
langa til landsins. Að sögn Þórdísar
ferðamálafulltrúa hefur færst í vöxt
að til Akraness komi erlendir ferða-
menn í stuttar skoðunar- og sjóferð-
ir og eru heimamenn mjög áhuga-
samir um að gera dvöl þeirra sem
eftirminnilegasta.
- J.G.
Tilkynning frá
Heilsugæslunni íReykjavík
til íbúa í Breiðholti
Laugardaginn 9. janúar hefst sameiginleg helgarþjónusta
heilsugæslustöðvanna í Efra-Breiðholti og í Mjódd. Stöðv-
arnar munu skiptast á um að veita þessa þjónustu sem
ætluð er íbúum í Breiðholti sem og öðrum skjólstæðingum
stöðvanna. Opið verður frá kl. 13.00-15.00 á laugardögum
og sunnudögum. Símaþjónusta verður frá kl. 12.30. Þjón-
ustan er fólgin í læknisviðtölum á stöðvunum og vitjunum
eftir því sem ástæða þykir til. Ekki verður um símaviðtöl
að ræða.
Nánari upplýsingar og tímapantanir verða í símum 670440
og 670200. Fyrst um sinn verður þjónustan veitt við
Heilsugæslustöðina í Efra-Breiðholti, Hraunbergi 6.
Heilsugæslan í Reykjavík,
5. janúar 1993.