Morgunblaðið - 08.01.1993, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. JANÚAR 1993
21
Geislavirkur úrgangur lak úr bandarískum vopnaverksmiðjum
Gífurlegfum fjármunum var-
ið í að hreinsa kjarnaúrgang
New York. Frá Huga Ólafssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
Kjarnavopnaverksmiðjur verða þungur baggi á fjárhag
Bandaríkjanna um langa hríð þó að kalda stríðinu sé lokið og
framleiðsla kjarnorkusprengja liggi niðri. Reiknað er með að
hreinsun geislavirks úrgangs frá þeim muni kosta yfir 200 miiy-
arða dollara — eða um 30-falda landsframleiðslu íslendinga —
og það kann að verða umfangsmesta einstaka atvinnuverkefnið
sem bandaríska ríkið hefur tekist á hendur.
Bandaríkin hafa ekki framleitt
kjamorkusprengjur í rúm tvö ár,
ekki aðeins vegna þíðunnar í al-
þjóðamálum, heldur vegna um-
hverfissjónarmiða. Tvær lykilverk-
smiðjur, í Suður-Karólínu og Kól-
óradó, voru orðnar úreltar og ekki
þótti veijandi að halda þeim gang-
andi nema með miklum endurbót-
um og hreinsun á geisluvirkum
úrgangi. Úrgangur frá Rocky
Flats-verksmiðjunni í Kólóradó hef-
ur lekið út í vatn og jarðveg
skammt frá Denver og fyrir þrem-
ur árum voru nokkrir umsjónar-
menn hennar handteknir fyrir
glæpsamlega vanrækslu. Nú fyrr í
mánuðinum voru kærur hins vegar
látnar niður falla gegn því að
Rockwell-fyrirtækið borgaði ríkinu
sem svarar rúmum milljarði ÍSK í
sekt.
Hættuleg leyndarhyggja
Úrgangur frá kjarnavopnaver-
um er sérlega hættulegur, þar sem
í honum er stundum að finna plút-
óníum, eitt eitraðasta efni sem til
er. Einn hundraðasti hluti úr
grammi veldur banvænu krabba-
meini ef það nær ofan í lunga
manns. Talið er að nærri hálf millj-
ón manna í heiminum muni látast
úr krabbameini fyrir aldur fram á
þessari öld vegna tilraunaspreng-
inga atómveldanna í andrúmsloft-
inu, sem nú eru bannaðar.
Umsjónarmenn hinna sautján
kjamavopnaverksmiðja í Banda-
ríkjunum hafa margir komist upp
með kæruleysislega meðferð á
geislavirkum úrgangi vegna leynd-
arinnar sem hvíldi yfir starfsem-
inni. Versta dæmið er Hanford-ver-
ið í Washington-ríki, sem fram-
leiddi meðal annars plútóníum sem
notað var í Nagasaki-sprengjuna.
Geislavirk efni voru losuð í and-
rúmsloftið og jarðveginn, þar sem
þau breiðast út yfír um 15 hektara
á ári. Um 270.00 manns munu
hafa átt snertingu við geislavirk
efni á hættu einhvern tíma. Verinu
var lokað fyrir íjórum árum, en
nú vinna 16.000 manns við að
hreinsa upp úrgang úr 177 kerjum
og nágrenni þeirra. Kostnaðurinn
mun verða nærri 500 milljörðum
ISK á næstu fimm árum, en sú
tala gæti áttfaldast á þeim þijátíu
árum sem talið er að taka muni
að ljúka verkinu.
Kjarnorkugrafreitur í
Nevada
Endanlega á að geyma allan
úrgang frá vopnaverksmiðjunum
auk hinna 112 kjamorkuvera í
Bandaríkjunum á einum stað í
fjallshrygg í eyðimörkinni í
Nevada-ríki. Sá kjarnorkugrafreit-
ur verður hins vegar ekki tilbúinn
fyrr en árið 2010, að því tilskildu
að hann sé talinn jarðskjálftaheidur
og íbúar ríkisins samþykki hug-
myndina. Flestar geymslur í
grennd við verin eru hins vegar
fullar eða nálægt því og því leita
yfirvöld nú dyrum og dyngjum að
heppilegum bráðabirgðagrafreitum
þar til fjallið í Nevada verður opn-
að.
Indíánar í eyðimörkum vestur-
ríkjanna hafa lýst yfír áhuga á að
grafa úrganginn á verndarsvæðum
sínum, í því skyni að skapa at-
vinnu. Þeir hafa þó væntanlega
varann á, því nú í haust var upp-
lýst að yfirvöld hefðu grafíð geisla-
virkan úrgang í grennd við esk-
imóaþorp í Alaska fyrir 30 árum,
án vitundar íbúanna. Yfirlýstur til-
gangur var sá að athuga hvort
geislavirkni dreifðist út í frera
norðurslóða. Yfírvöld fjarlægðu
ruslið þegar upp komst um málið,
en segja ekkert hafa lekið burt.
Hinir 700 íbúar þorpsins hafa mun
hærri krabbameinstíðni en gengur
og gerist, en yfirvöld kenna reyk-
ingum og vondu mataræði íbúanna
þar um, eða hugsanlega sprenging-
um Sovétmanna í andrúmsloftinu
hinum megin við Beringssundið.
Reuter
Erling Kagge í upphafi gönguferðar sinnar á Suðurpólinn.
Fyrstur á Suðurpólinn einn síns liðs
Gat ekki þvegið sér eða
skipt um föt í 50 daga
Ósló. Reuter.
NORSKI ævintýramaðurinn Erling Kagge vann það afrek í gær
fyrstur manna að komast fótgangandi einn síns liðs á Suðurpólinn.
Menn í bandariskri rannsóknarstöð á suðurskautinu tilkynntu í gær
að þangað væri hann kominn.
Alls lagði Kagge að baki 1.310
kílómetra vegalengd á leið sinni frá
Berkner-eyju við ísjaðarinn að póln-
um. Hann lagði af stað 17. nóvem-
ber og var því um 50 daga að ganga
þá leið. Á þeim tíma hvorki sá hann
né talaði við fólk og eina samband
hans við umheiminn var lítið sendi-
tæki sem hann gat sent örstutt
skilaboð um gervihnött. Hann hafði
heldur ekki aðstöðu til að þvo sér
eða skipta um föt. Dró hann vistir
á eftir sér á sleða sem í upphafi
ferðar vó 125 kíló. Helmingur þess
var matur ríkur að hitaeiningum,
s.s. súkkulaði, feiti, kjöt og hafrar.
Eini munaðurinn voru tvær litlar
koníaksflöskur sem hann ætlaði að
drekka um jól og áramót.
Kagge er 29 ára lögfræðingur
frá Ósló og stefndi að því að ná á
pólinn á þrítugs afmæli sínu 15.
janúar. Fyrir tveimur árum gekk
hann á skíðum við annan mann á
Norðurpólinn.
Bílamarkaóurinn
Smiðjuvegi 46E
v/Reykjanesbraut. I V"r'
Kopavogi, sími ^
671800

Ford Econoline 350 4 x 4 6.9 diesel, '87,
grásans, sjálfsk., ek. 116 þ., upphækkaöur
35“ dekk, No Spin aftan, o.fl. Úrvalsbíll.
sk. á ód.
Toyota Hilux Ex Cap EFi '91, blásans, 5
g., ek. 26 þ., veltigrind o.fl. V. 1480 þús.,
sk. á ód.
M. Benz 190 E '85, grásans, sjálfsk., ek.
124 þ., álfelgur, sóllúga o.fl. V. 1150 þús.,
sk. á ód.
Nissan SLX 1600 Sedan '91, grásans,
sjálfsk., ek. 9 þ., rafm. í rúðum o.fl. Sem
nýr. V. 980 þús. stgr.
Nissan Patrol 6 cyl., '87, hvítur, 5 g.f ek.
56 þ., 33“ dekk o.fl. V. 1080 þús. stgr.
Mazda 929 2200 GLX ’87, blár, sjálfsk.,
ek. aðeins 64 þ., rafm. í öllu o.fl.
V. 890 þús.
Ford Bronco XLT ’88, 5 g., ek. 95 þ.
V. 1450 þús., sk. á ód.
Daihatsu Charade TX ’88, 3ja dyra, 5 g.,
ek. 70 þ. Gott útlit. V. 410 þús. stgr.
MMC Lancer GLX ’86, brúnsans, 5 g.,
ek. 82 þ. V. 350 þús.
Isuzu Tropper LS ’88, 5 g., ek. 109 þ.f 7
manna, rafm. í öllu o.fl. V. 1150 þús.,
skipti.
Audi 80 1.8s ’88, 5 g., ek. 84 þ. V. 790 þús.
Fiat X1/9 Bertone Spider ’80, 5 g., ek.
55 þ. Óvenju gott eintak. V. 430 þús., sk.
á ód.
Toyota Corolla XL ’91, 3ja dyra, 5 g., ek.
24 þ. V. 800 þús.
Ford Bronco ’74, 8 cyl. (302) sjálfsk., lítið
breyttur, gott eintak. V. 480 þús.
VANTAR GÓÐA
BÍLAÁSTAÐINN
ptoypisiMiiftifo
Góðandagirm!
EFTIR W/LLY RUSSELL
LEIKENDUR: Tinna Gunnlaugsdóttir og Arnar Jónsson.
„ Tinna Gunnlaugsdóttir leikur Rítu og er óviöjafnanleg. “ (S.Sv. M.bi.)
„Arnar Jónsson er óaðfinnanlegur í hlutverki Franks. “ (L.Ý.Ó. Pressan)
„Leikmyndin, sem sýnir herbergi Franks eryndisleg. “ (S.Sv. M.bl.)
„Leikstjórnin ergóö. ...Valiö á Arnari og Tinnu í hlutverk Frank og Rítu
erþó rósin íhnappagat leikstjórans. “ (S.Sv. M.bl.)
í kvöld • 8. janúar kl. 20:30 fáein sæti laus
Laugardag • 9. janúar kl. 20:30
Fimmtudag • 14. janúar kl. 20:30 uppselt
Laugardag • 16. janúar kl. 20:30
Miöasala:
sími 11200
ÞJOÐLEIKHUSIÐ
Góöa skemmtun!