Morgunblaðið - 13.01.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. JANÚAR 1993
Vegna gamalla og
lúínna kennslubóka
Athugasemdir við
skrif í haustblaði
Uppeldis
* *
eftir Arna Arnason
Greinin sem hér birtist er að efni til
athugasemd við umfjöllun annars
ritstjóra tímaritsins Uppeldis um
bækur sem Námsgagnastofnun gef-
ur út og dreifir til grunnskóla. Um-
fjöllun ritstjórans birtist í haustblaði
tímaritsins. Óskað var eftir birtingu
greinarinnar í næsta blaði Uppeldis
(kom út í lok des. sl.) en ritstjórar
blaðsins urðu ekki við þeirri ósk.
Hugmynd ritstjóra Uppeldis er sú
að birta glefsur úr greininni í blaði
sem væntanlégt er í mars. Náms-
gagnastofnun getur ekki sætt sig
við málsmeðferð af þessu tagi auk
þess sem athugasemdir verða þannig
of seint á ferðinni. Því var þess far-
ið á leit við Morgunblaðið að greinin
yrði birt þar í heild sinni, en greinin
er sú sama og send var Uppeldi 9.
nóv. sl. Uppeldi er víðlesið tímarit
og þegar lesendum tímaritsins eru
gefnar rangar eða villandi upplýs-
ingar er það sjálfsagður réttur þeirra
og annarra sem máiið varðar að þær
upplýsingar verði leiðréttar. Það
er hið besta mál þegar fólk sér
ástæðu til þess að skrifa um kennslu-
bækur og skólamál. Vakni fleiri til
vitundar um þessi mikilvægu mál
mætti kannski búast við að fólk verði
betur á verði gagnvart réttindum
sínum í þessum efnum og hafi skýr-
ari vitund um þær skyldur sem
stjómvöld skuldbinda sig til að rækja
samkvæmt landslögum. En það fer
að versna í því þegar ritstjóri víðles-
ins blaðs á sviði uppeldismála aflar
sér ekki nægilegra upplýsinga um
það sem á að skrifa um og ber þar
af leiðandi út rangar eða villandi
upplýsingar um námsefni í grunn-
skóla eins og gert er í haustblaði
tímaritsins Uppeldis.
Umrædd skrif í Uppeldi eru eftir
annan tveggja ritstjóra blaðins (GH)
og ber yfirskriftina Gamlar og lúnar
kennslubækur. í upphafi vekur rit-
stjórinn máls á gömlu bókunum sem
böm koma með heim til sín úr grunn-
skólanum. Greinin snýst svo upp í
nokkurs konar ritdóm um eftirtaldar
kennslubækur sem Námsgagna-
stofnun gefur út og dreifír til gmnn-
skóla:
Móðurmál eftir Ársæl Sigurðsson
(1. útgáfa 1968)
Stafsetning, ritreglur og æfíngar
eftir Áma Þórðarson og Gunnar
Guðmundsson (1. jútgáfa 1959)
Sumardvöl í sveit, lestrarbók, nýr
‘fíokkur, 3. hefti (1. útgáfa 1972)
Gamlar bækur eru lífseigar
Því skal ekki á móti mælt að
bækumar sem gerðar eru að umtals-
efni eru gamlar, þær eru meira að
segja eldri en ritstjórinn álítur. Það
hefur lengi verið álitamál hvort eigi
að dreifa „gömlum" námsbókum til
grunnskóla. Niðurstaðan hefur ætíð
orðið sú að skólum sé það í sjálfs-
vald sett hvaða bækur eru jpantaðar
frá Námsgagnastofnun. Á meðan
umtalsverð eftirspum er eftir bókum
eru þær endurprentaðar. Bækur sem
eru pantaðar í miklum mæli em
endurprentaðar aftur og aftur. Þær
em ekki teknar af skrá fyrr en náms-
gagnastjóm ákveður að það skuli
gert. Og það er ekki gert nema að
undangenginni rækilegri athugun.
Zetan
Umíjöllun ritstjórans um áður-
nefndar bækur er með þeim hætti
að það gæti komið inn hjá fólki röng-
um hugmyndum um það sem gert
er af hálfu hins opinbera í skólabóka-
útgáfu. Um Stafsetningu, ritreglur
og æfíngar segir í greininni: „Þessi
bók er um tuttugu ára gömul og
hefur verið endurútgefín margoft
þó nokkuð langt sé um liðið síðan
það var gert síðast. Zetan er í henni
rétt eins og Móðurmálsbókunum og
því löngu tímabært að bæta úr.“
(Áður kom það fram hjá greinarhöf-
undi að síðasta endurútgáfa bókar-
innar væri frá 1979).
Flestir skilja þetta sem svo að
þrátt fyrir endurútgáfur bókarinnar
hafí ekki verið tekið tillit til breyt-
inga á stafsetningarreglum. Það
þykir því rétt að upplýsa að zetan
hefur ekki verið prentuð í stafsetn-
ingarkennsluefni Ríkisútgáfu náms-
bóka (síðar Námsgagnastofnunar)
frá því að auglýsing menntamála-
ráðuneytis um íslenska stafsetningu
tók gildi 1. september 1974. Aðrar
námsbækur sem gefnar höfðu verið
út af Námsgagnastofnun voru rúnar
zetunni um leið og þær fóru til end-
urprentunar. Tilkynningar fóru á
sínum tíma til allra skóla um nýjar
stafsetningarreglur. Það er svo mál
hvers skóla fyrir sig hvort námsbæk-
ur sem gefnar voru út fyrir stafsetn-
ingarbreytinguna eru notaðar áfram
eða ekki. Komi það fyrir að zetan
birtist í endurprentuðu námsefni frá
Námsgagnastofnun þá gæti það
helst hafa orðið vegna einhvers kon-
ar mistaka í framleiðslu, t.d. ef yfír-
líming dettur af gamalli upplímingu
áður en nýjar filmur eru gerðar.
Hæg endurnýjun með fjörkipp
í aðfaraorðum sínum segir grein-
arhöfundur: „Endumýjun námsefnis
grunnskólans hefur verið hæg á síð-
ustu tuttugu árum en virðist þó hafa
tekið fjörkipp á allra síðustu árum
og er það vel.“ Staðreyndin í þessu
máli er sú að síðustu tuttugu árin
hafa verið mikið umbrotaskeið í
skólabókaútgáfu. Frá árinu 1980
hafa tæplega 1.000 nýir titlar komið
út hjá Námsgagnastofnun og fjöl-
breytnin í þessu efni er ekkert sam-
bærileg við það sem áður tíðkaðist
í útgáfunni. Vægi eldra efnis í þeim
bókakosti sem miðlað er til skóla
verður stöðugt minna. Gamlir titlar
detta út eftir því sem nýjum útgáfum
fjölgar. Stefnan hefur verið sú að
taka ekki gamalt námsefni af skrá
fyrr en nýtt efni hefur leyst það af
hólmi. í mörgum tilvikum er það þó
svo að nýtt námsefni er gerólíkt því
Árni Ámason
„En það er einlæg von
okkar sem störfum að
útgáfumálum hjá
Námsgagnastofnun að
þeir sem fjalla opinber-
lega um þessi mál afli
sér upplýsinga um þau
málefni sem fjallað er
um. Öðruvísi er ekki
hægt að þjóna hags-
munum barna, foreldra
og kennara. Hér eru
miklir hagsmunir í húfi.
Yanhugsuð umfjöllun
um þessi mál skaðar þá
hagsmuni.“
sem fyrir var þótt það íjalli um sama
efni. Því er eldra efnið oft haft á
boðstólum áfram fyrir þá sem vilja.
Námsefni og tímans tönn
Engin kennslubók stenst tímans
tönn. Það er eðli kennslubóka að
úreldast, og því hraðar sem breyt-
ingamar í samfélaginu verða örari.
Á hveiju ári kemur upp í námsefnis-
gerð Námsgagnastofnunar umræða
um hvað skuli gera við eldri bækur
sem ekki standast kröfur tímans en
áhugi er á hjá skólum að verði endur-
prentaðar. Afgreiðslan verður oftast
á sömu lund. Ef verið er að leggja
drög að nýju námsefni, sem m.a.
tekur mið af nýrri námskrá og
breyttum kennsluháttum, er ekki
talið rétt að eyða tíma og fjármunum
í að endurskoða gamalt námsefni í
sömu námsgrein.
Ritstjóri Uppeldis virðist halda að
það dugi að endurskoða gamlar
bækur og gefa þeim andlitslyftingu
sbr. eftirfarandi tilvitnun úr áður-
nefndri grein: „Margir kannast sjálf-
sagt við Móðurmálsbækumar þijár
sem notaðar hafa verið við íslensku-
kennslu níu til tólf ára bama í rúm
tuttugu ár. Það má reyndar segja
að þessar bækur hafí staðist tímans
tönn betur en flestar aðrar
námsbækur. Þrátt fyrir það er orðið
aðkallandi að endurskoða þær því
íslenskan hefur breyst. Zetan er til
að mynda í fullu gildi í bókinni, þó
svo að langt sé um liðið síðan Magn-
ús Torfi Olafsson gerði hana burt-
ræka úr málinu. Myndefnið mætti
einnig bæta þannig að það endur-
spegli betur líf íslenskra nútíma-
bama en ekki einungis bernskulíf
afa þeirra og ömmu.“
Það skal tekið undir það með rit-
stjóranum að þessar bækur eru
komnar til ára sinna. Hins vegar er
ástandið ekki svo slæmt að að zetan
hafi ekki verið tekin úr þeim. En
orðaiagið „móðurmálsbækumar
þijár“ gætu margir skilið sem svo
að þessar námsbækur væm þær einu
sem standa níu til tólf ára börnum
til boða í móðurmálsnámi. Þær bæk-
ur Námsgagnastofnunar sem áður-
nefndur aldurshópur notar aðallega
í málfræði, stafsetningu og ritun,
auk þeirra sem ritstjórinn nefnir eru
skv. eftirfarandi upptalningu:
Ritrún og Litla Ritrún, verk-
efnabækur í móðurmáli (1. útg.
1985)
Tvistur, Þristur, vinnubækur í rit-
un (1. útg. 1991)
/ leik á skólasafni I og II (Útg.
frá 1989), Leitum ogfínnum á skóla-
safni I (Utg. 1992), verkefnabækur
sem miða að því að þjálfa nemendur
í að nota skólasafn og fást við heim-
ildavinnu
Málrækt 1-3, grunnnámsefni í
móðurmáli sem er sambland af mál-
fræði bókmenntatextum og verkefn-
um (kom fyrst út í tilraunaútgáfu
árið 1979)
Mál til komið, kennslubók í ritun
og stafsetningu ásamt verkefnahefti
og hljómbandi, (1. útg. 1990)
Nafnakver, námsefni sem fjallar
um mannanöfn, beygingu og með-
ferð þeirra. (1. útg. 1988)
Ritum rétt, stafsetningaræfingar
handa 5.-7. bekk (1. útg. 1981)
Réttritunarorðabók, gefín út í
samvinnu við íslenska málstöð (1.
útgáfa 1989)
Verkefni við Réttritunarorðabók,
hefti 1-3 (1. útg. 1990)
Að gefa út blað, rit um blaðaút-
gáfu í skólum (1. útg. 1989)
Auk þess sem hér hefur verið tal-
ið hefur stofnunin gefíð út ýmiss
konar leiðbeiningar til kennara, oft
í tengslum við útgáfur fyrir nemend-
ur. Það nýjasta á því sviði er hand-
bók um kennslu ritunar, Böm og
ritun (1. útg. 1992).
í upptalningunni hér á undan er
ekki minnst á lestrarkennsluefni sem
stofnunin hefur gefið út fyrir yngri
nemendur grunnskóla og fjölda bóka
sem gefnar eru út sem lestrarþjálf-
unarefni. Þar munar mest um Smá-
bókaflokkinn (12 titlar frá 1989) og
flokk svokallaðra Óskabóka (7 titlar
frá 1987), Lestrarbækur handa 5.,
6. og 7. bekk sem hafa komið út frá
1973 og Lesarkasafn grunnskóla
sem komið hefur út síðustu ellefu
árin (7 titlar fyrir miðstigið). Þá
hefur stofnunin gefið út 25 léttlestr-
arbækur fyrir böm og unglinga frá
árinu 1981. Þessar bækur hafa náð
mikilli útbreiðslu og henta m.a. vel
fyrir böm sem eiga við lestrarörðug-
leika að stríða. Ollu þessu nýja efni
er það sammerkt að vera að mestu
leyti sprottið úr samfélagi nútímans.
Bókin Sumardvöl í sveit sem rit-
stjóri Uppeldis gerir að umtalsefni
kann á köflum að reynast skemmti-
leg forneskja, a.m.k. vitnaði greinar-
höfundur í mjög athyglisverðan
kafla úr bókinni 1 þeim dúr. Þessi
bók er aðeins ein af mörgum sem
koma fyrir augu bama í skólastofu.
Á móti þeirri bók hefur bamið ýms-
ar aðrar nýrri bækur frá Náms-
gagnastofnun (sbr. bókaflokkana
sem nefndir voru hér á undan) og í
mörgum skólum líka bækur af bóka-
safni skóians. Þáttur skólasafna hef-
ur farið mjög vaxandi í móðurmáls-
kennslu á undanförnum áram. Hlut-
verk skólasafna hefur einnig orðið
meira en það var og þessi söfn svara
nú betur en áður þörf skólanna fyr-
ir bækur sem nota má við lestrar-
þjálfun eða lestrarörvun.
Lokaorð
Hjá Námsgagnastofnun er unnið
skv. áætlunum um útgáfu á nýju
grunnefni ýmiss konar. Fyrir yngstu
nemendur grunnskóla er nú unnið
að útgáfu nýrra lestrarbóka ásamt
stoðefni fyrir bæði nemendur og
kennara. Ifyrir miðstigið eru höfund-
ar að störfum við hvort tveggja að
taka saman nýjar lestrarbækur og
nýtt grannnámsefni í móðurmáli
fyrir miðstig og unglingastig sem
fyrirhugað er að gefa út á næstu
árum. Allt er þetta unnið samkvæmt
áliti og tillögum starfshópa sem
stofnunin hefur fengið sér til trausts
og halds úr röðum kennara og ann-
arra sérfræðinga á sviði kennslu-
mála.
Starfsfólk Námsgagnastofnunar
tekur með þökkum öllum ábending-
um sem geta orðið til þess að bæta
námsefnisútgáfuna, hvort sem þær
berast beint til stofnunarinnar eða
þær koma fram í fjölmiðlum. En það
er einlæg von okkar sem störfum
að útgáfumálum hjá Námsgagna-
stofnun að þeir sem fjalla opinber-
lega um þessi mál afli sér upplýsinga
um þau málefni sem fjallað er um.
Öðra vísi er ekki hægt að þjóna
hagsmunum barna, foreldra og
kennara. Hér eru miklir hagsmunir
í húfí. Vanhugsuð umfjöllun um
þessi mál skaðar þá hagsmuni.
Höfundur er ritstjóri
Námsgagnastofnunar.
Fundust í tíundu leit
Vaðbrekku, Jökuldal.
MENN á snjósleðum frá Aðalbóli og Vaðbrekku fundu tvær
kindur á Vesturöræfum á laugardag. Vitað var um þessar kind-
ur þarna frá þvi i sumar en þær fundust þó ekki í haust og
vetur þó margar ferðir væru farnar. Ferðin um helgina var
tíunda tilraunin til að ná kindunum.
Fjárlaust átti að vera á af-
rétti Hrafnkelsdælinga í sumar
vegna þess að bændur skára fé
vegna riðuveiki fyrir nokkram
áram, en hreindýraveiðimenn
sáu þrjár kindur á Vesturöræf-
um í sumar. Voru þær taldar
vera frá Víðivöllum í Fljótsdal
og kom það á daginn þegar þær
náðust um helgina.
Leitarmenn fóra um öll
Vesturöræfi á tveimur snjósleð-
um á laugardag, í Sauðakofa
inn í Hrauka, upp á Kringilsárr-
ana, út í Lindur og fundu loks
kindumar framan við Sandfell.
Vora þær tvær en sú þriðja er
talin dauð. Kindumar voru í
sæmilegum holdum en kviðlitl-
ar. Fóra leitarmenn með þær á
snjósleðunum í Aðalból.
Á sunnudag brast á vitlaust
veður og má búast við að kind-
umar hefðu ekki lifað það af á
Vesturöræfum þannig að þær
komust á síðustu stundu undir
mannahendur.
Sig. Að.
Ólafur G. Einorsson
• •
Solóme Þorkelsdóttir
Ámi M. Mothiesen
Árni R. Árnoson
KJORDÆMISÞING
Stjórn Kjördæmisráðs Sjálfstæðisflokksins í Reykjaneskjördæmi boðar allar
stjórnir félaga, fulltrúaráða og sveitarstjórnamenn flokksins í kjördæminu
til fundar í Festi, Grindavík, laugardaginn 16. janúar kl. 12.30.
Ráðstefnustjóri: Pétur Rafnsson.
Dagskrá:
12.30 Setning formanns kjördæmisráðs, Ernu Nielsen.
Ávarp formanns fulltrúaráðs í Grindavík.
12.50 Yfirlit yfir störf alþingismanna í kjördæminu, Salome Þorkelsdóttir.
13.20 Hópar starfa.*
14.50 Kaffihlé og gangaspjall
15.50 Hópar starfa.*
17.30 Samantekt, Ólafur G. Einarsson.
18.00 Þingslit.
*Hver þingmaður og formaður kjördæmisráðs munu vera 30 mínútur í hverj-
um hóp og hver þeirra mun ræða ákveðin málefni.
Morío E. Ingvodóttir