Morgunblaðið - 13.01.1993, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. JANUAR 1993
Síðari umræða um fiskveiðisamninga við EB
Rætt um hvort birta eigi
fundargerð frá Brussel
ÞORSTEINN Pálsson sjávarútvegsráðherra undraðist stórum að Stein-
grímur Hermannsson fyrrum forsætisráðherra skuli ásaka ríkisstjórn-
ina um að að hleypa veiðiflota Evrópubandalagsins inn í fiskveiðiland-
helgina. Á fundi 18. apríl 1990 hafi fyrrum forsætisráðherra lýst sig
reiðubúinn til að ganga frá samningi sem gerði ráð fyrir skiptum á
gagnkvæmum fiskveiðiheimildum. Steingrímur Hermannsson segist
hafa gert EB grein fyrir þvi að íslendingar hefðu lítið til skiptanna
og þá helst vannýttar tegundir. Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráð-
herra segist ekki hafa séð nein gögn um að þessi skipti skyldu tak-
mörkuð við vannýttar tegundir. Sjávarútvegsráðherra hvatti Stein-
grím Hermannsson tfl að beita sér fyrir því að fundargerð þessa fund-
ar yrði birt. I umræðum í gær kom fram að Steingrímur Hermanns-
son getur fyrir sitt leyti fallist á slíkt en telur þó að farið sé á hættu-
lega braut með því að birta trúnaðarskjöl, a.m.k. verði að leita eftir
leyfi frá EB og Delors, formanni framkvæmdastjómar þess.
Síðari umræðu um tillögu til
þingsályktunar um staðfestingu
samninga við Efnahagsbandalag
Evrópu um fiskveiðimál og lífríki
hafsins var fram haldið í gær og
fyrradag. Á 99. þingfundi í fyrradag
vildí sjávarútvegsráðherra, Þor-
steinn Pálsson, svara nokkru þeirri
gagnrýni sem fram hefur komið
gegn þessum samningum, m.a. þeirri
að verið væri að hleypa veiðiflota
EB á ný inn í íslenska fískveiðDand-
helgi og ávinningi landhelgisbaráttu
okkar væri fómað fyrir lítið.
Sjávarútvegsráðherra var þessi
gagnrýni fremur efni undrunar en
skapraunar. Hann taldi þennan mál-
flutning stjómarandstæðinga heldur
lítilsgildan. Hann taldi sér skylt og
rétt að vekja athygli á að ekki beittu
allir andstæðingar samningsins
þessari furðulegu málafylgju. Þor-
steinn Pálsson sagði það vera ljóst
að íslensk stjómvöld hefðu lengi
verið til viðræðu við EB um gagn-
kvæm skipti veiðheimilda. Eftirtekt-
arvert væri að Halldór Ásgrímsson,
fyrrum sjávarútvegsráðherra og
varaformaður Framsóknarflokksins,
hefði staðfest það í ræðum sínum.
Hins vegar hefði Steingrímur Her-
mannsson fyrmm, forsætisráðherra
og formaður Framsóknarflokkins,
haldið mjög á loft að nú væri veiði-
flota EB á ný hleypt að fullnýttum
fiskistofnum íslandsmiða.
Þorsteini Pálssyni sjávarútvegs-
ráðherra þótti þessi málflutningur
Steingríms Hermannssonar furðu-
legur. Þorsteinn vildi benda á að
'■v fyrrum forsætisráðherra hefði verið
á fundi með framkvæmdastjóm EB
18. apríl 1990 með utanríkisráðherra
til að ræða almennt um samskipti
íslands og EB og stöðuna í EES-við-
ræðunum og sérstöðu íslands. Al-
kunnugt væri að þáverandi forsætis-
ráðherra hefði lýst því yfír að það
kæmi til álita að gera almennan
samskiptasamning og samning um
skipti á gagnkvæmum veiðiheimild-
um. Það lægi einnig fyrir að formað-
ur framkvæmdastjómar EB hefði
lýst því yfir að á þessum fundi hefði
opnast glufa fyrir áframhaldandi
samningaviðræður. Fyrrum ríkis-
stjóm hefði lýst því yfir að hún
væri reiðubúin til að semja um skipti
á gagnkvæmum veiðiheimildum.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráð-
herra sagðist ekki hafa séð um það
gögn að þetta viðræðutilboð hefði
verið takmarkað við vannýtta fiski-
stofna. Hann hefði heldur ekki séð
að tekið hefði verið fram í þessu til-
boði um skiptí á gagnkvæmum fisk-
veiðiréttindum að meta ætti veiði á
móti veiði.
Sjávarútvegsráðherra var því
ómögulegt að gefa mikið fyrir þau
rök Steingríms Hermannssonar að
núverandi ríkisstjóm væri að gefa
eftir þann ávinnings sem unnist
hefði í baráttunni fyrir útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar.
Kolmunni var nefndur
Steingrímur Hermannsson (F-Rn)
var ekki viðstaddur þegar sjávarút-
vegsráðherra flutti ræðu sína. En
nú vildi hann leiðrétta sjávarútvegs-
ráðherrann. Hann og utanríkisráð-
herra hefðu ekki getað boðið upp á
neina samninga í apríl 1990. Þeir
hefðu gert grein fyrir sérstöðu ís-
lands. Á fundi með framkvæmda-
stjóminni hefði sá framkvæmda-
stjórinn sem hefði haft með sjávarút-
vegsmál að gera, Manuel Marin,
rætt um að ganga þyrfti frá sjávar-
útvegssamningi þeim sem hefði ver-
ið rætt um 1972.
Steingrímur Hermannsson sagð-
ist hafa boðið Marin velkominn til
viðræðna á Islandi. Hann hefði þó
látið það koma fram að Islendingar
hefðu ekki upp á mikið að bjóða.
Steingrímur kvaðst jafnframt hafa
spurt eftir því hvað EB byði okkur
í mót, en engin svör fengið. Hannes
Hafstein, samningamaður íslands,
hefði átt viðræður við Marin en út
úr þeim viðræðum hefði ekkert kom-
ið. Við hefðum ekki talið okkur get-
að boðið neinn_ fiskstofn sem væri
fullnýttur á íslandsmiðum. Kol-
munni hefði verið eitthvað nefndur
í þessu sambandi en Marin hefði
ekki sætt sig við það. Kannski væri
það besta sönnunin; Marin hefði
aldrei komið til íslands. Steingrímur
hafði heyrt það haft eftir Marin að
hann teldi að Islendingar væru ekki
tilbúnir að semja um eitt né neitt.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra sagðist aldrei hafa haldið
því fram að Steingrímur Hermanns-
son hefði á þessum fundi gengið frá
samningi um gagnkvæm fiskveiði-
réttindi. Hins vegar hefði Steingrím-
ur Iýst því yfir á þessum fundi að
hann væri reiðubúinn til að ganga
frá slíkum samningi. Sjávarútvegs-
ráðherra sagðist ekki hafa heyrt
Steingrím Hermannsson mótmæla
þessu fyrr. Það væri eðlilegast að
fyrrum forsætisráðherra gengist
fyrir því að birta þá fundargerð sem
um þennan fund hefði verið gerð.
Þá kæmi hið rétta í Ijós. Steingrím-
ur Hermannsson varð að veita and-
svar við ræðu sjávarútvegsráðherra.
Hann hafði ekki undir höndum
skýrslu sem gerð hafði verið eftir
margumræddan fund en hann gat
þó vitnað til skrifa í Morgunblaðinu
frá því fyrir kosningar en þar segði:
„Forsætisráðherra vildi taka fram
að ,ísland hefði verið og væri reiðu-
búið til að ganga frá fískveiðisamn-
ingi sem tæki til rannsókna, þróun-
ar, nýtingar og gæslu sameiginlegra
fiskstofna og mögulegum gagn-
kvæmum skiptingum á fískveiði-
heimildum.“ Steingrímur taldi efalít-
ið að þetta orðalag stæði einnig í
skýrslunni. Þessi síðustu orð,
„möguleg gagnkvæm skipti", hefðu
ugglaust leitt til þess að Marin kom
ekki til Islands því hann hefði viljað
fá nánari útlistun á því hvaða mögu-
leikar þetta væru. „Og ég varð að
segja honum að eini stofninn sem
við gætum hugsanlega boðið upp á
væri kolmunni, það væri eini van-
nýtti stofninn. Þetta er staðreynd
málsins.“ Steingrímur Hermannsson
sagði að þetta hefði verið endurtekið
í viðtölum sem síðar hefðu farið fram
við Hannes Hafstein og þetta orðið
til þess að ekkert hefði orðið úr við-
ræðum. Þorsteinn Pálsson sjávar-
útvegsráðherra sagði að Steingrímur
Hermannsson hefði staðfest að hann
hefði lýst því yfir að hann væri reiðu-
búinn að ganga frá samningi sem
fæli í sér skipti á veiðiheimildum.
Það væri kjami málsins. Það væri
MÞMGI
fráleitt að sami maður ásakaði nú
aðra um eftirgjöf á landhelgissigrin-
um. Þorsteinn ítrekaði að það væri
æskilegt að Steingrímur Hermanns-
son beitti sér fyrir því að fundargerð-
in yrði birt í heild til að skýra þetta
mál allt saman, t.d. boðið til Marins
og hvaða tegundir hefðu verið nefnd-
ar í skiptum á veiðiheimildum.
Öll skjöl á borðið
í gær var umræðu fram haldið á
100. fundi Alþingis og meðal þeirra
þingmanna sem tóku til máls var
Halldór Ásgrímsson (F-Al), varafor-
maður Framsóknarflokksins og fyrr-
um sjávarútvegsráðherra. Fyrrum
sjávarútvegsráðherra ítrekaði þá
gagnrýni sem hann hefur haldið
uppi gegn þessum samningum. í
ræðu sinni rakti Halldór nokkuð for-
sögu þessa máls en þreifíngar um
samning milli íslands og EB hefðu
verið öðru hvoru síðustu tvo áratug-
ina. Halldór gagnrýndi frásögn og
sögutúlkun utanríkisráðherra sem
vitnaði til trúnaðarskjala eftir hent-
ugleikum. Halldór taldi það vera öll-
um fyrir bestu að opna allan skjala-
bunkann og þá alveg fram á þennan
dag.
Gagnrýnir ekki gagnkvæm
skipti
Steingrímur Hermannsson
(F-Rn) sagði Halldór Ásgrímsson og
Steingrím J. Sigfússon hafa gert
mjög vel grein fyrir sögu þessa
máls. Steingrímur lagði áherslu á
að hann hefði ekki útaf fyrír sig
mótmælt því að gerður yrði samn-
ingur um gagnkvæmar veiðiheimild-
ir, enda væru þær gagnkvæmar.
Steingrími sagði að Islendingar
hefðu aldrei neitað að taka þátt í
viðræðum um sjávarútvegssamning
þann sem EB hefði talið allar götur
síðan 1976 nauðsynlegt að gera.
Ástæðan fyrir því að Marin, fram-
kvæmdastóri sjávarútvegsdeildar
EB, hefði ekki þegið þetta boð um
áframhaldandi viðræður hefði ein-
faldlega verið sú að hann og Hannes
Hafstein hefðu bent á eina vannýtta
fiskistofninn, kolmunna og því hefði
verið hafnað. Steingrímur lagði
áherslu á að gagnrýni framsóknar-
manna beindist ekki að því að leitað
hefði verið eftir gagnkvæmum veið-
um heldur vegna þess að þetta væru
ekki gagnkvæmar veiðar. Það hefði
komið fram í þessari fundargerð sem
hann hefði lesið í óbeinni endursögn
Morgunblaðsfréttar.
Má birta fundargerð?
Steingrimur Hermannsson vildi
reyna að svara tilmælum sjávarút-
vegsráðherra um að birta fundar-
gerð af þessum fundi og eflaust fleir-
um. Halldór Ásgrímsson, fyrrum
sjávarútvegsráðherra, hefði og Iýst
sig reiðubúinn til að standa að því.
Steingrímur kvaðst út af fyrir sig
ekkert hafa á móti því heldur. Hann
væri nú samt þeirrar skoðunar að
þá yrði tekin upp afar varhugaverð-
ur siður. Hann hefði leitað að þess-
ari umræddu fundargerð í fórum
sínum en því miður ekki fundið, hún
væri til í skjalasafni ráðuneytisins.
Hins vegar hefði Davíð Oddsson,
núverandi forsætisráðherra, komist
yfir þessa fundargerð og lesið heim-
ildarlaust upp úr henni á kosninga-
fundi í Kópavogi fyrir síðustu kosn-
ingar og það sem hann hefði lesið
úr Morgunblaðinu væri frétt af þeim
fundi.
Steingrímur benti einnig á að
hann hefði átt lokaðan fund með
Delors, forseta framkvæmdastjórnar
EB, ásamt Einari Benediktssyni
sendiherra. Steingrími var til efs að
Delor æskti þess að allt yrði birt sem
þar hefði komið fram, a.m.k. væri
eðlilegt að leita leyfis hjá honum og
Evrópubandalaginu. Ef slíkt leyfi
fengist hefði hann sannarlega ekk-
ert á móti því að fundargerðin yrði
öll birt.
Endurtekið fundarboð
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra vildi fagna því að nú væri
skýrt að gagnkvæm skipti veiðiheim-
ilda hefðu komið til greina. Hann
hefði nefnt fundinn 18. maí til þess
að sýna fram á það en ekki til að
gera hann tortryggilegan. En hins
vegar varð sjávarútvegsráðherra að
láta það koma fram að Manuel Mar-
in hefði tilkynnt að ekki yrði af komu
sinni viku áður en utaríkisráðherra
og Steingrímur Hermannsson, fyrr-
um forsætisráðherra, fóru í um-
rædda för. Steingrímur Her-
mannsson sagði að þetta boð til
Marins um að koma hingað til lands
hefði verið endurtekið en hann hefði
hafnað því vegna þess að hann hefði
talið að við hefðum ekkert bitastætt
að bjóða.
Atkvæði verða greidd um tillög-
una í dag.
Hætt við lækkun endurgreiðslu vsk vegna íbúðarhúsnæðis
400 millj. tekjutap ríkis-
sjóðs brúað með lántöku
HALLI fjárlaga eykst um 400 milljónir króna vegna ákvörðunar ríkis-
stjómarinnar að hætta við lækkun endurgreiðslna virðisaukaskatts af
vinnu við nýbyggingar og íbúðarhúsnæði. Verður fjármunanna aflað
með lántöku samkvæmt tillögu efnahags- og viðskiptanefndar um við-
bótarheimild til lántöku á lánsfjárlögum. Þórður Friðjónsson, forstjóri
Þjóðhagsstofnunar, segir að ákvörðunin um að hætta við endurgreiðsl-
urnar hafi þau áhrif að byggingarvísitala verði 2Vi til 3% lægri en ella
og lánskjaravísitala lækki um 1%. Þá segir hann ekki fjarri lagi að
áætla að breytingin hafi vegið um 1% í vaxtahækkun bankanna og
þeir hljóti að endurskoða vextina á grundvelli eigin röksemda sem
þeir gáfu fyrir hækkun vaxta um seinustu áramót.
Davíð Oddsson forsætisráðherra lækkun endurgreiðslna virðisauka-
hefur sagt að breytingin á endur-
greiðslunum, sem ákveðin var með
lögum skömmu fyrir jól, hafi verið
mistök sem beri að leiðrétta og Karl
Steinar Guðnason, formaður fjár-
laganefndar, segist furða sig á því
að Qárlaganefnd skuli ekki hafa
fengið réttar upplýsingar um áhrifin
af breytingunni þegar hún fjailaði
um málið.
Allar uppiýsingar lágu fyrir
Magnús Pétursson, ráðuneytis-
stjóri í fjármálaráðuneytinu, segir
að enginn misreikningur hafi verið
gerður í tengslum við breytinguna á
skattsins. Einnig hafi verið staðfest
á fundi efnahags- og viðskiptanefnd-
ar Alþingis f gær að ekki væri
ágreiningur á milli ráðuneytisins og
aðila vinnumarkaðarins um áhrif
þessarar breytingar á byggingar-
eða lánskjaravísitölumar. I fjárlaga-
frumvarpinu í haust hafi verið gert
ráð fyrir að vísitalan hækkaði um
2,5% en þá beri að taka tillit til þess
að gert var ráð fyrir lækkun á al-
menna virðisaukaskattinum.
Kveðst Magnús einnig telja að
áhrif þessarar breytingar væru þeg-
ar komin fram að einhveiju leyti í
vöxtum á óverðtryggðum bréfum
ríkissjóðs og í síðustu vaxtaákvörð-
unum bankanna.
Þórður Friðjónsson segir að allar
upplýsingar um áhrif lækkunar end-
urgreiðslnanna á byggingarvísitölu
og lánskjaravísitölu hafí legið fyrir
þegar hugmyndin kom fram á sein-
asta ári. „Strax og þessi hugmynd
kom fi-am, um að lækka end-
urgreiðslu virðisaukaskatts vegna
vinnu við íbúðarhúsnæði, lá fyrir að
hækkunaráhrifin yrðu mjög veruleg
á byggingarvísitöluna. Þessar upp-
lýsingar lágu fyrir á þeim tíma sem
ákvörðun var tekin um þessar breyt-
ingar og allir áttu að geta haft þess-
ar upplýsingar fyrir framan sig þeg-
ar ákvörðun var tekin," segir hann.
Þórður sagði að hins vegar kynnu
tekjuáhrifin á ríkissjóð að hafa verið
ofmetin í þeim gögnum sem alþingis-
menn höfðu aðgang að.
Karl Steinar segir þingmenn ein-
göngu hafa fengið upplýsingar um
hversu miklar tekjur þessi breyting
ætti að gefa ríkissjóði en ekkert um
kostnaðinn að öðru leyti. Sagði hann
að auðvitað væri sjálfsagt að menn
viðurkenndu mistök og kvaðst gera
ráð fyrir að Alþingi afgreiddi þetta
mál eins og ríkisstjómin hefði nú
ákveðið.
Að sögn Þórðar hefur ákvörðunin
um að hætta við lækkun endur-
greiðslnanna talsverð áhrif á láns-
kjör en aðeins lítilvæg áhrif á fram-
færsluvísitöluna eða verðbólgu eins
og hún er mæld á mælikvarða fram-
færsluvísitölu.
„Það liggur í rökum viðskipta-
bankanna fyrir hækkun þeirra á
vöxtum fyrir skömmu að þeir muni
lækka þá aftur á grundvelli þessarar
ákvörðunar," sagði Þórður.
Aðspurður hvað þessi „rnistök",
sem forsætisráðherra hefur kallað
svo, hafi kostað þjóðina það sem af
er svaraði Þórður. „Áhrifin eru ekki
nema að mjög litlu leyti komin fram
en ef bankamir endurskoða ákvörð-
un sína um vaxtahækkun á þessum
gmndvelli er auðvitað einhver kostn-
aður fólginn í því fyrir skuldara
þennan tíma sem vaxtahækkunin
var í gildi.“