Morgunblaðið - 25.02.1993, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1993
29
Sighvatur Björgvinsson heilbrigðis- og tryggingaráðherra I Fræðsluftind-
TT _ T , , ^ A _ _ urumheima-
Hræðsluaroður omarktækur fæðingar
Fólk hefur ekki efni á nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, segja sljórnarandstæðingar
AÐGERÐIR ríkisstjórnarinnar í heilbrigðismálum voru tii um-
ræðu utan dagskrár í gær. Stjórnarandstæðingar sögðu gerræð-
islegar ráðstafanir Sighvats Björgvinssonar heilbrigðis- og
tryggingaráðherra hafa leitt til þess að fólk hefði ekki lengur
efni á nauðsynlegum lyfjum og þjónustu. Og þessar aðgerðir
hefðu litlum árangri skilað. Heilbrigðisráðherra taldi málflutn-
ing stjórnarandstæðinga mótsagnakenndan og miða að því að
„hræða og rugla fólk upp úr skónum“.
Málshefjandi, Finnur Ingólfsson
(F-Rv), sagði að stefna ríkisstjómar
Davíðs Oddssonar í heilbrigðismál-
um hefði einkennst af handahófs-
kenndum vinnubrögðum, vanhugs-
uðum og illa undirbúnum aðgerðum
sem gerðar hefðu verið án samráðs
við heilbrigðisstéttirnar og skapað
vantraust milli ríkisstjórnarinnar og
þeirra.
Finnur sagði að fyrrgreint væm
ekki sín orð, þótt hann tæki undir
þau. Finnur greindi tilheyrendum frá
því að forsætisráðherra hefði lýst
því yfir á fundi sjálfstæðismanna í
Reykjavík, að aðgerðir ríkisstjórnar-
innar í heilbrigðismáium væm
handahófskenndar. Þetta væri þung-
ur dómur yfir verkum heilbrigðisráð-
herra og yfir stefnu eigin ríkisstjórn-
ar. Ræðumaður vitnaði einnig til
Reykjavíkurbréfs Morgunblaðsins
þar sem sagði að núverandi heil-
brigðisráðherra hefði lag á því að
espa þjóðina upp gegn þeim breyt-
ingum sem hann hefði viljað koma
fram í stað þess að laða fólk til fylg-
is við þær breytingar.
Finnur Ingólfsson sagði að sáralít-
ill sparnaður hefði náðst í embættist-
íð núverandi heilbrigðisráðherra.
Útgjöld sjúkratrygginganna hefðu
lækkað vegna þess að álögur hefðu
verið lagðar á sjúklinga, öryrkja og
ellilífeyrisþega. Þeir hefðu verið
skattlagðir sérstaklega til að efla
svonefnda kostnaðarvitund þeirra. Á
sama tíma hefði heilbrigðisráðherra
séð sig tilknúinn að halda hlífiskildi
yfir lyfsölum, sem samkvæmt upp-
lýsingum Ftjálsrar verslunar kæm-
ust upp í að hafa 1.600.000 krónur
á mánuði.
Úr 250 krónum í 21.885
Margrét Frímannsdóttir (Ab-Sl)
sagði svo komið að hér á landi væri
óumdeilanlega hópur fólks sem fengi
ekki notið eðlilegrar heilbrigðisþjón-
ustu vegna þess að hún kostaði of
mikið. Margrét rakti dæmi máli sínu
til stuðnings. Hún greindi frá manni
á áttræðisaldri sem yrði að nota
þtjár mismunandi tegundir lyfja
vegna hjartveiki. Áður en heilbrigð-
isráðherra hefði hafið sparnaðarað-
gerðir sínar hefði þessi sjúklingur
orðið að greiða 250 krónur fyrir
þriggja mánaða skammt af lyfjum.
5. febrúar þessa mánaðar hefði þess-
um sjúklingi verið gert að greiða
21.885 krónur fyrir umbeðinn
skammt. Samkvæmt reikningnum
var heildarverð lyfjanna 24.958
krónur. Þar af greiddi sjúkrasamlag-
ið 3.073. Margrét sagði að þessi
aldraði maður hefði skilað lyfjunum
aftur vegna þess að hann hefði ekki
og myndi ekki hafa efni á að borga
þau.
Ræðumaður sagði endurteknar
reglugerðarbreytingar heilbrigðis-
ráðherra litlu hafa skilað. Sam-
kvæmt upplýsingum frá Ríkisendur-
skoðun voru heildargreiðslur sjúkra-
trygginga vegna lyfjakostnaðar á
árinu 1991 2.423 milljónir króna en
2.764 milljónir króna árið 1992; 14%
hækkun. Væri miðað við fast verðlag
ársins 1992 væri mismunurinn 10%
hækkun.
Margrét Frímannsdóttir sagði
ráðstafanir þessarar ríkisstjórnar
einkennast af „óðagoti, flumbru-
gangi og skyndiáhlaupum" í ein-
staka málaflokkum. Hún lá ekki á
þeirri skoðun að þessar ákvarðanir
bitnuðu harkalega á þeim sem við
lökust kjörin byggju og ættu við
erfiða sjúkdóma að etja. Hún boðaði
að ef heilbrigðis- og tryggingaráð-
herrann drægi ekki til baka þær
hækkanir sem orðið hefðu á lyfja-
kostnaði sem fylgdu síðustu reglu-
gerðarbreytingu hans, myndi þing-
flokkur Alþýðubandalagsins leggja
fram tillögu á Alþingi um það efni.
Viðkvæmt en nauðsynlegt
Sighvatur Björgvinsson heil-
brigðisráðherra taldi rétt að menn
inntu eftir því hvort það væri
ástæðulaust að grípa til aðgerða í
heilbrigðismálum. Væru þessar að-
gerðir gerðar af mannvonskunni
einni? Heilbrigðisráðherra svaraði
því til að á árunum 1981-91 hefðu
heilbrigðisútgjöld vaxið frá því að
vera 6,5% af landsframleiðslu í það
að verða 8,5%, m.ö.o. vöxtur út-
gjalda í heilbrigðisþjónustunni hefði
numið 7 milljörðum króna umfram
það sem þjóðartekjur hefðu vaxið.
Og allar horfur væru á því, ef ekk-
ert væri að gert, að þessi útgjöld
myndu nema 9-10% af landsfram-
leiðslu.
ilitlillli
MMMI
Heilbrigðisráðherra benti tilheyr-
endum á að það væri ekki víst að
stöðugt aukin útgjöld í heilbrigðis-
þjónustunni færðu okkur stöðugt
betri þjónustu. Það væri eðlilegt að
þjóð sem ætti í vök að veijast í efna-
legu tilliti velti því fyrir sér hvemig
peningum til heilbrigðisþjónustunn-
ar væri varið. Heilbrigðisráðherra
var það fullljóst að þetta væri við-
kvæmt mál og það væri eðiilegt að
aðgerðir væru gagnrýndar. En ráð-
herra gat ekki dulið þá skoðun sína
að gagnrýni sú sem hann hefur
mátt sæta, væri mótsagnakennd. í
einu orðinu væri fullyrt að lítið hefði
orðið úr áformuðum spamaði en í
næstu andrá mætti heyra að hann
hefði velt milljónum og milljörðum
af ríkinu yfir á sjúklinga.
Árangur náðst
Heilbrigðisráðherra sagði árangur
aðgerða í lyfjamálum liggja fyrir.
Niðurstaða sérfræðinganna væri sú
að á ámnum 1991 til 1992 hefðu
lyfjaútgjöld sjúkratrygginga lækkað
um 1.300 milljónir. Það lægi líka
fyrir að af þessari upphæð mætti
þakka 200 milljónir aðgerðum fyrr-
verandi heilbrigðisráðherra. Það
væri líka rangt að þessu hefði öllu
verið velt á bök sjúklinganna.
200-300 milljónir króna hefðu komið
fram sem aukinn kostnaður sjúkl-
inga. En heildarsparnaður þjóðfé-
lagsins vegna lækkunar lyfjakostn-
aðar á þessu tímabili hefði verið um
1 milljarður króna. Það væri umtals-
verð fjárhæð. Heilbrigðisráðherra
sagðist hafa óskað eftir því að Ríkis-
endurskoðun legði mat á árangur
aðgerða á öðmm sviðum og vænti
hann þess að niðurstöður kæmu
fljótlega. Sjálfur taldi ráðherrann
ástæðu til að ætla að sá árangur
hefði náðst að útgjöld ríkisspítalanna
hefðu lækkað um 570 milljónir króna
milli áranna 1991 og 1992. Þessi
árangur hefði ekki náðst með því
að draga úr þjónustu. Þvert á móti
hefðu fleiri sjúklingar verið með-
höndlaðir og aðgerðum fjölgað.
Héilbrigðisráðherra sagði ljóst að
álag hefði aukist á starfsmenn heil-
brigðiskerfisins en hann vísaði því á
bug að staðið hefði verið að aðgerð-
um í heilbrigðismálum með ger-
ræðislegum hætti. Rætt hefði verið
við stjómendur allra sjúkrastofnana
og fundir hefðu verið haldnir með
starfsfólki fjölmargra þessara stofn-
ana.
Undir lok sinnar ræðu sagði heil-
brigðisráðherra að hann væri að
sjálfsögðu reiðubúinn til að gera leið-
réttingar og lagfæringar á því sem
færi úrskeiðis þegar gerðar væru
miklar breytingar í viðkvæmum
málum. En hann væri líka gagnrýnd-
ur fyrir það. Það væri alveg rétt að
hann hefði breytt lyfjareglugerð
fimm sinnum. Tvær af þessum
breytingum hefðu eingöngu verið
lagfæringar til hagsbóta sjúklingun-
um.
Sighvati þótti ekki mikið til um
ásakanir um að halda hlífiskyldi yfir
sérfræðingum og lyfsölum, sagðist
ekki ætla nú að deila við fram-
sóknarmenn með samanburði á
ástandi heilbrigðismála þá ráðuneyt-
ið var í þeirra höndum og núna. En
hann gat þó sagt þeim það að lyf-
salastéttin myndi telja sér hagsbót
í því að skipta á þeim aðbúnaði sem
þeir yrðu nú að hafa, og þeim hag
sem þeir nutu í ráðherratíð fram-
sóknar.
Varð að spara
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði að ríkisstjómin hefði mátt
finna fyrir því þegar reynt væri að
draga úr útgjöldunum og kostnaði,
að ríkissjóður ætti fáa vini en hins-
vegar væru „vinir eyðslunnar og
útgjaldanna“ margir. Þetta hefði
ekki hvað síst komið fram þegar
leitast hefði verið við að spara í
heilbrigðismálum. Hefði ríkisstjórnin
og sérstaklega heilbrigðisráðherr-
ann orðið að sitja undir ómaklegum
árásum.
Forsætisráðherra benti á að fleiri
lönd hefðu orðið að grípa til aðgerða
til að sporna við útgjaldavexti til
þessara mála. Þegar rifa yrði seglin
eins og íslendingar hefðu þurft að
gera ætti það ekki að koma nokkrum
manni á óvart að heilbrigðismálin
væru ofarlega á blaði. Útgjöld heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneyt-
isins á þessu ári væru áætluð 41,5%
en hefðu fyrir aðeins örfáum árum
verið um 35%. Þetta væri staðreynd-
in, þrátt fyrir að ríkisstjórn og heil-
brigðisráðherra hefði tekist að lækka
nokkuð útgjöldin til heilbrigðismála
væru útgjöldin til heilbrigðismála að
raungildi hærri nú í ár heldur en
þau hefðu verið á síðasta heila
starfsári fyrri ríkisstjórnar.
Forsætisráðherra sagði að við
ákvörðun þjónustugjalda í heilbrigð-
isþjónustunni hefði þess verið gætt
að stilla þeim í hóf og þess verið
gætt að enginn þyrfti að neita sér
um heilbrigðisþjónustu vegna hárra
gjalda.
Sigbjörn Gunnarsson (A-Ne)
formaður heilbrigðis- og trygginga-
nefndar benti á að við verðum í ár
tæplega 176 þúsundum króna á
hvern einstakling vegna heilbrigðis-
og tryggingamála. Og eins og fram
hefði komið væri 41,5% af heildarút-
gjöldum ríkisins varið til þessa mála-
flokks. Þetta væri nú árásin sem
gerð væri á hag sjúkra, öryrkja og
aldraðra. Sigbirni var fullljóst að
heilbrigðismálin væru sérlega við-
kvæmur málaflokkur og þau málefni
yrðu að vera í stöðugri endurskoðun.
Ávallt bæri að gæta að því að byrð-
um væri jafnað á sem réttlátastan
hátt. Það hefðu verið þau sjónarmið
sem heilbrigðisráðherra yrði að hafa
og þetta hefði núverandi heilbrigðis-
ráðherra haft að leiðarljósi við van-
þakklát skylduverk sin.
Frumvarp gegn einokun
ílyfsölu
Formaður heilbrigðis- og trygg-
inganefndar sagði því fara fjarri að
aðgerðir heilbrigðisráðherrans í
lyfjamálum hefðu eingöngu miðað
að því að auka kostnaðarhlutdeild
sjúklinga í lyfjakostnaði. Náðst hefði
árangur í notkun ódýrari lyfja sem
skiluðu sama árangri og auk þessa
hefði álagning lækkað. Sigbjörn
sagði að á næstu dögum væri vænt-
anlegt frumvarp um lyíjadreifingu.
Frumvarpið fjallaði um það að einok-
un yrði aflétt og fijálsræði yrði auk-
ið í lyfjadreifingunni. Sigbjörn var
sannfærður um að hagur samfélags-
ins og neytenda myndi batna til
muna ef frumvarpið yrði að lögum.
En Sigbjörn taldi nokkuð ljóst að
frumvarpið myndi eiga sér harða og
sterka andstæðinga og þá fyrst og
fremst þá sem notið hefðu einok-
unarinnar í dag.
Lára Margrét Ragnarsdóttir
(S-Rv) varaformaður heilbrigðis- og
trygginganefndar sagði að mikil þró-
un hefði orðið í heilbrigðisþjón-
ustunni á allra síðustu árum. Hún
vildi benda á að aðgerðir 'sem áður
hefði þótt nauðsynlegt að gera á
sjúkrahúsum væru nú gerðar utan
þeirra og sjúkdómar sem áður kröfð-
ust aðgerða væru nú meðhöndlaðir
með lyfjum þannig að sjúklingar
misstu vart úr vinnudag. En einnig
hefðu orðið breytingar á upplýsinga-
streymi til sjúídinga. Nú vissi fólk
meira um sjúkdómseinkenni og
hvemig bregðast skyldi við þeim.
Fólk vissi líka betur hvaða ráð væru
tiltæk.
Breyttar kröfur
Fólk gerði meiri kröfur um skjóta
og góða lækningu og til með-
höndlunar með nýjustu tækni. En
þessum framförum fylgdi einnig
breyting á kostnaði. Og því hvernig
skyldi meta þennan kostnað. Hún
taldi ljóst að þjónusta utan sjúkra-
húsa væri hægkvæmari og ætti að
velja þá leið hvenær sem það væri
tæknilega mögulegt. Þess yrði að
gæta að greiðslukerfi fyrir utanspít-
alaþjónustu hefði ekiri óhagstæð
áhrif á þá jákvæðu þróun.
Lára Margrét sagði að nauðsyn-
legt væri að auka þekkingu almenn-
ings á því hvemig kostnaður við
heilbrigðisþjónustuna yrði til. Slíkt
hefði einnig verið gert með því að
auka kostnaðarþátttöku sjúklinga
vegna þjónustunnar. Þessi breyting
hefði haft þau áhrif að umræða um
kostnaðinn hefði aukist gríðarlega
og læknar hefðu í ríkari mæli en
áður hugað að kostnaðinum áður en
meðferðarúrræði væm valin. Ræðu-
maður ítrekaði áður yfirlýstan
stuðnipg sinn við hlutfallsgreiðslu-
fyrirkomulagið en lagði ríka áherslu
á að allrar sanngimi yrði að gæta,
þannig að ekki yrði komið í veg fyr-
ir að fólk gæti sótt sér nauðsynlega
þjónustu.
Ruglað fólk
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
(SK-Rv) taldi reynsluna sýna að við-
leitni ríkisstjórnarinnar til að efla
kostnaðarvitund almennings gagn-
vart lyfjum væri ekki vænleg. Fólk
borgaði það verð sem upp væri sett
á meðan það gæti borgað. Hún taldi
að breytingar sem heilbrigðisráð-
herrann hefði beitt sér fyrir hefðu
hvorki verið sanngjarnar né réttlát-
ar, síendurteknar og vanhugsaðar
reglugerðarbreytingar hefðu mglað
fólk í ríminu.
Við lok umræðunnar hafði Sig-
hvatur Björgvinsson heilbrigðis-
ráðherra orðið og útskýrði nokkur
atriði sem fram höfðu komið í um-
ræðunni, s.s. um mismunandi kostn-
aðarhlutdeild varðandi blóðfitulyf.
Hann sagðist ekkert hafa á móti
gagnrýni en frábað sér gagnrýni sem
miðaði að því að hræða fólk og
„mgla upp úr skónum".
Það hafði verið sammæli þingfor-
seta og formanna þingflokka að
fresta þingflokksfundum um eina
klukkustund vegna þessarar utan-
dagskrárumræðu en henni skyldi
ljúkja kl. 17. Þetta samkomulag
stóðst. Auk fyrrgreindra ræðu-
manna töluðu: Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir (S-Vf), Ingibjörg
Pálmadóttir (F-Vl), Svavar Gestsson
(Ab-Rv) og Guðmundur Bjamason
(F-Ne).
SAMTOKIN Náttúruböm
halda fræðslufund um heima-
fæðingar í Menningarmiðstöð-
inni Gerðubergi fimmtudaginn
25. febrúar kl. 20.30.
í nágrannalöndum era heima-
fæðingar einn af valkostum í fæð-
ingarþjónustu. Heimafæðingar
hafa hins vegar verið fáar á ís-
landi undanfarna áratugi.
Erindi á fundinum flytja Hrefna—
Einarsdóttir, ljósmóðir, Hulda
Jensdóttir, ljósmóðir, Margrét
Kristjánsdóttir, móðir og Dýrfínna
H.K. Siguijónsdóttir, Ijósmóðir.
Fundurinn er öllum opinn.
(Úr fréttatUkynningu)
♦ ♦ ♦
Kvikmynda-
sýning í Nor-
ræna húsinu.
NORSKA kvikmyndin Herman
verður sýnd sunnudaginn 28.
febrúar í Norræna húsinu.
Myndin gerist árið 1961 þegar
Zorro er aðalhetjan í kvikmynda-
húsunum og klipping hjá rakaran-
um Tjukken kostar 3 kr. Herman
er 11 ára gamall strákur sem á
mömmu sem vinnur í búð og pabba
sem keyrir kranabíl. Dag einn
breytist líf hans skyndilega því
hann veikist og missir hárið.
Krakkarnir í skólanum stríða hon-
um en hann iætur það ekki mikið
á sig fá og er það ekki síst að
þakka Ruby, stelpunni með rauða
hárið sem brosir svo fallega til
hans.
Þessi kvikmynd er frá árinu
1990 og gerð eftir samnefndri sögu
Lars Saabye Christiansen. Hún er
ætluð bömum frá 10 ára aldri og
er rúmlega ein og hálf klst. að
lengd með norsku tali. Allir em
velkomnir og er aðgengur ókeypis.
(F réttatilkynning)
-4-
11 prestar
sækja um 4
prestembætti
UMSÓKNARFRESTUR _ um
embætti sem biskup íslands
hefur auglýst laus til umsókn-
ar rann út 20. febrúar.
Um embætti fangaprests sækja
séra Guðmundur Öm Ragnarsson
í Reykjavík, og séra Hreinn §y. _
Hákonarson, sóknarprestur í
Söðulholtsprestakalli.
Um starf héraðsprests (far-
prests) í Reykjavíkurprófastsemb-
ætti eystra sækja séra Guðmundur
Guðmundsson í Reykjavík, séra
Helga Soffía Konráðsdóttir í Kefla-
vík, séra Hörður Ásbjömsson í
Reykjavík, séra Sigrún Óskars-
dóttir aðstoðarprestur í _ Laugar-
neskirkju, dr. Sigutjón Ámi Eyj-
ólfsson, aðstoðarprestur í Bústaða-
kirkju og séra Þórhallur Heimis-
son, fræðslufulltrúi á Austurlandi.
Tveir umsækjendur era um starF
aðstoðarprests í Keflavíkurpresta-
kalli, bæðir óska nafnleyndar.
Um starf aðstoðarprests í Vest-
mannaeyjaprestakalli sækir séra
Jóna Hrönn Bolladóttir í Vest-
mannaeyjum.
Enginn umsækjandi var um
Desjamýraprestakall í Borgarfirði
eystra.
(Fréttatilkynning)