Morgunblaðið - 30.05.1993, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR-30. MAI 1993
21
vandamál viðkomandi ríkja, burtséð
frá því hvort hægri eða vinstrimenn
séu við völd.
Enda þótt SPD í Þýskalandi þyki
ekki líklegur sigurvegari í kosning-
unum á næsta ári, má segja að til-
vistarkreppa breska Verkamanna-
flokksins sé enn alvarlegri. Einsog
áður sagði er velferðarkerfið mun
öflugra í Þýskalandi, en samt mis-
tekst breskum vinstrimönnum hvað
eftir annað að ná til sín kjósendum.
Eftir sögulegan ðsigur þeirra í fyrra
- þann fjórða í röð - hafa margar
ræðumar verið fluttar um hvort og
hvernig flokkurinn eigi að breytast
í takt við tímann.
Ýmsir úr eldri kynslóð flokksins
eru reyndar þeirrar skoðunar að
breytinjf&rnar hafi þegar verið of
miklar og að flokkurinn hafi horfið
frá hinum sönnu sósíalísku viðhorf-
um. Einn þeirra er Tony Benn, sem
telur að sósíalismi sé stöðug barátta
fyrir ákveðnum hugmyndum. Hann
óttast heldur ekki framtíð vinstri-
stefnu eftir hrun kommúnismans í
austri. „Hægrimenn á Vesturlöndum
töldu að fall Berlínarmúrsins væri
sigur lýðræðis og ósigur sósíalis-
mans. Eg er hinsvegar sannfærður
um að ýmsar hugmyndir, sem fram-
kvæmdar voru í Austur-Evrópu, eigi
sér framtíð í lýðræðislegu umhverfi,"
segir hann.
Yngri kynslóð Verkamannaflokks-
ins er varla sömu skoðunar. Tony
Blair, einn helsti málsvari yngri kyn-
slóðarinnar, telur að flokkurinn eigi
að vera mun framsæknari í breyting-
um. „Fyrri stefna er úrelt þegar
heimurinn hefur augljóslega hafnað
kommúnisma og valið markaðsbú-
skap. Flokkurinn á að vera vænn
kostur fyrir vel upplýst fólk, sem
verður ávallt stærri hluti af kjósend-
um.“ Þetta síðastnefnda hefur ein-
mitt tekist að nokkru leyti, þar sem
Verkamannaflokkurinn nýtur tals-
verðrar hylli menntamanna og
ýmissa „uppa“.
Að sama skapi telur Tony Benn
og eldri kynslóðin, að með þessum
hætti sé flokkurinn að svíkja rætur
sósíalista. Þannig er ljóst, að hins
nýja leiðtoga flokksins, Johns
Smiths, bíður verðugt verkefni inn-
andyra, þ.e. að sameina flokkinn
þannig að hann geti orðið raunveru-
legur valkostur kjósenda. Lykillinn
er vitaskuld að ná til allra stétta, líkt
og Bill Clinton tókst. Alltént hefur
John Smith eitt með sér í barátt-
unni: hann hefur nægan tíma fram
að næstu kosningum.
Höfundur er blaðamaður búsettur
í París. Efnið er unnið úr við-
tölum, sem greinarhöfundur átti
við stjórnmálamenn víðs vegar í
Evrópu í vetur.
Spænskir sósíalistar geta
þó ekki fallist á að þeir beri
sök á þessum sjúkdómsein-
kennum. í tilefni af tíu ára
valdatíð þeirra í vetur héldu
þeir mikla herferð til að
kynna raunverulegan árang-
ur stjómarstefnunnar.
Þannig voru hálf önnur millj-
ón heimila heimsótt til að
ræða um pólitík og efna-
hagsmál, en erfiðlega gekk
að fá fólk á heimilum til að
taka þátt í tíu ára „fiesta"
eins og sósíalistamir. Þegar
spænskir sósíalistar tóku við
valdataumunum árið 1982
lofuðu þeir meðal annars
grandvallar breytingum á
efnahagslífi landsins, fé-
lagslegum jöfnuði, óháðri
utanríkisstefnu og að 800
þúsund störf yrðu sköpuð til
að sporna við atvinnuleysi.
Óhætt er að segja að margt
af þessu hafi mistekist. Spánveijar
glíma nú við erfíðan efnahagssam-
drátt, atvinnuieysi stefnir með
óhugnarlegum hætti á 20 prósentin
og flokksmenn hafa orðið uppvísir
að margvíslegum ijármálasvikum,
nokkuð sem stríðir mjög gegn grand-
vallarstefnunni um jöfnuð. Reyndar
hefur Felipe Gonzalez viðurkennt
opinberlega, að efnahagsstefna ríkis-
stjórnarinnar hafi oft á tíðum verið
rétthent en ekki örvhent. Reyndar
má líta á slíka „viðurkenningu" sem
bragð til að sýna fram á hversu slæm
hægristefnan er.
Sósíalistar hafa jafnvel verið sak-
aðir um frjálslyndi í efnahagsmálum
la Thatcher og að hafa skapað svig-
rúm fyrir nýríka peningamenn til að
næla sér í skjótfenginn gróða. Það
er öllu verra að sjálfir stjórnmála-
mennirnir urðu undarlega efnaðir á
skömmum tíma. Eitt besta dæmið
um vafasama efnahagspólitík er
heimili Miguel Boyers, fyrrverandi
fjármálaráðherra, og Isabel Preysl-
ers, sem áður var gift söngvaranum
Julio Iglesias. Lúxus-villa þeirra er
metin á 500 milljónir peseta, eða um
300 milljónir íslenskra króna, og
vora húsakynnin sýnd almenningi í
vikuritinu Hola. Gárungarnir gerðu
umsvifalaust grín að sósíalistum með
því að spyija: Hvernig er hægt að
lifa eins hátt og Boyer? Jú, það
nægir að ganga í sósíalistaflokkinn!
ítalska spillingin
Enda þótt Ítalía sé á margan hátt
sértilfelli í stjómmálasögu Vestur-
Evrópu, má finna margt sameigin-
legt með öðrum vinstrimönnum, sér-
staklega í Frakklandi og á Spáni.
Hvort sem það er spilling, fjármála-
hneyksli, efnahagsvandi eða atvinnu-
leysi, þá má heimfæra þetta allt sam-
an upp á ítalska vinstrimenn. Þeir
hafa aðeins eitt sér til málsbóta: all-
ar pójitískar fylkingar eru jafn slæm-
ar á Ítalíu! Það er kannski undarleg-
ast, að sömu leiðtogamir hafa staðið
í hártogunum í áratugi.
Ríkisstjómir era hvergi eins
skammlífar í Vestur-Evrópu og ein-
mitt á Ítalíu. Félagsfræðingar hafa
öragglega komist að þeirri niður-
stöðu, að tíð stjómarskipti séu vel
mótuð í vitund almennings í landinu.
En um miðjan síðasta áratug virtist
þó sem Ítalía væri að stíga upp úr
lægðinni. Á sama tíma og þjóðin virt-
ist hafa unnið sigur á hryðjuverka-
starfsemi tók efnahagslífið ærlegan
kipp og Ítalía skaust í fyrsta skipt:
upp fyrir Bretland í þjóðarfram-
leiðslu. Hagvöxtur var gífurlegur á
þessum tíma, fjöidi fyrirtækja náði
fótfestu á alþjóðamarkaði og á end-
anum var talað um ítalska krafta-
verkið. En fyrr en varði kom bakslag-
ið og hvert stórvirkið hrundi af öðru:
efnahagslífíð fór í hundana, spilling
kom í ríkari mæli uppá yfirborðið,
mafían gerðist hrottafengnari og á
endanum krafðist þjóðin breytinga.
Rómverska heimsveldið hafði fallið
öðru sinni.
Reynslan sýnir að erfítt er að spá
í spilin í ítalskri pólitík. Varla er
hægt að segja að framtíð ítalskra
vinstrimanna sé björt, en eins og
áður sagði gildir það jafnt um flestar
aðrar pólitískar fylkingar í landinu.
Þýska „raunsæið"
Vinstrimenn í Þýskalandi og á
Bretlandi hafa lifað nokkuð annan
veraleika en félagar þeirra í Frakk-
landi, á Italíu og á Spáni síðasta
Þrír fyrrum Sósíal-demókrataflokksins í Þýskalandi. Myndin er tek-
in þegar Willy Brandt óskar nýkjörnum formanni, Björn Engholm
til hamingju mep formannskjörið á flokksþinginu í maí 1991 og til
vinstri er fyrrum formaður hans-Jochen Vogel. Nú hefur Engholm
orðið að segja af sér svo sem kunnugt er.
Tveggja áratuga valdatíma Mitt-
errands í franska Sósíalista-
flokknum er lokið.
áratuginn, þar sem þeir hafa verið í
stjómarandstöðu allan þennan tíma.
Það er því ekki hægt að skella skuld-
inni á vinstrimenn í þessum löndum,
en engu að síður eiga þeir við álíka
tilvistarvanda að etja. Á sama tíma
og baráttan fyrir þingkosningarnar
í Þýsklandi er að hefjast, era uppi
miklar deilur innan sósíaldemókrata-
flokksins (SPDj um framtíðarstefnu
flokksins. Kemur þar margt til, en
Hins nýja leiðtoga breska Verka-
mannaflokksins, John Smith,
býður það verkefni að sameina
flokkinn á ný.
sérstaklega endurskoðun þeirra á
innflytjendalöggjöfinni og hin flóknu
vandamál sem sköpuðust í kjölfar
sameiningar Þýskalands.
Freimut Duve, sambandsþingmað-
ur SPD, segir að erfíðleikar vinstri-
manna séu alls ekki eingöngu bundn-
ir við fall Berlínarmúrsins. „Hug-
myndafræði okkar hefur orðið fyrir
talsverðri gagnrýni síðustu 10-15
árin og því á hvers kyns endurskoðun
fullkomlega rétt á sér. Ef
við athugum hve margir era
hlynntir róttækri mannúð-
arstefnu eða baráttu fyrir
jafnrétti í hvers kyns mynd,
er ég sannfærður um að
meirihluti kjósenda í Þýska-
landi er á þeim nótum.
Þannig þurfum við fyrst og
fremst að laga stefnu okkar
að breyttum tímum.“
Þetta kann að vera rétt,
en auðvitað má einnig skilja
þetta sem svo að sósíal-
demókratar vilji færa sig
nær miðjunni íjlitrófí stjóm-
• málanna. Það getur samt
reynst erfítt að fínna þenn-
an nýjan stall, þar sem
þýskir hægrimenn era mun
mildari en til dæmis hægri-
menn í Bretlandi. Félags-
legt kerfi er mun öflugara
og manneskjulegra og
þannig er erfítt fyrir þýska
vinstrimenn að lokka til sín kjósend-
ur með skírskotun til heilbrigðis- eða
félagsmála.
Annað sem einkennt hefur-stefnu-
breytingu þýskra sósíaldemókrata
síðustu misserin er grundvallaratriði
á borð við innflytjendalöggjöfína.
Reyndar eru ekki allir flokksmenn á
einu máli í þeim efnum, en það er
tímanna tákn, að sósíaldemókratar
vilji breytingu á sextándu grein
stjórnarskrárinnar, sem hingað til
hefur heimilað nánast hveijum sem
er að setjast að í Þýskalandi af póli-
tískum ástæðum. Þessa stefnubreyt-
ingu skýra vinstrimenn sem nýtt
raunsæi.
Ennfremur má benda á að vandi
sósíaldemókrata í Þýskalandi hefur
síst minnkað eftir að fonnaður
flokksins og líkiegt kanslaraefni,
Björn Engholm, varð að segja af sér
nýverið vegná Barschel-málsins svo-
nefnda, sem greint hefur verið frá í
fréttum.
Kynslóðaklofinn
verkamannaflokkur
Líkt og þýskir jafnaðarmenn hefur
breski Verkamannaflokkurinn mátt
þola það, að vera í stjórnarandstöðu
í meira en áratug. Það er því ekki
hægt að kenna honum um efnahags-
vanda Bretlands í dag. Þessi einfalda
staðreynd var reyndar eitt helsta
baráttuvopn franskra sósíalista fyrir
kosningarnar í mars og verður það
einnig á Spáni í júní. Með öðram
orðum: Bretland er staðfesting þess,
að atvinnuleysi og efnahagssam-
dráttur er ekki afleiðing sósíalisma.
Þannig telja vinstrimenn, sem verið
hafa í stjórn á undanfömum árum,
að erfíðasti draugur Vesturlanda í
dag, atvinnuleysið, sé sameiginlegt
ISUZU PALLBÍLAR, SÉRTILBOÐ!
Bjóðum 35 - 65 % afslótt af öllum aukahlutum í Isuzu
pallbíla, 2ja dyra og 4ra dyra 4x4
Hafið samband við sölumenn sem gefa nánari upplýsingar
,• ■" l^v •V. i'
k S 4, • ■ '.‘i' -• * • **
> f 4 >• -, ' ' • \ • • *■ .; . > •'■ • > y.\! -•% . •;,, j' -
V „> ■. -.•» -lAiri-vv; i.,; 4. jA’ \ -
* v., * ' »•'■4 *•'- f* v * » .. .'■> 4*'. ‘ x ’l/?v‘ '.*••
Tilb'oðiðgildir til 3Ö júní, . ; >' •. ;.>.. >
ISU2U • ISU2U • ISU2U • ISU2U