Morgunblaðið - 30.05.1993, Blaðsíða 24
24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. MAÍ 1993
KVIKMYNDIR/Sambíóin hafa tekið til sýninga í Saga-bíói bandarísku kvikmyndina Á
hættutímum, eða „Swing Kids“, en myndin Qallar um hóp uppreisnargjarnra unglinga í
Þýskalandi árið 1939 sem aðhyllast amerískan jass og dans
Vinirnir
CHRISTIAN Bale og Robert Sean Leonard í hlut-
verkum sínum í Swing Kids, en í myndinni leika
þeir vini sem þvingaðir eru til að ganga í Hitlersæsk-
una og gefa upp áhuga sinn á amerískri jasstónlist.
Upprennandi
SÖGUSVIÐIÐ í Swing Kids er Hamborg
á árunum rétt áður en síðari heims-
styrjöldin braust út, en kvikmyndatak-
an fór hins vegar fram í Prag í Tékkó-
slóvakíu þar sem allar aðstæður eru
upp á hið besta til að skapa raunsanna
mynd af tímabilinu sem fjallað er um í
myndinni. Leikararnir voru hins vegar
sóttir til Bandaríkjanna, Englands og
Tékkóslóvakíu.
Aðalhlutverkið í myndinni, Peter, leikur banda-
ríski leikarinn Robert Sean Leonard. Hann er
fæddur í New Jersey og 11 ára gamall steig hann
sín fyrstu spor á leiksviði. Fyrsta kvikmyndahlut-
verkið fékk hann árið 1989 þegar hann lék í Óskars-
verðlaunamyndinni „Dead Poets Society", og sama ár
lék hann son Paul Newman og Joanne Woodward í „Mr.
& Mrs. Bridge". Hann hefur leikið í nokkrum kvikmynd-
um síðan, og eru þær nýjustu „Married to It“, sem frum-
sýnd verður á næstunni, og kvikmyndagerð Kenneth
Branagh á „Ys og þys út af engu“ eftir Shakespeare.
Besta vin Peters leikur Christian Bale, sem fæddur er
í Wales en uppalinn í Englandi. Hann byijaði sinn feril
einnig mjög ungur, en hann var tíu ára gamall þegar
hann lék í sviðsuppfærslu á „The Nerd“ í West End.
Síðan komu hlutverk í ýmsum sjónvarpsmyndum, en
árið 1987 fékk hann sitt fyrsta hlutverk í kvikmynd.
Það var í myndinni „Empire of the Sun“, sem Steven
Spielberg leikstýrði, en í henni lék hann aðalhlutverkið.
Eftir það hefur hann meðal annars leikið í „Henry V“,
sem Kenneth Branagh leikstýrði og lék í aðalhlutverkið.
SAGA-bíó hefur tekið til sýninga kvikmyndina
„Swing Kids“, sem fjallar um hóp unglinga í
Hamborg í Þýskalandi árið 1939 þegar Hitler er
í þann mund að etja þjóð sinni út í styrjöld og
nasisminn dregur kerfisbundið úr einstaklings-
hyggju íbúa landsins. Unglingarnir sem myndin
fjallar um eru hins vegar undir sterkum áhrifum
frá bandarískri jasstónlist og þeim frelsisanda
sem í henni felst, og gera þeir því uppreisn gegn
ströngum aga stjórnvalda. Þeir tileinka sér alla
helstu tískustraumana frá Englandi og Banda-
ríkjunum; klæðast of stórum fatnaði, ganga með
harða hatta og láta hár sitt vaxa, en allt nær
þetta hámarki í villtum dansáhuga og takmarka-
lausri þekkingu þeirra á jasstónlistinni. Þegar
reynt er að hefta frelsi þeirra til að tjá sig með
tónlist og dansi snýst hins vegar það sem í upp-
hafi var sakleysisleg og mótþróafull unglinga-
uppreisn í það að verða háskaleg pólitísk upp-
reisn gegn holskeflu nasismans.
Swing Kids er dramatísk
mynd og leikur jasstón-
list áranna fyrir stríð stórt
hlutverk í henni. Myndin er
^framleidd af Frank Marshall
|sem framleitt hefur flestar
af stórmyndum Stevens
Spielbergs, en leikstjóri
myndarinnar er
Thomas Carter. I aðalhlut-
verkum eru Robert Sean
Leonard (Dead Poets Soci-
ety), Christian Bale (Empire
of the Sun), Barbara Hersey
(Hannah and Her Sisters) og
Kenneth Branagh (Peter’s
Friends), sem reyndar er
hvergi getið á leikaralistan-
um, en það hefur færst mjög
í vöxt upp á síðkastið að
þekktir leikarar komi fram í
kvikmyndum án þess að
þeirra sé getið.
Tónlistin frelsistákn
Aðalpersóna myndarinnar
er Peter (Robert Sean Leon-
ard), svalur 17 ára strákur
sem dáir jasstónlist banda-
rísku stórsveitanna og eyðir
flestum stundum í Café Bi-
smarck danshöllinni þar sem
unglingarnir hittast og
sveiflast um dansgólfið í takt
við eldfjöruga tónlistina.
Tónlistin er í augum ungling-
anna tákn frelsisins á svipað-
an hátt og rokktónlist er
unglingum samtímans, og
þótt tónlistin sé stór þáttur
J myndinni er hún
alls ekki aðalat-
Sveiflan í fyrirrúmi
f „Swing Kids“ er fjallað um hóp
þýskra unglinga í Hamborg
skömmu áður en heimsstyrjöldin
síðari braust út, en brennandi áhugi
þeirra á amerískri jasstónlist og dansi
var uppreisn gegn ægivaldi nasismans,
riðið heldur dramatísk saga
um slunginn ungan mann,
Peter, sem skynjar að eitt-
hvað óhugnanlegt er að
grafa um sig í heimalandi
hans án þess þó að hann
geti gert sér fulla grein fyrir
hvað það er. Skyndilega eru
allir félagar hans og jafnvel
móðir að breytast í heila-
þvegna þjóðernissinna Þriðja
ríkisins, en í myndinni eru
nasistamir ekki einungis
sýndir sem skrímsli í gæsa-
gangi, heldur sem slægvitur
hreyfing sem til skiptis kúgar
og seiðir til sín almenning í
landinu.
Sannsögulegur grunnur
Swing Kids er að hluta til
byggð á raunverulegum at-
burðum þegar hópur ungl-
inga notaði jasstónlistina
sem vopn til að mótmæla
uppgangi nasismans í Þýska-
landi. Árið 1937 gekk bylgja
jassgeggjunar yfir unglinga
í Hamborg, og er talið að
bandarísku kvikmyndimar
„Born to Dance“ og „Broad-
way Melody" hafi verið
helstu áhrifavaldarnir. Þessi
neðanjarðarhreyfing í Ham-
borg samanstóð af um 500
unglingum sem komu frá
efnuðum heimilum og
hittust í
’einkaskól-
um og
íþróttamið-
stöðum. Strák-
arnir vora með sítt hár og
klæddust klæðskerasaumuð-
um fötum, en stelpurnar
gengu í stuttum pilsum og
silkisokkum. í bókinni Dif-
ferent drummers: Jazz in the
Culture of Nazi Germany
eftir Michael H. Kater kemur
fram í viðtölum við nokkra
úr þessum hópi að stjórn-
málaskoðanir hafi ekki ráðið
hegðan þeirra, og pólitískt
andóf og jassáhugi hafi ein-
vörðungu verið tilviljun.
Þannig segir einn við-
mælenda hans að án tónlist-
innar hefði hann samt sem
ur verið andsnúinn nasis-
manum, og án nasismans
hefði hann engu að síður
dýrkað tónlistina. Valdhafar
í Þriðja ríkinu vora hins veg-
ar ekki alveg á sama máli,
og á áranum milli 1942 og
1944 vora um 70 manns úr
hópi „svingaranna" sendir í
einangranarbúðir.
Jasssveifla eða gæsagangur
LEIKSTJÓRI Swing Kids er blökkumaðurinn
Thomas Carter, og er þetta fyrsta kvikmyndin
sem hann leikstýrir. Hann hefur hins vegar
getið sér gott orð fyrir að leikstýra ýmsum
vinsælum sjónvarpsþáttum í Bandaríkjunum,
og hefur hann unnið til ýmissa verðlauna fyrir
þau störf.
Carter var rétt rúmlega
tvítugur þegar hann
byrjaði að leikstýra sjón-
varpsmyndum eftir að hafa
lokið háskólaprófí í leikhús-
fræðum. Með fyrstu verk-
efnum hans var að leikstýra
lögregluþáttunum vinsælu
„Hill Street Blues“, sem
sýndir hafa verið hér á landi,
og auk þess að vera tilnefnd-
ur til tveggja Emmy-verð-
launa fyrir leikstjórn þátt-
anna hlaut hann verðlaun
Samtaka bandarískra leik-
stjóra árið 1984. Hann leik-
stýrði einnig fyrstu myndun-
um í ýmsum fleiri vinsælum
sjónsvarpsseríum, og má þar
nefna „Miami Vice“, „St.
Elsewhere", „Call to Glory“
og „A Year in the Life“, sem
fékk Emmy-verðlaunin. Þá
var hann einnig tilnefndur
til Emmy-verðlauna fyrir
leikstjóm „Midnight Caller"
árið 1989. Carter var höf-
undur og framleiðandi
„Equal Justice“ sem hann
leikstýrði og fékk Emmy-
verðlaunin fyrir sem besti
leikstjóri bæði árið 1990 og
1991.
Carter hafði hafnað fjöl-
mörgum tilboðum um að
leikstýra kvikmyndum áður
en hann tók að sér að leik-
stýra Swing Kids. Haft hefur
verið eftir honum að hann
hafí látið til leiðast vegna
þess að handritið hafí strax
höfðað mjög sterklega til
hans, þar sem söguþráðurinn
væri mjög grípandi og fjall-
aði um hreyfingu unglinga
sem spannaði heilt menning-
arskeið. Þá væri þetta
þroskasaga þar sem aðalper-
sónan yrði að taka ákvarðan-
ir sem skiptu sköpum um
framtíðina. Þá hefði það
skipt verulegu máli að þetta
væri saga byggð á sönnum
atburðum sem sárafáir
hefðu nokkum tímann heyrt
minnst á.
T
Fyrsta myndin
SWING Kids er fyrsta kvikmyndin sem banda-
ríski leikstjórinn Thomas Carter leikstýrir.