Morgunblaðið - 30.05.1993, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. MAÍ 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1200 kr. á mánuði innan-
lands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
Andinnog
hugarfarið
Megininntak þeirra lífsvið-
horfa, sem settu svip sinn á
framanverða 20. öldina, var sann-
færingin um almætti mannsins;
sannfæringin um það að mannin-
um væri í raun fátt eitt ómáttugt.
Fram voru sett kenningakerfi um
brúnt og rautt alræði, einhvers
konar þúsund ára ríki, þar sem
mannfólkið átti að líða eftir sér-
hannaðri rennibraut forsjárhyggju
frá vöggu til grafar. Ferli þessara
lífsviðhorfa, sem meðal annars
speglast í heimsstyrjöldinni síðari
og afleiðingum hennar, segir raun-
ar flest það sem segja þarf um
„fullkomleika“ þeirra.
Hugmyndir manna og þjóða um
eigin ágæti og eigin fullkomleika
hafa lítið breytzt frá heimsstyijald-
arárunum. Trúin á almætti manns-
ins lætur ekki að sér hæða. Því
er gjaman haldið fram að aldrei
hafí mannkyninu miðað jafn óð-
fluga fram á sviði menntunar, vís-
inda og þekkingar og á síðustu
fimmtíu árum. Tæknin geri okkur
kleift að gjömýta auðlindir jarðar.
Fjarskipta- og samgöngutæknin
hafí þurrkað út fjarlægðir og fært
þjóðir heims í túnfót hver annarr-
ar. Og víst hefur margt áunnizt í
aðbúð mannfólksins, sem þakka
ber, til dæmis í heilsugæzlu, lækn-
isfræði og umhyggju fyrir sjúkum
og öldruðum. A sumum öðrum
sviðum höfum við staðið í stað eða
hrakizt af leið. Hvað um mannvíg
og misþyrmingar í Bosníu-Herze-
góvínu? Hvað um staðbundin stríð,
hungursneyð, hryðjuverk og hvers
konar ofbeldi heims um ból? Hvað
um náungakærleikann í henni
Reykjavík, þar sem þörfin fyrir
skjól og athvarf ýmis konar hefur
sízt rénað?
Það er við hæfi að við veltum
fyrir okkur vanda manns og jarðar
á hvítasunnu; kirkjuhátíð til minn-
ingar um þann atburð er heilagur
andi kom yfir postula Krists. Það
er við hæfi vegna þess að tækni-
framfarir, hversu örar og stórstíg-
ar sem þær eru, nægja ekki til
þess að tryggja mannlega ham-
ingju og velferð, ef hugarfar ein-
staklinga og -þjóða stendur í stað
meðfæddrar og áunninnar eigin-
girni og umburðarleysis gagnvart
öðrum. Það er við hæfí vegna þess
að heilagur andi Guðs, sem ér
kærleikur, þarf að koma yfír þjóð-
ir og einstaklinga til þess að mann-
kynið haldi vöku sinni um þau
heimspekilegu, siðferðilegu og trú-
arlegu gildi, sem velferð þess velt-
ur á. Almættið er Guðs en ekki
manna.
Það sem skiptir mestu máli fyr-
ir hamingju og velferð fólks er að
andi kærleikans nái að móta hug-
arfar þess, bæði sem einstaklinga
og heildar. Og þau eiga erindi við
alþjóð orðin, sem Gylfi Þ. Gíslason,
fyrrverandi menntamálaráðherra,
lét falla við vígslu Friðrikskapellu
25. maí síðastliðinn:
„Hann [séra Friðrik Friðriksson]
flutti ungum íslendingum fagnað-
arboðskap og þá um leið þjóð sinni
allri. Hann hvatti til þjóðhollustu
og ættjarðarástar, til drengskapar
og bræðralags, til góðvildar og vin-
áttu. En fyrst og fremst boðaði
hann fylgi við konunginn Krist,
sem dó á krossi til þess að frelsa
mennina, reis upp frá dauðum og
gaf þeim eilíft líf. Fagnaðarboð-
skapurinn fólst í því, að við gætum
öll öðlast æðstu blessun, fyrir náð
Guðs...
Nútímamaðurinn hefur öðlast
mikla þekkingu á þeim heimi, sem
við lifum í. En vísindin veita ekki
svar við öllum spurningum og hafa
aldrei ætlað sér það. Ein mikilvæg-
asta gáta nútímans er, hvernig
hann sé, maðurinn, sem hefur lagt
lönd og höf jarðarinnar undir sig
og er að ná valdi á himingeimnum.
Hann er hámenntaður, ríkur og
voldugur. En er hann sjálfum sér
nógur? Hefur hann vald yfir sjálf-
um sér? Er hann sáttur við sjálfan
sig? Er honum Ijóst, að kærleikur-
inn er ofar öllum skilningi?
Allir menn verða að vera jafn-
vígir á hvort tveggja: að njóta
sannrar hamingju og bera þunga
sorg. Slíkur maður verður að hafa
frið í sál sinni, vera sáttur við sjálf-
an sig. En sá einn verður sáttur
við sjálfan sig, sem er sáttur við
Guð; þann Guð, sem þessi kapella
á að þjóna og þar sem leitað verð-
ur eftir fundi við hann. Og sá einn
er sáttur við Guð, sem í afstöðu
sinni til hans efast aldrei, spyr
einskis, af því að hann nýtur náður
hans, þeirrar náðar, sem líf og
dauði frelsarans færði mönnun-
um.“
Morgunblaðið óskar lesendum
sínum og landsmönnum öllum
gleðilegrar hvítasunnuhátíðar.
Á bylgjum hafsins
EKKERT ER
• nýtt undir sólinni,
er sagt. Og kannski er
manninum ekki ætlað
að gjöra alla hluti nýja.
En þótt það sé guði
einum gefíð er manninum eiginlegt
að taka virkan þátt í sköpunarverk-
inu, endumýja og umbreyta, svo í
ljóðlist sem í öðrum listgreinum.
En þá er formið aukaatriði en ekki
það sem úrslitum ræður. í listum
vinna menn inní ákveðinn ramma
og innan hans ríkir frelsi einsog í
náttúrunni. En það skiptir engu
hvort list er hefðbundin einsog sagt
er eða byltingarkennd nýsmíði.
Umbúðirnar eru aðvísu mikilvægar
en skipta þó ekki öllu máli.
Það hefur verið talað um form-
byltingu í íslenzkum skáldskap
einsog allt sé undir henni komið og
lýsir raunar vel hvemig menn flaska
á auka- og aðalatriðum. Það ræður
engum úrslitum að bylta formi en
hitt er mikilvægt að breyta anda
og innihaldi; efninu sjálfu sem mót-
að er í ákveðið form.
meistarar landslagsins
á tímum afstrakts og
nýlistar og málar
myndir sem hann einn
hefur séð og lifað með
innri augum en við
njótum sem nýsköpun-
ar og ferskrar reynslu; persónuleg-
ar myndir og sérstæðar og meiri
endursköpun en allt formbyltingar-
flóð samtímans sem flæðir með
vissu millibili yfir allt þjóðlífið en
sjatnar svo án sýnilegra ummerkja.
Samt hefur Jóhannes Geir ekki
gert neina formbyltingu þótt tungu-
tak hans og efnistök séu með öðrum
hætti en fyrirrennaranna.
Jóhannes Geir hefur sagt hann
hafí ungur maður nýkominn til
Reykjavíkur og lítt sjóaður í mynd-
verki séð sýningar Kjarvals og
Svavars Guðnasonar og þær hafi
vakið með honum svipaðar kenndir
svo ólíkar sem þær þó voru; sérstæð
og persónuleg tjáning á ytra borði
en innihaldið af sama toga, nýskap-
andi opinberun og andblær eða eins-
kónar framhald af landinu.
HELGI
spjall
2VIÐ JÓHANNES GEIR
• gengum stundum saman ungir
vegavinnupiltar á Stóra-Vatns-
skarði og nutum þess öðru fremur
að hverfa inní þetta heldur nrjóstr-
uga umhverfí Sæmundarár og Gígj-
arfoss undir stílhreinni nálægð
Valadalshnjúks. Hannes Pétursson
sem á ættir að rekja í þetta um-
hverfí segir ástæðan sé sú við Jó-
hannes Geir höfum átt sameinlega
rómantísk tengsl við náttúruna —
og er það áreiðanlega rétt hjá
Hannesi.
Jóhannes Geir er einn örfárra
listmálara okkar sem geta talizt
ÞAÐ ER HUGMYNDIN SEM
• skiptir öllu máli en ekki um-
gjörðin. Það er rétt hjáJCnut 0de-
gaard í merkum formála hans fyrir
Modeme islandsk Dikt, 1990, þegar
hann talar um að formbylting
skálda geti ekkisízt birzt í efnistök-
um. Ytra borðið verður þá í sam-
ræmi við innihaldið og þá væntan-
lega nýsköpun í ljóðlist. Aðferð og
innihald er það sem máli skiptir og
úrslitum ræður. Formbyltingar-
skáldin svonefndu gegndu aðvísu
mikilvægu hlutverki í íslenzkum
bókmenntum en nýsköpun þeirra
var fremur fólgin í breytingum á
ytra borði ljóðsins en nýsköpun
tungutaks og tjáningar. Sum skáld
umbyltingartímans tóku lítinn sem
engan þátt í þessari nýsköpun,
héldu sig að mestu við gamalt form
og reyndu að laga ytra borð klass-
ísks skáldskapar að nýjum viðhorf-
um. Én atómskáldin sættu sig ekki
við slíka aðlögun og töldu hana
óviðsættanlega málamiðlun. Ég
skal ekki dæma um hvort sú gagn-
rýni var sanngjörn eða ekki en af
þessu leiddi áhugaverða spennu
sem varð að mínu viti til góðs þótt
umdeild væri. Hitt er svo rétt það
var engin sannfærandi endursköp-
un í íslenzkri list fyrren gerð hafði
verið einskonar endurskoðun eða
endursköpun innan afstraktlistar
og atómskáldskapar og tilraun til
að auka frelsið innan þessa nýja
ramma og þá með þeim hætti að
byltingin svonefnda næði ekki ein-
ungis til formsins heldur væri öll
hugsun og tungutak, aðferðir og
hugmyndir endurskoðaðar og plóg-
járninu ætlað að rista dýpra en blá-
yfirborðið eitt. Það þurfti ekkisízt
að laga ljóðmálið að eðlilegu tungu-
taki og daglegu samtali einsog Jón-
as hafði gert á sínum tíma, en nú
þurfti að sveigja sveitamál að hugs-
unarhætti fólks í borg og bæjum
og nýta þetta hversdagslega tungu-
tak í nýjum marktækum skáldskap.
Þessi viðleitni vakti tortryggni og
efasemdir, svo háðir sem við Islend-
ingar vorum klassískri hefð í ljóð-
list. En hún var einkum bundin því
tungutaki sem tíðkazt hafði í sveit-
um öldum saman. Þetta nýja borg-
aralega tungutak var kannski
mesta breytingin í kveðskap íslend-
inga uppúr miðri öldinni.
M
(meira næsta sunnudag)
Arið 2000
ÞAÐ ER ATHYGL-
isvert að líta á út-
tekt dr. Ágústs V al-
fells, prófessors,
sem birtist fyrir nokkrum misserum, en
hugleiðinjgar höfundar fjalla um sögulega
þróun á Islandi og framtíðarsýn með tilliti
til lífskjara um og upp úr næstu aldamót-
um. Þessar athuganir hafa verið gerðar á
vegum Landsvirkjunar í því skyni að reyna
að skyggnast inn í þá ófyrirsjáanlegu
framtíð sem við blasir og ráða mun úrslit-
um um örlög þjóðarinnar.
Það er þá fyrst til að taka að höfundur
kemst -að þeirri niðurstöðu að miðað við
núverandi nýtingu auðlinda okkar, einkum
fiskimiðanna, sé fólksfjöldi á íslandi nærri
hámarki. Aukist fólksfjöldinn verulega án
þess að nýjar auðlindir eins og orka og
ný tækni komi til sögunnar sé augljóst að
lífskjör hér á landi fari versnandi. Því sé
nauðsynlegt að líta á þá möguleika sem
fyrir hendi eru ef halda á lífskjörum í land-
inu og mæta fólksfjölgun án skorts og
vesaldar sem þjóðin hefur kynnzt þau
1100 ár sem hún hefur búið í landinu. Á
þessum ellefu öldum hefur þjóðin búið við
velsæld og gnægtir í tæpar fjórar aldar,
þar af þrjár til forna og svo á þeirri öld
sem við nú lifum, en skort og ósjaldan
hörmungar á öðrum öldum. Náttúran setur
fyrr eða síðar takmörk á heildarfjölda
landsmanna ef við gerum það ekki sjálf.
Takmarkanir náttúrunnar birtast í sí-
harðnandi kjörum eins og við höfum séð
um allar aldir, en nú höfum við tækifæri
til að setja okkur eigin takmarkanir og
stjórna lífí okkar meir og betur en nokkru
sinni fyrr. Okkur er því hollt að horfast í
augu við þá framtíð sem við blasir og reyna
að gera okkur einhverja grein fyrir því
hvemig við getum mætt henni með þeim
hætti að þjóðin haldi sínu og hér búi fijáls-
ir menn þegar aldir renna.
Dr. Ágúst segir að vel geti verið að
ekki þurfi opinbera stefnu til að fólksfjölg-
un verði sú sem landið þolir. Það hafí
gerzt í ýmsum iðnbúnum þjóðfélögum,
bæði menntunarstig og þéttbýli hafa áhrif
í þá átt. Einstaklingarnir sjálfir mundu
þá ákveða hvenær lífskjörin hafa náð æski-
legu stigi „með heildaráhrifum einstak-
lingsbundinna ákvarðana“. Að öðrum kosti
muni lífskjör fara hnignandi þegar auðlind-
ir eru fullnýttar. En nú bendi líkur til þess
að afli landsmanna sé kominn að því há-
marki sem hefðbundnir fiskistofnar þoli.
Gera hefði mátt ráð fyrir að mesti varan-
legi afli íslenska flotans yrði 1,4 milljónir
tonna, en hann hefur orðið meiri eins og
kunnugt er og þá einkum vegna loðnuafl-
ans. En botnfiskafli hefur þá einnig minnk-
að. Aðalgrundvöllur hagvaxtar síðastlið-
inna ára hefur án efa verið aukinn botn-
fiskafli eftir að íslendingar færðu út efna-
hagslögsöguna í 200 sjómílur. Botnfískur
er eitthvað innan við 60% af verðmæti
útfluttrar vöru. En allt bendir til þess að
pkki hafí verið óvarlegt að reikna með
4.000 tonna minnkun á meðalaflanum ár
hvert eins og verið hefur um alllangt
skeið. Samt sem áður verður þessi afli að
sjálfsögðu áfram undirstaða velmegunar
íslendinga og þá nýjar sjávartegundir sem
íslenzkir sjómenn eru að kynnast og eiga
vafalaust eftir að auka útflutningstekjur
okkar verulega.
15 stórar
verksmiðjur
EN ÞÁ ER EKKI
síður nauðsynlegt
að líta í aðrar áttir.
Skýrsluhöfundur
segir að þjóðin eigi
orkulindir sem samsvari þremur stórum
kjarnorkuverum. Við höfum framleitt ál
til útflutnings, en það flokkast undir iðn-
greinar sem hagnýtá ódýra orku, einnig
kísilgúr úr botnfalli Mývatns, einnig járn-
blendi- og sjóefni svonefnd en margt
mætti vinna fleira eins og þungt vatn,
C-vítamín úr innfluttum glúkósa, en í töflu
sinni nefnir dr. Ágúst sitthvað fleira, svo
sem magnesíum úr sjó, frostlög úr olíu,
mjólkursykur úr mysu, lithium-7 úr jarðsjó
frá sjóefnaverksmiðjum, natríum (ásamt
+
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. MAI 1993
27
klór og olíuhreinsun) úr salti o.s.frv. Hann
nefnir einnig mikilvægi lífefnaiðnaðar sem
hefur áður verið til umræðu hér á þessum
vettvangi og ástæðulaust að tíunda enn
einu sinni þá gífurlegu framtíðarmöguleika
sem fólgnir eru í lífefnaiðnaði hér á landi.
Hann mun auka til stórra muna full-
vinnslu þeirra hráefna sem við fáum nú
úr físki og landbúnaðarafurðum. En dr.
Ágúst telur að óvirkjuð orka á Islandi
verði bezt nýtt í stóriðju. „Gæti orkan
nægt handa a.m.k. 15 stórum verk-
smiðjum. Með forsjá væri hægt að halda
mengun og náttúruspjöllum vegna verk-
smiðjanna í lágmarki. Iðnaðurinn ætti að
geta aukið útflutningsverðmæti þjóðarinn-
ar um allt að 25% og veitt alls 70.000
manns góða lífsafkomu. Ólíklegt er að
hægt væri að byggja verksmiðjurnar á
minna en 20-30 árum. íslendingar ættu
auðveldlega að geta átt a.m.k. 20% í verk-
smiðjunum og það án verulegra gjaldeyris-
útláta. Eignaraðild gæti verið stærri. En
þá yrði að fjárfesta gjaldeyri sem annað-
hvort yrði aflað með öðrum útflutningi eða
með frekari lántökum."
Þá leggur dr. Ágúst höfuðáherzlu á að
íslendingar nýti orku sína betur en gert
hefur verið, ekki sízt vegna þess að fyrir-
sjáanlegt er að innflutt eldsneyti muni
hækka í verði enda er það takmörkuð
auðlind og mun ganga til þurrðar. „Olíu-
skorturinn mun birtast smátt og smátt í
mynd síhækkandi olíuverðs,“ en innflutt
orka er rúmur þriðjungur af heildarnotkun
landsmanna. Því liggi beinast við að nota
fallvötnin til að framleiða rafmagn og
knýja vélar, jafnvel bæði í bílum og skip-
um. Nú þegar gæti jafnvel verið hagkvæmt
að nota rafmagnsbíla, einkum innanbæjar.
„Önnur aðferð væri áð nota rafmagnið til
vetnisframleiðslu með rafgreiningu og
vatni og nota vetnið sem eldsneyti." Og
ennfremur: „Metanól má nota sem elds-
neyti á aflvélar með -tiltölulega litlum
breytingum á vélunum og þá einkum á
blöndung. Eini annmarkinn á metanóli sem
eldsneyti, er sá, að hver lítri skilar aðeins
um helmingi þeirrar orku í bruna sem olía
og bensín gera... Bensín og gasolía (eru)
að því leyti hagkvæmari en metanól að
tvöfalt meiri orka er í hveijum lítra. Ef
þess er óskað má breyta metanólinu áfram
í bensín og olíu. Sú aðferð krefst tiltölu-
lega lítils aukakostnaðar, en nokkurs
þó ... Hagurinn af að breyta metanólinu
í bensín og olíu yrði aðallega sá, að ekki
þyrfti að breyta vélabúnaði farartækja frá
því sem nú er ...“
Stóriðja
hagkvæm-
ust
DR. AGUST VAL-
fells bendir á að nú
sé tvísýnt um hvort
fiskimiðin geti veitt
meira en 250 þús-
und manns þau lífs-
kjör sem allir æskja. Þá séu ekki önnur
ráð en nýta orkuna „í fullri alvöru" því
aðrar sambærilegar auðlindir fyrirfinnist
ekki. Verðhækkun á erlendu eldsneyti
hafi gert fallvatnsorku og jarðhita hlut-
fallslega verðmætari en áður var, en þar
sem ekki sé hægt að lifa af ljósi og hita
einum saman verði að hagnýta orkuna sem
útflutningsiðnað og nýskapandi atvinnu
fyrir fólkið í landinu. „Góð lífskjör (þ.e.a.s.
háar rauntekjur) byggjast á því, að sem
mest verðmæti séu framleidd á hvern ein
stakling. Stóriðja á sviði efnaiðnaðar er
sú starfsemi sem best hentar til þessa (að
vísu gildir það sama um ýmsan háþróaðan
tækniiðnað, en þar gefur ódýr orka ekkert
forskot).“
í forystugrein Morgunblaðsins 1. maí
sl. var lögð áherzla á að reynt yrði að
efla smáiðnað í landinu og bent á að hann
sé sterk hliðargrein víða um lönd. Slíkur
iðnaður er í raun nauðsynlegur fyrir innan
landsmarkað. Hann skapar atvinnu og eitt-
hvað verða þeir að fara sem áður þyrptust
til landbúnaðarstarfa því nóg er af skipum
og þótt aflabrögð yrðu betri þyrfti ekki
að fjölga þeim. Sjómönnum sem nú eru
jjm 6000 hefur lítið fjölgað enda geta þeir
náð þeim afla sem tiltækur er og það
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 29. maí

Morgunblaðið/Þorkell
væri þá helzt að ferðaþjónustan efldist að
mannafla enda vaxtarbroddur þar og
öflugt starf fyrir hendi. Ekki geta allir
orðið opinberir starfsmenn þótt ársverk í
opinberri þjónustu hafí aukizt um 33%
1986 svo að dæmi sé tekið á sama tíma
og heildarmannafli jókst um 20%. „En vilji
þjóðin auka útflutningstekjur verulega,
þýðir ekki að byggja á öðru en orkufrekum
iðnaði, ef lífskjör landsmanna eiga að hald-
ast góð. Þetta er vegna þess, að þar höfum
við forskot. Eigi hins vegar að byggja á
t.d. rafeindaiðnaði í stórum stíl eða fata-
framleiðslu, verðum við að keppa við aðrar
þjóðir, s.s. Japani og Malasíumenn, á jöfn-
um grundvelli. Þeirra samkeppnisaðstaða
byggist m.a. á ódýrara vinnuafli en hér.
Yrðum við því að sætta okkur við sömu
kjör, eða vera ósamkeppnisfær ella.
Ný tækifæri
EF VIÐ EKKI
horfumst í augu við
þessar staðreyndir
gæti svofelld fram-
tíðarsýn blasað við: „Sé gert ráð fyrir, að
ekki dragi úr fólksfjölguninni, eða þá að
gengið verði á fiskstofna miðanna, er rétt
að gera sér grein fyrir í hvaða mynd líf-
skjaraskerðingiri myndi fyrst koma fram.
Líklegt er, að skortur á neysluvöru myndi
birtast í óviðráðanlegri og sívaxandi verð-
bólgu (e.t.v. yrði að grípa til skömmtun-
ar). Trúlegt er, að fólk myndi illa una
rýrnandi lífskjörum og það kæmi fram í
pólitískum óstöðugleika innanlands. Trú-
lega myndu stéttarfélög bregðast við á
hefðbundinn hátt og reyna að bæta rým-
andi lífskjör með auknum kröfum sem
ekki yrði hægt að mæta vegna þess að
raunveruleg verðmæti á mann færu rýrn-
andi en ekki vaxandi. Vinnslustöðvanir af
þessum sökum myndu einungis draga úr
framleiðslunni og valda enn meiri kjara-
rýmun en ella. Ennfremur yrði hætta á
að þjóðin glataði efnahagslegu sjálfstæði
sínu við þessar aðstæður og jafnvel að
pólitísku sjálfstæði yrði hætta búin af þeim
sökum eins og á 13. öld.“
Þótt okkur sé eins og öðrum þjóðum
nauðsynlegt að efla viðskipti við aðrar
þjóðir og öðlast æ meiri tæknilega þekk-
ingu að utan verðum við ekki síður að
horfast í augu við þau neikvæðu áhrif sem
þaðan geta borizt því að nú er svo komið
að allt sem erlendis gerist hefur meiri og
minni áhrif hér heima. Þannig verðum við
að bregðast við yfírvofandi jarðolíuskorti
á næstu árum og verðhækkun á eldsneyti
en það hefði mjög neikvæð áhrif á lífskjör
almennings á Islandi ef aðrir orkugjafar
kæmu ekki í staðinn. Þó að við höfum
orðið af ýmsum tækifærum vegna þróunar
erlendis, t.a.m. bygginga stóriðjufyrir-
tækja í Austurlöndum nær sem geta betur
keppt við íslenzk fyrirtæki en þau sem
hefðu verið byggð fyrir tíu árum og þótt
framfarir í lífefnatækni kunni einnig „að
hafa gert orkufrekar aðferðir til C-víta-
mínframleiðslu úreltar", svo að dæmi séu
tekin, eru tækifærin eigi að síður enn
mörg og ný tækni getur skapað ný tæki-
færi, þótt varasamt sé að reiða sig á það
eins og skýrsluhöfundur bendir á. En tæki-
færin eigum við að nota til hins ýtrasta
og þá ekki sízt þau sem auka arð ís-
lenzkra fyrirtækja í sjávarútvegi og iðnaði
og má þar nefna aðildina að EFTA og
tollasamninga við Efnahagsbandalag Evr-
ópu.
Samkeppn-
ishæf yl-
rækt
ÞEGAR'LITIÐ ER
til stóriðju mega
hráefni ekki vera
of dýr í flutningi til
landsins né fullunn-
in vara í flutningi
frá því. „Einstöku hráefni má finna hér
innanlands s.s. vatn til þungavatns eða
hydrogen peroxíð framleiðslu. Ennfremur
gæti stór saltverksmiðja gefíð grundvöll
fyrir natríum framleiðslu." Ef við lítum á
aðra möguleika má nefna eldsneytisverk-
smiðju þar sem mundu væntanlega starfa
um 1000 manns. í því sambandi má benda
á að eldsneytisinnflutningur hefur ekki
áukizt undanfarin ár þar sem jarðhiti hef-
ur komið í stað olíu til húshitunar í vax-
andi mæli.
Þess má svo geta að lokum að í landbún-
aðarkafla úttektar dr. Ágústs er talað um
ylrækt og framtíðarmöguleika á því sviði
og segir höfundur að samkvæmt skýrslu
Rannsóknarráðs og öðrum heimildum
kynni þessi atvinnugrein „að vera vel sam-
keppnisfær við ylrækt í Norður-Evrópu“.
Það er þó fyrst og síðast vegna ódýrs
varma, svo og ódýrs rafmagns enda þótt
meiri lýsingu þurfí hér en t.d. í Hollandi
eða Danmörku. Nú eru tæpir 15 hektarar
undir gleri í landínu. En það er einungis
brot af því sem unnt væri að rækta með
affalli af heitu vatni. „Sýnir það sig, að
hægt verði að framleiða vissar landbúnað-
arafurðir hér til útflutnings, á hagkvæman
hátt, má reikna með starfi fyrir sex til sjö
manns á hvern hektara undir gleri. Hugs-
anlega gætijþar verið starfsgrundvöllur
fyrir allt að 10.000 manns. Þess skal get-
ið til samanburðar að Hollendingar eru
með ylrækt á u.þ.b. 8.000 hekturum.“
Við ættum sem sagt að geta, jafnvel í
landbúnaði, orðið samkeppnisfær á erlend-
um markaði vegna þeirrar orku sem land-
ið býr yfn*. Nú þegar menn tala einungis
um kreppii er ástæða til að láta hugann
reika og jeita nýrra úrlausnarefna til að
hagvöxtur aukist og lífskjörin geti haldizt
í landinu. Ef menn láta bölmóðinn ná tök-
um á sér og hjakka einungis í sama fari
er voðinn vís. Þá hverfum við einungis inn
í vesöld næstu aldar og stórhugalaust nið-
urlægingartímabil skorts og uppgjafar.
En ef við aftur á móti tökum til hendi,
hættum að taka erlend neyzlulán og fögn-
um nýrri öld með nýsköpunarhugsjónum,
þá er af nógu að taka og næg verkefni
framundan til að halda þjóðarskútunni á
réttum kili. Tímabil askloksins er liðið. Það
er ungborin tíð framundan en við þurfum
að fagna henni við þá eldá sem hugsjóna-
menn kveiktu í tengslum við fullveldi og
sjálfstæði þjóðarinnar. Hvorugt verður
varðveitt án stórhuga nýsköpunar og full-
nýtingar þeirrar orku sem þýr j landinu —
og þjóðinni sjálfri.
„Tímabil askloks-
ins er liðið. Það
er ungborin tíð
framundan en við
þurfum að fagna
henni við þá elda
sem hugsjóna-
menn kveiktu í
tengslum við full-
veldi og sjálfstæði
þjóðarinnar.“