Morgunblaðið - 13.07.1993, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. JÚLÍ 1993
15
Hjúkrunarheimili - heimili
eða sjúkrastofmin?
eftir Sigurbjörn
Björnsson
Á síðustu áratugum hefur orðið
veruleg fjölgun í hópi aldraðra bsSði
hérlendis og í öðrum tæknivæddum
ríkjum heims. Hinir yngri í hópi
aldraðra búa nú við betri heilsu en
jafnaldrar þeirra gerðu fyrir fáein-
um áratugum. Hinum eldri og ekki
síst hinum háöldruðu hefur einnig
fjölgað umtalsvert og mun ekki síst
einstaklingum í síðast talda hópnum
fjölga á næstu áratugum. Þrátt
fyrir batnandi heilsufar í þessum
hópum aldraðra mun ekki fara hjá
því að fjöldi þeirra sem sjúkir og
háaldraðir eru mun fara vaxandi á
komandi árum. Sú staðreynd er því
viðurkennd að umönnun þessara
einstaklinga mun leggjast á velferð-
arkerfið af enn meiri þunga á næstu
árum en það hefur gert til þessa.
Jafnframt er ljóst að þrátt fyrir
verulega uppbyggingu á heimaþjón-
ustu til að mæta auknum umönnun-
arþörfum mun ávallt verða allstór
hluti þessara einstaklinga, sem
þarfnast einhvers konar stofnana-
þjónustu.
Á tímabili ríkti sú stefna í ná-
grannalöndunum og reyndar að ein-
hverju marki hérlendis að aldraðir
sjúkir skyldu undir nær öllum
kringumstæðum vistast í heimahús-
um nánast hvað sem það kostaði.
Flestir sem að þessum málum starfa
nú hafa þó horfið frá þessari óraun-
hæfu stefnu. Ástæðan er sú að
menn hafa gert sér ljóst að slík
stefna leiðir einatt af sér meiri
vandamál en henni er ætlað að leysa
m.a. með óhóflegu álagi á aðstand-
endur og einstaklingana sjálfa. Sá
valkostur sem liggur beinast að
taki við þegar möguleikar heima-
þjónustu þrjóta eru því hjúkrunar-
og umönnunarstofnanir ýmiskonar.
Hjúkrunarheimili
Á síðustu áratugum og jafnvel
nú fram á síðustu ár hafa ýmsir
áhrifaaðilar innan heilbrigðiskerfis-
ins talið að aldraðir lasburða ein-
staklingar væru best komnir innan
veggja sjúkrahúsa til búsetu. Þessi
stefna er þó um margt gagnrýni
verð og á aðeins rétt á sér í undan-
tekningatilfellum. Mun æskilegri
valkostur, þegar greining á vanda
sjúklings hefur farið fram innan
veggja sjúkrahússins, er að viðkom-
andi gefíst kostur á að flytja á heim-
ili þar sem sérhæfðar aðstæður og
fagfólk geta mætt þörfum hans og
óskum. Ólikt því sem sjúkrahús-
deildir með tilheyrandi andrúmslofti
og innstillingu gagnvart sjúklingun-
um geta boðið, með fullri virðingu
fyrir góðum vilja stjórnenda og
starfsfólks, geta hjúkrunarheimilin
boðið heimilisfólki sínu heimilislegt
umhverfí og andblæ, sem dregið
getur úr tilfinningu þess og að-
standenda þeirra fyrir þeim þung-
bæra heilsubresti sem að steðjar.
Hafa ber í huga að hér er um að
ræða lögheimili viðkomandi ein-
staklings.
ÁR ALDRAÐRA
í EVRÓPU 1993
„Megin forsenda fyrir
starfsemi heimila fyrir
aldraða á að vera virð-
ing fyrir einstaklingn-
um, þörfum hans og
óskum. Oft krefst slík
viðmiðun mikils af
starfsfólki, bæði þolin-
mæði og tíma, sem því
miður er oft naumt
skammtaður. Þá eru
jákvæð samskipti við
aðstandendur ekki síð-
ur mikilvæg, ekki síst
þegar alvarleg veikindi
eða dauða ber að hönd-
um.“
Gæðaeftirlit
Miklar framfarir hafa orðið á
undanförnum árum innan öldrunar-
lækninga og hjúkrunar og umönn-
unar aldraðra. Greiningu á hinum
oft flókna og margþætta heilsufars-
vanda hinna öldruðu hefur fleygt
fram og samtímis hafa skapast
auknir meðferðarmöguleikar. Jafn-
framt hafa á síðari árum bæði vest-
anhafs og austan verið teknar upp
aðferðir til að mæla og fylgjast með
að gæði þeirrar þjónustu sem upp á
er boðið á hjúkrunarstofnunum séu
fullnægjandi. Slíkar mælingar-
aðferðir þjóna í raun margþættum
tilgangi. Aðaltilgangur gæðaeftir-
litsins er að sjálfsögðu sá að tryggja
að skjólstæðingurinn fái ávallt þá
bestu þjónustu sem kostur er á. Auk
þess hefur slíkt eftirlit menntunar-
legt gildi fyrir starfsfólk og hvetur
það í starfi. Að auki bjóða slikar
aðferðir upp á vísindalega úrvinnslu
gagna til farald'sfræðilegra rann-
sókna og jafnframt skapast hér
verkfæri til kostnaðarmats fyrir ein-
stakar hjúkrunarstofnanir og þar
með mat á greiðslu einstaklinga,
tryggingaaðila eða hins opinbera
fyrir þessa þjónustu. Vonir standa
til að við íslendingar getum hafið
þátttöku í alþjóðlegu samstarfi hvað
þess háttar gæðaeftirlit varðar innan
fárra ára, en enn sem komið er er
málið aðeins á umræðustigi.
Innra andrúmsloft
Þrátt fyrir ríkan vilja starfsfólks
öldrunarþjónustu til að bjóða skjól-
stæðingum sínum upp á faglega og
góða þjónustu, m.a. með aðstoð
mælitækja eins og nefnd voru hér
að framan, má lengi bæta um bet-
ur. Slík mælitæki geta seint mælt
hina breytilegu þörf einstakling-
anna fyrir mannleg samskipti,
mælt sérþarfir heimilismanna í ljósi
félagslegs bakgrunns, persónuleika
og smekks. Til þess að svo megi
verða þarf við hönnun heimilanna
að gera ráð fyrir mismunandi þörf-
um íbúanna, m.a. til einkalífs og
þar með nægjanlegum fjölda einbýl-
ishúsaherbergja fyrir þá sem þess
óska. Jafnframt þarf að gera ráð
hæfilega stórum innri einingum
heimilanna og nægjanlegu rými í
mat- og setustofum til að sem flest-
ir geti komið þar saman þótt í hjóla-
stólum séu. Þá er endurhæfingar-
og afþreyingaraðstaða nauðsynleg-
ur hluti þessara heimila. Nokkuð
hefur hins vegar skort á skilning á
þessum þörfum á síðustu árum hjá
ráðamönnum.
Virðing einstaklingsins
Hið innra starf slíkra heimila er
þó sá þáttur sem ráða kann úrslitum
um velferð heimilismanna. Megin
forsenda fyrir starfsemi heimila
fyrir aldraða á að vera virðing fyr-
ir einstakiingnum, þörfum hans og
óskum. Oft krefst slík viðmiðun
mikils af starfsfólki, bæði þolin-
mæði og tíma, sem því miður er
oft naumt skammtaður. Þá eru já-
kvæð samskipti við aðstandendur
ekki síður mikilvæg, ekki síst þegar
alvarleg veikindi eða dauða ber að
höndum. Ýmis atriði, sem mörgum
kann að þykja smávægileg, eru
þýðingarmikil og verð þess að gefa
gaum. Sem dæmi má nefna mikil-
vægi þess
— að fá að taka með sér á heimilið
Jos mun halda fyrirlestur um
avataraðferðina, sem stuðlar að
samstillingu huga líkama og sálar,
tengingu hugsana og tilfínnginga
samfara auknu persónufrelsi á
áreynslulausan hátt, eins og segir
í fréttatilkynningú.
Þar segir ennfremur, að aðferðin
hafi notið vaxandi virðingar og
athygli meðal ólíkustu hópa fólks,
svo sem sálfræðinga lækna,
stjórnmála og vísindamanna, heil-
Sigurbjörn Björnsson
persónulega muni, húsgögn,
myndir o.fl.
— að barið sé að dyrum þegar
gengið er um herbergisdyr.
— að heimilismaður hafi sjálfs-
ákvörðunarrétt yfir því hvort
og/eða hvenær hann fer á fæt-
ur, matast eða fer á salerni.
— að leitast við að hlífa þeim sem
betur eru á sig komnir hvað
andlega getu varðar við að vera
stöðugt undir áreiti þeirra sem
valda truflun vegna heilabilun-
arsjúkdóma.
Og mætti þannig lengi áfram
telja. Viðfangsefni heimilismanna
og starfsfólks hjúkrunarheimila á
næstu árum verður ekki síst að
koma þessum atriðum ásamt fjöl-
mörgum öðrum í betra horf, en
verið hefur til þessa. Með því móti
verður mögulegt að skapa það and-
rúmsloft og þann heimilisbrag, sem
mikilsvert er að ríki innan veggja
hjúkrunarheimila.
Höfundur er öldrunarlæknir.
brigðisstétta, listamanna og allra
áhugamanna um sjálfsrækt, sem
og á sviði samskipta og viðskipta.
Jos hefur starfað fyrir stórfyrir-
tæki í Hollandi og ásamt konu
sinni Mario Lijn hafa þau mikla
reyslu við að miðla aðferðinni.
Þau munu svara öllum spurning-
um varðandi avataraðferðina, sem
verður haldin 17. til 24. júlí næst-
komandi.
Kynningarfund-
ur um Avatar
KYNNINGARFUNDUR um Avatar, listina að lifa með ásetningi verð-
ur haldinn miðvikudagkvöld 14. júlí klukkan 20:30 í Stjórnunarskólan-
um við Sogaveg 69. Þar mun Soffía L. Karlsdóttir avatarkennari
halda inngangsorð og kynna gestakennarana Marjo Lijn og Jos de
Gast frá Hollandi ásamt Margarete Verwolf.
íþróttagallar
(fóðraðir)
Verð kr. 3.990
Stærðir: S - XXL
Sendum í póstkröfu
5% staðgreiðsluafsláttur
»hummel^
SPORTBÚÐIN
Ármúla 40 ■ Símar 813555 og 813655
BESTU KAIJPIN í LAMBAKJÖTI
Grillveisla fyrir
manns í einum
poka af lambakjöti.
Fæst í næstu verslun.