Morgunblaðið - 20.08.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. ÁGÚST 1993
Vamarræða prófessors
eftirJón Steinar
Gunnlaugsson
Sunnudaginn 15. ágúst sl. birti
Morgunblaðið viðtal við Sigurð Lín-
dal prófessor í lögfræði, fyrrverandi
hæstaréttarritara og núverandi
varadómara í Hæstarétti. í viðtalinu
er fjallað um nýgenginn dóm Mann-
réttindadómstóls Evrópu í máli Sig-
urðar Á. Siguijónssonar leigubíl-
stjóra, sem ég hef talið að fæli í
sér þungan áfellisdóm yfir vinnu-
brögðum í Hæstarétti íslands. Virð-
ist erindi viðtalsins að hluta til vera
að andmæla þessari skoðun minni.
Nú hefur það sjálfsagt litla þýð-
ingu að vera að karpa um þetta í
blöðum. Þeir menn sem hafa áhuga
á málinu geta einfaldlega kynnt sér
dómana báða, Hæstaréttar íslands
frá desembermánuði 1988 og
Mannréttindadómstólsins frá í sum-
ar, og myndað sér sína eigin skoð-
un. Eg get samt ekki látið hjá líða
að benda á tvö atriði úr viðtalinu
við Sigurð Líndal sem vekja undr-
un, þegar haft er í huga að þar
talar háskólaprófessor, sem fyrir-
fram mætti ætla að vildi ekki láta
neitt frá sér fara sem ekki uppfyll-
ir akademískar kröfur. Svo er að
sjá að hann vilji veija málstað (heið-
ur Hæstaréttar), sem hann metur
svo mikils að hann er tilbúinn að
fórna nokkru af fræðimennsku sinni
fyrir.
Fyrra atriðið, og það sem minna
máli skiptir, er að Sigurður telur
mig hafa horft að mestu framhjá
undirbúningsgögnum að samningu
Mannréttindasáttmála Evrópu,
þegar ég taldi að dómstólarnir tveir
hefðu verið að dæma um hliðstæð
álitaefni. Segir Sigurður að því
hafi nefnilega verið hafnað, er
Mannréttindasáttmálinn var sam-
inn, að hafa þar ákvæði eins og er
í 2. mgr. 20. gr. Mannréttindayfir-
lýsingar Sameinuðu þjóðanna frá
1948 þess efnis að enginn skuli
neyddur til að vera í félagi. Það er
að vísu ónákvæmt að segja að þessu
hafi verið hafnað við setningu sátt-
málans. Réttara væri að segja að
því hafi verið sleppt að kveða á um
þetta berum orðum. í þvi fólst sú
fyrirætlan að láta það koma í hlut
þeirra stofnana, sem skýra ættu
sáttmálann (nefndarinnar og dóm-
stólsins) að ákveða efnisinnihald
ákvæðisins í 11. gr. hans um félaga-
frelsi að þessu leyti. En hvaða þýð-
ingu hefur þetta lögskýringaratriði,
sem Sigurður nefnir, fyrir saman-
burðinn á úrlausnum dómstólanna
tveggja? Það hefur augljóslega þá
þýðingu að félagsskylda ætti síður
að teljast brot á Mannréttindasátt-
málanum heldur en íslensku stjóm-
arskránni, þar sem henni var að
sögn Sigurðar vísvitandi haldið utan
við sáttmálann. Samt fór málið svo
að Mannréttindadómstóllinn taldi
um brot á sáttmálanum að ræða
en Hæstiréttur íslands hafnaði því
að þetta væri brot á íslensku stjórn-
arskránni. Þessi röksemd Sigurðar
er því röksemd gegn því sem hann
vill sanna með henni.
Síðar í viðtalinu ber kapp Sigurð-
ar hann ofurliði. Hann er þar spurð-
ur um þá skoðun mína „að rökbund-
in tengsl séu milli jákvæða og nei-
kvæða félagafrelsisins, þannig að
sé hið fyrra verndað þá hljóti hið
síðara ennfremur að vera tryggt
sökum þess að þungbærara sé að
vera þvingaður til virks stuðnings
við málstað, sem maður er andvíg-
ur, heldur en að vera bannað að
beijast fyrir málstað sem maður
styður“. Prófessor Sigurður telur
þetta of mikla einföldun (þetta er
algengur frasi hjá þeim sem vill
veija slæman málstað). Segir hann
ýmis rök vera fyrir því að skylda
menn til að vera í félögum, sem
ekki komi við sögu varðandi réttinn
til að stofna félög. Tekur hann
dæmi af því að Mannréttindadóm-
stóllinn sjálfur greini milli félaga
sem gæti almannahagsmuna og
félaga sem gæti alfarið einkahags-
muna. í fyrmefndu félögunum sé
félagsskylda áskilin, því annars
missi þau marks,
Hér skýst Sigurði alvarlega í
rökfærslu sinni. Málinu er þannig
háttað, að Mannréttindadómstóllinn
hefur talið að félög, sem stofnuð
eru með landslögum til að gegna
skilgreindum stjórnsýsluverkefnum
séu alls ekki félög í skilningi 11.
gr. sáttmálans. Með þessu er dóm-
stóllinn að segja, að löggjafi megi
koma opinberri stjórnsýslu á
ákveðnu sviði fyrir með þessum
hætti, án þess að með því sé verið
að skerða félagafrelsi skv. 11. gr.
Langt mál mætti sjálfsagt hafa um
hvaða skilyrðum slíkar stjórnsýslu-
stofnanir þurfí að fullnægja til að
„Ég hef þó fyrir löngu
komist að þeirri niður-
stöðu, að slíkt traust
verður aldrei reist á
efnislausum yfirlýsing-
um, hvort sem þær
koma frá prófessorum
eða öðru fólki. Dóm-
stóllinn fær ekki það
traust sem hann þarfn-
ast, fyrr en hann sýnir
það með störfum sínum,
að hann verðskuldi
það.“
vera ekki taldar einkaréttarleg fé-
lög í skilningi 11. gr. M.a. fór hluti
málflutningsins í máli Sigurðar Sig-
uijónssonar í að fjalla um hvort
Frami væri félag í skilningi 11. gr.
eða stjórnsýslustofnun, eins og ís-
lenska ríkið vildi halda fram. Þegar
prófessor í lögfræði er að bera rétt-
eftir Stefán
Sigurkarlsson
Af málflutningi þeirra sem vilja
Bónusvæða lyfsöluna hér á landi
er helst að skilja að sú skipan sé
nú þegar komin á í öllum löndum
nema Islandi. Við séum þarna eftir-
bátar annarra eins og á fleiri svið-
um, og búum því enn við „léns-
skipulag" og „einokun“ í lyfsölu-
málum.
En hver er þá sannleikurinn í
þessu máli? Hann er einfaldlega sá
að íslendingar búa við svipað fyrir-
komulag lyfsölunnar og flestar aðr-
ar Evrópuþjóðir. En í öllum Evrópu-
löndum þar sem ég þekki til, nema
í Þýskalandi, eru ákvæði um fólks-
íjölda að baki hverri lyfjabúð, fjar-
lægðir milli þeirra, o.s.frv. og
hvergi er stórmörkuðum heimilt að
hafa apótek á sínum snærum nema
í Englandi, en þar er frelsið þó
inn til að stofna félög saman við
réttinn til að standa utan félaga,
verður hann í báðum tilvikum að
miða við félög í skilningi 11. gr.
Hann má ekki í öðru tilvikinu miða
við slík félög en í hinu við stjóm-
sýslustofnanir, sem ekki falla undir
greinina. Til þess að samanburður
hans hafi eitthvert gildi, verður
hann með öðrum orðum að nefna
einhver atriði sem réttlæta það að
skylda menn til aðildar að félagi,
sem nýtur verndar skv. 11. gr.
Mannréttindasáttmálans. Ástæðan
fyrir því að hann gerir það ekki er
einföld, án þess að þar sé um nokkra
einföldun að ræða. Hann getur það
ekki.
Ég virði það alveg við prófessor
Sigurð Líndal að hann skuli ganga
úr fræðimannsfleti sínu til að veija
Hæstarétt íslands. Hann er sjálf-
sagt rekinn áfram af þeirri þörf,
sem yfirleitt allir borgarar hafa, að
geta treyst æðsta dómstól landsins.
Satt að segja er það dapurlegt að
geta ekki gert það. Ég hef þó fyrir
löngu komist að þeirri niðurstöðu,
að slíkt traust verður aldrei reist á
efnislausum yfirlýsingum, hvort
„En hver er þá sann-
leikurinn í þessu máli?
Hann er einfaldlega sá
að Islendingar búa við
svipað fyrirkomulag
lyfsölunnar og flestar
aðrar Evrópuþjóðir.“
ekki meira en það að almanna-
tryggingarnar ráða í raun bæði
fjölda apótekanna og staðsetningu
þeirra. Auðvitað eru þessar reglur
misjafnar frá einu landi til annars,
en allar eru þó settar með sama
markmið í huga. Það er að tryggja
öryggi og hagsmuni þeirra sem
lyfja þurfa að neyta.
Fullyrðingum á borð við það að
„frelsi" í lyfsölunni leiði til lækkaðs
lyfjaverðs og bættrar þjónustu hef-
ur mjög verið haldið að oss að
Bætt þjónusta?
Hvað œtlar
þú að gera
um helgina?
2nætur
Kr. 10.900*
á mann
INNIFALIÐ:
Gisting í tvíbýli, morgunverbur
af hlaöborði og þríréttaður kvöldverður hússins
* Aukagjald fyrir einbýli kr. 1.500 á nótt.
1 nótt
Kr. 5.500
á mann
Á Hótel Örk eru öll herbergi með baði, síma, útvarpi, 7 rása sjónvarpi og smábar.
Veitingasalir og barir em skreyttir með verkum íslenskra listamanna og blómskrúði
úr gróðurhúsum Hveragerðis.
Á Hótel Örk er upphituð útisundlaug með heitum pottum, vatnsrennibraut
og barnabusllaug, gufubað með jarðgufu og góð sólbaðsaðstaða.
Við hóteiið er 9 holu golfvöllur, tennisvellir, 18 hoiu
^ púttvöllur og sparkvöllur.
Á Hótel Örk er hárgreiðslustofa, nudd-
og snyrtistofa með ljósalömpum,
líkamsræktarsalur og borðtennis.
Myndhöggvarafélagið í Reykjavík sýnir
listaverk á landi hótelsins
til 8. september.
4 nætur
í miðri viku
Kr. 14.900*
á mann
HÓTEL ÖEK
HVERAGERÐI SÍMI 98-34700. FAX 98-34775
hvu
2 nætur
í miðri viku
fír. B.900* á mann
I
I
I
I
I
I
I
Jón Steinar Gunnlaugsson
sem þær koma frá prófessorum eða
öðru fólki. Dómstóllinn fær ekki það
traust sem hann þarfnast, fyrr en
hann sýnir það með störfum sínum,
að hann verðskuldi það.
Höfundur er hæstaréttar-
lögmaður.
Stefán Sigurkarlsson
undanfömu. Samkvæmt þeirri
formúlu ættu þá Þjóðveijar að búa
við lægsta lyfjaverðið og bestu
þjónustuna. Raunin er þó sú að
lyfjaverð í Þýskalandi er það hæsta
í Evrópu, þrátt fyrir Evrópumet í
lyfjaáti. Um þjónustuna er það að
segja að þar í landi þurfa menn
oft að koma aftur til að fá lyf sín
afgreidd, því apótekin eru svo van-
burða að þau hafa ekki tök á að
hafa nægilegar lyfjabirgðir.
Og meira af þýskum: Nýverið
komu þýskir ferðamenn í apótek
hér í höfuðborginni og vildu kaupa
penisillín við slæmsku í hálsi. Þeim
var sagt að slík lyf væru ekki látin
úti lyfseðilslaust hér á landi. „Það
má ekki heldur heima,“ sögðu túr-
hestarnir, „en við fáum þetta samt
alls staðar keypt.“ Er það kannski
þetta sem menn eiga við þegar
þeir tala um bætta þjónustu?
Nú má enginn skilja orð mín svo
að ég hljóti alltaf og ævinlega að
vera á móti öllum breytingum í
lyfsölumálum, en fjarri fer því.
Hins vegar er ég, og verð vonandi
alltaf, á móti málflutningi af því
tagi sem talsmenn sjoppuvæðingar-
innar á starfsgrein minni hafa haft
uppi. Málflutningi sem miðar að
því að halda að almenningi falsaðri
mynd af veruleikanum.
Höfundur er lyfsali.
_____———s
GÆÐAHÍSAR A GÓÐU \TBÐI
Stórhöfða 17, við Gullinbrú,
sími 67 48 44