Morgunblaðið - 15.09.1993, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. SEPTEMBER 1993
Fangar eru lika menn
eftir Sigurð Þór
Guðjónsson
Fyrir nokkrum árum ritaði ég
grein um fanga. Þar vakti ég með-
al annars athygli á því, sem nú er
á allra vitorði, að ýmis mannrétt-
indi um aðbúnað væru brotin á
þeim. Ég spáði því að það væri tíma-
spursmál hvenær uppþot eða upp-
reisn yrði í íslensku fangelsi. Og
ég bætti því við að ástæður slíkra
atvika væru ávallt slæmur aðbúnað-
ur.
Hlutlausar fréttir?
Og nú hefur orðið uppþot á Litla-
Hrauni. Talið er að orsakirnar séu
hert eftirlit vegna stroks fanga. En
það er einungis hið tilviljunar-
kennda ytra tilefni. Bergmál af hin-
um raunverulegum ástæðum mátti
heyra í fréttum ríkissjónvarpsins
þegar fangi hrópaði út um glugga
á Litla-Hraurti. Þær eru margra ára
gremja fanga vegna þeirrar lítils-
virðingar sem samfélagið sýnir
þeim, með því að birta þeim alveg
blygðunarlaust að þeir teljist ekki
til manna. Sú staðreynd að mann-
réttindabrot á þeim hafa viðgengist
árum saman segir einfaldlega það
og ekkert annað.
Svo þutu fangarnir upp. Sagt er
að þeir hafi ætlað að frelsa einn
órólegan félaga sinn úr höndum
fangavarðanna.
Fangelsismálastjóri fullyrðir að
sumir fanganna hafi verið undir
áhrifum lyfja. Hann hefur líklega
séð það í augunum á þeim, enda
væntanlega sérfróður á þessu sviði.
Þá eiga fangar að hafa hótað vörð-
unum og þeir hafi því verið í hættu.
Samt meiddist enginn þeirra! Ansi
er það skrýtið hafi fangamir verið
jafn illskeyttir og af er látið. Frá-
sögnin er því ósannfærandi, en hún
er öll komin frá fangelsisyfirvöld-
um. Föngum hefur ekki verið gefinn
kostur á því að lýsa atburðum frá
sinni hlið. En það hefur hingað til
ekki þótt áreiðanleg fréttamennska
að leita einungis álits annars aðil-
ans.
Leiðari Morgunblaðsins 27. ágúst
fylgir frásögn fangelsisyfirvalda og
virðist telja hana alveg vafalausa.
Og allur málflutningur blaðsins,
sem er reyndar hófsamur, er í þá
átt að herða beri eftirlit og ramm-
gera fangelsið, svo samfélaginu
stafi ekki hætta af föngunum. Sagt
er að afbrotamenn séu nú harðari
en áður. Margir telja þó að það
gildi um allt samfélagið. Og afbrot-
in endurspegla tíðarandann. Leiðar-
inn minnist hins vegar ekki einu
orði á réttindi og aðbúnað fanganna
sjálfra.
Fangar fyrirlitnir
En það má ekki gleyma þeirri
staðreynd að strok fanganna, sem
varð tilefni herts eftirlits er aftur
leiddi til uppþotsins, hefði aldrei átt
sér stað, ef Litla-Hraun væri mann-
helt og mönnum bjóðandi. Og það
er ekki sök fanganna. Það er skuld
yfirvalda og samfélagsins í heild.
En í stað þess að horfast heiðarlega
í augu við það er föngunum nú lát-
ið blæða. Enn á að þrengja að þeim
og nokkrir verða látnir dúsa í ein-
angrun, en sú refsing er hreinn
sadismi og ætluð til að bijóta menn
niður. Og hún gerir það. Fangelsis-
yfirvöld segja að átta fangar hafi
einkum haft sig í frammi í uppþot-
inu. Og við sáum í sjónvarpinu þeg-
ar einn þeirra var fluttur handjárn-
aður á nærklæðunum einum í fang-
elsi í Reylqavík. Það er alveg ein-
stæð niðurlæging á einum manni
frammi fyrir alþjóð, jafnvel þó hann
hafí ekki þekkst. Svona gengur
bara ekki í siðuðu þjóðfélagi! Og
við vitum ekkert um sök áttmenn-
inganna nema fullyrðingar fangels-
isyfirvalda, sem varla eru hlutlaus.
Það er reyndar gamalkunnugt
bragð yfirvalda að velja af handa-
hófi nokkra sökudólga til sérstakrar
hirtingar öðrum til viðvörunar, ef
sýna skal hópi manna í tvo heim-
ana. En það hve kröfur og atgang-
ur fanganna var ómarkvís bendir
einmitt til óskipulagðrar „spreng-
ingar“. Slíkum „sprengingum“ er
ekki stjórnað af fáum. Þær verða
bara af sjálfu sér í heilum hópi
þegar menn þola ekki lengur við.
Fangarnir kröfðust þess að fang-
elsisstjórinn yrði látinn víkja. En í
stað þess að svara málefnalega
þeirri kröfu vísar hann henni á bug
við fjölmiðla með hrokafullri lítils-
virðingu á föngum. Það sé nú ekk-
ert nýtt að þeir líti á sig sem ljóta
kallinn. Fangarnir eru þannig af-
greiddir með því að ekki þurfi að
taka þá alvarlega. Þeir séu bara
fangar. En formaður fangavarðafé-
lagsins, Guðmundur Einarsson, fer
þó út yfir öll takmörk í DV þ. 27.
ágúst. Þá sakar hann fanga um
morðhótanir sem einhvem tíma
hafi átt að eiga sér stað í fangelsi.
Af manni í hans stöðu er þetta
auðvitað alvarlegt brot á þagnareiði
er hann hefur undirritað sem opin-
ber starfsmaður. Undir öllum öðr-
um kringumstæðum yrðu orð hans
einnig talin fádæma rógburður um
hóp manna sem ekki getur svarað
fýrir sig. Og hér talar ekki óreynd-
ur nýliði heldur formaður stéttarfé-
lags fangavarða. Ég á þó ekki von
á því að Guðmundur verði látin
sæta ábyrgð fyrir brot á þagnar-
Sigurður Þór Guðjónsson
„Það er hætt við því að
meiri harka í garð
fanga, sem nú er krafa
dagsins, skerði enn lög-
bundin mannréttindi
þeirra og auki til muna
virðingarleysið fyrir
þeim sem manneskj-
um.“
skyldu. Hann er réttu megin við
rimlana.
Alið á fordómum,
Fangelsisyfirvöld hafa í þessu
máli dregið upp hasarkennda og
mjög neikvæða mynd af föngum.
Þeir eru málaðir í sem dekkstum
litum án þess að hafa tök á að veija
sig. Þetta verður til að dýpka enn
fordóma og fyrirlitningu á föngum
og magna upp hysteríska hræðslu
við þá. En óttinn heldur öllum skiln-
ingi utan dyra. Og ekki má dæma
alla fanga eftir þeim fáu sem erfið-
astir eru:
Bakgrunnur margra síbrota-
manna er reyndar svo ömurlegur
að úr slíkum jarðvegi er ekki að
vænta dyggðum prýddra góðborg-
ara. Heimur þeirra var brotin heim-
ili, basl, drykkjuskapur, vanræksla,
barsmíðar, sifjaspell og guð má vita
hvað. Flestir síbrotamenn eru einn-
ig í viðjum vímuefna sem breytir
besta fólki í villidýr.
Undanfarin fjórtán ár hef ég
kynnst tugum afbrotamanna sem
náð hafa að sigrast á vímuefnum.
Og þá kemur í ljós að þeir eru yfir-
leitt ósköp venjulegir menn, hvorki
verri né betri en gengur og gerist.
Eftir að þeir náðu sér á strik hafa
þeir orðið ágætir borgarar og sum-
ir leggja jafnvel stund á háskóla-
nám. Það er samt eitt sem mér
finnst greina þá frá öðrum. Og það
er hve líf þeirra .var ástlaust og
gleðisnautt frá fyrstu tíð. Enginn
lét þá finna að þeir væru einhvers
virði. Að þeir væru menn. Engum
þótti vænt um þá. Og meðan þeir
voru enn í fjötrum fortíðarinnar og
vímunnar kunnu þeir ekki að gefa
öðrum annað en það eina sem lífið
hafði skenkt þeim sjálfum frá
blautu barnsbeini: Miskunnarleysi
og ijandskap.
Það er hætt við því að meiri harka
í garð fanga, sem nú er krafa dags-
ins, skerði enn lögbundin mannrétt-
indi þeirra og auki til muna virðing-
arleysið fýrir þeim sem manneskj-
um. Kergja þeirra mun þá fyrr eða
síðar bijótast fram í stjórnlausri
bræði sem hefur engu að tapa. Þá
verður ekki fangauppþot. Það verð-
ur fangauppreisn. Og hún gæti orð-
ið mikill hai-mleikur.
Höfundur er rithöfundur.
Almennir f lokkar - Frísf undanám
Bóklegar greinar:
íslenska (stafsetning og málfræði).
íslenska fyrir útlendinga I, II, III (í I stig er raðað eftir þjóðerni nemenda).
íslenska fyrir nýbúa (íslenska og fræðsla um íslenskt samfélag, matreiðsla
pg handavinna).
íslensk málnotkun og hugtök: Námskeið fyrir nýbúa á framhaldsskólaaldri
sem þurfa að ná betri tökum á málinu.
Erlend tungumál: (byrjenda- og framhaldsnámskeið)
Danska, norska, sænska. Sænska og finnska fyrir ferðafólk, áhersla á
finnska sögu og samfélag. Sænskar bókmenntir.
Enska, þýska, hollenska, franska, ítalska. ítalskar bókmenntir. Spænska.
Spænskar bókmenntir. Portúgalska, latína, búlgarska, gríska, pólska, tékk-
neska, rússneska, japanska, hebreska.
Verklegar greinar:
Fatasaumur, bútasaumur, batik, fatalitun, skrautskrift, postulínsmálun,
bókband, vélritun, trimm, myndvefnaður, batík, silkimálun, tauþrykk og
taumálun.
Myndlistarnámskeið: (Byrjenda- og framhaldsnámskeið)
Teikning, málun, módelteikning, teikning og litameðferð fyrir 13-16 ára,
umhverfisteikning, mónóþrykk.
Aðstoð við skólafólk:
Stærðfræði á grunnskóla- og framhaldsskólastigi. Stafsetning fyrir fram-
haldsskólanema sem þurfa að bæta kunnáttu sína í íslenskri stafsetningu.
íslenska fyrir nýbúa á framhaldsskólaaldri. íslensk málnotkun og hugtök.
Danska, norska, sænska
Fyrir börn, 7-10 ára, til að viðhalda kunnáttu þeirra sem kunna eitthvað
fyrir í málunum.
fl/ýff námskeið:
Kynning á trúarbrögðum heims. Helstu trúarbrögð heims og áhrif þeirra
í samskiptum þjóðanna.
í almennum flokkum er kennt einu sinni til tvisvar í viku, ýmist tvær, þrjár
eða fjórar kennslustundir í senn. Námskeiðin standa yfir í 6-11 vikur.
Kennslugjald fer eftir stundafjölda og er haldið í lágmarki. Það skal greið-
ast við innritun. Kennsla fer fram í Miðbæjarskóla og Gerðubergi.
InnritunferframíMiðbæjarskóla, Fríkirkjuvegi 1, dagana 16. og 17. septem-
ber kl. 17.00-19.30.
Kennsla hefst 27. september.
___________Brids______________
Umsjón Arnór G. Ragnarsson
Bridsfélagið Muninn í
Sandgerði
Miðvikudaginn 15. september hefst
vetrarstarfið eftir sumarfrí. Spilað
verður í húsi Björgunarsveitarinnar
Sigurvonar við Strandgötu öll mið-
vikudagskvöld kl. 20.00. Fyrsta spila-
kvöld félagsins hefst með léttum eins
kvölds tvímenningi. Allir sem áhuga
hafa eru hvattir til að mæta, og þeir
sem ekki hafa spilafélaga geta einnig
komið og við reynum að útvega þá.
Það vantar alltaf fleiri konur í hópinn
og það er alltaf heitt á könnunni!
Mótaskráin 1993-1994
Mótaskráin fyrir spilaárið 1993-94
er komin út og hefur verið send til
allra félaga. Ef einstök félög óska
eftir að fá fleiri eintök send þá vinsam-
lega hafið samband við skrifstofu
Bridssambandsins í síma 9619360. í
mótaskránni eru upplýsingar um öll
íslandsmót vetrarins, öll svæðamót og
þau opnu mót sem ákveðin höfðu ver-
ið í lok ágúst. Einnig er þar listi yfir
félögin innan Bridssambands íslands
og hvaða daga þau spila. Þá er síma-
númer gefið upp með hveiju félagi og
oftast er það formaður félagsins.
Sumarbrids
Mánudaginn 30. ágúst var spilaður
Mitchell með þátttöku 42 para. Spiluð
voru 30 spil og meðalskor var 420.
NS
Hrafnhildur Skúlad. - Jorundur Þórðarson 489
Guðjón Jónsson - Halla Ólafsdóttir 487
Jóhannes Ágútsson - Friðrik Friðriksson 486
AV
María Haraldsdóttir - Ólöf Þorsteinsdóttir 499
RósmundurGuðm.-RúnarHauksson 476
Dóra Friðleifsdóttir - Sigríður Ottósdóttir 465
31. ágúst var spilaður Mitchell
með 26 para þátttöku. Spiluð voru
30 spil. Meðalskor var 270.
NS
Páll Valdimarsson - Rapar Magnússon 368
Jón V. Jónmundsson - Albert Þorsteinsson 311
Jens Jensson - Guðbjöm Þórðarson 302
AV
Hrólfur Hjaltason - Sverrir Ármannsson 321
Hjalti Elíasson - Páll Hjaltason 320
Sigurjón Harðarson - Haukur Árnason 299
1. september spiluðu 38 pör. Meðal-
skor var 420. Efstu pör .voru:
NS
Baldur Bjartmarsson - Helgi Skúlason 525
Sigrún Pétursdóttir - Alda Hansen 466
AV
Valdimar Sveinsson - Þorsteinn Berg 533
SverrirÁrmannss. - AðalsteinnJörgens. 479
2. september var spilaður tölvu-
reiknaður Mitchell með þátttöku 36
para. Meðalskor var 420.
NS
Valdimar Sveinss. - Gunnar B. Kjartansson 509
HelgiJónsson-HelgiSigurðsson 493
Óskar Karlsson - Guðlaugur Nielsen 480
AV
Jón Friðsteinsson - Runólfur Sigurðsson 482
Ámína Guðlaugsdóttir - Bragi Erlendsson 477
Gunnar V. Gunnarsson - Stefán Jóhannsson476
Föstudaginn 3. september mættu
38 pör. Meðalskor 420.
NS
Jón Stefánsson - Sveinn Sigurgeirsson 528
Eðvarð Hallgr. - Jóhannes Guðmannss. 489
Aðalheiður Torfad. - Ragnar Ásmundsson 464
AV
Bjöm Þorláksson - Hlynur Garðarson 495
Jón H. Elíasson - Guðrún Jóhannesdóttir 485
Ámína Guðlaugsdóttir - Bragi Erlendsson 481
0
SINFONIUHLJOMSVEITISLANDS
/\ VESTURLANDI
Félagsheimilinu Ólafsvík
föstudaginn 1 7. september kl. 21.00
Jöklakórlnn tekur þótt í tónlelkunum
Kirkjunni Stykkishólmi Iþróttahúsinu Borgarnesi
laugardaglnn 18. september, kl. 15:00 laugardaglnn 18. september, kl. 21:00
Borgflrskt söngfólk tekur þótt I tónlelkunum
Kórarnir flytja eftirfalin verk með hljómsveitinni:
Jöklakórlnn tekur þátt í tónlelkunum
EFNISSKRA:
Beethoven:
Fldello, forlelkur,
Grleg: Norskir dansar, op. 35
Massenet; Medltation úr Thals
Mendelssohn Konsert f. klorinett og bassethorn
Blzet: Carmen svíta m. 1
Póll ísólfsson: Úr útsœ rísa (flutt á öllum stöðum)
Verdi: Fangakórinn úr Nabucco (flutt á öllum stöðum)
Katl O. Runólfsson: [ flarlœgð (flutt á Ólafsvík og í Sfykklshólml)
Verdl: Steðjakórlnn úr II Trovatore (Flutt í Borgamesi)
Hljömsveltarstjórl: Örn Óskarsson