Morgunblaðið - 20.11.1993, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1993
Eru spilakassamir löglegir?
eftir Sigurgeir
Sigurjónsson
Von er að spurt sé - því ef svar-
ið er neitandi, þá er Háskóli ís-
lands og Rauði kross íslands í
vondum málum. Eftir að hinni
hatrömmu deilu þessara aðila lauk
með sátt fyrir milligöngu dóms-
málaráðherra lýsti ráðherrann yfir
því í sjónvarpinu að rekstur þess-
ara kassa væri löglegur. Jafnframt
veitti ráðherrann báðum aðilum
leyfi til að starfrækja kassana.
Ekki eru þó allir sáttir við þessa
yfirlýsingu ráðherrans um lögmæti
þessara kassa. T.d. hafa tveir
hæstaréttarlögmenn látið hafa eft-
ir sér að kassarnir stæðust ekki
lög. Annar þessara Tögmanna er
Tryggvi Gunnarsson, sem mun
hafa samið álit sitt samkvæmt sér-
stakri beiðni Rauða krossins. Þetta
álit Tryggva mun ekki, mér vitan-
lega, hafa birst opinberlega, en
spurst hefur að niðurstaða hans
hafi verið sú að spilakassar Rauða
krossins hafi verið ólöglegir.
(Rauði krossinn heldur þó enn
áfram að græða peninga á þeim.)
Hinn lögmaðurinn, sem látið hefur
í ljós skoðun sína er Hróbjartur
Jónatansson. Lýsti hann því einnig
yfír nýlega í sjónvarpinu að spila-
kassar þessir væru að hans mati
ólöglegir. Geri ég þá ráð fyrir að
hann hafi bæði átt við hina gömlu
spilakassa Rauða krossins og hina
nýju spilakassa Háskólans. Málin
standa því þannig að tveir hæsta-
réttarlögmenn telja það ólöglegt
sem dómsmálaráðherra telur lög-
legt.
Með hliðsjón af þeim ásökunum
sem Háskólinn og Rauði krossinn
„Svarið er einfalt — svo
einfalt að hver sá sem
hingað til hefur nennt
að lesa þessa grein
mína getur sagt sér það
sjálfur, þessir spila-
kassar Háskólans hljóta
að vera ólöglegir og
starfræksla þeirra því
refsiverð.“
hafa orðið fyrir um lögbrot og
„fjárhættuspil" er þá ekki hér
ástæða til að staldra dálítið við og
rannsaka þetta atriði nokkuð nán-
ar? Varla má gera ráð fyrir því,
að menn sætti sig við að Háskóli
íslands og Rauði kross íslands afli
sér fjár á ólögmætan og refsiverð-
an hátt. Um hina siðferðilegu hlið
þessa máls ætla ég ekki að ræða
hér. Um hana get ég látið mér
nægja að vitna í grein Magnúsar
S. Magnússonar, sérfræðings í at-
ferlissálfræði við Háskóla Islands,
er britist í Morgunblaðinu 28. októ-
ber sl. Þar segir þessi sérfræðingur
Háskólans sjálfs: „Getur þá talist
heilbrigt fyrir 0,2 milljarða, að ýta
æðstu menntastofnun þjóðarinnar
út í notkun fjáröflunaraðferða sem
siðferðilega og heilsufarslega orka
tvímælis?“
Hin siðferðilega hlið málsins er
auðvitað mikilvæg, en um hana
má deila endalaust án þess að
nokkur niðurstaða fáist. Um hina
lagalegu hliðina gildir nokkuð öðru
máli og það er um hana sem ég
vil hér fara nokkrum orðum.
Svo vill til að til er Hæstaréttar-
dómur sem án nokkurs vafa sker
úr um lögmæti eða ólögmæti þess-
ara margnefndu spilakassa. Hér á
ég við dóm Hæstaréttar í málinu
nr. 128/1948. Réttvísin gegn Axel
Sigurðssyni og Pétri Hoffmann
Salómonssyni, uppkveðnum þann
7. desember 1949. Ekki er ástæða
til að rekja hér nákvæmlega mála-
vexti í því máli, en í stuttu máli
snérist það um lögmæti svipaðra
eða nokkurn veginn samskonar
spilakassa og Rauði krossinn hefur
rekið hér um mörg undanfarin ár.
Niðurstaðan í héraði og í Hæsta-
rétti varð sú sama. Báðir hinir
ákærðu voru dæmdir sekir fyrir
„fjárhættuspii" samkvæmt 1. mgr.
183 gr. hinna almennu hegningar-
laga nr. 19/1940. Auk þeirra sekta
semm hinir ákærðu hlutu sam-
kvæmt þessum dómi voru hinir
ólöglegu spilakassar ásamt pen-
ingum þeim, sem í þeim voru upp-
tækir ríkissjóði til handa. Þegar
mál þetta var rekið fyrir Hæsta-
rétti var þar lögð fram skoðunar-
gerð dómkvaddra manna. í þeirri
skoðunargerð kom fram það álit
þeirra, „að hrein hending réði því,
hvort spilamaður hreppi vinning,
en leikni spilamanns skipti ekki
máli“. Af þessum ástæðum komst
Hæstiréttur að þeirri niðurstöðu
að um „fjárhættuspil" væri að
ræða.
Þessi dómur Hæstaréttar er at-
hyglisverður að því leyti að hann
hlýtur að hafa fordæmisgildi þegar
skera þarf úr um það hvaða spila-
kassar eru löglegir og hveijir ekki.
Það sem meta skal er þetta: Ræð-
ur hending ein, en ekki Ieikni spila-
manns? Ef svo er þá er spilakass-
■
Sigurgeir Sigurjónsson
inn ólöglegur og starfsemi hans
refsivert „fjárhættuspil" sam-
kvæmt 1. mgr. 183. gr. hegningar-
laganna.
Er nú ekki full ástæða til að
spyija: Hvers eðlis eru þeir spila-
kassar sem Háskóli íslands, Rauði
kross íslands og þeir aðrir félagar
hafa nú fengið leyfi Dómsmálaráð-
herra til að starfrækja. Svarið er
einfalt - svo einfalt að hver sá sem
hingað til hefur nennt að lesa þessa
grein mína getur sagt sér það sjálf-
ur, þessir spilakassar Háskólans
hljóta að vera ólöglegir og starf-
ræksla þeirra því refsiverð. Því
má svo bæta við að svo kallað
„leyfí“ Dómsmálaráðherrans er
hrein markleysa. Ráðherrann hef-
ur ekkert vald til að leyfa mönnum
að fremja lögbrot, síst af öllu brot
á hinum almennu hegningarlögum
landsins.
Af framangreindu er ljóst að
ekki verður unað við núverandi
ástand í þessum málum án ein-
hverra lagalegra leiðréttinga. Al-
menningur getur að sjálfsögðu
ekki sætt sig við að svo virðulegar
stofnanir sem Háskóli íslands og
Rauði kross íslands raki saman
milljörðum króna á bersýnilega
ólöglegan hátt og með þeim skelfi-
legu afleiðingum sem ætíð fylgja
í fótspor „fjárhættuspila" og þegar
hefur verið lýst í fjölmiðlum hér á
landi.
Mér sýnist að úr því sem komið
er og til þess að bjarga Háskólan-
um og Rauða krossinum út úr því
öngþveiti sem þessir aðilar eru
komnir í, svo og frá öllum ásökun-
um um lagabrot og refsivert at-
hæfí, sé nú ekki önnur leið til -
hvort sem mönnum líkar það betur
eða verr - en að lögleiða hér starf-
rækslu fjárhættuspils á einn eða
annan hátt. Liggur þá beinast við
að veita Háskólanum, Rauða
krossinum og þeim öðrum félögum,
sem hlut eiga að máli einkarétt til
slíkrar starfsemi. Að veita slík leyfí
á löglegan hátt er þó skömminni
skárra en að þurfa að sætta sig
við að svona starfsemi sé rekin á
ólöglegan og refsiverðan hátt og
það af svo virðulegum stofnunum
sem að framan greinir.
Að lokum þetta: Er ekki ráð
fyrir Dómsmálaráðherrann að gera
sem fyrst ráðstafanir til þess að
breyta 183. gr. hegningarlaganna,
áður en einhveijum dettuq í hug
að kæra rektor Háskóla íslands
fyrir „fjárhættuspil"?
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.
Opið bréf til Friðriks Sophussonar
eftir Unni
Jensdóttur
Að vera öryrki er hlutskipti, sem
enginn velur sér. Að verða gam-
all, vilja flestir verða, en enginn
vera. Að vera atvinnulaus er öllu
venjulegu fólki niðurbrot á sjálfs-
virðingu. Að vera almennur laun-
þegi er ekki gott; ekki á íslandi.
Ekkert af þessu er gott hlutskipti
á íslandi; „besta landi í heimi“,
eins og sumir segja en alltof marg-
ir skynja, að er því miður ekki satt.
Orð eru til alls fyrst og þess
vegna skrifa ég þér, Friðrik, eftir
að ég hlustaði á þig á hádegisfrétt-
um útvarpsins 5. okt. sl. Þar sagð-
ir þú að það væri „dálítið skringi-
legt að greiða þeim sem að ekki
hafa vinnu og eru á bótum, orlofs-
uppbætur“. Þetta voru þín rök fyr-
ir þeirri stefnu að klípa af orlofs-
ÁSGEIR Eiríksson, bæjarritari
Mosfellsbæjar, hefur óskað eftir
birtingu eftirfarandi:
„í tilefni skrifa Hauks Nikulás-
sonar og Rúnars Sigurðssonar
undanfarna daga um sölu Tækni •
vals á ólöglegum hugbúnaði, vill
undirritaður taka fram eftirfar-
andi: Eftir að grein Hauks birtist
í Morgunblaðinu hafði fulltrúi
Tæknivals samband við undirritað-
an, og bað um staðfestingu Mos-
fellsbæjar á staðreyndum vegna
kaupa bæjarfélagsins á Novel hug-
búnaði.
Hið rétta í málinu er, að Mos-
fellsbær keypti í desember 1992
uppfærslu á nethugbúnaði, frá
Tæknivali hf. Reikningur fyrir
þessa uppfærslu var gefínn út af
Tæknivali hf., og-greiddur af Mos-
bótum öryrkja og aldraðra.
Þegar maður hlustar á slíkar
trakteringar í útvarpinu, kemur
ýmislegt upp í hugann varðandi
það þjóðfélag, sem maður býr í og
hvemig það er að vera manneskja
í slíku þjóðfélagi. Fyrr mátti nú
taka til á ríkisheimilinu en að fram-
kvæma allar þær gerræðislegu
ráðstafanir, sem skellt hefur verið
yfir almenning undanfarið í nafni
spamaðar, af þessari furðulegu
ríkisstjórn. Sífelldar breytingar
skapa ótta og öryggisleysi hjá því
fólki sem á allt sitt undir þeirri
þjónustu sem heilbrigðis- og trygg-
ingakerfið veitir.
Mér er svo mikið niðri fyrir, að
ég vildi helst vaða úr einu í annað.
En ég mun halda mig við málefni
öryrkja og aldraðra í þessu bréfí.
Ég hef haft ætíð þá trú, að þú
sért stjómmálamaður af heilind-
um. Hvernig getur slíkur ágætis-
fellsbæ skömmu síðar. Fulltrúar
Tæknivals komu eftir að gengið
hafði verið frá kaupunum og settu
umrædda uppfærslu inn á netkerfi
bæjarskrifstofunnar. í ljós hefur
komið, að það eintak sem sett var
inn á tölvu bæjarins var ekki hið
endanlega eintak, heldur annað
sem sett var inn meðan beðið var
eftir að það eintak sem við keypt-
um bærist til landsins og yrði af-
greitt.
í janúar á þessu ári barst síðan
hið rétta eintak, og kom fulltrúi
Tæknivals á staðinn með það, og
hugðist setja það inn á tölvuna.
Þegar hann bar áð garði var tíma-
frek vinnsla í gangi og því afráðið
að pakkinn væri skilinn eftir, og
rétt eintak lesið inn við fyrsta hent-
uga tækifæri. Það sem síðan gerð-
ist, er að væntanlega hafa báðir
„Ef þú hefur enst til
þess að lesa þetta bréf,
Friðrik, langar mig að
benda þér á, svona í
lokin, að líklegast hefur
dýrasti liður þjóðfélaga
í gegnum aldirnar verið
að halda uppi hirð. Það
er gert enn í dag, „hirð-
in“ er bara dulbúin og
kallast á nútímamáli
„þeir sem betur mega
sín“.“
maður sagt annað eins og þú sagð-
ir í útvarpið og ætlar jafnvel að
framkvæma það? Er ekki nóg kom-
ið? Eru öryrkjar og aldraðir ofsæl-
aðilar, þ.e. Tæknival og Mosfells-
bær, gleymt því að þessi aðgerði
væri enn óframkvæmd, og sofnað
á verðinum. Disklingurinn með
rétta raðnúmerinu var með öðrum
orðum geymdur á bæjarskrifstof-
unni, en ekki lesinn inn á tölvu
okkar.
Ég tel að ofanritað skýri út að
fullu hvernig málið er vaxið gagn-
vart Mosfellsbæ, og að starfsmenn
Tæknivals gerðu sig einungis seka
um smávægileg mistök, þ.e. að
setja hið rétta eintak hugbúnaðar-
ins ekki strax inn á tölvu okkar.
Jafnframt harma ég að hafa sakað
Hauk Nikulásson um rógburð af
versta tagi, en í hans grein var
ekkert sem gefur slíkt til kynna
af hans hálfu gagnvart Mos-
fellsbæ.
Unnur Jensdóttir.
ir af þeirri hungurlús, sem þeir fá?
Skatturinn sér um að það verði
ekki of mikið.
Sumir eru heppnari en aðrir og
eiga öruggt húsnæði, en svo er því
miður ekki um alltof stóran hóp
fólks, sem berst í bökkum og á sér
ekki viðreisnar von. Það er því
miður staðreynd, þótt margir kjósi
að horfa fram hjá því.
Hefurðu hugleitt það, Friðrik,
hvernig er að vera fjötraður í lík-
ama, sem hlýðir ekki því sem
hugurinn vill, þ.e. að vinna, nema
eða bara taka þátt í lífinu með
öllum þess kostum og göllum?
Og þá komum við að hugleiðing-
um mínum um orlofið fyrir þá „sem
vinna ekki neitt“. Ég skal segja
þér að það er full vinna og vel það
að vera „atvinnuöryrki". Allur
þessi tími, sem maður hefur, tekur
stundum af manni ráðin. Svo oft
langar mann í frí frá þessu öllu;
tilbreytingarleysið er versti óvinur
þeirra, sem hafa of mikinn tíma.
Stundum er talað niður til ör-
yrkja og ástand þeirra kallað dug-
leysi og aumingjaskapur. Til dæm-
is verður fólk með „falda fötlun“
oft að sætta sig við aðkast frá
umhverfinu. Það skyldi enginn
taka þátt í slíku, enginn veit, hver
verður næstur. Örorka birtist í hin-
um ýmsu myndum og er jafn ólík
og við erum mörg. Stundum er hún
líka tímabundin en stundum ekki.
En eitt eigum við sameiginlegt,
þ.e. að vera upp á aðra komin, og
það er svo sannarlega ekkert gam-
an. Ekkert okkar hefur óskað þess
að fæðast veik, verða veik eða
lenda í slysum. Það er t.d. hart til
þess að vita, að unga fólkið, sem
slasast illa fyrir lífstíð, skuli ekki
fá leiðréttingu á bótum samkvæmt
nýjum skaðabótalögum, af því að
þau eru ekki afturvirk. Hvers á
það fólk að gjalda, sem slasast á
„vitlausum tíma“?
Sama er að segja með innlögn
á sjúkrastofnun. Við verðum að
gæta þess að veikjast réttu megin
við mánaðamót, því að það skiptir
öllu máli að þurfa ekki að vera
innliggjandi meira en 4 mánuði á
24 mánaða fresti, annars falla ör-
orkubæturnar niður.
Ef þú hefur enst til þess að lesa
þetta bréf, Friðrik, langar mig að
benda þér á, svona í lokin, að lík-
legast hefur dýrasti liður þjóðfé-
laga í gegnum aldirnar verið að
halda uppi hirð. Það er gert enn í
dag, „hirðin“ er bara dulbúin og
kallast á nútímamáli „þeir sem
betur mega sín“. Pöpullinn dó
Drottni sínum í gamla daga, en
nútímatækni sér fyrir því, að hann
lifir og lifir.
Mín síðustu orð verða í formi
óskar til samsystkina minna á „ör-
yrkjaakrinum“, að okkur lánist að
stjóma veikindum okkar það vel,
að við þurfum ekki að leggjast inn
á sjúkrastofnun þegar sjúkdómur-
inn kallar, heldur þegar heil-
brigðislög og hæstvirtir stjórnar-
herrar gefa grænt ljós!
Höfundur er söngkennari,
fyrrverandi Ijósmóðir og 75%
öryrki um þcssar mundir.
Hugbúnaðarkaup Mosfellsbæjar