Morgunblaðið - 20.11.1993, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1993
13
Bókvitið og askarnir
eftir Gunnar G.
Schram
í kjölfar deilnanna um skiptingu
spilakassateknanna hafa margir
velt því fyrir sér hvernig í ósköpun-
um standi á því að æðsta mennta-
stofnun þjóðarinnar skuli þurfa að
gera út á þann markað. Hér skal
tekið undir það sjónarmið að miklu
betra væri það ef Háskólinn þyrfti
ekki að leita á þau mið.
En skólanum er hér nauðugur
einn kostur og ástæðumar eru eft-
irfarandi. Fyrir sextíu árum voru
ekki miklir fjármunir í landssjóði.
Stofnun Happdrættis Háskólans
var þá heillaráð til þess að afla
tekna fyrir skóla sem þá réð ekki
yfir neinu eigin húsnæði. Síðan
hafa nánast allar byggingar Há-
skólans verið reistar og við haldið
fyrir happdrættisféð og öll kennslu-
og rannsóknartæki komið úr þeirri
tekjulind.
Þótt nú sé öldin önnur og þjóðfé-
lagið ólíkt efnaðra hefur þetta ekk-
ert breyst. Öll uppbygging Háskól-
ans kemur frá Happdrættinu en
fjárveitingavaldið leggur einungis
til rekstrarfé. Og þar er mjög
naumt skammtað. Háskólanum eru
ætlaðar fimmtán hundruð milljónir
króna á ári til þess að mennta 5.000
stúdenta og standa þar að auki
undir mestallri vísinda- og fræða-
starfsemi í landinu.
Framlagið til menntunar hvers
nemanda við skólann er helmingi
minna en gerist við háskóla í öllum
grannlöndum okkar.
Því má með réttu spyija: Er lík-
legt að slík /lauðþurftarstefna leiði
til þess að íslendingum verði unnt
að standa jafnfætis öðrum þjóðum
í vísindum og rannsóknum sem
hvarvetna eru taldar vera undir-
staða framfara og hagsældar í
nútímaþjóðfélagi?
Vita menn t.d. að það var fyrst
í fyrra sem sjávarútvegsþjóðin
mikla hafði efni á því að stofna
prófessorsembætti í fiskifræði?
Tekjur Háskólans af Happdrætt-
inu hafa minnkað um meir en helm-
ing á síðustu fjórum árum og eru
nú um 160 millj. króna. Það er því
eðlilegt að menn hafi velt þvi fyrir
sér á hvern hátt unnt sé að auka
áðrar tekjur Háskólans. Á borði
háskólaráðs liggja nokkrar hug-
myndir í því efni og er ekki úr vegi
á þessum tímamótum að gera stutt-
lega grein fyrir þeim helstu þeirra.
Nemendasamband Iiáskólans
Frá upphafi hefur Háskólinn út-
skrifað um 13.000 stúdenta. Lítil
sem engin vinna hefur verið í það
lögð að sækja fé, styrki eða aðstoð
til þessa stóra hóps. Nú þegar fjár-
framlög ríkisins duga ekki til að
halda uppi fyrsta flokks skóla kem-
ur til greina að hinar einstöku deild-
ir Háskólans leiti til sinna gömlu
nemenda um liðsinni í þessum efn-
um.
Afnám einkaleyfisgjaldsins
Háskólinn hefur með lögum
einkaleyfi á að reka peningahapp-
drætti í landinu. Fyrir það hefur
hann þurft að greiða 40-70 millj.
króna á ári á síðustu árum. Langt
er síðan aðrir aðilar fengu heimild
til peningahappdrætta í ýmissi
mynd án nokkurs leyfisgjalds. Það
er því augljóst sanngirnismál að
einkaleyfisgjaldið verði látið renna
til Háskólans sjálfs til vísindastarfa
fremur en til aðila utan hans.
Tekjur frá Háskólasjóði
Eimskipafélagsins
Vestur-íslendingar gáfu árið
1964 Háskólanum hlutabréf í Eim-
skipafélagi íslands. Markaðsvirði
þeirra er nú um 240 millj. króna.
Háskólinn hefur lítið notið ávaxt-
anna af þessari gjöf, heldur Eim-
skipafélagið og stjóm þess, en hún
fer samkvæmt stofriskránni um
stjórn sjóðsins. Eðlilegt er að Há-
skólinn fái árlega I sinn hlut raun-
ávöxtun af markaðsvirði sjóðsins
„Framlagið til mennt-
unar hvers nemanda
við skólann er helmingi
minna en gerist við há-
skóla í öllum grann-
löndum okkar.“
sem væntanlega myndi nema
15-20 millj. krónum.
Alþjóðasetur á íslandi
Alþjóðlegar stofnanir geta varið
miklu fjármagni til rannsókna á
íslandi. Norræna eldfjallastöðin er
hér gott dæmi. Einnig gæti framlag
íslendinga til þróunaraðstoðar ver-
ið að hluta til í því formi að stofnan-
ir staðsettar á íslandi tækju að sér
að mennta fólk frá þróunarlöndun-
um. Jarðhitaskóli Sameinuðu þjóð-
anna er dæmi um slíka starfsemi.
Alþjóðleg stofnun á sviði sjávarút-
vegs sem gæti tekið að sér verk-
efni jafnt fyrir tæknivæddar sem
vanþróaðar þjóðir er einn mögu-
leiki. Alþjóðleg umhverfisstofnun
fyrirnorðurhvel jarðar staðsett á
íslandi, annar.
Sumarkennsla
Þá mætti hugsa sér að boðið
yrði upp á valin námskeið úr
kennsluskrá sem erindi eiga til
margra, stúdenta við Háskóla ís-
lands sem annarra, og þau kennd
á helmingi styttri tíma en gert er
um veturinn. Þetta fyrirkomulag
þekkist víða í Bandaríkjunum.
Gunnar G. Schram
Þetta gæti nýst mörgum til endur-
menntunar, nú á tímum vaxandi
atvinnuleysis.
Viðbrögð við vaxandi atvinnu-
leysi eru m.a. aukin menntun og
endurmenntun. í nálægum löndum
er stórum fjárhæðum varið til þess-
ara mála. Hér getur Háskóli ís-
lands boðið fram aðstoð sína. Þátt-
tökugjald vegna menntunar at-
vinnulausra yrði þá hugsanlega
greitt af opinberum aðilum.
Þá gætu einnig nokkur námskeið
verið fyrir útlendinga gegn góðri
þóknun.
Lokaorð
Fyrir dyrum stendur að Alþingi
marki þjóðinni nýja vísindastefnu.
Orð eru til alls fyrst. Sú stefna
verður þó bæði innantóm og mark-
laus ef ekki fylgir það fjármagn
sem þarf til framkvæmdar hennar.
Ella er verr af stað farið en heima
setið.
Höfundur er forseti lagadeildnr
Háskólans.
FORD í 80 ÁR Á ÍSLANDI
Settu í 5. gír og
gríptu þetta tækifæri
Ford Mondeo hefur
ríkulegan staðalbúnað
og ber þar höfuð og
herðar yfir aðra bila
í sama flokki:
* Loftpúði í stýri
* 2 1, 16 ventla Z-vél
»136 hestöfl
» Tvívirk samlæsing
* Þjófavörn
* Rafdrifnar rúður
* Rafdrifnir hliðarspeglar
* Vökva- og veltistýri
* Útvarp og segulband
» 4 hátalarar
* Upphituð frantrúða
* Úpphitaðir hliðarspeglar
Tryggðu þér kraftmikinn og lipran bein-
skiptan FORD MONDEO árgerð 1994 á
kitlandi verði - 1.690.000 kr.
Þú getur talið á fingrum annarrar handar
bílana sem við eigum eftir á þessu frábæra
verði. Settu í gír og reynsluaktu FORD
MONDEO.
FORD MONDEO
árgerð 1994, beinskiptur
á aðeins 1.690.000 kr.
flR A
ÍSIANÐI
G/obus?
- heitnur gceða!
Lágmúla 5, sími 91- 68 15 55