Morgunblaðið - 20.11.1993, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 1993
Fækkið læknum og spar-
ið bæði fé og mannslíf
eftir Ragnhildi
Vigfúsdóttur
Mikið er rætt og ritað um sparn-
að í heilbrigðiskerfinu og slagorð
eins og Stöndum vörð um heil-
brigðiskerfið heyrist víða. Ég tek
ekki undir það því ég vil ekki
standa vörð um heilbrigðiskerfið
eins og það er. Ég er mjög ósátt
við það, einkum spítalakerfið, sem
ég tel vera helsjúkt og þarfnast
bráðrar aðhlynningar. Lausn mín
er þó ekki að vega að sjúklingum,
ræstitæknum, sjúkraliðum eða
hjúkrunarfræðingum. Nei, það á
að fækka spítalalæknum og gera
meiri kröfur um almenna læknis-
kunnáttu þeirra. Það drægi úr
kostnaði og yrði sjúklingum til
góðs.
Ég tel að sú þjónusta, sem sjúkl-
ingar fá af hendi lækna á sjúkra-
húsum í dag, sé iðulega léleg, að
ekki sé sagt skaðleg, og tel heilla-
vænlegra að hverfa til fyrra horfs
þar sem allir læknar viðkomandi
deildar sinntu öllum sjúklingum
sem þar lágu, gengu stofugang
hvem virkan dag og töldu það
vera í verkahring sínum að sjá til
þess að þeir næðu allir sem bestri
heilsu væri það á þeirra færi.
Það kerfi sem nú er við lýði á
spítölum, þar sem hver læknir „á“
sinn sjúkling er gengið sér til húð-
ar. Það er ekki sjúklingum til fram-
dráttar og getur allt eins verið
þeim lífshættulegt, t.d. ef viðkom-
andi lækni yfirsést, veikist, fer í
frí eða hefur takmarkaðan áhuga
og/eða þekkingu á sjúkleika við-
komandi sjúklings.
Ég er full beiskju og tel mig
hafa ástæðu til. Ég kynntist afa-
bróður mínum aðeins af afspurn
af því að hann lést langt um aldur
fram vegna handvammar lækna á
Landakoti. Ég horfði upp á mistök
lækna á meðferð á móðurömmu
minni, ferli sem hófst á Landakoti
og var síðan framhaldið á Borgar-
spítalanum, og það var ekki fyrr
en faðir minn hringdi í kollega sinn
þar á bæ, þann sem „átti“ ömmu
og nánast skipaði honum með hót-
unum að gera sér grein fyrir því
að amma væri með bullandi líf-
himnubólgu sem hjólin fóru að
snúast - en það var helst til seint!
Og undanfama mánuði hef ég
fylgst með baráttu móður minnar
fyrir lífí sínu á Landspítalanum,
og virðist nú, þegar þessar línur
eru skrifaðar, sem hún muni lúta
í lægra haldi. Þetta eru þungar
ásakanir og ég veit, að samtrygg-
ingakerfið fer í gang um leið og
þessi grein birtist. Það sama gerð-
ist um árið, þegar pabbi, gamal-
reyndur héraðslæknir, var sem
hneykslaðastur á því, hvernig
amma var meðhöndluð. Hann taldi
sig hafa ærið tilefni til að ætla,
að sérfræðingar treystu á skoðanir
lítið reyndra aðstoðarlækna eða
sjúklingar væru jafnvel alls ekki
skoðaðir klínískt. Annars var að
hans áliti algerlega útilokað að svo
gæti farið sem fór. Af því tilefni
fór hann þess á leit við landlækni,
að kannað yrði, hvemig móttöku,
almennri læknisskoðun og umönn-
un sjúklinga væri háttað á hinum
ýmsu deildum sjúkrahúsanna í
Reykjavík og vísaði til reynslu
tengdamóður sinnar. Settur land-
læknir kaus að taka erindinu þann-
ig að það snerist eingöngu um
þennan tiltekna sjúkling og taldi
„á grundvelli þeirra upplýsinga
sem sendar voru frá viðkomandi
sjúkrastofnunum" ekki ástæðu til
„frekari aðgerða“. Og líklega fáum
við sömu svör núna.
Mamma var lögð inn á bráða-
móttöku Landspítalans í júní sl.
vegna gruns um mjaðmagrindar-
brot, sem hún hafði ákveðin og
skýr einkenni um. Ekki veit ég
hvemig hún var skoðuð við inn-
Ragnhildur Vigfúsdóttir.
„Það virðist heyra sög-
unni til, að sjúklingar
séu skoðaðir almenni-
lega við innlögn, hvað
þá meðan þeir liggja á
spítalanum.“
lögn, en hún var að sjálfsögðu send
í margar dýrar rannsóknir, en ekk-
ert sást á röntgenmyndum annað
en úrkölkun beina, sem vitað var
fyrir. En beinaskann er afskaplega
fín og næm(?) rannsókn. Það var
sagt sýna „festumein". Nokkrum
dögum eftir innlögnina dró síðan
læknirinn „hennar“ hana á hrað-
göngu langan veg eftir ganginum
til að gefa henni sprautur í „festu-
meinin". Síðar var henni gefið kalk
og hún send í æfingar, m.a. þótti
nauðsynlegt að æfa hana í að
ganga stiga. Það var svo ekki fyrr
en tíu vikum eftir fyrstu innlögn
hennar að loks voru teknar sneið-
myndir af mjaðmagrindinni og viti
menn, sáust þá ekki brot! Þegar
síðan var farið að skoða betur
gömlu myndirnar sáust brotin þar
líka. Hefði ekki verið nær að skoða
fyrri myndimar ögn betur, losa
sjúklinginn þannig við óþarfa sárs-
auka og spara í leiðinni heilmikla
peninga?
Móðir mín hefur nú legið á
sjúkrahúsinu nær samfleytt í fjóra
mánuði. „Hún má þakka fyrir að
fá pláss,“ segir fólk, þegar ég viðra
skoðanir mínar á læknismeðferð
hennar. „Svona, svona,“ sögðum
við systurnar þegar mamma kvart-
aði undan stofufélögunum fjórum,
sem vom hver með sitt útvarps-
tækið á fullu allan liðlangan dag-
inn, „vertu ekki erfið," hvísluðum
við, meðvitaðar um álagið á starfs-
stúlkunum, hvar í verkalýðsfélagi
sem þær eru. Við tókum ekki und-
ir með henni, þegar henni fannst
vegið að mannréttindum sjúklinga,
þegar reykherbergið var flutt um
langan veg, enda erum við allar
fanatískar og viljum að hún hætti.
(Þegar hún var flutt á þriggja
manna stofu tók ekki betra við,
því verið er að innrétta upp á nýtt
stofurnar beint fyrir ofan deildina
hennar og hávaðinn er eftir því.)
í einni af fjölmörgum sjúkraleg-
um móður minnar lá hún með eldri
konu sem var svo óheppin að detta
fram úr sjúkrarúmi sínu. Hún
kvartaði sáran yfir verk í hend-
inni, en ekkert var gert. Hún var
enn kvartandi tveimur vikum síð-
ar, þegar mamma kom aftur á stof-
una eftir skamma veru heima. Þá
leiddist loks lækninum þófið og
sendi hana í myndatöku. Konan
hafði legið handleggsbrotin á spít-
ala í einar þrjár vikur.
í öllum þessum tilvikum hefði
góð læknisskoðun dugað, en það
virðist heyra sögunni til, að sjúkl-
ingar séu skoðaðir almennilega við
innlögn, hvað þá meðan þeir liggja
á spítalanum. Meðan margir lækn-
ar sjást rétt í mýflugumynd á
sjúkrahúsunum er ekki von á góðu.
Er eðlilegt að sjúklingar liggi vik-
um saman sárþjáðir inn á spítala
án þess að nokkuð sé gert til að
koma þeim til heilsu? Er það viðun-
andi fyrir háskólasjúkrahús, sem
vill telja sig hátæknispítala, að
læknar þess þurfi tíu vikur til að
átta sig á að sjúkdómsgreining
innlagningarlæknis sé rétt eða tak-
ist það jafnvel alls ekki? Að lækn-
ar þess treysti í blindni á „há-
tækni“ sína í stað þess að átta sig
á að rannsóknarsvör séu ekki guðs-
orð? Að læknar þess sýnist hafa
týnt niður hæfíleikanum til beita
eigin skilningarvitum milliliða-
laust? Að þeir sýnist tæpast kunna
að skoða sjúkling? Er eðlilegt hve
sjúklingar eru sendir í margar og
dýrar rannsóknir? Eru íslenskir
læknar of skurðglaðir? Mætti ekki
skera þá niður án þess að það bitn-
aði á sjúklingum?
Svo mikið er víst, að ef hæstvirt-
ur heilbrigðisráðherra ætlar að
rukka okkur fyrir sjúkrahúsvist
móður minnar þá mun ég neita að
borga reikninginn. Hún hefur ekki
fengið þá þjónustu hjá læknum
hans sem hún ætti að fá. íslenskt
heilbrigðiskerfi er ekki virði þess
sem við borgum fyrir það með
skattpeningum okkar og mannslíf-
um.
Til læknaráðs Landspítalans vil
ég beina þeim tilmælum, að þar á
bæ verði undinn bráður bugur á
því að hefjast handa við úrbætur
sem dugi til að hindra fleiri slík
tilvik.
Nú er svo komið fyrir mér, þeg-
ar ég les ij'álgleg skrif lækna, vina
þeirra og vandamanna um ágæti
læknisþjónustunnar og kunnáttu
læknanna, kemur mér ávallt í hug
vísa þeirra nafna, Halldóranna
Laxness og Kolbeins:
Vond er bölvuð blekkingin
blindar á lífsins Kjalveg.
Þó er verst ef þekkingin
þjónar henni alveg.
Höfundur hefur slæma reynslu af
íslensku heilbrigðiskerfi.
Vinna sljómvöld að því að
tryggja verðmæti fasteigna?
eftirMagnús
Axelsson
Umræðan sem nú fer fram um
verðmæti fasteigna hefur einkennst
af neikvæðum athugasemdum sem
eru til þess fallnar að draga kjark
úr fólki frekar en að styrkja trúna
á trygga framtíð. Opin umræða og
þekking sem af henni hlýst eru
skæðustu vopnin sem völ er á til
að eyða ótta og óöryggi sem virðist
ríkja í augnablikinu um fasteigna-
markaðinn. Þess vegna boðar Hús-
eigendafélagið til fundar um málið.
Viskubrunnur um verðmæti
Lifandi markaður þar sem við-
skipti eiga sér stöðugt stað er besta
uppspretta visku um verðmæti fast-
eigna. Til þess að viðskipti geti
blómgast þarf bæði kaupendur og
seljendur. Astand fasteignamark-
aðar hefur einkennst af framboði
umfram eftirspum undanfarið.
Astæðan hefur verið rakin til rým-
andi lífskjara og bágínda í efna-
hagslífí þjóðarinnar. Þetta er hluti
ástæðunnar. Hinn stóri þátturinn
sem hefur áhrif á verðmæti mark-
aðarins er byggingakostnaðurinn.
Stjórnvöld geta haft veruleg áhrif
á byggingakostnað með því að
skapa viðunandi starfsgmndvöll
fyrir byggingaiðnaðinn. Eðlileg
„Sjálfseignarstefnan
sem ríkt hefur í hús-
næðismálum á íslandi
er þjóðhagslega hag-
kvæm. Tryggja verður
að fjárfestingin í sjálfs-
eignarhúsnæði sé og
verði tryggð.“
samkeppni er nauðsyn. í því sam-
hengi verður ekki komist hjá að
spyrja hvort hún sé tryggð með því
að tveir aðilar annist nánast allan
innflutning á byggingarefni til
landsins.
Fjármögnun nýbygginga
Önnur leið er að gera ákveðnar
kröfur til að byggingaraðilar sýni
fram á og tryggi íjármögnun hús-
bygginga sem þeir ráðast í. Það er
ríkjandi ástand að kaupendur
fínnast vart að nýbyggingum nema
þær séu fullbúnar til afhendingar
eða því sem næst. Með tryggri fjár-
mögnun gæti traust kaupenda auk-
ist á framleiðendum húsnæðis og
stuðlað að því að fé frá kaupendum
komi fyrr inn í myndina, þ.e. að
kaupendur fari aftur að kaupa íbúð-
ir meðan á byggingu þeirra stend-
ur. Þetta drægi úr lánsfjárþörf
byggingariðnaðarins.
Staðgreiðsluverð fasteigna
Nauðsynlegt er að einfalda upp-
lýsingamar um verðmyndun á
markaðnum. Nýlega tóku gildi lög
um neytendalán og upplýsinga-
skyldu þeirra sem þau veita. Með
svipuðum hætti mætti gera að
skyldu að upplýsa um staðgreiðslu-
verð íbúða. Ef staðgreiðsluverð
íbúða er tekið upp skýrist myndin
verulega. Þeir sem eiga fé stað-
greiða þá íbúðir. Þeir sem ekki eiga
fé og þurfa á lánafyrirgreiðslu að
halda til kaupanna greiða þá allan
kostnað sem hlýst af því að taka
lánin, þ.e. lántökukostnað, stimpl-
un, þinglýsingu, vexti og afföll. Við
þetta hefðu t.d. vextir mun beinni
áhrif á fasteignamarkaðinn en nú
er. Kaupendur myndu halda að sér
höndum þegar vextir væru háir, en
kaupa þegar vextir væru lægri.
Þetta hefur svo aftur áhrif á vaxta-
stigið í landinu til lækkunar, því
að forsenda vaxtaákvörðunar er
virkur markaður. Verðmyndun á
fasteignamarkaði hefur verið of loð-
in og óskilgreind. Seljendur og
kaupendur hafa verið flæktir í hug-
tök sem orðið hafa til á fasteigna-
markaði (og reyndar verðbréfa-
markaði) án þess að eiga möguleika
á að festa fingur á raunverðmæti
Magnús Axelsson
eigna. Mælikvarðinn er peningar,
peningar í hendi. Notum einn sam-
ræmdan mælikvarða til að mæla
verðmæti fasteigna.
Félagslega íbúðakerfið
Eitt stjórntækið er félagslega
íbúðakerfið. Nú mun um helmingur
nýbygginga vera reistur í félags-
lega íbúðakerfinu. I velferðarþjóð-
félagi sem við viljum hafa er krafan
um öruggt húsnæði fyrir fjölskyldur
þessa lands rík og henni ber að
fullnægja. En með síauknu fram-
boði á íbúðum sem eru niðurgreidd-
ar með einhveijum hætti verður til
eftirspurn sem hinn fijálsi markað-
ur getur ekki keppt við. Eftir því
sem framboð á félagslegu húsnæði
eykst hækkar launa- og eignamark
þeirra sem þess njóta. Þessir ein-
staklingar koma í æ ríkara mæli
úr kaupendahópi fijálsa markaðar-
ins. Ef kaupendum fækkar að ein-
hverri vörutegund minnkar eftir-
spurnin og verðið lækkar. Hér er
mikillar aðgæslu þörf. Sjálfseignar-
stefnan sem ríkt hefur í húsnæðis-
málum á íslandi er þjóðhagslega
hagkvæm. Tryggja verður að fjár-
festingin í sjálfseignarhúsnæði sé
og verði tryggð. Ef stjórnvöld leggja
sitt af mörkum til þess tryggja þau
um leið þjóðarhag. Félagslegt íbúð-
arhúsnæði er nauðsyn, en þess
verður að gæta að vöxtur þess verði
í takt við raunverulega þörf og
miði að því að tryggja hagsmuni
en snúist ekki í andhverfu sína.
Lokaorð
Með samstilltu átaki má tryggja
verðmæti þeirra fjárfestinga sem
bundin er í fasteignum á íslandi.
Stjórnvöld þurfa stöðugt að halda
vöku sinni til að glutra ekki niður
því verðmæti sem þegar hefur verið
stofnað til. Húseigendafélagið legg-
ur áherslu á að vaka yfir hagsmun-
um fasteignaeigenda í landinu. Þess
vegna er boðað til fundar um hvern-
ig tryggja megi verðmæti fasteigna
á íslandi.
Höfundur er formaður
Húseigendafélagsins.