Morgunblaðið - 04.01.1994, Qupperneq 74

74
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. JANÚAR 1994
Landsvirkjun hefði þurft
meiri gjaldskrárhækkun
Samtök fiskvinnslustöðva mótmæla
hækkuninni sem óeðlilegri
EF EKKI er reiknað með rekstri Blönduvirkjunar og meðalverð
fengist fyrir rafmagn til stóriðju hefði samt sem áður þurft að
hækka gjaldskrá Landsvirkjunar um 5,2% í stað 3% um næstu ára-
mót til að ná eðlilegri arðgjöf af eigin fé, samkvæmt umsögn Þjóð-
hagsstofnunar. Landsvirkjun og Þjóðhagsstofnun, sem lögum sam-
kvæmt veitir umsögn um gjaldskrárbreytingar Landsvirkjunar, telja
að fyrirtækið eigi að skila 3-5% arðgjöf svo að traustur fjárhagur
og eðlilegur endurgreiðslutími lána sé tryggður. Bókfært verð
Blönduvirkjunar var 30. september sl. 14,23 milljarðar kr. en raforku-
”*þörf hérlendis væri enn um sinn hægt að fullnægja án Blönduvirkjun-
ar. Skuldir Landsvirkjunar vegna Blönduvirkjunar eru um 12,5 millj-
arðar kr. en eins og fram hefur komið í Morgunblaðinu eru heildar-
skuldir fyrirtækisins um 52,5 milljarðar kr. Samtök fiskvinnslu-
stöðva mótmæla hækkuninni og segja að fyrirtæki í eigu ríkis og
sveitarfélaga, sem búi við einokunaraðstöðu eins og Landsvirkjun,
verði að líta í eigin barm og mæta harðærinu með hagræðingu og
sparnaði á sama hátt og önnur fyrirtæki.
3.000
Orkuspar og orkunotkun ^ gws<
á almennum markaði
2.500
Spáfrá 1981
..._ n ■
Spá frá 1985— Raunveruleg orkunotkun
81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92
Öm Marinósson, framkvæmda-
stjóri fjármála- og markaðssviðs
Landsvirkjunar, segir að jafnvel þótt
Blönduvirkjun væri í útreikningum
tekin út úr rekstri Landsvirkjunar
hefði það ekki áhrif til lækkunar á
rafmagnsverði á árinu 1994. „Áætl-
uð afkoma Landsvirkjunar á árinu
1994 án Blönduvirkjunar nær ekki
þeirri lágmarksarðgjöf af eigin fé
sem Þjóðhagsstofnun og Landsvirkj-
un telja að rekstur fyrirtækisins eigi
að skila svo að traustur fjárhagur
og eðlilegur endurgreiðslutími lána
sé tryggður. Eðlileg arðgjöf af eigin
fé hefur verið talin á bilinu 3-5%.“
Blanda vannýtt
Ákvörðun um virkjun Blöndu var
tekin á grundvelli orkuspár sem gerð
var 1981 og þingsályktunar frá
1982, en Landsvirkjun tók á því ári
iVÍð undirbúningi virkjunarinnar af
Rarik. Framkvæmdir hófust 1984 en
raforkuframleiðsla í september 1991.
Það ár var framleiðslan 93 gígavatt-
stundir, 486 gígavattstundir 1992
og fyrstu ellefu mánuði 1993 478
gígavattstundir. Að sögn Amar hef-
ur með tilkomu Blönduvirkjunar
fengist svigrúm til að ráðast í við-
haldsframkvæmdir í öðrum virkjun-
um. Einnig hefur verið unnt að reka
Landsvirkjunarkerfið á hagkvæmari
hátt með tilliti til vatnsbúskapar og
flutningstapa.
í orkuspá frá 1981 var gert ráð
fyrir að rafmagnsnotkun 1992 á al-
mennum markaði yrði um 600 gíga-
váttstundum meiri en raun varð á.
Mismunurinn á orkuspánni og raun-
tölunni er hinn sami og full fram-
leiðslugeta Blönduvirkjunar.
Orkuspár eru settar fram af orku-
spámefnd. í henni eiga sæti fulltrúar
frá Landsvirkjun, Orkustofnun, raf-
magnsveitunum, Þjóðhagsstofnun og
fleiri stofnunum. Orkuspár em nú
endurskoðaðar árlega. Örn segir að
spá nefndarinnar hafi reynst of há.
„Það var reyndar mikil aukning á
orkunotkun á áttunda áratugnum en
síðan datt hún niður, m.a. vegna
ákveðinnar mettunar í rafmagns-
tækjum og að öll slík tæki voru gerð
með orkuspamað í huga,“ segir Örn.
Gjaldskrárhækkun álitamál
Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar, segir að í umsögn
stofnunarinnar um gjaldskrárhækk-
un Landsvirkjunar hafi komið fram
að nokkurt álitamál væri hvort skyn-
samlegt væri að hækka gjaldskrána
eður ei. „Niðurstaðan varð hins veg-
ar sú að þótt ýmislegt mælti gegn
hækkun við þessar aðstæður þá legð-
ist stofnunin ekki gegn allt að 3%
hækkun á gjaldskránni. Ákvörðunin
felur það þó í sér að raungildi gjald-
skrárinnar er nokkuð hærra en miðað
hefur verið við samkvæmt umsögn-
um og viðmiðunum sem Þjóðhags-
stofnun hefur lagt tíl á undanfömum
ámm.“
Þórður segir að stofnunin hafí
aldrei haldið því fram að 3% arðsemi
yrði af rekstri fyrirtækisins hvert
einstakt ár heldur yrði að líta yfir
lengri tíma í því sambandi. „Við höf-
um lagt megináherslu á það í okkar
umsögnum að fyrirtækið leitaðist við
að halda raungiidi gjaldskrárinnar
sem stöðugustu. Það væri hagkvæmt
fyrir notendur og einnig fyrirtækið,"
segir Þórður.
Oeðlilegar hækkanir
Samtök fískvinnslustöðva hafa
sent frá sér fréttatilkynningu, þar
sem segir að óeðlilegar gjaldskrár-
hækkanir Landsvirkjunar nú muni
leiða til tugmilljóna hækkunar á raf-
orkukostnaði fiskvinnslunnar. Sam-
tals hafi Landsvirkjun hækkað gjald-
skrá sína um 13,5% á 12 mánaða
tímabili, en á sama tima hafí bygg-
ingavísitala hækkað um 3,3%. Lands-
virkjun þurfí með sama hætti og
önnur fyrirtæki að draga úr kostnaði
og það sé útilokað að fallast á þau
rök að fískvinnslan, sem kaupi raf-
orku fyrir 600-700 milljónir á ári
skuli þurfa að greiða þessa hækkun
a.m.k. fímm sinnum hærra verði á
í byrjun rakti ráðherrann tildrög
fundar, hann fór sjálfur í vettvangs-
ferð á svæðið sl. sumar en um er
að ræða uppblástur á all mörgum
svæðum í héraðinu sem tengjast á
einn eða annan hátt Skaftá. Sl. ár
hafa svokölluð Skaftárhlaup orðið
æ algengari en í hlaupunum ber
áin fram mikið magn aurs, sands
og leðju, þannig að farvegur árinn-
hveija kílówattstund en önnur stór-
iðja. Samtökin skora á stjórnvöld að
beita sér fyrir því að hækkunin nái
ekki fram að ganga.
Öm Marinósson segir að hækk-
anir Landsvirkjunar séu að mestu til
komnar vegna gengisfellingar ís-
lensku krónunnar. „Meginhluti
kostnaðar við rekstur raforkukerf-
isins er erlendur fjármagnskostnað-
ur. Af þessum sökum er bygginga-
vísitala ekki eðlilegur mælikvarði á
útgjöld fyrirtækisins. Auk þess er
það á misskilningi byggt að Lands-
virkjun hafí ekki ieitað annarra leiða
til að bæta reksturinn en að hækka
ar hækkar og hún flæmist víða úr
farvegi sínum og síðan tekur landið
að blása upp. Til dæmis er sand-
stormur af þessum sökum orðinn
all tíður á hringveginum þar sem
hann liggur um Eldhraun.
Einnig er ljóst að í nágrenni
Lakagíga er breyting vegna upp-
blásturs og hafa menn áhyggjur
af því að þær náttúruperlur sem
það svæði er, muni bera óbætanleg-
an skaða af.
Á fundinn mætti einnig Sveinn
Runólfsson, landgræðslustjóri og
gerði grein fyrir markmiðum land-
græðslu. Hann sýndi kort af um-
hverfi Skaftár þar sem greinilega
má sjá þær breytingar sem orðið
hafa. Taldi hann frumskilyrði að
hemja Skaftá, núverandi aðstaða
væri óviðunandi.
Undanfarið hafa ýmsir aðilar
staðið fyrir rannsóknum á þessu
svæði fyrir utan Landgræðsluna,
m.a. Vegagerð ríkisins, Orkustofn-
un og RALA.
Stofnað landgræðslufélag
Það kom fram í máli oddvita
Skaftárhrepps, Bjarna J. Matthías-
sonar, að sveitarstjórnin hefur á
gjaldskrána. Rekstrarkostnaður hef-
ur verið skorinn niður svo nemur um
130 milljónum milli áranna 1993 og
1994 og jafngildir það þeim árangri
sem næst með 3% hækkun gjald-
skrár. Þá var launakostnaður á síð-
asta ári 30 milljónum lægri en árið
1992. Landsvirkjun hefur nú þegar
orðið vel ágengt í þeirri viðleitni sinni
að auka sölu á raforku til þeirra fyrir-
tækja sem áður notuðu olíu og loks
má nefna að reynt hefur verið að
lækka fjármagnskostnaðinn með nýj-
um lánum, sem bera lægri vexti en
eldri lánin sem greidd eru upp,“ seg-
ir Örn Marinósson.
undanförnum árum stuðlað að yfir-
gripsmiklum rannsóknum vegna
þessa máls og væntir þess að allir
hagsmunaaðilar leggist á eitt með
að afla fjár til að stöðva megi iand-
eyðingu þessa, því ástæða sé til að
ætla að hefta megi sandfokið.
Þá kom fram að nú stendur yfir
undirbúningur að stofnun land-
græðslufélags í hreppnum en nefnd
hefur staðið að þeim undirbúningi
sl. vikur og mánuði. Formaður
þeirrar nefndar, Árni Jón Elíasson
gat þess að í tengslum við stofnun
slíks félags er gert ráð fyrir að
boða til ráðstefnu þar sem land-
verndarmál verði rædd frá sem víð-
asta sjónarhomi.
Áætlun til aldamóta
Fyrirspurn kom til ráðherra um
fjármagn til heftingar á sandfokinu.
I svari hans kom fram að Fagráð
Landgræðslunnar væri að gera
áætlun til aldamóta í þessum mál-
um, vonast er til að meira fé verði
lagt til landverndarmála á næstu
árum og verkefnum verði forgangs-
raðað því „vissulega væru sum
svæði verðmætari en önnur“. Þá
sagði hann einnig að ef framkvæm-
anlegt væri að hemja Skaftá þá
yrði hægt að afla fjár til þess.
I lok fundarins afhenti formaður
Héraðsnefndar V-Skaft., Hafsteinn
Jóhannsson, Sveini Runólfssyni
fjárframiag til styrktar Land-
græðslunni og þá einkum með til-
liti til nauðsynlegrar viðgerðar á
flugvél hennar.
Hanna
Fundað með ráðherra
FRÁ fundi Halldórs Blöndals með sveitarstjórnarmönnum á Kirkju-
bæjarklaustri.
Fundur um verndun Lakagíga og Eldhrauns
Hugmyndir um uppistöðulón
eða að stokkleggja Skaftá
Kirkjubæjarklaustri.
Að tilhlutan Halldórs Blöndals, samgöngu- og landbúnaðarráð-
herra, var nýlega haldinn fundur á Kirkjubæjarklaustri þar sem
megin tilgangur var að ræða þá stöðu sem komin er upp í landvernd-
armálum vegna ágangs Skaftár, bæði í byggð og óbyggð. Á fund-
inum kom fram að landgræðslustjóri telur frumskilyrði að hemja
Skaftá á einn eða annan hátt. Nefndi hann þær tillögur sem komið
hafa fram allt frá þeim tima er hugmyndir voru uppi um að veita
Skaftá í Tungná til virkjunar en kostir sem væru fyrir hendi væru
m.a. að gera stórt uppistöðulón svipað og við virkjanir sem tæki við
flóðum og jöfnuðu rennsli eða stokkleggja ána þar sem helst þarf,
á leið hennar til sjávar.