Morgunblaðið - 20.01.1994, Qupperneq 35
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. JANUAR 1994
Blautur off
kaldur
eða heitur og
þurr?
Thermax undirfatnaður sýgur upp og
flytur burt hinn kalda líkamsraka og
heldur þér þurrum og hlýjum, þrátt
fyrir mikla áreynslu.
Thermax - og þú veist ekki af vetrinum.
Heildsöludreifing:
Sími 621800
SPO?T
ÚTIVISTARBÚÐIN
við Umferðarmiðstöðina,
simar 19800 og 13072.
I [Wojford] |
„Wolford á stærstu stundum lífsins...
UMBOÐS- OG DREIFINGARADIU
ÍSLENSK - AUSTURLENSKA
Bera stj órnvöld ábyrgð á vald-
beitingu lögreglumanna?
Ólafur Ragnarsson
samkvæmt. Valdbeiting þessi getur
eðli sínu samkvæmt leitt til tjóns á
lífi og limum fólks. Veiting þessara
heimilda felur í sér þá skyldu að
valdir séu til starfans hæfir menn,
enda rekur ríkisvaldið lögregluskóia.
Handhafa heimilda til valdbeitingar,
dómsmálaráðherra, og stjórnendur
aðgerða á vettvangi ættu að bera
alla áhættu af framkvæmd lögreglu-
valdsins, a.m.k. að því er varðar lík-
amsmeiðingar á þegnum landsins.
2. Miklir borgaralegir hagsmunir
eru tengdir því, að þeir sem verða
fyrir tjóni vegna þess að lögregu-
menn fara offari í starfi, hvort held-
ur þeir gera það á refsiverðan hátt
eða ekki, geti treyst því að þeir geti
sótt bætur frá ríkisvaldinu, handhafa
valdbeitingarréttarins. Að þessu leyti
er dómurinn almenningi áhyggjuefni.
S. Niðurstða dómsins að sýkna rík-
isvaldið leiðir til trúnaðarbrests milli
borgaranna og ríkisvaldsins sem lög-
gæsluaðila. Traust borgaranna til
ríkisvaldsins sem löggæsluaðila er
mjög mikilvægt fyrir ríkisvaldið og
verður ekki metið til fjár. Ríkið hefur
hagsmuni af því að tryggja þetta
traust og efla ef mögulegt er. Þann-
ig er dómurinn áfall fyrir ríkisvaldið.
4. Reglan um vinnuveitenda-
ábyrgð byggist á óskráðum reglum
en er sem slík jafngild settum reglum
löggjafans sem réttarheimild.
Óskráðar reglur gefa yfirleitt tilefni
til að spyrjast fyrir um innihld þeirra
og þá er stutt í það að spyrja hvort
þær séu siðlegar. Ef reglan er ekki
siðleg er oft stutt í óréttlætið og því
ætti reglan ekki að vera réttarheim-
ild.
5. Niðurstáða dómsins er siðlaus
að því leyti, að lögmætur handhafi
valdbeitingar, dómsmálaráðherra
sem yfirmaður löggæslu, ber ekki
ábyrgð á misnotkun lögreglunnar á
valdbeitingarheimildinni.
Það er mikilvægt að réttarreglur
samfélagsins séu í samræmi við við-
urkenndar siðareglur. Þessi dómur
gengur þvert á siðferðiskennd ál-
mennings og hefur því vakið þá at-
hygli sem raun ber vitni.
Það skiptir okkur máli hvort lög-
gæslan í landinu sé á ábyrgð stjóm-
valda eða ekki.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.
Þú svalar lestrarþörf dagsins
ástóum Moggans!
...hágæða
Brníi
sokkabuxur."
*
eftir Olaf Ragnarsson
Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi
í svokölluðu lögreglumáli 23. nóv-
embeer sj. Fyrrverandi lögreglumað-
ur var dæmdur til greiðslu bóta
vegna áverka sem hann veitti manni
við handtöku en lögreglumaðurinn
var í starfi er hann slasaði manninn.
Ríkisvaldið sýknað
ítarlegur fréttaflutningur og
fréttagreinar næstu daga eftir að
dómur var kveðinn upp í Héraðsdómi
Reykjavíkur í nóvember sl. sýna að
fjölmiðlar og almenningur hafa mik-
inn áhuga á málinu, sbr. RÚV, Bylgj-
una, Stöð 2, DV og Morgunblaðið.
Mál þetta er mér skylt þar sem
ég flutti málið í Héraðsdómi Reykja-
víkur. Niðurstöðu dómsins og einkum
þá að dómsmálaráðherra sem vinnu-
veitandi lögreglumannsins er sýkn-
aður vekur margar spurningar sem
ég ætla að gera að umræðuefni hér
og sem ég tel að almenningur hafi
áhuga á.
Málavextir
Eðli máls samkvæmt verður að
lýsa málavöxtum til að lesandinn
geti áttað sig um'hvað málið snýst.
í desember 1990 var lögreglan í
Reykjavík kölluð að húsi við Berg-
þórugötu vegna hávaða og ölvunar.
Talsvert var af fólki í íbúðinni og
var þvi vísað út í samráði við húsráð-
anda. Stefnandi málsins sem var
ekki undir áhrifum áfengis, var einn
af gestunum og ætlaði hann að fara
heim til sín á Kárastíg hinum megin
við Frakkastíg. Stysta leið þangað
var að ganga aftur fyrir lögreglubif-
reið, sem lagt hafði verið við Frakka-
stíginn. Lögreglumenn óskuðu eftir
því að stefnandi færi fram fyrir bif-
reiðina, en því hlýddi hann ekki.
Skipti þá engum togum, að lögreglu-
maður ýtti honum frá lögreglubif-
reiðinni og tók hann þar þeim tökum,
að hann varð rænulaus. Dró lög-
reglumaðurinn síðan manninn í þessu
ástandi aftur að lögreglubifreiðinni
og sleppti þar takinu, svo að hann
skall með andlitið í götuna með þeim
afleiðingum að hann skaddaðist
verulega í andliti; brotnuð 7 tennur
í efri og neðri góm. Framangreindir
málavextir eru taldir sannaðir í dómi
Sakadóms Reykjavíkur.
Persóna umrædds lögreglumanns
er ekki umræðuefni í þessari grein
en hann hefur þegar vissulega þurft
að gjalda umræddra mistaka í starfi.
Hefur tvívegis verið höfðað mál á
hendur lögreglumanninum.
Dómar í málinu
Fyrra málið er höfðað af Ákæru-
valdi ríkisins fyrir Sakadómi Reykja-
víkur vorið 1991. Dómi í því máli
áfrýjaði Ákæruvaldið og dæmdi
Hæstiréttur í því máli um haustið
1991. Síðara málið er einkamál sem
hinn slasaði höfðaði. Þar gerir hann
fjárkröfu fyrir Héraðsdómi Reykja-
víkur á hendur lögreglumanninum
annars vegar og dómsmálaráðherra
sem yfirmanni löggæslumála hins
vegar. Dómur í síðara málinu er til-
efni þessarar greinar.
í fyrra málinu var lögreglumaður-
inn dæmdur í 3ja mánaða varðhald
og til greiðslu alls sakarkostnaðar.
Ákæruvaldið áfrýjaði dómnum. í
dómi Hæstaréttar íslands frá nóv-
ember 1991 segir meðal annars:
„Fallast ber á það með héraðsdóm-
ara, að sannað sé, að lögreglumaður-
inn hafi beitt viðkomandi harðræði,
er leiddi til umræddra meiðsla hans.
Voru aðfarir lögreglumannsins miklu
harkalegri en aðstæður gáfu tilefni
til“.
í síðara málinu höfðaði hinn slas-
aði einkamál fyrir Héraðsdómi
Reykjavíkur til greiðslu fjárbóta
vegna líkamstjóns. Málið höfðaði
hann á hendur lögreglumanninum
annars vegar og á hendur dómsmála-
ráðherra sem yfirmanni löggæslu-
mála hins vegar. Lögreglumaðurinn
var þar dæmdur til greiðslu bóta en
dómsmálaráðherra sem yfírmanni
löggæslumála var sýknaður af öllum
kröfum hins slasaða vegna framan-
greinds harðræðis umrædds lög-
reglumanns.
Hvers vegna er ríkisvaldið
sýknað?
í umræddu einkamáli er dóms-
málaráðherra f.h. viðkomar.di ráðu-
neytis stefnt sem æðstu yfirstjóm
löggæslumál með tilvísun til svokall-
aðrar vinnuveitendareglu (húsbónda-
reglan) sem er óskráð regla og ein
af meginreglum skaðabótarréttarins.
Héraðsdómurinn sýknar dómsmála-
ráðherra f.h. dómsmálaráðuneytisins
með tilvísun til þess að ráðuneytið
geti ekki borið ábyrgð á þeim afleið-
ingúm sem af vinnubrögðum lög-
reglumannsins hlutust, þar sem lög-
reglumaðurinn sýndi af sér refsi-
verða hegðun í starfi og fór þar með
út fyrir mörk skráðra reglna um
vinnuveitendaábyrgð.
Með þessum dómi er viðurkennd
sú málsástæða lögmanns dómsmála-
ráðherra að engu skipti hver sé
vinnuveitandinn eða hvaða starf
starfsmaðurinn eigi að inna af hendi.
Það er eitthvða bogið við þessa nið-
urstöðu.
Hvers vegna er dómurinn
rangur?
1. Ríkisvaldið og fulltrúar þess,
lögreglumennimir, hafa víðtækar
heimildir til valdbeitingar lögum
Vaskhugi
Nú árið er liðið. Er ársuppgjörið tilbúið? Hjá notendum
Vaskhuga er það tilbúið og án fyrirhafnar. Vaskhuganotendur
kvíða engu.
Bókhaldsforritið Vaskhugi er einfalt í notkun. Það hentar flestri
starfsemi og er með öll kerfin sem máli skipta, svo sem
fjárhags-, sölu-, launa- og verkefnabókhald.
Vaskhugi skrifar sölureikninga, heldur utan um viðskiptamenn,
birgðir, útistandandi kröfur og skuldir. Allar skýrslur um
afkomu rekstrarins og skattauppgjör koma fram án fyrirhafnar.
Þjónustan hjá Vaskhuga hf. er alltaf til staðar ef eitthvað fer
úrskeiðis í bókhaldi, tölvunotkun eða notkun fomtsins. Og við
sjáum um ársuppgjöriö og skattskýrslugerðina, sé þess óskað.
Njóttu margra ára þróunar íslensks bókhaldskerfis og prófaðu
Vaskhuga í hálfan mánuð án skuldbindinga. Pantaðu Vaskhuga
til prufu á gamla verðinu.
Vaskhugi hf.
Grensásvegi 13 • Sími 682 680 • Fax 682 679