Morgunblaðið - 15.02.1994, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 1994
17
Líkan af húsinu
Líkan af húsi Hæstaréttar við Lindargötu. Til vinstri er Arnarhváll,
til hægri er Landsbókasafnið og í bakgrunni er Þjóðleikhúsið.
lendur fóru að láta á sér kræla.
Hafði þá verið varið milli 20 og
30 milljónum ■ til undirbúnings
framkvæmdanna og samdóma álit
flestra sem að hafa komið að sjald-
an eða aldrei hafi verið betur vand-
að til opinberrar byggingar á Is-
landi. Bygginganefnd var enda ein-
huga um að vanda framkvæmdir
svo þær gætu tekið sem skemmst-
an tíma, kostnaðaráætlanir stæð-
ust og byggingin færi sem best
við umhverfið. Flestir þeir sem
hafa kynnt sér bygginguna hafa
verið samdóma um að vel hafi til
tekist og aðstandendum hennar er
orðið annt um hana og þykjast
þess fullvissir að það myndi mikill
skaði ef hún yrði ekki að veruleikaff
Fyrir okkur sem höfum heils
hugar unnið að þessum undirbún-
ingi verða það mikil vonbrigði ef
ætlunin er að kasta á glæ allri
þeirri miklu vinnu sem menn hafa
á sig lagt og öllum þeim fjármun-
um sem til þessa undirbúnings
hefur verið varið. Sérstaklega ef
svo á að fara að þeir sem ekki
hafa kynnt sér málið og mótmæla
því á erigum eða röngum forsend-
um eiga að fá því ráðið en ítarleg-
ar kannanir og fagleg vinnubrögð
verði að engu höfð. Hvorki mér
né líklegá nokkrum öðrum sem að
þessu hafa staðið var þessi stað-
setning heilög. Líklega hefði svo
farið, ef mótmælendur hefðu tekið
sig til og andmælt byggingunni
strax og ljóst varð og vel auglýst
að efna ætti til byggingar á þessum
stað, að menn hefðu ekki nennt
að taka á sig þau leiðindi sem
skipuleggjendur þessara mótmæla
hafa á okkur lagt. Við hefðum
farið með þessa byggingu eitthvað
úr miðborginni, ef ekki í næstu
sveitarfélög, því í miðborginni virð-
ist lítinn frið að fá um nokkra
byggingu, öll bifreiðastæði ginn-
helg og öllu mótmælt. Bygging sú
sem tilbúin er á teikniborðinu er
sérhönnuð fyrir þennan stað og
verður ekki annars staðar reist,
fjármunir eru okkur því glataðir
og þeir sem atvinnulausir eru og
bíða eftir auknum framkvæmdum
í borginni fá að þreyja góuna, ein-
mánuð og hörpu í viðbót við þorra,
en þetta er eina bygging ríkisins
í Reykjavík sem svo langt er kom-
in að hefja má framkvæmdir.
Mótmælendurnir virðast gefa
sér þær forsendur að hér sé verið
að'tyggja dómhöll sem þeir virðast
halda að taka eigi yfir allt bíla-
stæðið við Lindargötu. Þeir virðast
ekki gera sér grein fyrir að Hæsti-
réttur er lítil stofnun með fáa
starfsmenn sem eðlis síns vegna
mun ekki breytast mikið á kom-
andi árum. Ráði rétturinn ekki við
verkefni sín í framtíðinni mun eðli
málsins samkvæmt verða að breyta
réttarkerfinu og koma á fót nýjum
áfrýjunardómstól sem taki að sér
hiuta af núverandi hlutverki
Hæstaréttar. Þetta hús er því
hannað fyrir Hæstarétt framtíðar-
innar og ekki þarf að stækka það.
Stærð þess helgast aðallega af
tveimur dómsölum sem verða að
hafa mikla iofthæð. Þess vegna
varð að sérhanna húsið sem dóm-
hús. Þótt mjög eigi að stilla kostn-
aði við bygginguna í hóf á að reyna
að gera þessa dómsali og aðkomu
að þeim sæmilega veglega meðan
aðrir hlutar hússins eru miðaðir
við venjulegt skrifstofuhúsnæði.
Kostnaður við þetta hús er tæpast
nema brot af þeim kostnað sem
varið er til þarfra stjórnsýslumið-
stöðva út um allt land. Þeir sem
virða fyrir sér teikningar og líkön
af húsinu svo og stærð þess munu
sannfærast um að það skyggir
hvorki á Safnahúsið né Þjóðleik-
húsið og ekki skerðir það Arnarhól
á nokkurn hátt . Það skyggir hins
vegar á Arnarhvol séð frá Hverfis-
götu, en geta menn ekki fellt sig
við það? I stað þessa fáum við
skjólgarð á milli dómhússins og
Safnahússins, en skjól er vand-
fundið á svæðinu. Götulína að Ing-
ólfsstræti, með stöfnum Safna-
húss, dómhúss og Arnarhvols,
verður tilkomumikil séð frá Lækj-
artorgi og Geirsgötu. Smátorg
myndast að baki Þjóðleikhúss sem
bætir aðkomu að nýjum sýningar-
sölum hússins í Smíðastofu og á
Litla sviði. Ég geri ekki ráð fyrir
að nokkur muni sakna bílastæðis-
ins því nú er komið gott bíla-
geymsluhús gegnt Þjóðleikhúsi og
búið er að lagafæra bifreiðastæði
norðan Lindargötu.
Hvað er þá til ráða? Við hæsta-
réttardómarar viljum ekki sitja
undir því ámæli, hvaðan sem það
kemur, að við ætlum að krefjast
þess að haldið verði áfram með
byggingu í andstöðu við þorra
borgarbúa enda þessi bygging ekki
fyrir okkur persónulega heldur alla
landsmenn, allt þjóðfélagið. Hún á
að vera tákn friðar en ekki ófriðar
og þótt alltaf verði deilt um lausn-
ir misviturra hæstaréttardómara
skulum við þó vona að þær verði
í framtíðinni ekki verri en það að
við getum litið til dómshúss Hæsta-
réttar með fullri vissu þess að á
íslandi sé lýðræði og jafnrétti í
heiðri haft og þar séu settar niður
deilur manna með fullri sanngirni.
Á hinu leitinu eru forgöngumenn
undirskriftarsöfnunar gráir fyrir
járnum með undirskriftarsöfnun
góðborgara, 600 manna úrtak
Dagblaðsins og uppákomur
stjórnamálamanna innan og utan
Alþingis að vopni. Verðum við ekki
að slíðra sverðin, halda sýningu
að nýju á öilum teikningum og á
líkani og fá skýringar arkitekta
og hönnuða á byggingunni og
skipulagsforsendum hennar. Menn
geta þá komið og virt fyrir sér
fyrirhugaðar framkvæmdir opnum
huga og myndað sér skoðun á
sama hátt og þeir hafa gert sem
að þessari undirbúningsvinnu hafa
komið og síðan og ekki fyrr er
kominn tími til að láta hana í ljósi.
Sérstaklega væri þá gaman að fá
yngra fólkið til að tjá skoðanir sín-
ar. Láta það hafa áhrif á hvernig
það vilji að miðborg Reykjavíkur
eigi að líta út. Athuga hvort það
sé eins íhaldssamt og við sem eldri
erum. Verði að þessu loknu niður-
staða þeirra sem kynna sér málið
að við eigum ekki að byggja á
þessum stað þá er að taka því. Þá
kemur til kasta ríkisstjórnar og
Alþingis að finna Hæstarétti stað.
Er þá ekki kominn tími til að fara
að óskum fjölda borgarbúa og ann-
arra landsmanna og fá Hæstarétti
Safnahúsið til varðveislu?
Höfundur cr annar fulltrúa
Hæstaréttar í byggingamefnd
dómbúss fyrir Hæstarétt.
UPP ALIF OG DAUÐA
eftir Guðrúnu
Guðlaugsdóttur
Fyrir nokkrum árum átti ég þess
kost, sem blaðamaður Morg-
unblaðsins, að fylgjast með og
skrifa um starf Læknavaktarinnar
s.f. í Reykjavík og sá þá með eigin
augum góða frammistöðu lækna
og hjúkrunarfólks sem þar starf-
aði. Éftir það hef ég oftar en einu
sinni fengið ágæta ^ aðstoð frá
Læknavaktinni. Að kvöldi þess 10.
febrúar s.l. gerðist hins vegar at-
burður sem braut í bága við þá
ímynd sem þessi starfsemi hafði- í
huga mér.
Tveimur dögum áður hafði 17
ára sonur minn, sem verið hafði
kvefaður um tíma, kvartað undan
sárum tannverk og höfuðverk. Ég
gaf honum höfuðverkjarlyf og lof-
aði að panta fyrir hann tíma hjá
tannlækni. Daginn eftir var tann-
verkurinn horfinn en höfuðverkur-
inn ekki. Við ákváðum að fá tíma
hjá heimilislækni daginn eftir. En
næsta morgun var drengurinn
kominn með talsverðan hita og
töldum við þá að hann myndi lík-
lega vera með influensu og ætluð-
um að sjá til fram eftir degi. Seinni
hluta þessa sama dags byrjaði
vinstra auga drengsins að bólgna
upp. Jafnframt hækkaði^ hitinn og
var nú orðinn 40 stig. Ég hringdi
á Læknavaktina, lýsti vandlega
sjúkdómseinkennum og óskaði eftir
að fá lækni.
Hjúkrunarfræðingurinn sem við
mig talaði taldi að rétt væri að
bíða, sagði mikið að gera og ef til
vill væri nóg í þessu tilviki að kalla
á heimilislækni daginn eftir, „Auk
þess er það ódýrara fyrir þig,“
bætti hún við. Ég sagðist vilja fá
lækni. Þá spurði hún hvort ég
gæti komið með drenginn. Ég taldi
það óráðlegt vegna þess að hann
væri með mjög háan hita og liði
illa. „Gefðu honum hitalækkandi
og sjáðu til,“ voru ráð hjúkrunar-
fræðingsins. Ég gerði svo og beið
í klukkustund, þá hafði drengnum
enn versnað svo ég hringdi aftur
og sagðist nú vilja fá lækni strax.
Þetta var nokkru fyrir kvöldmat,
en læknirinn kom ekki fyrr en rösk-
lega tíu um kvöldið. Að aflokinni
flýtislegri skoðun hringdi vakt-
læknir í augnlækni þann sem var
á bakvakt og spurði hann ráða
varðandi hið bólgna auga. Kom svo
aftur með þau svör að augnlæknir
teldi þetta vera bólginn kirtil í aug-
anu. „Af hveiju stafar þá þessi
mikli hiti,“ spurði ég. „Kannski
pest en ekki hálsbólga," svaraði
læknirinn.„Gefðu drengnum aðra
aspirín og settu heita bakstra á
augað,“ bætti hann við. Ég spurði
hvort ekki væri ráðlegt að gefa
honum sýklalyf en hann taldi svo
ekkivera.„„Ef honum hins vegar
versnar þá hringdu í augnlækninn,
þá þarf að athuga þetta betur,“
sagði hann í kveðjuskyni.
Nálægt miðnætti hafði bólgan á
auga drengsins aukist til muna.
Ég hringdi í augnlækninn og bað
hann endilega að koma og líta á
drenginn, lýsti hve mjög væri af
honum dregið vegna hita og bólgan
á auganu væri orðin mikil. Augn-
læknirinn sagðist ekki myndu
koma. „En þú getur komið með
hann á stofuna til mín á morgun
ef þú vilt, ég skal líta á hann þá,“
sagði hann og sleit samtalinu.
Drengurinn sofnaði skömmu síð-
ar en ég hafði andvara á mér. Af-
takaveður var þessa nótt og mér
varð ekki svefnsamt, áhyggjurnar
og veðurofsinn héldu fyrir mér
vöku. Rafmagnið fór af og ég hlust-
aði eftir drengnum í myrkrinu.
Þegar rafmagnið kom aftur á fór
ég á stjá og skömmu síðar vaknaði
drengurinn. Þegar ég sá hann varð
mér á samri stundu ljóst að engan
tíma mátti nú missa. Ég hringdi á
Læknavaktina en snerist hugur
nánast um leið og svarað var þar,
ákvað að fara með drenginn á
Slysadeild Borgarspítalans þrátt
fyrir óveðrið, treysti því ekki að
óhætt væri að bíða afgreiðslu
Læknavaktar. Ég þorði ekki einu
sinni að hætta á bið eftir leigubíl
Guðrún Guðlaugsdóttir
„ ...menn haldi vöku
sinni þegar verið er að
taka ákvarðanir sem
varða líf o g heilsu ann-
ars fólks.“
sem hugsanlega hefði getað orðið
nokkur vegna veðursins, heldur fór
út og setti bílinn minn í gang og
studdi svo fársjúkan drenginn í
lemjandi storminum út í bílinn.
Tvisvar drapst á bílnum í vatns-
ganginum á leiðinni, en mér tókst
í bæði skiptin að koma honum aft-
ur í gang og komast að Slysadeild-
inni og leiddi drenginn því næst
að dyrunum. Þær opnuðust ekki,
kannski vegna rafmagnsleysis eða
vegna veðursins, og enginn var sjá-
anlegur innan dyra. Ég fór með
drenginn aftur út í bíl og barði svo
full örvæntingar af öllum kröftum
á hinar lokuðu glerdyr. Skömmu
síðar kom stúlka og opnaði. Þegar
ég kom inn með dregninn sá stúlk-
an að hér var um aðkallandi mál
að ræða og sótti lækni strax. Aug-
að á drengnum var þá gengið mik-
ið út úr höfðinu, orðið sollið mjög
og farið að fá á sig rauðbláan litblæ
og hann nötraði af kölduflogum.
Nú tóku ábyrgir menn við að-
gerðum. Af fumlausu öryggi var
drengnum tekið blóð til ýmiskonar
athugana, m.a. bakteríuprófa. Hiti
og blóðþrýstingur mældur og ræki-
leg skoðun fór fram, sýklalyf var
gefið í æð og sérfræðingar kallaðir
til. I framhaldi af því var drengur-
inn sendur strax í sneiðmyndatöku.
í ljós kom að hann var með ígerð
í kinn- og ennisholum og hafði
ígerðin náð að bijóta sér leið bak
við augað og mynda þar stórt kýli.
Hefði ekki þarna verið gripið skjótt
til aðgerða hefði ígerðin brotið sér
leið inn í heila. Jafnframt þessu var
drengurinn kominn með blóðeitrun
og hitinn stiginn upp í 41,6 stig.
Afar mikið var nú af honum dregið
og leyndi sér ekki að hann var langt
leiddur. Þá var búið að stinga á
og skola út úr kinnholum hans en
nú var ákveðið að gera á honum
bráðaaðgerð til þess að freista þess
að ná greftinum bak við augað út.
Skömmu síðar var hann svæfður
og aðgerðin gerð. Meðan ég beið
frammi gat ég ekki annað en hugs-
að til þess með hrolli hvað gerst
hefði ef ég hefði ekki ákveðið að
bijótast með drenginn út í óveðrið
en beðið í staðinn eftir að augn-
læknirinn kæmi á stofuna eða að
vaktlæknir hefði tíma til að koma
í vitjun heim til mín.
Ég hugsaði líka um það sem
læknir einn hafði sagt við mig
skömmu eftir að ég kom með
drenginn á Slysadeildina: „Ég vil
að þú vitir að ég tel að framganga
augnlæknisins í þessu máli sé víta-
verð. Þetta er ekki það sem okkur
er kennt í læknaskólanum." Annar
læknir hafði sagt við mig: „Þú
ættir að láta þetta fara lengra.
Svona afgreiðslu mála á ekki að
þegja yfir.“ Loks minntist ég orða-
skipta minna við augnlækninn þeg-
ar hann kom og skoðaði drenginn
á Slysadeild fyrr um morguninn.
Þá hafði ég sagt við hann: „Þú
skalt vita að mér finnst framganga
þín í þessu mál vera vítaverð." -
Já, svaraði augnlæknirinn aðeins,
síðan var ekki fleira sagt.
Ég veit að oft er erfitt að meta
hvað gera skuli í tilvikum sem þess-
um, en frumskilyrði er þó að sér-
fræðingur ómaki sig á staðinn til
þess að skoða fárveikan sjúkling
en gefi ekki hæpnar fyrirskipanir
í gegnum síma. Bæjarvaktin þjónar
ekki tilgangi sínum ef læknar þar
gefa sér ekki tíma til að rannsaka
sjúklinga nægilega vel. Fyrirmæli,
gefín á grunvelli handahófsvinnu-
bragða, skapa falskt öryggi. Slíkt
er til ills eins, sú hætta er þá fyrir
hendi að farið sé í einu og öllu
eftir hinum hæpnu fyrirmælum. í
þessu tilviki eru öll líkingi til að
það hefði leitt til blindu eða dauða.
í þessu umrædda máli tel ég að
a.m.k. þrír þættir hafi ekki verið
eins og þeir áttu að vera.
1. Hjúkrunarfræðingur seinkaði því
með úrtölum sínum að læknir kæmi
á staðinn.
2. Vaktlæknir kastaði allri ábyrgð
yfir á augnlækni sem ekki hafði
einu sinni skoðað sjúklinginn.
3. Augnlæknirinn neitaði að koma
og skoða sjúklinginn þótt honum
væri sagt frá síversnandi ástandi
hans.
Það sem ekki brást.voru læknar
og hjúkrunarfólk Borgarspítalans.
Því fólki á drengurinn líf sitt að
launa, nefni ég þar til lækni Smit-
sjúkdómadeildar Má Kristjánsson
en einkum þó Einar Thoroddsen
háls-nef og eyrnalækni, sem fram-
kvæmdi í skyndi en af öryggi sjald-
gæfa og þarna lífsnauðsynlega að-
gerð, þótt hann hefði aldrei gert
neina slíka í starfi sínu fyrr.
Ég dreg ekki í efa að Lækna-
vaktin vinnur að jafnaði gott starf.
Hins vegar veit ég að engar stofn-
anir sem við mennirnir starfrækj-
um eru fullkomnar og þess vegna
er stöðugt þörf fyrir aðhald. Þessi
skrif eru ekki ætluð til þess að
hræða almenning eða kasta rýrð á
starf Læknavaktar almennt, heldur
til þess að minna á hve mikilvægt
það er að menn haldi vöku sinni
þegar verið er að taka ákvarðanir
sem varða líf og heilsu annars fólks.
Þar getur smávægilegasta tilslökun
orðið afdrifarík.
Höfiinduv ev blnðanmðuv.