Morgunblaðið - 16.09.1994, Blaðsíða 14

14 FÖSTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1994
MORGUNBIjAÐIÐ
ERLEIMT
Sænska kosningabaráttan setur svip á götulífið
Kosningahúsin spretta
upp eins og gorkúlur
Stokkhóimi. Morgunblaðið.
ÞEGAR nálgast kosningar ráðast
sænsku flokkarnir í víðtækar
byggingarframkvæmdir um allt
land, því kosningahúsin svokölluðu
eru hluti af sænskri kosningahefð.
Baráttan um hylli kjósenda fer
ekki aðeins fram í fjölmiðlum og
á vinnustöðum, heldur í ríkum
mæli á götum úti, svo kosningar
gefa bæjar- og borgarlífinu sér-
stakt andrúmsloft. Og það kemst
enginn langt í sænskum stjórnmál-
um ef hann hefur ekki gaman af
að eiga orðastað við kjósendur,
sem vilja hitta stjórnmálamennina
í eigin persónu, en ekki aðeins
horfa á þá í sjónvarpi, eða lesa
um þá í blöðunum. Og svo eru
kjósendur dregnir hópum saman í
sjónvarps- og útvarpssal til að
ræða flokkana og boðskap þeirra.
Kosningahús í slagveðri
Fyrir kosningar skýtur alls stað-
ar upp litlum og ljósum furuhús-
um, ekki ólíkum litlum sumarbú-
stöðum, sem Svíar kalla kosninga-
hús. Þar hreiðra stjórnmálamenn-
imir um sig með áróðurs -og upp-
lýsingabæklinga sína, bjóða
kannski upp á kaffi og eitthvað
með því. Kristilegi demókrata-
flokkurinn býður upp á sérlega
ljúffengar karamellur pakkaðar
inn í flokksstafina, en allt kemur
fyrir ekki, því flokkurinn er alveg
við fallmörkin. Og eins og veðrið
er í Stokkhólmi þessa dagana,
þegar gengur á með slagveðurs-
rigningu, kemur sér vel að eiga í
kosningahúsin að venda.
En það eru ekki aðeins flokk-
arnir sjö, sem nú bjóða fram til
þings, er fara út á götur og torg
og ræða við kjósendur. I gær
ræddu nokkrir meðlimir „Stelpu-
gengisins“ eða „Tjejligan“ við
kjósendur á einni af aðalgötum
Stokkhólms. Stelpugengið eru
samtök fjórtán þúsund kvenna
innan verkalýðshreyfingarinnar,
sem stofnuðu með sér samtök fyr-
ir nokkrum árum til brýna stjórn-
málamenn til að sinna kvennamál-
unum og ýta undir stjórnmálaá-
huga og -þátttöku kvenna. Nokkr-
ar þeirra fræddu blaðamann
Morgunblaðsins á því að þó sam-
tökin væru ópólitísk, hölluðu flest-
ir þátttakendur sér að jafnaðar-
mönnum, eins og tíðkast hefur í
verkalýðshreyfingunni. Noþkrar
þeirra sátu við borð og lásu upp
spumingar um ýmis kvennamál,
sem þær svöruðu samkvæmt áætl-
unum jafnaðarmanna. Við borið
sat svo karlmaður, sem greinilega
stældi Carl Bildt forsætisráðherra
og gaf nokkuð önnur svör.
Unga fólkið vill heyra um
framtíðina
Bildt sjálfur hefur hins vegar
heimsótt sænska stúdenta undan-
farið, fyrst í Lundi og síðan í
Stokkhólmi. Unga fólkið kýs frem-
ur að heyra um framtíðina, en spá
í krónur og aura í sparnaðaráætl-
unum og á þessum fundum er for-
sætisráðherrann í essinu sínu.
Hann elskar að tala og rökræða
og á meðan ýmsir aðrir stjórn-
málamenn þreytast í baráttunni
virðist Bildt nærast á henni, enda
er vinnuþol hans annálað. Hann
hefur líka allt að vinna, því þó
almennt sé gert ráð fyrir að stjórn
hans falli, getur hann enn haldið
í daufa vonarglætu um að halda
stjórnartaumunum.
Áhugi fjölmiðla
En það eru ekki aðeins stjórn-
málamenn, sem eru leiddir fram í
fjölmiðlum og látnir tala yfir fólki,
heldur leita fjölmiðlar mikið út til
fólks að heyra skoðanir þess. Dag-
lega eru umræðuþættir í sjónvarpi
og útvarpi, bæði lands- og svæðis-
varpi, þar sem hópar kjósenda eru
spurðir út úr um skoðanir sínar,
með eða án þátttöku stjómmála-
manna. í gær var rætt um einka-
væðingu á einni stöðinni og hvern-
ig hún hefði snert viðstadda. Um
það voru svo skiptar skoðanir, að
stjómandanum gekk erfiðlega að
fá fólk til að tjá sig skipulega,
enda er einkavæðingin nátengd
hugmyndafræði stjórnmálaflokk-
anna og eitt aðal bitbein þeirra.
ÞORIR þú að þrýsta á eins og við er spurt á kosningaspjaldi
Sænska þjóðarflokksins. Þrýsti menn á heyrist rödd sem segir:
„Til hamingju, þú þorðir. Þú hlýtur að vera þjóðarflokksmaður.“
Reuter
FLUGVIRKI athugar hreyfil serbneskrar farþegaþotu í Belgrad.
Talið er að banni við farþegaflugi til og frá Serbíu verði aflétt.
Líkur á slökun gagnvart Serbí
Leyfa takmarkaö
landamæraeftirlit
Sarajevo. Reuter.
AUKNAR líkur eru á að slakað verði
á refsiaðgerðum Sameinuðu þjóð-
anna gegn Serbíu eftir að vestrænir
samningamenn skýrðu frá því að
serbnesk stjórnvöld hefðu samþykkt
takmarkað alþjóðlegt eftirlit með því
að vopna- og eldsneytissölubanni
þeirra á Bosníu-Serba verði fram-
fyigt.
Vestrænir samningamenn segja
að stjórn Serbíu hafi fallist á tak-
markað alþjóðlegt eftirlit með landa-
mærunum að Bosníu til að ganga
úr skugga um að Bosníu-Serbum
verði aðeins sendur nauðsynjavarn-
ingur, en ekki vopn og eldsneyti.
Milosevic setti skilyrði
Vestrænir stjórnarerindrekar
segja að Slobodan Milosevic, forseti
Serbíu, hafi knúið fram skilyrði fyr-
ir eftirlitinu. Eftirlitsmennirnir verði
ekki hermenn og mun færri en ráð-
gert var, auk þess sem þeir fái ekki
rétt til að stöðva vörubíla til að
kanna farma þeirra.
David Owen, milligöngumaður
Sameinuðu þjóðanna, kvaðst þó
sannfærður um að eftirlitsmennirnir
gætu tryggt að engin vopn yrðu
send yfir landamærin til Bosníu-
Serba. Hann sagði að eftirlitsmenn-
irnir yrðu umsvifalaust kallaðir heim
ef vafi léki á því að serbnesk yfir-
völd framfylgdu vopnasölubanninu
en hann lagði áherslu á að þau kapp-
kostuðu að hafa góða samvinnu við
eftirlitsmennina.
Vesturlönd hafa sett alþjóðlegt
eftirlit við landamærin sem skiiyrði
fyrir því að refsiaðgerðunum gegn
Serbíu verði aflétt í áföngum.
Málefni kvenna áberandi í sænsku kosningabaráttunni
Hvað hefur einstæð
sænsk móðir á mánuði?
Stokkhólmi. Morgunblaðið.
EINSTÆÐAR mæður eru hópur
sem hagfræðingar og stjórnmála-
menn hafa sérstakar gætur á og
kjör þeirra eru oft notuð sem mæli-
kvarði á velferð. Málefni og kjör
kvenna hafa verið áberandi í barátt-
unni fyrir þingkosningarnar sem
fram fara í Svíþjóð á sunnudag og
um tíma var rætt um stofnun sér-
staks kvennaflokks. Catharina
Gustavsson, einstæða sænska móð-
irin, sem sænska blaðið Dagens
Nyheter heimsótti i vikunni, hefur
rétt rúmar 120.000 ísl. kr. í ráðstöf-
unartekjur á mánuði. Það dugir
henni tæplega, svo að í mánaðarlok
er hún vanalega staurblönk og kom-
in með yfírdrátt í bankanum.
Catharina fór í fjölbrautaskóla
og fékk strax vinnu eftir að honum
lauk. Sonurinn fæddist 1986 og
eftir barnsburðarleyfí fór hún að
vinna sem húshjálp og síðar í stál-
verksmiðju. Vinnan þar var slít-
andi, svo að hún var oft veik og
fann að vinnuveitandmn var fullur
tortryggni vegna þess. Þegar henni
bauðst styrkur frá fyrirtækinu, um
ein milljón kr., til að hefja eigin
atvinnurekstur, tók hún tilboðinu.
Ætlunin var að opna búð með not-
uð húsgögn árið 1992 en sá draum-
ur fór veg allrar veraldar. Nú vill
hún fara í nám í félagsráðgjöf en
til þess þarf hún stúdentspróf og
námslán. Annar draumur er að búa
uppi í sveit, rækta eitthvað, vera í
hlutastarfi og hafa nægan tíma
fyrir soninn.
Uppbót vegna hlutastarfs
Eftir að hafa verið atvinnulaus í
rúmt ár er Catharina nú í hluta-
starfi með 62.500 ísl. kr. á mán-
uði. Frá atvinnuleysissjóðnum fær
hún 48.700 á mánuði, sem uppbót
fyrir að vera ekki í fuilu starfí.
Eftir skatt eru það 78.920 kr. Þar
við bætast 7.500 kr. í meðlag,
11.730 í meðlagsauka, 21.480 í
leigustyrk og foreldra- og sjúkra-
bætur upp á 4.850. Alls gerir þetta
124.480 ísl. kr. í ráðstöfunartekjur
á mánuði. Af tekjum Catharinu eru
67% í formi bóta, afgangurinn eru
eiginlegar vinnutekjur. Ef hún ynni
fulla vinnu ykjust tekjur hennar
ekki að marki og gætu hugsanlega
lækkað en hlutfall bóta af ráðstöf-
unartekjum væri um 33%.
Fátæktarmörkin 111 þúsund
Catharina býr í leiguíbúð þar sem
leigan er 47.320 kr. á mánuði en
eins og áður segir fær hún leigu-
styrk sem nemur tæplega helmingi
leigunnar. Sænska alþýðuhreyfing-
in miðar við að fátæktarmörkin séu
um 111.200 kr. á mánuði, svo að
Catharina er rétt ofan við þau, þó
að tekjurnar hrökkvi aldrei fyrir því
sem hún telur sig þurfa á mánuði,
án þess ^ð hún lifí neinu lúxuslífi.
En í sænska velferðarkerfinu búa
fátæklingar ekki endilega í lélegu
húsnæði og Catharina býr í fjög-
urra herbergja bjartri blokkaríbúð,
sem er 80 fm að stærð og í nýlegu
blokkarhverfi í Borlange, 43.000
manna bæ í Mið-Svíþjóð.
Eins og áður er nefnt fær Cathar-
ina, sem er láglaunamanneskja,
67% af tekjum sínum í formi bóta,
en greiðslurnar koma fleirum til
góða. 7% af tekjum hátekjufólks
og 10% af tekjum fólks með meðal-
HJÓN með barn við skilti þar
sem varað er við sigri jafnað-
armanna því það þýði niður-
skurð hvers kyns barnabóta.
laun eru opinberar greiðslur. Cat-
harina lítur ekki á sig sem fátæka
þó að hún vildi óneitanlega hafa
meira fé á milli handanna ekki síst
til að sonurinn nyti góðs af. Á náð-
ir félagsmálastofnunar vill hún þó
ekki leita heldur bjarga sér sjálf.
Uppi á vegg hangir miði þar sem
á stendur: Ofundaðu engan af vel-
gengni hans, því þú veist ekki hvaða
sorg hann ber innra með sér.