Morgunblaðið - 16.09.1994, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Sjónarhorn
Aukin kalsíum-
neysla bætir beinin
Mikill áróður er nú rekinn firrir aukinni neyslu
á mjólk sem m.a. á að bæta beinin og hindra
beingisnu og beinbrot. Komið hefur í ljós að
í vissum tilfellum getur mikil mjólkurneysla
valdið röskun á öðrum störfum líkamans.
Margrét Þorvaldsdóttir kannaði málið.
ÞAÐ ER ekki aðeins hér á landi
sem fólki er bent á að huga betur
að beinum sínum. Á vegum Heil-
brigðismálastofnunar Bandaríkj-
anna, NIH, var í júní haldið þing
þar sem settar voru fram leiðbein-
ingar um æskilegt magn af kalki,
þ.e. kalsíumsöltum, í fæðunni.
Sérfræðingar stofnunarinnar
segja að verði þeim ekki fylgt
muni brot af völdum beingisnu
margfaldast hjá fóiki 45 ára og
eldra og muni það auka kostnað
heilbrigðiskerfisins um milljarða.
Hugsa skal vel um beinin
Sérfræðingarnir lögðu til að
dagleg kalsíumneysla fyrir ung
börn að 6 mánaða aldri yrði 400
mg og 600 mg fyrir börn 1-10
ára, fyrir 11-24 ára 1.200 mg og
1.200-1.500 mg fyrir konur 25
til 50 ára og 1.000 mg fyrir konur
eftir tíðarhvörf. Fyrir
karla 25 til 65 ára
1.000-1.500 mg og
1.000 mg fyrir karla
eftir 65 ára aldur.
Fólk er varað við að
neyta meira en 2.000
mg á dag þar sem það
geti aukið hættu á
nýmasteinum. Frá
þessu er greint í Sci-
ence News 18. júní
síðastliðinn. Þar segir
einnig, að ef undan-
skilin er neysla mjólk-
urafurða, þá innihaldi
dagleg fæða um 400
mg af kalsíum. Tveir
bollar af undanrennu
lyfti kalsíummagninu í 1.000 mg
og fitusnauð jógúrt í 1.200 mg.
Flestum ætti að vera auðvelt að
ná þessum æskilegu mörkum, það
er að segja þeir sem á annað borð
þola mjólk.
Beingisna algengari hjá
hvíta kynstofninn en öðrum
En ekki þola allir mjólk. Fyrri
rannsóknir hafa ieitt í ljós að óþoi
gegn mjólkursykri (laktósa) er til
staðar hjá 75 prósent fullorðins
fólks af afrískum uppruna, Indián-
um og fólki af Asíukynstofnum.
Bent er á að þrátt fyrir aukið
óþol fyrir mjólkursykri hjá fólki
af þessum kynstofnum þá sé
ástand beina þeirra betra en hjá
hvíta kynstofninum og beingisna
mun sjaldgæfari. í rannsókn sem
gerð var við Ohio-háskóla í Colum-
bus var niðurstaðan sú að 80 pró-
sent tilfella væru tengd erfðum.
Þrátt fyrir það geti nægjanleg
kalsíumneysla verið afgerandi
þáttur í 50 prósent lærleggsbrota
á efri árum.
Rétt er að benda á
að kalk eða kalsíum er
í mörgum fleiri matvæl-
um en mjólk. Má nefna
blaðgrænt grænmeti,
brokkáli, spínat og tún- ______
fífilblöð, heilar sardínur,
ýmsar komtegundir, bókhveiti og
sojamjöl, hnetur, möndlur og fræ
eins og sesamfræ og fl.
Mikil mjólkurneysla getur
dregið úr frjósemi ungra
kvenna
Mjólk og mjólkurneysla virðist
vera komin undír smásjá vísind-
anna. Því gæti verið athugavert
fyrir þær konur sem vilja eignast
böm, en tekst ekki að verða þung-
aðar, að huga að vægi mjólkur í
•, neyslunnL Samstarfshópur finn-
Getur mjóikur-
neysla minnk-
að frjósemi
hjá konum?
skra og bandarískra vísindamanna
sendi nýlega frá sér niðurstöður
rannsókna þar sem fram kemur
að í þeim löndum þar sem mjólkur-
neysla er hvað mest, virðist áber-
andi hve fijósemi kvenna í ákveðn-
um aldurshópum hefur minnkað.
Frá þessu greinir Science News
18. mars. Þar segir, að flestir full-
orðnir - aðrir en íbúar ákveðinna
Norður-Evrópulanda og afkom-
endur þeirra,- missi þegar þeir
ná fullorðinsaldri hæfileika til að
melta laktósa þ.e. mjólkursykur.
Daníel W. Cramer, sem er sér-
fræðingur í kvensjúkdómum við
læknaskóla Harvard háskóla í
Boston, og samstarfsmenn hans
segja að þeir sem ekki geti melt
mjólkursykur dragi sjálfkrafa úr
mjólkumeyslu og sé það gott mál
þar sem mikill sykur virki. sem
eitur á mannseggið. En fyrir fimm
árum sýndi Cramer
fram á tengsl neyslu
á galaktósa (sem er
ásamt glúkósa uppi-
staðan í laktósa þ.e.
mjólkursykri) og
aukinni hættu á
krabbameini í eggja-
stokkum.
Mikill sykur í
vefjum getur leitt
til ófrjósemi
Til að kanna hvort
sykur hefur áhrif á
fijósemi, bar rann-
sóknahópurinn sam-
an áður birtar rann-
sóknaniðurstöður frá
36 Íöndum um fijósemi, meðai-
neyslu á mjólk og hypolaktasíu -
þ.e. skortur á hæfileika fullorðinna
til að_ melta mjólkursykur (lakt-
ósa). í grein sem vísindamennimir
birtu 1. febrúar í American Jo-
urnal of Epidemiology, segir að
bein tengsl virðist vera á milli
mikillar mjólkurneyslu og minnk-
andi fijósemi hjá ungum konum á
aldrinum 20-24 ára og ennfremur
að dregið hafí úr fijósemi eftir því
sem aldurshóparnir voru eldri.
í Tælandi aftur á móti, þar sem
98 prósent fullorðins fólks eru
hypolaktasík (geta ekki melt
mjólkursykur) er meðal fijósemi
35-39 ára kvenna aðeins 26 pró-
sent lægri en þegar hún er hvað
mest (á aldrinum 25-29 ára). Til
samanburðar er Ástralía og Bret-
land þar sem aðeins 5 prósent
fólks er hypolaktasíkt, er meðal
fijósemi 35-39 ára kvenna 82
prósentum minni en þegar hún er
mest hjá tíu ára yngri konum.
Vísindamennirnir segja að
margir þættir hafi áhrif
á fijósemina eins og
hjónabönd, hefðir, flöldi
skilnaða, getnaðarvarn-
ir, fjárhagur og fl. Nið-
urstöðumar gefi að vísu
_________ aðeins tölfræðilega
staðbundna vísbend-
ingu en þeir benda á að sömu nið-
urstöður hafí komið fram í tilraun-
um á músum, sem fóðraðar voru
á miklu magni af galaktósa, og
hjá konum sem ekki geta melt
galaktósa í mjólkursykri. Cramer
segir að konur, sem haldnar séu
þessari truflun og hafi mikla upp-
söfnun sykurs í vefjum - séu ófijó-
ar.
Hvort sem þessar rannsóknan-
iðurstöður eru teknar alvarlega
eða ekki, þá eru þær athyglisverð-
ar, sérstakiega fýrir konur sem
ekki hefur tekist að eignast börn.
ÍDAG
BRIPS
Umsjón Guóm. P á 11
Arnarson
ÚRSLITIN 16-10 verða að
teljast heldur óvenjuleg í
sveitakeppni, en sú varð
niðurstaðan í viðureign
Landsbréfa og Björns Ey-
steinssonar í silfurstigamóti
BSÍ um síðustu helgi.
Reyndar fór leikurinn
18-12, en keppnisstjóri dró
tvö vinningsstig af báðum
sveitum þar eð spilarar fóru
fram yfír sett tímamörk.
Síðasta spil leiksins bar
tímapressunni glöggt vitni:
Suður gefur; NS á hættu.
Vestur Norður ♦ K72 V K943 ♦ D83 ♦ ÁD2 Austur
♦ 98 ♦ 6543
▼ G72 Hllll ▼ 1085
♦ Á10762 111111 ♦ KG4
4 864 ♦ 975
Suður ♦ ÁDG10 V ÁD6 ♦ 95 ♦ KG103
NS voru Jón Baldursson
og Sævar Þorbjörnsson í
sveit Landsbréfa, en AV
Jakob Kristinsson og Matt-
hías Þorvaldsson. Tíminn
var um það bil að renna út
þegar sagnir hófust.
Vestur Norður Austur k Suður
J.K. J.B. M.Þ. S.Þ.
- - - 1 lauf*
Pass 1 hjarta Pass 1 grand
Pass 2 lauf Pass 2 tíglar
Pass 3 grönd Pass 4 lauf
Pass 6 grönd Allir pass
* sterkt lauf
Jón og Sævar spila flókið
biðsagnakerfi, þar sem
laufopnarinn spyr svarhönd-
ina í þaula um styrk og skipt-
ingu. Svar Jóns á einu hjarta
lofar a.m.k. 8 punktum og
jafnri skiptingu. Sævar sýnir
16-19 punkta með grandinu
og Jón a.m.k. 12 með tveim-
ur laufum. Tveir tiglar eru
biðsögn, sem spyr áfram, en
þegar hér var komið sögu
stóð keppnissljórinn við
borðið strangur á svip og Jón
ákvað að vinna tíma með því
að stökkva í þijú grönd.
En þá fór Sævar að telja
á fingrum sér og komast að
því svarið sýndi 17-18
punkta og skiptinguna 3244!
Og hélt auðvitað áfram
spumingaleiknum, nú með
alslemmu í huga. Jón sá
hvert stefndi og stökk langt
yfir öll skiljanleg svör í sex
grönd.
Nú var komið að Jakobi
Kristinssyni í vestur að spila
út. Tígulásinn kom til greina,
en það gat verið kostnaðar-
samt að láta ásinn slá vind-
högg, svo Jakob valdi á end-
anum hlutlausan spaða.
Hjartað féll 3-3 og Sævar
tók því 12 slagi.
Smár tígull er sjálfsagt
útspil gegn þremur gröndum
og þá tekur vömin fyrstu
fimm slagina. Skrítið spil
brids. Þijú grönd era and-
vana fædd, en sex grönd eiga
góða möguleika.
Farsi
* 7/scttu þessu hedag/tK-laúa -k^ftsebc
d&Ure/« þúsný/áotUri kjórÁ/rvii,! "
VELVAKANDI
Svarar í síma 691100 frá 10-12 og 14-16
frá mánudegi til föstudags
Reglur virtar
að vettugi?
SÆLUHÚS Ferðafélags
Islands í Hvítárnesi
stendur rétt hjá friðlýstri
rúst sem talin er frá því
um 1100. Allt svæðið
umhverfís húsið er grasi
gróið. Stórt -bílastæði er
afmarkað nokkra austar.
Þaðan liggur göngustíg-
ur heim að húsinu. Stór-
um steinum hefur verið
raðað yfír stíginn til að
hindra akstur eftir hon-
um. Mynd af stórum
fjallatrukki í Morgun-
blaðinu 14. september
undir vegg sæluhússins
sýnir að þessar sjálf-
sögðu reglur hafa verið
virtar að vettugi, stein-
unum rutt burt og ekið
yfir gras. Er þetta í sam-
ræmi við ferðareglur á
öræfum íslands?
Tómas Einarsson
Tapað/fundið
Úr tapaðist
VASAGULLÚR án
keðju tapaðist á Deija-
Vu 20. ágúst. Aftan á
úrið eru grafnir stafimir
KHH 11.09.93. Þeir sem
geta gefíð upplýsingar
um úrið eru beðnir að
hafa samband í síma
653852. Fundarlaun.
Lyklar fundust
VIÐ GATNAMÓT Dun-
haga og Tómasarhaga
laugardaginn 10.
september fundust tveir
Assa-húslyklar með
gúmmíhringjum, sem
hanga á tveimur hringj-
um. Sá efri er festur við
bleikan plasthring með
stórri krókfestingu. For-
eldrar og krakkar era
beðnir að athuga lykla-
safnið sitt og sjá hvort
eitthvað vantar. Upplýs-
ingar í síma 15301. Helga.
Með morgunkaffinu
Ást er...
hamingjutré sem
teygir greinar sínar
upp til himna.
TM Reg. U.S P«t Oft.-all rights reserved
• 1994 Los Angeles Times Syndicate
Nýi ósýnileikabúningur-
inn minn er ekki nærri
eins góður og þú sagðir
að hann yrði!
Konan mín sagðist vilja vita hvort ég gæti bjargað
mér sjálfur og þess vegna kom ég hingað.
Víkveiji skrifar...
Mikið óskaplega leiðist Víkveija
allt aðilatalið í fjölmiðlum.
Eilíf notkun orðsins aðili ber vott
um sljóa hugsun, takmarkaðan
orðaforða og vonda tilfinningu fyrir
íslenzku máli. Fjölmiðlamenn gera
nota þetta orð sí og æ þar sem
önnur færu betur (sbr. „samkeppn-
isaðila" í stað keppinauta, „skipu-
lagningaraðila" eða „undirbúnings-
aðila“ í stað skipuleggjenda) og það
gera auglýsendur líka. Þannig birt-
ist auglýsing í Morgunblaðinu ekki
alls fyrir löngu, þar sem sagði að
„eftirtaldir aðilar“ væru „söluaðil-
ar“ vörunnar, sem auglýst var, og
svo voru talin upp nokkur fyrir-
tæki. Hvernig hefði nú verið að
segja að eftirtalin fyrirtæki væru
seljendur vörunnar, eða þá að
minnka nafnorðafarganið, sem til
er komið vegna enskra áhrifa, og
segja bara að eftirtalin fyrirtæki
seldu vörur frá auglýsandanum —
eða er hann kannski auglýsingaað-
ili?!
xxx
Stundum hnýtir Víkveiji í Póst
og síma þegar honum finnst
að eitthvað mætti betur fara hjá
því ágæta fyrirtæki, og þess vegna
er sjálfsagt að minnast á það þegar
þjónusta þess er til fyrirmyndar.
Víkveiji þurfti að stofna nýtt síma-
númer í Vesturbænum og spurði
hvort hægt væri að fá fimm stafa
númer, sem byijaði á einum. Það
var auðsótt. Víkveiji spurði þá hvort
kannski væri hægt að hafa fæðing-
arárið hans í númerinu — og starfs-
fólk Pósts og síma linnti ekki leit
í tölvunni fyrr en númer, sem upp-
fyllti þessar sérkröfur, hafði fund-
izt! Víkveijj hefur í áranna rás átt
einna erfiðast með að muna síma-
númerið hjá sjálfum sér, en nú er
vonandi bætt úr því.
xxx
Víkveiji var nýlega í fríi í Eng-
landi og lét framkalla nokkrar
filmur með sumarleyfismyndum í
London áður en heim var háldið.
Hágæðaframköllun kostar þar allt
að sjö pundum á filmu, eða um 750
krónur. Reyndar er hægt að fá
ágæta framköllun fyrir þijú pund,
eða rúmlega þijúhundruð krónur.
Seinasta filman, sem tekin var í
sumarleyfinu, var hins vegar sett í
framköllun hjá Hans Petersen hér
heima á klakanum og sú framköllun
kostaði 1.400 krónur, eða nærri því
helmingi meira! Hvernig getur eig-
inlega staðið á þessum mikla verð-
mun?
X X x
Nýi Lífeyrissjóðurinn Eining,
sem Kaupþing hf. hefur sett
á stofn, virðist girnilegur kostur
fyrir ungt fólk, sem vill tryggja
afkomu sína í framtíðinni. Slíkum
kostum fer nú raunar óðum fjölg-
andi. Það er hins vegar blóðugt
fyrir ungt fólk, sem vill ráðstafa
hluta af tekjum sínum í fijálsan líf-
eyrissjóð, að vera bundið á klafa
skylduaðildar að lífeyrissjóðum
stéttarfélaga, sem oftar en ekki eru
smáir, veikburða og ótryggir. Á
meðan skylduaðildin er við lýði, er
hætt við að margir telji sér ofviða
að borga tvöfalt í lífeyrissjóð. Það
er löngu kominn tími til að ríkis-
stjórn og Alþingi afnemi skylduað-
ild að lífeyrissjóðum.