Morgunblaðið - 16.09.1994, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1994 21
________AÐSENPAR GREIIMAR_
Betrí afkoma ríkissjóðs
lækkar vexti
NÚ LIGGUR fyrir
að afkoma ríkissjóðs á
yfirstandandi ári verð-
ur betri en ætlað var
þegar þinglausnir fóru
fram á sl. vori. í drög-
um að fjárlagafrum-
varpi næsta árs er jafn-
framt gert ráð fyrir enn
betri afkomu þar sem
útgjöld hækka ekki frá
því sem miðað var við
í fjárlögum yfirstand-
andi árs, en tekjurnar
vaxa. Vegna minnk-
andi halla dregur þar
af leiðandi úr þörf ríkis-
sjóðs fyrir lánsfé og
vextir eiga að geta
lækkað. Lækkun vaxta
er ein meginforsenda frekari efna-
hagsbata. Við slík skilyrði fjárfesta
fyrirtækin meira en ella og ráða til
sín fleira fólk. Enn eina vísbendingu
um bjartari horfur í efnahagslífmu
má sjá á hlutabréfamarkaðnum, en
hann hefur tekið rösklega við sér á
undanfömum vikum. Þetta er fagn-
aðarefni og sýnir batnandi afkomu
fyrirtækja, sem rekja má til hagstæð-
ari markaðsskilyrða, lægri skatta og
lægri vaxta.
Vaxtalækkun fest í sessi
Ríkisstjómin markaði skýra stefnu
í vaxtamálum í lok október á síðast-
liðnu ári. Stefnt var að því að lang-
tímavextir spariskírteina fæm undir
5% og að aðrir vextir tækju mið af
því. Þessu marki var náð í janúar
sl. þegar spariskírteinavextir fóm
undir 5% og sömuleiðis húsbréfavext-
ir I apríl. Vextir á þriggja mánaða
óverðtryggðum ríkisvíxlum urðu
lægstir 4,41%. Lækkun vaxta á ríkis-
verðbréfum hefur haft mikil og
heilladijúg áhrif á aðra vexti og
þannig orðið efnahagslífinu lyfti-
stöng. Enn vantar þó á að vaxta-
lækkunin hafi skilað sér að fullu.
Fjárfestar þrýsta á vaxtahækkun um
þessar mundir og vextir banka og
sparisjóða em enn óeðlilega háir eins
og sést á meðfylgjandi mynd. Það
sem af er þessum mánuði hefur
Seðlabankinn þrátt fyrir þetta selt
tæpar 600 m.kr. af spariskírteina-
eign sinni með ávöxtun á bilinu
4,5-4,9%. Þetta er vísbending um það
að markaðurinn sættir sig við raun-
vexti undir fimm prósentum.
Ástand og horfur í efnahagsmál-
um einkennast af stöðugleika í verð-
lags- og gengismálum. Jafnframt er
stöðnunartímabilið að baki og fram-
undan tímabil hægfara efnahags-
bata. Engin merki em
um þenslu í efnahagslíf-
inu. Loks eru góðar
horfur á að veralega
takist að minnka halla
ríkissjóðs á næsta ári.
Við þessi skilyrði á að
vera hægt að treysta í
sessi þá vaxtalækkun
sem orðið hefur. Afar
mikilvægt er að sam-
staða sé meðal þjóð-
arinnar um að halda
vöxtum eins lágum og
kostur er, enda er það
besta leiðin til þess að
atvinnulífið haldi áfram
að eflast og vaxta-
greiðslur heimilanna
haldist innan hóflegra
marka. Þetta er sérstaklega mikil-
vægt í ljósi þess að framundan er
gerð nýrra kjarasamninga og kosn-
ingar til Alþingis.
Hindranir fyrir eðlilegri vaxtaþró-
un em að sumu leyti heimatilbúnar.
Hér á eftir mun ég rekja nokkrar
þeirra.
Ríkisábyrgðin óviðunandi
Vegna aukinnar spurnar eftir hús-
bréfum og áhugaleysis lífeyrissjóða
á húsnæðisbréfum þarf ríkissjóður
að brúa bilið með auknum lántökum
og ríkisábyrgðum. Það er allsendis
óviðunandi og mjög varasamt ef
horft er til lengri tíma að ábyrgðir
ríkissjóðs í húsbréfakerfinu, sem
ætla má að séu nú 50-60 milljarðar
króna á 4-5 árum, hlaðist sífellt upp.
Miklar ríkisábyrgðir geta rýrt láns-
kjör ríkisins á alþjóðafjármagns-
mörkuðum. í ijósi þessa hlýtur að
vera full ástæða til að létta ríkis-
ábyrgð af húsbréfum í náinni fram-
tíð.
Ríkisábyrgðin er ekki einungis í
húsnæðiskerfinu heldur einnig á rík-
isbönkunum, opinbemm fjárfesting-
arlánasjóðum og ríkisfyrirtækjum og
í reynd á sveitarfélögum. Þessir aðil-
ar hafa aukið mjög umsvif sín á inn-
lendum verðbréfamarkaði og í mörg-
um tilfellum boðið meiri ávöxtun en
ríkissjóður. Samkeppnin um fjár-
magn á verðbréfamarkaði hefur því
aukist. Það er öldungis ófært að rík-
issjóður beri ótakmarkaða fjárhags-
lega ábyrgð á öllum þeim sem standa
í keppninni um takmarkað fjármagn.
Mikilvægt er að það sé kannað
rækilega hvemig ríkisábyrgðin
skekkir samkeppnisstöðuna á mark-
aðnum. Eðlilegast er að opinberar
fjármálastofnanir, sem starfa í beinni
samkeppni við einkaaðila, njóti ekki
ríkisábyrgðar. Besta leiðin til að
tryggja það er að bönkum og fjárfest-
ingalánasjóðum sé breytt í hlutafélög
og hlutabréf í þeim seld. Þangað til
greiði þær gjald fyrir ríkisábyrgðina.
Hugarfarsbreyting hjá
lífeyrissjóðum
Margoft hefur komið fram, að það
er skylda forráðamanna lífeyrissjóða
að ávaxta eignir þeirra eins vel og
auðið er. En það er ekki vaxtapró-
sentan ein sem skiptir máli. Framtíð
lífeyrissjóðanna markast ekki síður
af því að atvinna vaxi og kaupmátt-
ur aukist. Lífeyrissjóðirnir hafa í allt-
of litlum mæli keypt hlutabréf í ís-
lenskum fyrirtækjum. Hér þarf
greinilega að eiga sér stað hugarfars-
breyting. Sjóðirnir verða að beina
Afar mikilvægt er að
samstaða sé meðal þjóð-
arinnar um að halda
vöxtum eins lágum og
kostur er, segir Fríðrik
Sophusson, enda er það
besta leiðin til þess að
atvinnulífíð haldi áfram
að eflast og vaxta-
greiðslur heimilanna
haldist innan hóflegra
marka.
sjónum sínum í auknum mæli að ís-
lenskum hlutabréfamarkaði. Með
sama hætti má segja að 5% raun-
ávöxtun á áhættulausum bréfum ís-
lenska ríkisins sé afar góður kostur
í samanburði við aðra þegar til lengri
tíma er litið. Alla þessa innlendu
ávöxtunarkosti hljóta lífeyrissjóðirnir
því að skoða vel áður en leitað er til
útlanda.
Fjölbreyttari verðbréf
Betri afkoma ríkissjóðs getur
lækkað vexti og blásið lífi í atvinnu-
starfsemina.
Ríkissjóður hefur einnig kappkost-
að á undanförnum áram að auka fjöl-
breytni ríkisverðbréfa og koma til
móts við markaðinn. Nú er til skoð-
unar hvort ríkissjóður eigi að bjóða
innlendum fjárfestum bréf með
gengisviðmiði í ÉCU. Þannig mætti
einnig hamla gegn fjármagnsstreymi
úr landi en það er töluvert. Slík bréf
gætu verið eftirsóknarverð fyrir fjár-
festa, enda bæm þau áþekka vexti
og gilda á erlendum verðbréfamörk-
uðum. Jafnframt verða bréf ríkis-
sjóðs boðin til enn lengri tíma en
verið hefur, eða allt að 20 ára. Fyrir
langtímafjárfesta er það áreiðanlega
fagnaðarefni.
Mikilvægt er að tryggja enn betur
þann árangur sem náðst hefur í
vaxtamálum. Annars vegar með því
að tryggja áframhaldandi stöð-
ugleika í verðlags- og launamálum.
Hins vegar með frekari breytingum
á innlenda fjármagnsmarkaðnum
eins og hér hefur verið lýst. Að því
þarf að vinna á næstunni.
Höfundur er fjármálaráðherra.
ikammtímaávöxtun á fjármagnsmarkaði
1993-1994
%
r.~:
i / \ Altnenn víxillán. meðaltal
1 j V

—
/ V "
j R0cisvíxlar-3ja mán., útboð

1993 , 1994
20
18
16
MEÐALÁVÖXTUN almennra víxillána í bönkum, sem nú er í kring-
um 12%, og ávöxtun 3ja mánaða ríkisvíxla, sem er um 5%. Á brota-
línunni er birtur vaxtamunur á milli ríkis og banka. Það sem af
er þessu ári hefur þessi munur aukist, þ.e. ávöxtun á ríkisbréfum
hefur lækkað en bankavextir hafa staðið í stað eða hækkað.
Friðrik Sophusson
“1 ^FLÍSASJÍERAR " OG FLISASAGIR

tif
Stórhöfða 17. við Gullinbrú, sírni 67 48 44

jrífffi ■■II
kaml/nlliin
Suðurveri, Stigahlíð 45, sími 34852
Ljósmyndastofa
Gunnars Ingimarssonar
OAAJVO
l
HREINT LAND
FAGURT LAND
HRLMINGUR AF ANDVIRDI
POKANS RLNNl'R TIL
LANDGRÆÐSLUOG
NÁTTÚRL'VERNDAR
Samstarf Landverndar
við verslanir og neytendur
hefur skilað 80 milljónum
til umhverfisverndar.
Þökk fyrir stuöninginn.
'SS'
LANDVERND
I BLAOASÖLUNNI
Á JÁRNBRAUTA-
STÖÐINNI,
KASTRUPFLUGVELLI
OG Á RÁÐHÚSTORGI
byöur þér góöan dag
Ljúffeng og holl hlanda af úrvals ávöxtum,
ristuðu korni, hnetum og möndlum. 1
Njóttu þess á þinn hátt
- hvencer dagsins sem þú helst vilt. 1