Morgunblaðið - 16.09.1994, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1994 25
Hverju mun mannfjöldaráðstefna SÞ skila?
HEITTRÚAÐAR slæðuklæddar konur mótmæla Kairóráðstefnunni I borginni Karachi í Pakistan.
Ankin áhrif kvenna
talin nauðsynleg
A.
íni
lanir
tækjakostinn héðan keypti BBP vélar
frá Evrópu sem íslendingamir báru
ábyrgð á að setja upp eins eins og
annað í verksmiðjunni en íslenskir
aðilar eiga þó ekkert í fyrirtækinu.
20-25 milljón lítra ársframleiðsla
er trúlega samsvarandi ársfram-
leiðslu Vífilfells hér á landi, að sögn
Björgólfs Guðmundssonar, en fram-
leiðsla af gosdrykkjum hér á landi
er talin vera 32-36 milljónir lítra á ári.
Rússar hafa van-
ist því að flestir
bissnesmenn sem
koma þangað frá
Vesturlöndum vilji
græða sem mest á
skömmum tíma.
Hins vegar er
sjaldgæfara að
menn komi til
þess að taka þátt
í uppbyggingu.
„Þetta samstarf hefur tekist mjög
vel,“ segir Björgólfur Guðmundsson.
„Við höfum kynnst nýjum vinnu-
brögðum og nýjum markaði. Rússar
hafa vanist því að flestir bissnes-
menn sem koma þangað frá Vestur-
löndum vilji annað hvort kaupa eða
selja eitthvað og græða ,sem mest á
skömmum tíma. Hins vegar er sjald-
gæfara að menn komi til þess að
taka þátt í uppbyggingu fyrirtækja
en Rússar hafa mikla þörf fyrir slíka
ráðgjöf," segir Björgólfur.
„Nú er verksmiðjan komin í gang
og við höfum unnið okkur vissa stöðu
sem ráðgjafar og byggt upp ákveðið
traust með okkar störfum. Rússar
eru að leita að aðilum sem standa
við það sem þeir segja og þama eru
alls konar möguleikar. Gegnum okk-
ar ráðgjafastörf höfum við fengið
beiðnir um að taka þátt í margs
konar verkefnum við að setja upp
iðnaðarfyrirtæki, m.a. um að setja
upp bjórverksmiðju."
Ýmis verkefni
á borðinu
Björgólfur segir að ýmis verkefni
af þessu tagi séu uppi á borðinu og
ekkert sé afráðið enda einbeiti menn
sér enn að því að verkefnið BBP
gangi upp. Hann segir hugsanlegt
að um frekari verkefni fyrir Rússa
verði að ræða eða að þeir taki að sér
milligöngu um að útvega ráðgjafa til
tiltekinna verkefna. Mönnum þyki
spennandi að nýta þá reynslu og
þekkingu sem þetta verkefni hafi
skilað á markaði og í umhverfi sem
sé gjörólíkt öllu því sem þekkist í
íslensku og vestrænu viðskiptalífí.
„Þama gengur allt svo hægt, menn
em óvanir að taka ákvarðanir og þú
getur aldrei ráðið því á hvaða hraða
hlutimir gerast. Maður þarf að aðlag-
ast nýjum vinnubrögðum en Rússam-
ir em velmenntaðir og fljótir að
læra,“ segir Björgólfur Guðmunds-
son.
Hann segir að ýmsir byijunarörð-
ugleikar hafi komið upp hjá BBP og
ný og áður úþekkt vandamál komið
í ljós, ekki aðeins í sambandi við
kerfið og þjóðfélagið og viðskipta-
umhverfið. Til dæmis hafí komið upp
erfiðleikar, sem menn hafí ekki séð
fyrir, í dreifingu vegna ótrúlegra árs-
tíðasveiflna í veðurfari. Af sömu
ástæðum hafí menn lent í erfiðleikum
í upphafí með vatn við framleiðsluna.
I 30 gráðu frosti þurfí verksmiðjan
að hita vatn en í 30 gráðu sumarhit-
um sé nauðsynlegt að kæla það.
Þó að fólksfjölgunar-
vandinn hafí ekki verið
leystur í Kaíró gætir
aukinnar bjartsýni að
aflokinni ráðstefnu SÞ
um mannijölda og þróun.
Mannfjöldaráðstefna Sam-
einuðu þjóðanna í Kaíró,
sem lauk fyrr í vikunni,
verður eflaust ekki ein
og sér til að draga úr fjölgun mann-
kyns. Á henni kom líka greinilega
í ljós sá ágreiningur, sem er uppi
milli mismunandi trúarbragðahópa
um hvemig beri að nálgast þetta
vandamál. Flestir eru þó á því að
sú aðgerðaáætlun, sem samþykkt
var af rúmlega 150 ríkjum í lok
ráðstefnunnar, sé þó að
minnsta kosti mikilvægt
skref í átt að því að ná
tökum á ijölgun mann-
kynsins.
í rúmlega tvo áratugi
hafa þjóðir heims deilt um hvernig
eigi að bregðast við fólksfjölgun-
inni. í fyrstu var hvatt til þess að
smokkum og öðrum getnaðarvöm-
um yrði dreift. Það reyndist þó oft
gagnlítil aðgerð ekki síst þar sem
konur í t.d. múslimaríkjum hcfðu
engin áhrif á ákvörðunina um hvort
þeir yrðu notaðir.
Síðar skaut upp slagorðinu „Þró-
un er besta getnaðarvörnin". Nú,
þegar mannkyninu fjöigar um 90
milljónir á ári, hafa Sameinuðu þjóð-
irnar (SÞ) komist að þeirri niður-
stöðu að veijur og þróun nægi ekki,
eina leiðin til þess að draga úr fólks-
fjölguninni sé að auka áhrif kvenna
á fjölskyldustærð.
Talið er nauðsynlegt að hefja
konur, sem SÞ telja „fátækustu fá-
tæklinganna", upp úr eymd, heilsu-
leysi og ólæsi, eigi áætlanir um fjöl-
skyldustærð að hafa einhver áhrif.
Niðurstaðan verði sú, að fái konur
einhveiju ráðið, velji þær minni fjöl-
skyldur. „Stúlkan sem lýkur prófí
mun eignast færri böm en systir
hennar sem ekki lýkur því,“ sagði
Gro Harlem Bmndtland, forsætis-
ráðherra Noregs á ráðstefnunni.
Ný hugtök
Niðurstaða þessa er nýtt orðalag,
„mannfjöldarétthugsun". Hugtök á
borð við „æxlunarheilsugæslu“
(reproductive health) „fijósemis-
stjórnun" (regulation of fertility) og
„aukin áhrif kvenna" (women’s
empowerment) verða mjög líklega
gmnnurinn að alþjóðlegri
umræðu um þróun þessara
mála í framtíðinni. Hafa
þau leyst af hólmi hugtak
sem mikið hefur verið not-
að til þessa nefnilega
„mannfjöldastjórnun“ (population
control).
Skýringin á andstöðu Páfagarðs
og múslima við ályktun mannfjölda-
ráðstefnunar kann að vera áherslan
sem lögð var á konur og valfrelsi
einstaklingsins sem þessir aðilar líta
á sem atlögu að hefðbundinni upp-
byggingu samfélagsins. Hinu
skammvinna bandalagi kaþólikka og
múslima tókst að endingu að ná
fram breytingum á orðalagi sem
tryggir að hugtök á borð við „æxlun-
arheilsugæsla“ verði ekki túlkuð
sem hvatning til heilbrigðs kynlífs
til handa öllum. Grundvallaratriði
ályktunprinnar standa hins vegar
eftir sem áður óbreytt.
Óttast áhrif
fólksfjölgunar
í deilunni miklu um fóstureyðing-
ar, yfirgáfu múslimar hina nýju
bandamenn sína,-kaþólikka. Hræðsl-
an við hugsanleg áhrif mannfjölda-
sprengjunnar á þjóðir heims, varð
til þess að trúarlegar hindranir voru
yfirstignar.
Sá ótti er þó ekki nýr af nálinni.
Fyrir tveimur öldum færði séra
Thomas Robert Malthus fyrir því rök
að fólksfjölgunin myndi að endingu
verða til þess að auðlindir heims
nægðu ekki til að fæða alian fjöld-
ann og myndu því leiða til stríðs,
hungurs og farsótta. Mannkyninu
hefur fjölgað um nokkra milljarða
frá því að Malthus setti fram kenn-
ingu sína og siðmenningin er þrátt
fyrir það enn til staðar.
En jafnvel Páfagarður
viðurkennir að fólksfjölg-
unin sé vandamál. I loka-
ályktun mannföldaráð-
stefnu Sameinuðu þjóð-
anna er lögð áhersla á tengsl efna-
hagsþróunar, mannfjölda og um-
hverfis. Umhverfissinnar líta á þetta
sem skref fram á vi<j frá umhverfis-
ráðstefnunni í Rio de Janeiro.
Framtíðarspár SÞ
En þar sem athyglin beindist nær
eingöngu að því að ná stjórn á fólks-
fjölgun í þriðja heiminum, þar sem
þrír fjórðu íbúa heims búa, hafa iðn-
ríkin komist hjá athugun á hvemig
málum er háttað hjá þeim. Um-
verfíssinnar hafa m.a. bent á að þær
400.000 manna sem bætast við íbúa-
tölu Japans á hveiju ári, neyti jafn-
mikillar fæðu og 70 milljónir Eþíóp-
íubúa.
Á heildina litið hefur Sameinuðu
þjóðunum tekist að koma samafi
ágætri ályktun. Spumingin er hins
vegar hvernig gangi að koma henni
í gagnið.
Bjartsýnustu spár Sameinuðu
þjóðanna gera ráð fyrir að mannkyn-
inu, sem nú telur 5,7 milljarða, hafí
fjölgað í 7,27 milljarða árið 2015
en þær svartsýnustu að mannkynið
telji þá 7,92 milljarða manna. í
fyrstu kann munurinn'ekki að virð-
ast ýkja mikill en hafa ber hugfast
að hann jafngildir nokkurn veginn
núverandi íbúafjölda Afríku.
Þegar kemur að spám um fjölda
mannkyns árið 2050 er munurinn
meiri. Lægstu spár gera ráð fyrir
fjölgun í 7,8 milljarða manna en
hæstu spár 12,5 milljörðum.
Framtíðin mun leiða það í ljós
hversu árangursrík áætlun
SÞ gegn mannfjölgun
verður. Þátttökuríkin hafa
ekki þurft að gefa neinar
bindandi skuldbindingar til
dæmis varðandi íjármögn-
un. Tillaga um að hvetja þróunarrík-
in til að veita 20% af ríkisútgjöldum
sínum til félagslegra málefna og
iðnríkin til að veita sama hlutfalli
af þróunaraðstoð sinni til sömu
mála var lögð til hliðar.
Einu hefur þó ráðstefnan óum-
dehanlega fengið áorkað nefnilega
því að loksins er farið að ræða á
opinskáan hátt um kynlíf manna,
en það er jú það sem á endanum
leiðir til fjölgun mannkynsins.
Heimild: The Daily Telegraph
Brothætt
bandalag
trúarhópa
Óvissa um
framhald
mála