Morgunblaðið - 16.09.1994, Blaðsíða 16

16 FÖSTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Leitin að náð
Leikstjóri uppfærslu Þjóðleikhússins á Valdi
örlaganna, sem er frumsýnd á morgun, er
Sveinn Einarsson. Hann segir Verdi vera að
tjá afstöðu sína til manna og guða í óperunni.
Morgunblaðið/Sverrir
SVEINN Einarsson leikstjóri segist leggja meiri áherslu á gaman-
semina en vanalegt sé í uppfærslu sinni.
FYRIR mér er hver einasta upp-
færsla upp á líf og dauða,“ segir
Sveinn Einarsson leikstjóri Valds
örlaganna eftir Verdi. Þjóðleikhúsið
frumsýnir óperuna á morgun og
Sveinn dreifði huganum milli æf-
inga í vikunni við beijatínslu og
sultun og sorteringu pappíra af
borðinu sínu í ráðuneytinu. Þar hitt-
umst við einn daginn og hann seg-
ist næst vera lítið fyrir ytri stæla,
aðeins til að vekja athygli eða fara
aðra leið. „En auðvitað reynum við
að ganga okkar eigin braut, eins
og með öll góð verk. Þau eru í senn
sígild og nútímaleg og það varðar
leiðina. Við lásum dæmisögu um
nútímann út úr óperunni og vel
má vera að það hafi ekki verið gert
svona ákveðið áður í uppsetningu
hennar.
Hugmyndir komu vitanlega frá
fleirum en mér; aðstoðarleikstjóra,
hönnuðum, kórstjóra og söngvur-
um, öllu þessu fólki sem hefur unn-
ið vel. Líklega hefur hópvinnan ver-
ið meiri í þessari óperu en öðrum
sem ég hef sett upp. Við erum hepp-
in með listafólk, bæði ítölsku stjórn-
endurna og söngvarana. Mér finnst
Kristján betri en nokkru sinni og
held að aðrir geti komið á óvart í
þessari sýningu. Kórinn hefur líka
staðið sig harla vel, ég æfði hann
Hljómsveitarstjórinn
Maurizio Barbacini
stjómar á fyrstu sýning-
unum á Valdi örlag-
anna. Hann segist upp-
haflega hafa verið efins
um val verksins, en
listafólkið hafí reynst
vandanum vaxið.
„TÓNLISTIN er stórkostleg, tær
og hrein, en dramað óneitanlega
óskýrara," byijar Maurizio Barbac-
ini hljómsveitarstjóri þegar ég bið
hann að lýsa óperunni Valdi örlag-
anna. „Sagan er bæði einföld og
flókin, með miklum formála og
framvindu sem gæti virst ótrúleg.
Þetta er erfitt fyrir stjórnanda og
mér finnst lausn Sveins Einarssonar
góð. Hann raðar atriðum upp á
nýjan hátt og ég hef ekki áður
í vor og geri meiri leikkröfur en
oftast er.
Þú hefur heyrt hvernig hljóm-
sveitarstjórinn vill að fólkið horfi á
sig og ég banna það; svona teknísk
atriði leysast smám saman á æfíng-
um og Barbacini hefur lagt margt
mjög gott til. Samvinna leikstjóra
og hljómsveitarstjóra er annars með
ýmsu móti, en mér fínnst við hafa
talað sama mál. Enda höfum við
unnið saman áður, í Grímudansleik
Verdis hér í húsinu. Barbacini er
næmur leikhúsmaður og það hefur
meðal annars komið fram í tillögum
hans um styttingar óperunnar."
Sveinn segist hafa óttast áður
en hann kynntist óperunni að farið
væri að slá í efnið. Þráðurinn væri
of ólíkindalegur og ekki sannfær-
andi. „Ég hélt að vinsældirnar
byggðust á auðlegð tónlistarinnar,
en komst að því að sagan er einnig
stórvirki. Hún á ekki síður erindi í
dag en á síðustu öld. Verdi er að
tjá okkur afstöðu sína til manna
og guða og það er engin tilviljun
að óperan heitir Vald örlaganna.
Hluti af veraldarvafstrinu er
stríðsrekstur og það er engum
hetjuljóma brugðið yfír hann þótt
sameiningarsinninn Verdi styðjist
við leikrit eftir spænskan róman-
tíker. Þvert á móti fjallar heill þátt-
stjórnað óperunni í þessari mynd.
Tenórdúettinn erfiði, sem oft er
sleppt einmitt þess vegna, er hafður
á eftir rataplan-kór í síðara veislu-
atriðinu. Svo fletti ég nótnabókinni
aftur og held áfram þar sem frá
var horfíð. Þetta gengur eðlilega
upp og mér finnst takast að halda
spennu út alla sýninguna."
Barbacini á heimili og fjölskyldu
í Tórínó á Ítalíu. Þar ver hann þó
takmörkuðum tíma, því verkefnin
eru meira en nógu mörg. Eftir íjór-
ar sýningar í Þjóðleikhúsinu í sept-
ember fer hann vestur um haf að
stjórna II Trovatore við óperuna í
Fíladelfíu. Svo kemur hann aftur
til tveggja sýninga á Valdi örlag-
anna í desember. I Kaupmannahöfn
dvelur hann nokkrar vikur í vetur
og segist feginn að stoppa lengur
en fáeina daga. Næsta vetur verður
hann fastur stjómandi við Kaup-
mannahafnaróperuna, en hefur áð-
ur starfað talsvert í Ósló og orðið
fyrstur til að stjórna í nýju óper-
unni í Helsinki. „Ég kann vel við
þennan heimshluta," segir hann,
„kom fyrst til Noregs fyrir fímm
ur um afleiðingar stríðsins, unga
drengi fama að beijast, afsiðun og
upplausn. Þetta er nákvæmlega
eins og við sjáum í dag; í Bosníu
og Rúanda og eflaust víðar. Og
upphafíð liggur í því sama; kyn-
þáttafordómum, trúarofstæki og
heimsvaldastefnu. Við undirstrikum
þetta með því að tala um óvininn
í ópemnni í stað ákveðinna þjóða
og bregðum í einu atriði upp stríðs-
myndum frá ýmsum tímum.“
Sveinn kveðst varla hafa breytt
einu einasta orði í ópemnni, heldur
lagt í hana ákveðinn skilning. „Mér
fínnst andstæður alvöru og gríns
auka á tilbrigðin við efni verksins,“
segir hann. „Verdi hafði án efa
trúarsannfæringu en þó fær jafnvel
kirkjan sinn skammt. Til dæmis
þegar munkurinn breiski, Melitone,
útdeilir ölmusugjöfum til þeirra sem
komnir eru á vergang. Ég held
reyndar að við gerum meira úr
gamansemi í óperunni en oftast er
og hún verður ekki rútínugrín í
svona litlu húsi. Hér er hægt að
árum eftir ábendingu vinar míns,
tónskáldsins Antonio Papua. Oft
gerast hlutimir einmitt vegna vin-
áttu og hingað kem ég vegna Krist-
jáns Jóhannssonar. Við erum góðir
vinir, eins og bræður eiginlega, ég
hef fylgst með honum í fimmtán
ár og dáðst að þeim metnaði sem
hefur fleytt honum fram.“
Barbacini segist hafa kviðið upp-
færslu Þjóðleikhússins og verið
heldur efíns um val á óperu.
„Stærstu húsin eiga fullt í fangi
með hana,“ segir hann, „þetta er
ekki auðveld ópera. Þess vegna
varð ég hálf hissa þegar Kristján
sagði mér að landar sínir vildu setja
vinna hlutina betur en svo. Alvaro
og Carlo sveijast hjá okkur í fóst-
bræðralag í gamansömum hálfkær-
ingi og þannig verður atriðið trú-
verðugt fyrir nútímafólk"
Bróðir Melitone, sígauninn Prezi-
osilla og brúðuleikhúsmaðurinn
Trabuco birtast öðru hvoru á svið;
inu og létta yfírbragð óperunnar. í
handritinu er Trabuco múldýramað-
ur, „án skírskotunar til nútímans,“
segir Sveinn, sem breytti honum
þess vegna í skemmtikraft. Hann
lætur meira að segja Trabuco hefja
leikinn með brúðunum sínum og
ljúka honum eftir lokaaríu ábótans,
Leonóru og Alvaros.
Þótt öðru hvoru birti til er óperan
harðneskjuleg og sagan beisk. Trúin
reynist eina athvarfíð og spurning
er hvort Sveini þyki þessi lausn
höfða til áhorfenda enn, á okkar
tíma. Hann segir miskunn kirkjunn-
ar kannski ekki niðurstöðu óperunn-
ar, náðin sé orðið sem eftir standi.
Og ekki búi hún í hinu veraldlega.
Að því hafí hetjur óperunnar komist.
upp Vald örlaganna. Hvers vegna
ekki eitthvað aðgengilegra, hvers
vegna að ráðast í þetta?, spurði ég.
En eftir fyrstu æfinguna fannst
mér ljóst að leikstjórinn og leik-
myndahönnuður væru á réttri leið.
í sviðsmyndinni felst raunar djúpur
skilningur á óperunni. Söngvararnir
eru ágætir, þeir eru vitanlega á
öðru róli en Kristján, ungir margir
og eiga kannski eftir sýna eitt og
annað. Kórinn er góður þegar hug-
leitt er að hér er ekki atvinnufólk
á ferð og hljómsveitin finnst mér
afar samvinnugóð. Fólkið vill ein-
faldlega gera eins og það getur.
Þess vegna er ég hamingjusamur."
Orgeltón-
leikar í
Landakots-
kirkju
HELMUT Freitag orgelleikari og
hljómsveitarstjóri frá Kaiserslautern
í Þýskalandi mun halda tónleika í
Landakotskirkju í kvöld kl. 20.30.
Efnisskrá tónleikanna verður á
rómantísku nótunum, en auk Bachs,
leikur Freitag verk eftir Mend-
elssohn, R. Schumann og J. Brahms.
Helmut heldur fjölda orgeltónleika
á ári hveiju, bæði í heimalandi sínu
og utan þess. Hann ferðast einnig
með eigin kammerhljómsveit.
Eitt verka Bjarnheiðar.
Leirskúlptúr í
Stöðlakoti
SÝNING á leirskúlptúrum eftir
Bjarnheiði Jóhannsdóttur opnar á
morgun, laugardag, í Stöðlakoti við
Bókhlöðustíg.
Verkin eru unnin í Ungveijalandi
og notar hún í þau gamla járnhluti
ásamt leirnum. Sýningin er opin dag-
lega frá kl. 14-18 og lýkur henni 2.
október. Þetta er fyrsta einkasýning
Bjarnheiðar.
------♦ ♦ ♦
Gallerí Birgis
Andréssonar
Kristján Stein-
grímur sýnir
KRISTJÁN Steingrímur Jónsson
opnar sýningu í Galleríi Birgis Andr-
éssonar, Vesturgötu 20, á morgun
laugardag.
Sýninguna kallar Kristján Stein-
grímur „Horfur". Sýningin er inní-
setning, þar sem allt rými sýningar-
salarins er nýtt sem ein heild. Krist-
ján Steingrímur hefur haldið og tek-
ið þátt í íjölda sýninga. Sýningin er
opin á fímmtudögum frá kl. 14-18
eða eftir samkomulagi.
------♦ ♦ ♦----
Kitta sýnir í
Tilverunni
KITTA Pálmadóttir opnar sína sjö-
undu einkasýningu í Tilverunni,
Linnettstíg 1 Hafnarfirði, á morgun,
laugardag.
Á sýningunni verða málverk og
gifsgrímur. Kitta er 27 ára gömul
ig er sjálfmenntuð. Sýningin stendur
til mánaðamóta.
Tónlistin -
tær og hrein
í ■ v.' < -

/Wjm. 'íMí V !
f
KÓRINN er góður og hljómsveitin finnst mér samvinnugóð, seg-
ir hljómsveitarstjórinn Maurizio Barbacini.
I
>
)
I
i
i
i
i
i
i
>
i
\
I
É
I
I
Laugardaginn 17.september kynnum við
Hewlett-Packard tölvuprentara við allra hæfi!
Verið velkomin á einstaka
laugardagskynningu okkar.
Opiófrakl. 10.00 til 14,00.
Tæknival
*
I
Skeifunni 17 - Sími (91) 681665 - Fax (91) 680664

ö L U k

l