Morgunblaðið - 16.09.1994, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 15. SEPTEMBER 1994
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
GUÐNY ÞORGERÐUR
ÞORGILSDÓTTIR
+ Guðný Þorgerð-
ur Þorgilsdótt-
ir, sem alltaf var
nefnd Þorgerður,
fæddist á Svínafelli
í Öræfum 30. apríl
árið 1900. Hún lést
í Borgarspítalanum
hinn 31. ágúst sl.
Foreldrar hennar
voru Þorgils Guð-
mundsson, f. 14.
desember 1852, d.
27. apríl 1900, bóndi
á Svínafelli, og
kona hans, Guðrún
Sigurðardóttir
eldri, f. 10. maí
1858, d. 2. júní 1922. Systkini
Þorgerðar voru Sigurður, f. 21.
apríl 1890, d. 11. apríl 1910,
Sigríður, f. 30. ágúst 1891, d.
8. ágúst 1978, veitingakona í
Reykjavík, Guðmundur Páll, f.
23. desember 1895, d. 1982, bíl-
stjóri í Reykjavík, kvæntur
Kristínu Björnsdóttur og átti
hann tvö börn fyrir hjónaband,
Guðni Ólafur, f. 23. desember
1895, d. 17. janúar 1896, Guð-
jón, f. 12. september 1897, d.
27. september 1897, Gunnar
Kristinn, f. 21. nóvember 1898,
d. 1957, bóndi á Ytri-Ásum í
Skaftártungu, kvæntur Guðnýju
Helgadóttur og eignuðust þau
fimm böm, auk þess sem hann
átti eitt barn fyrir hjónaband,
Jóhanna Þuríður, f. 27. ágúst
1883, en hún er látin, var gift
Filippusi Jónssyni og áttu þau
þrjú börn, og Þorgils Guðni, f.
2. desember 1885, sem einnig
er látinn, kvæntur Láru Krist-
mundsdóttur og eignuðust þau
fimm syni. Þorgerður giftist 17.
júní 1920 Jóni Jónssyni silfur-
smið og síðar málmsteypumanni
í Reykjavík, f. 6. ágúst 1889. Jón
lést 6. maí 1957. Jón var sonur
Jóns Þorsteinssonar bónda og
formanns í Suður-Hvammi í
Mýrdal, síðar kaup-
manns í Vík í Mýr-
dal og Guðríðar
Bry nj ólfsdóttur.
Þorgerður og Jón
eignuðust fjögur
börn: Sigrúnu, f. 19.
ágúst 1921, kirkju-
lega listakonu, var
gift Sigurjóni Sig-
urðssyni kaup-
manni og eignuðust
þau þijú börn: Ólaf
Þóri, lækni í Sví-
þjóð, Guðfinnu
Svövu kennara, Sig-
urð Vilberg lækni í
Reykjavík. Síðar
giftist Sigrún Ragnari Emilssyni
arkitekt. Eignuðust þau tvö
börn: Sigurborgu kennara og
Emil Jón lækni. Síðar giftist
Sigrún Thorsten Folin fyrrver-
andi ofursta í sænska hernum.
Þau eru barnlaus; Þorgrím, f.
25. apríl 1924, forsljóra í
Reykjavík, _ kvæntur Guðnýju
Margréti Ámadóttur og eiga
þau fjögur börn: Báru hjúkrun-
arfræðing,' Sigurð Trausta vél-
fræðing, Jón Þór verkfræðing
og Herdísi kennara; Hafstein,
f. 23. mars 1931, iðnverkamann;
Guðríði Bryndísi, f. 27. desem-
ber 1936, starfsmann Alþingis,
gift Jóni Björnssyni starfsmanni
Pósts og síma, og eiga þau fjög-
ur böra: Halldóru Björk snyrti-
fræðing, Þorgerði skrifstofu-
mann, Birnu kerfisfræðing og
Björn Jón starfsmann hjá SVR.
Fóstursonur og dóttursonur Þor-
gerðar og Jóns er Sigurður Vil-
berg Siguijónsson læknir, fædd-
ur 12. október 1944. Hann var
kvæntur Kristjönu Ellertsdóttur
og eiga þau tvo syni: EUert laga-
nema og Þór Snæ nema. Síðari
kona Sigurðar er Lilja Ragnars-
dóttir og eiga þau einn son, Sig-
uijón. Utför Þorgerðar fer fram
frá Dómkirkjunni í dag.
FLJÓTLEGA eftir að ég kynntist
Þorgrími eiginmanni mínum lágu
leiðir okkar Þorgerðar saman. Þetta
var árið 1949. Einlæg vinátta mynd-
aðist milli okkar sem hélst alla tíð,
enda einkenndi það Þorgerði hvað
hún var mikill vinur vina sinna. Við
bjuggum í sama húsi frá árinu 1951.
Fýrst 4 Laugamýrarbletti 32 og síðar
1957 á Rauðalæk 19, að frátöldu
síðasta árinu sem hún lifði en þá
dvaldi hún á Droplaugarstöðum.
Þegar Þorgerður fæddist var ný-
gengið í garð mikið erfíðleikatímabil
hjá fjölskyldunni. Faðir hennar lést
þremur sólarhringum áður. Bana-
mein hans var lungnabólga sem var
algeng dánarorsök áður fyrr. Þá stóð
móðir hennar, Guðrún, ein með fímm
böm og elsta bamið, Sigurður, var
þá 10 ára. Henni tókst að halda fjöl-
skyldunni saman til 1910 en það ár
dó Sigurður eftir stutta legu. Dánar-
orsök var talin heilabólga. Það var
langt að vitja læknis til Hornafjarð-
ar. Sigurður var látinn þegar læknir-
inn kom. Svona tilfelli vom algeng
í Öræfasveit þegar Öræfingar þurftu
að sækja læknishjálp um langan veg.
Árið 1911 hætti Guðrún búskap.
Tvö elstu systkinin fóm í vinnu-
mennsku, Sigríður að Núpstáð en
Páll að Rauðabergi í Fljótshverfí.
Guðrún fór til Sveins og Jóhönnu að
Ásum í Skaftártungu og hafði með
sér tvö yngstu börnin, þau Gunnar
og Þorgerði. Þorgerður sagðist muna
það vel þegar Sveinn og fylgdarmað-
ur hans, Helgi á Núpum, komu aust-
uraðsækjaþau 14. maí 1911. Sveinn
og Þorgils, faðir Þorgerðar, vom
systrasynir. Hjónin í Ásum vissu vel
um hagi Guðrúnar og nutu hún og
börnin mikiliar vinsemdar og hjálpar
frá þessu ágæta fólki. Þorgerður
minntist oft á þær gleðistundir sem
hún upplifði í Ásum og þá traustu
vinátta sem ætíð ríkti milli hennar
og fólksins þar.
Þorgerður fór ásamt móður sinni
frá Asum 1915. Hún fór að
Skammadai en móðir hennar settist
að í Vík. í Skammadal var Þorgerður
í eitt ár. Bóndinn jiar, Sigurður, var
bróðir Jóhönnu í Asum. Henni líkaði
vel í Skammadal, en hún vildi vera
nær móður sinni. Hún réð sig að
Suður-Vík og var þar í þrjú ár. Suð-
ur-Vík var höfuðból. Þá bjuggu þar
Halldór Jónsson kaupmaður og kona
hans Matthildur Ólafsdóttir. Þetta
var mannmargt heimili. Auk land-
búnaðar rak Halldór útgerð frá Vík
og var með umfangsmikinn verslun-
arrekstur. Þetta tímabil sem Þor-
gerður var í Suður-Vík var henni
hugljúft í minningunni. Þar kynntist
hún fólki sem hún bast vináttubönd-
um sem héldust alla tíð.
Svo lá leiðin til Reykjavíkur, það
var árið 1919. Hugðist Þorgerður
stunda nám við Kvennaskólann. Var
reyndar búin að sækja um skólavist
en það brást þegar til kom. Þá fór
hún að vinna á Uppsölum, sem var
matsölustaður. Þar lærði hún mat-
reiðslu og vann kauplaust. Staðurinn
var eftirsóttur vegna rómaðra veit-
inga. Þetta var einmitt þann vetur
sem sextán skáld voru í Menntaskól-
anum. Sum þessara skálda komu
alloft á Uppsali og var ánægjuleg
stemmning sem fylgdi þeim. Þor-
gerður talaði um að það hefði verið
gaman að því að stundum, þegar
starfsstúlkumar sneru við undirskál-
unum, höfðu verið skrifuð á þær ljóð
og vísur.
Hér í Reykjavík kynntist Þorgerð-
ur manni sfnum, Jóni Jónssyni silfur-
smið, ættuðum úr Mýrdalnum. Hann
hafði lært iðn sína hjá Gísla Gísla-
syni, silfursmið frá Oseyrarnesi, en
hafði starfað sem matsveinn bæði á
innlendum og erlendum skipum. Um
þessar mundir var hann matsveinn
á varðskipinu Þór. Þau giftu sig-17.
júní 1920 og ætluðu sér að setjast
að í Reykjavík. Þau fengu lóð við
Skólavörðustíg og voru búin að láta
teikna hús og voru tilbúin að hefja
byggingarframkvæmdir. En eins og
Þorgerður orðaði það gripu forlögin
í taumana og áætlanir breyttust. í
stað þess að setjast að í Reykjavík
fluttu þau austur og byggðu hús í
Vík í Mýrdal. Húsið nefndu þau
Uppsali. Hann setti þar upp verk-
stæði og byggði sér smiðju. Jón var
mikill hagleiksmaður. í Vík stundaði
hann iðn sína og aðra vinnu sem til
féll. Einnig ráku þau smá búskap.
Voru með kú, nokkrar kindur og
garðrækt. Það var mjög almennt að
íbúar Víkurkauptúns væru með bú-
skap því að allflestir höfðu ekki aðra
vinnu en lausavinnu, en hún var
mjög stopul. Þeim vegnaði allvel í
Vík. Þau fluttu til Reykjavíkur 1938,
álitu betri framtíðarmöguleika hér í
Reykjavík, einkum fyrir börnin.
Keyptu þau lítið hús við Hverfisgötu
og bjuggu þar í nokkur ár. Arið
1944 keyptu þau hús inn við Laugar-
nes, Laugamýrarblett 32. Þetta var
einbýlishús. Því fylgdi stórt land,
allt fullræktað ásamt stóru útihúsi.
Þarna kom Jón sér upp smíðaverk-
stæði og málmsteypu. Auk þess eign-
aðist hann trillubát og stundaði
hrognkelsaveiðar ásamt handfæra-
veiðum. Þetta átti mjög vel við hann
því þótt hann væri mjög hneigður
til margskonar handverks og smíða
var hann í eðli sínu afla- og aðdrátt-
armaður.
Þorgerður var ákaflega góð kona,
frísk og hress í tali, hjálpsöm og vildi
allt gera til að greiða götu annarra.
Oft var komið við á fyrstu hæðinni
til að segja fréttir þegar komið var
úr vinnu eða útréttingum i bænum.
Hún fylgdist vel með bömunum og
bamabömunum, hvar þau voru hveiju
sinni og eins mundi hún vel eftir öilum
afmælisdögum í fjölskyldunni. Hún
var svo lánsöm að vera heilsuhraust
og fylgdist vel með öllu sem gerðist
í kringum hana fram að því síðasta.
Hún vann úti þar til hún var áttræð,
síðast við fatavörslu á Alþingi.
Þorgerður hafði gaman af ferða-
lögum. Fór í Baltikuferðina frægu.
Þar vom farþegar Þórbergur Þórð-
arson og Margrét, sem var hennar
klefafélagi ásamt öðram. Hélst sú
vinátta meðan þau lifðu. Þá fór hún
í hópferð um íslendingabyggðir í
Kanada og hafði mikið gaman af.
Einnig fór hún nokkrum sinnum til
Svíþjóðar. Þá var hún alltaf til í að
fara með til Víkur ef einhver af henn-
ar nánustu hugði á ferð þangað.
Henni var sérstaklega minnisstætt
þegar eitt bamabam hennar, Sigurð-
ur Þór, bauð langömmu með sér aust-
ur í Svínafell á æskustöðvamar. Sú
ferð var henni til mikillar ánægju.
Fékk hún hlýjar móttökur hjá hjónun-
um í Svínafelli þeim Sigrúnu og Þor-
steini og fjölskyldu sem vora henni
svo kær. Þetta var síðasta ferð henn-
ar austur.
Ég og íjölskylda mín eigum svo
margar góðar minningar um Þorgerði
sem við varðveitum í hugum okkar.
Við eram þakklát fyrir að hafa notið
samvista við hana svona lengi, hressa
og káta eins og hún var.
Við erum þakklát öllum þeim sem
hjúkraðu og önnuðust hana og fylgd-
ust með henni f veikindum hen"ar
síðustu sólarhringana sem hún lifði.
Hvert örstutt spor var auðnuspor með þér,
hvert andartak er tafðir þú hjá mér
var sólskinsstund og sæludraumur hár,
minn sáttmáli við Guð um þúsund ár.
(Halldór Kiljan Laxness.)
Ég er þakklát fyrir að hafa átt
samleið með Þorgerði og þá heil-
steyptu vináttu og tryggð sem hún
veitti mér alla tíð.
Blessuð sé minning hennar.
Guðný Arnadóttir.
Látin er hér í borg uppeldissystir
okkar og vinkona, Þorgerður Þorgils-
dóttir, á 95. aldursári.
Við okkar sem elstar erum litum
hana fyrst augum á vordögum árið
1911, þegar hún reið í hlað að Ásum
þá 11 ára gömul. Faðir okkar, Sveinn
Sveinsson í Ásum í Skaftártungu,
hafði brugðið sér að heiman austur
yfír vötn með marga til reiðar nokkr-
um dögum áður og var nú kominn
aftur ásamt fríðu föraneyti. Hann
hafði sótt frá Svínafelli í Öræfum
Guðrúnu ekkju Þorgils frænda síns
og fjögur börn hennar.
Þorgerður var yngst bamanna og
varð okkur systranum fímm elsta
systir og besta fóstra frá þeim degi.
Hún dvaldist í Ásum til átján ára
aldurs. Þorgerður leit alla tíð á föður
okkar sem sinn föður en hún var
skírð nýfædd við kistulagningu eigin
föður á Svínafelli. Feður okkar voru
systrasynir frá Hörgsdal á Síðu.
Heima í Ásum var mannmargt og
mjög gestkvæmt. Var tví- og þrísett
í rúmum og var okkur systram ætlað-
ur svefnstaður til fóta Þorgerði og
Guðrúnu móður hennar sem sváfu
saman í rúmi þegar við bjuggum í
gamla bænum. Þorgerður varð því
fóstra okkar þegar við vorum lagðar
í rúm hennar hver af annarri þegar
Jóhanna móðir okkar þurfti að sinna
nýju og yngra barni. Þorgerður
sleppti ekki af okkur hendinni þegar
hún stofnaði eigið heimili í Vík með
manni sínum Jóni Jónssyni silfur-
smið, þá rúmlega tvítug. Hún var
áfram vinkona okkar og systir þegar
við fluttum úr sveitinni suður til
Reykjavíkur.
Þorgerður minntist oft á æsku-
heimili sitt í Ásum og gestrisni og
höfðingshátt fóstra síns. Hann mátti
ekki jóreyk sjá í fjarska, þá reið
hann á móti fólkinu, tók það heim
að Ásum og veitti því beina og gist-
ingu. Hún minntist sjaldnar á það
að hún og við rekkjunautar hennar
ásamt öðram systkinum urðum flest-
ar sumarnætur að víkja úr rúmi fyr-
ir gestum og liggja á loftinu. Ef við
kvörtuðum yfír gleypugangi gesta,
sussaði hún á okkur og bað okkur
tyggja eigin mat betur. Þorgerður
átti sjálf til að bera ómælda gest-
risni og höfðingslund ekki síður en
frændi hennar og fóstri. Þegar hún
fluttist til Víkur var gott að eiga að
gæsku hennar og gistivináttu í erfíð-
um ferðum okkar yfír Mýrdalss-
andinn, en faðir okkar hafði búskap
á jörðum beggja megin þessarar
eyðimerkur í ein tuttugu ár, í Ásum
og á Fossi í Mýrdal sem hann kenndi
sig seinna við. Þorgerður naut stuttr-
ar skólagöngu í sveitaskólanum að
Flögu, en hún þótti afbragðs nem-
andi og sér í lagi var henni reikning-
ur auðveldur. A 95. aldursári rifjaði
hún upp fyrir okkur kveðskap Símon-
ar Dalaskálds, en hann hafði ort vís-
ur fyrir hvert okkar barnanna í Ásum
þegar hann var eitt sinn sem oftar
gestkomandi þar. Þetta voru tólf vís-
ur sem Þorgerður hafði geymt í minni
sínu í tæp 80 ár, en flestar okkar
vorum búnar að gleyma. 13. vísuna
vildi hún ekki muna. Það var vísan
sem ort var fyrir þann elsta, en
strákurinn hafði strítt gamla mann-
inum lítils háttar og skáldið svarað
fyrir sig með vísu sem Þorgerði féll
ekki í geð. Hún vildi ekkert ljótt
muna.
Þorgerður vann á seinni áram sín-
um og fram á níræðisaldur í fata-
geymslu og anddyri Alþingishússins.
Venja var að skrá skilaboð, svo sem
símanúmer og fleira sem flytja þyrfti
þingmönnum i þar til ætlaða bók.
Þorgerður lagði öll skilaboð á minnið
sem aldrei brást henni. Þótt hún nyti
ekki langskólanáms frekar en aðrar
konur og menn sem fædd vora á
þessum tímum og við svipaðar að-
stæður og hún, hefur hún orðið þeirr-
ar gæfu aðnjótandi að fylgjast með
þroska afkomenda sinna sem hún
hefur skilað þjóðfélaginu en öll era
þau þekkt fyrir listfengi og Iærdóm.
Hún eignaðist góð böm sem hún bar
gæfu til að koma til manns.
Við kveðjum samferðakonu okkar
og frænku og þökkum henni fyrir að
hafa verið góð og lífsglöð fyrirmynd
okkur systram.
Systurnar frá Ásum,
Gyðríður, Guðríður,
Róshildur, Ingunn og
Sigríður Sveinsdætur.
Fleirí minningargreinar um
Guðnýju Þorgerði Þorgilsdóítur
bíða birtingar og munu birtast
næstu daga.
t
Þökkum samúð og hlýhug vegna andláts eiginkonu minnar, móð-
ur, tengdamóður, ömmu og langömmu,
HÓLMFRÍÐARTH. HALLDÓRSDÓTTUR HESTIMES,
Sæviðarsundi 35,
Reykjavik.
Erling Hestnes,
Ingibjörg Lára Hestnes, Brynjólfur Sigurðsson,
Halldór Hestnes, Hulda Gústafsdóttir,
Guðlaug Hestnes, Örn Arnarson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Lokað
Vegna jarðarfarar ÞORGERÐAR ÞORGILSDÓTTUR
verður lokað eftir hádegi í dag, föstudag.
Málmsteypa Þorgríms Jónssonar hf.,
Hyrjarhöfða 9,
112 Reykjavík.
t
Innilegar þakkir til allra þeirra er sýndu okkur samúð og vinarhug
við andlát og útför bróður okkar og fósturföður,
TRYGGVA GUNNLAUGSSON AR,
Bjarnhólastíg 22,
Kópavogi.
Fyrir hönd aðstandenda,
Anna Gunnlaugsdóttir,
Sigvaldi Gunnlaugsson,
Hákon Steindórsson,
Jóhanna Jónsdóttir.
Lokað
Skrifstofa Kennarasambandsins, Laufásvegi 81,
verður lokuð frá kl. 14.30 í dag, föstudaginn 16.
september vegna útfarar BRODDA JÓHANNES-
SONAR, fyrrverandi rektors.
Kennarasamband íslands.