Morgunblaðið - 14.02.1995, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 14. FEBRÚAR 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
n

Fastir vextir í
stað breytilegra
- leið til að lækka vaxtakostnað fyrirtækjanna?
FLESTUM íslensk-
um fyrirtækjum stendur
nær eingöngu til boða
að taka lán með breyti-
legum vöxtum og á það
bæði við um verðtryggð
og óverðtryggð lán'
Þetta á einnig við um
lántökur þeirra erlendis,
þ.e. þau lán er íslenskir
bankar hafa milligöngu
um að útvega þeim.
Vert er að benda á að
um 80% af því fjár-
magni sem þýsk fyrir-
tæki nota er með föst-
um vöxtum og þetta
hlutfall er um 50% hjá
breskum fyrirtækjum. Þessi mikla
ofuráhersla hér á landi á breytilega
vexti lýsir í reynd veikleika í okkar
fjármálakerfi og er draugur frá verð-
bólgutímanum þegar stjómvöld
misstu tökin á hagstjóm í landinu.
Tillaga mín er sú að íslenskir
bankar bjóði lántakendum upp á val
á milli fastra og breytilegra vaxta á
innlendum lánum. Þá aðstoði þeir
þau fyrirtæki sem taka lán erlendis
fyrir milligöngu banka við að skoða
kosti og galla lántöku með föstum
eða breytilegum vöxtum.
Hvers vegna eru
fastir vextir æskilegir?
Fastir vextir skapa mikilvæga
festu í hagkerfinu til hagsbóta fyrir
fyrirtæki og þjóðfélagið í heild. Fyrir-
tækin eiga þá auðveldara með að
skipuleggja framtíðarstarfsemina og
fjárfestingar. Benda má á að á árun-
um 1990-1992 nær tvöfölduðust
raunvextir á vísitölubundnum banka-
lánum með breytilegum vöxtum hér
á landi. Hvemig á nokkur að geta
gert vitlegar áætlanir þegar von er
á slíkum kollsteypum?
Lánveitandinn hefur
einnig haft vald til að
breyta einhliða vöxtum
á lánum sínum, jafnvel
á 10 daga fresti, án
þess að tilkynna lántak-
anda um það með
nokkram hætti.
Nú era fjárfestingar
á íslandi í stórhættu-
legu lágmarki og ein
af forsendum þess að
efnahagslífínu vaxi ás-
megin er að þar verði
Jón Atli hre^nS á og fyrirtæk-
Kristjánsson. 'n f' eer ha® 1 að
J festa. Einmg er of stor
hluti fjármögnunar fyrirtækjanna í
formi skammtímalána. Bankar og
fjárfestingalánasjóðir gætu með
mikilvægum hætti komið inn í þessa
mynd, með því að bjóða lán til langs
tíma á föstum og lægri vöxtum en
nú era í boði. Tíminn er einnig réttur
til slíkra aðgerða þar sem bankamir
era nú að verða búnir að taka til hjá
sér og minni þörf er á framlögum í
afskriftasjóði.
Mat á áhættu
Forráðamenn fyrirtækja sem
þurfa að velja á milli þess að taka
lán með föstum- eða breytilegum
vöxtum verða að hafa eftirfarandi í
huga: Hver er arðsemi fjárfesting-
arinnar og hvaða áhætta er henni
samfara? Val á föstum vöxtum í stað
breytilgra vaxta byggist á vaxtapró-
sentunni og mati á því hvort vextir
munu fara hækkandi eða lækkandi
á lánstímanum. Kjörstaða er hins-
vegar að geta nýtt sér kosti beggja
þessara aðferða á lánstímanum i
þeim tilgangi að lækka kostnað við
lántökuna. Á erlendum fjármagns-
mörkuðum bjóðast margir slíkir
möguleikar.
Á íslenska fjármagnsmarkaðnum
er val fyrirtækjanna takmarkaðra
og því þarf að breyta. íslenskar fjár-
málastofnanir hafa til þessa notað
breytilega vexti sem auðveldustu
leiðina til að velta áhættunni yfir á
lántakendur. í dag er þetta ekki
nauðsynlegt eins og var, því bank-
amir hafa leiðir til áhættustýringar,
m.a. fyrir atbeina Seðlabankans, sem
ekki þekktust fyrir nokkram áram.
Vonandi mun aukin samkeppni lána-
stofnana einnig verða til þess að lán-
takendur eigi fleiri kosti um vaxta-
ákvörðun og lántakendur geri þá
kröfu að áhættu lánasetofnanna
verði ekki einhliða velt yfir á þá.
Lokaorð
Ég hef hér bent á þá staðreynd
að íslensk fyrirtæki hafa ekki sama
val um ákvörðun vaxta á innanlands-
Þaðertillaga Jóns
Atla Kristjánssonar,
að bankarnir bjóði
lántakendum að velja
milli breytilegra og
fastra vaxta.
markaði og erlend fyrirtæki eiga á
sínum heimamarkaði. íslenskar lána-
stofnanir hafa nær einvörðungu boð-
ið upp á breytilega vexti sem hefur
til þessa verið auðveldasta leiðin fyr-
ir þær að firra sig áhættu. Einnig
er bent á að í dag hafa þessar stofn-
anir aðrar bankalegar leiðir til
áhættustýringar sem ætti að gefa
þeim möguleika á að bjóða fyrirtækj-
um val. Aukinn stöðugleiki og lág
verðbólga ætti að styðja slíkar að-
gerðir lánastofnana.
Lengri lánstími og fastir vextir
sem ættu að geta verið lægri en
núverandi vextir gætu verið leið til
að bæta stöðu fyrirtækjanna og
skapa svigrúm til lífsnauðsynlegra
fjárfestinga.
Höfundur er hagfræðingur.
Fj árhagsáætlun
og kosningaloforð
FJÁRHAGSÁÆTLUN
Reykjavíkurborgar fyrir
árið 1995 sem samþykkt
var í borgarstjóm 2.
febr. sl. ber því ekki
vitni, að fjárhagsstaða
borgarsjóðs sé í lama-
sessi eða að hættu-
ástand ríki í fjármálum
borgarinnar eins og
ýmsir borgarfulltrúar
R-listans hafa klifað á í
sífellu og reynt að telja
borgarbúum trú um.
Rekstrarútgjöld borg-
arsjóðs, að frádregnum
ríkisframlögum tii
gatnagerðar í Reykjavík
og fjármagnsgjöldum,
aukast um nokkur hundrað milljónir
króna þrátt fyrir veralega lægri fjár-
veitingar til Vinnuskólans og átaks-
verkefna á þessu ári miðað við 1994
og niðurfellingu á greiðslu borgar-
sjóðs til Atvinnuleysistryggingar-
sjóðs eða samtals 500-600 millj.
króna.
Eitt af kosningaloforðum R-listans
á sl. vori var að gerð yrði sérstök
endurskoðun á íjármálum borgar-
sjóðs og jafnframt að fjárhagsáætlun
þorgarinnar vegna ársins 1994 yrði
endurskoðuð á grundvelli hennar,
eins og ritað var í einn af kosninga-
pésum R-Iistans. Þessi sérstaka end-
urskoðun fór fram og kostaði borgar-
sjóð 3.328.200 krónur. Hún leiddi
ekki annað í Ijós en það sem menn
vissu áður um fjárhagsstöðu borgar-
innar.
Engin endurskoðun á fjárhags-
áætlun borgarinnar fyrir árið 1994
fór fram á grandvelli þessarar sér-
stöku endurskoðunar sem einfald-
lega sýnir að þessi sérstaka endur-
skoðun gaf ekki tilefni til neins slíks.
Undirbúningur R-
listans við gerð fjár-
hagsáætlunarinnar ein-
kenndist aðallega af því
að leita logandi ljósi að
möguleikum til að
hækka skatta á borg-
arbúa. Engin marktæk
viðleitni var sýnd í því
að lækka rekstrarút-
gjöld. R-listinn sam-
þykkti algjörlega órök-
studdan 260 millj. kr.
niðurskurð á tillögum
sínum um rekstrarút-
gjöld í beinu framhaldi
af samþykkt þeirra.
Þetta gerðist á sama
fundinum. Þessi vinnu-
brögð era einsdæmi við gerð íjár-
hagsáætlana borgarinnar og bera
vott um úrræðaleysi R-listans og
óvandaðan undirbúning.
Fjárhagsáætlun borgarinnar stað-
Enga nauðsyn ber til,
segir Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson, að leggja
550 milljóna kr. hol-
ræsagjald á eigendur
húsnæðis.
festir að enga nauðsyn bar til að
leggja á u.þ.b. 550 millj. kr. skatt,
svokallaðan holræsaskatt, á eigendur
íbúðar- og atvinnuhúsnæðis í Reykja-
vík. Ingibjörg Sólrún lofaði því fyrir
kosningar að útsvar yrði ekki hækk-
að. Holræsaskattur kemur með svip-
uðum eða verri hætti niður á flestum
borgarbúum og færir borgarsjóði
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
skatttekjur í sama mæli og útsvar
hefði hækkað úr 8,4% í tæp 9,1%.
Ekki er heimilt að leggja á hærra
en 9,2% útsvar.
Það era hinsvegar nokkur atriði í
þessari ijárhagsáætlun sem era já-
kvæð eins og t. d. bygging skólahús-
næðis og leikskóla, þótt þar sé
áherslumunur milli sjálfstæðismanna
og R-listans.
Það sama er því miður ekki hægt
að segja um áframhaldandi uppbygg-
ingu hjúkranarheimila. Þrátt fyrir
miklar yfirlýsingar fulltrúa R-listans
fyrir síðustu kosningar um að fram-
kvæmdum við hjúkranarheimili fyrir
aldraða í Suður-Mjódd með 126 rým-
um yrði hraðað er ekki gert ráð fyr-
ir að framkvæmdir við fyrirhugað
hjúkranarheimili þar hefjist á þessu
ári.
Það fjárframlag, 20 millj. króna,
sem fjárhagsáætlunin gerir ráð fyrir
að fari á þessu ári í uppbyggingu
hjúkranarheimilis í Suður-Mjódd,
þýðir í raun að engar framkvæmdir
hefjist þar á þessu ári. Með jafnari
skiptingu fjármagns til framkvæmda
við skólahúsnæði, leikskóla og hjúkr-
unarheimili hefði vel mátt hefja
byggingu hjúkranarheimilis í Suður-
Mjódd.
Borgarstjóri hefur boðað að hann
vilji skoða allt málið upp á nýtt,
ræða við aðra aðila en þá, þ.e. stjóm
og fulltrúaráð Eirar, sem unnið hafa
að undirbúningi málsins í tæp þijú
ár í samvinnu við borgaryfirvöld. Auk
þess vill borgarstjóri byggja öllu
færri hjúkrunarrými en til stóð að
gera, þrátt fyrir að þörfin sé u.þ.b.
280 hjúkranarrými. í stað þess að
hraða málinu eins og kosningaloforð
R-listans kvað á um bendir allt til
þess í dag að hægt verði á fram-
kvæmdum.
Ég hvet borgarstjóra eindregið tib
þess að beita sér fyrir því að fram-
kvæmdir geti hafíst nú þegar á þessu
ári og um þetta mikilvæga má! geti
náðst víðtæk samvinna og friður,
utan sem innan borgarstjómar.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Atkvæði
og áhrif
UNDANFARNA mánuði hef ég
haft tækifæri til að fylgjast með
daglegu lífi frændþjóðar okkar
Dana. M.a. beindi ég athyglinni
sérstaklega að stjórnmálaumræð-
unni í Danmörku þegar þingkosn-
ingar fóru þar fram síðastliðið
haust. Mér þótti - eins og mörgum
- afskaplega merkilegt að sjá
hvemig ágætur skemmtikraftur
þarlendur, Jacob nokkur Hau-
gaard, sópaði að sér fylgi og fékk
að mig minnir rúmlega 23 þúsund
persónuleg atkvæði -
sem nægðu til að
koma manninum á
þing.
Jacob Haugaard
var að gera grín að
stjómmálum og kosn-
ingabaráttu. Aðalbar-
áttumál hans voru
„Meðvindur á hjóla-
brautunum“, „Stærri
jólagjafír" og fleira
þess háttar. Mér
fannst þetta eins og
mörgum öðrum fyndið
- en ég undraðist
mikið þegar í ljós kom
að fjöldi fólks greiddi
gríninu atkvæði sitt.
Ég velti því fyrir
mér af hveiju svona lagað gerist.
Og ég hef komist að þeirri niður-
stöðu að sennilega er það vegna
þess að með því að greiða grínist-
anum atkvæði sitt eru kjósendur
hans að lýsa skömm sinni á hinum
raunverulegu stjómmálamönnum
og láta í ljós óánægju sína með
störf þeirra á þingi og utan þess.
Og væntanlega hefur fólk skömm
Enn eitt sérframboðið
er ekki til bóta. Svan-
hildur Kaaber telur
óflokksbundið fólk geta
átt samleið með Alþýðu-
bandalaginu í næstu
kosningum.
á stjórnmálamönnunum vegna
þess að þeir hafa ekki hlustað á
raddir kjósenda sinna og fylgt eft-
ir loforðum sem gefin voru þegar
þeir voru kosnir til þess ábyrgðar-
starfs sem þingseta er.
Astand í íslenskum
sljórnmálum
Þessar hugleiðingar mínar leiða
mig að ástandi í íslenskum stjórn-
málum þessa dagana. Því miður
verður ekki annað séð en flestum
þeirra fulltrúa sem þjóðin kaus í
síðustu kosningum til Alþingis
hafi - viljandi eða óviljandi - tek-
ist að loka augunum fyrir því
hvernig hagur almennings á Is-
landi er í dag, hvernig heimilin og
fjölskyldurnar komast af, hver
staða launafólks er, bæði opin-
berra starfsmanna og þeirra sem
vinna á almennum vinnumarkaði.
Ég fæ ekki betur séð en að við
stjórn íslensks samfélags ríki nú
fyrst og fremst sundrung, mis-
rétti, ranglæti og ójöfnuður, mér
sýnist hver höndin upp á móti
annarri. Og mér finnst sannarlega
ástæða til að bregðast við - en
ekki eins og þessir áðurnefndu 23
þúsund dönsku kjósendur. Með því
að greiða spaugaranum atkvæði
sitt létu þeir af hendi mikilvæg-
asta tækið sem almennur borgari
hefur til að hafa áhrif á stjórn og
stefnu þess samfélags sem hann
býr í. Þannig lítilsvirtu þeir þau
grundvallarmannréttindi sem
kosningaréttur er.
Breyting er nauðsynleg
í komandi kosningum er mikil-
vægt að þeir sem hafna núgild-
andi leikreglum við stjóm íslensks
samfélags og vilja stuðla að breyt-
ingum til betri vegar taki höndum
saman. Því miður hafa talsmenn
aukins jöfnuðar, samhjálpar og
samábyrgðar verið allt of fáir á
Alþingi undanfarin ár,
en fulltrúar atvinnu-
rekenda og peninga-
valds hafa getað ráðið
þar ráðum sínum og
tekið ákvarðanir sem
fyrst og fremst þjóna
eigin hagsmunum.
Þess vegna er velferð-
arkerfið að hruni kom-
ið, framtíð skólakerf-
isins í óvissu, heilu
sjúkrahúsdeildirnar
lokaðar en biðlistar
hins vegar óralangir.
Þess vegna er fjöldi
fólks atvinnulaus,
tekjuskipting ótrúlega
óréttlát og almenn
launakjör þannig að
útilokað er að lifa af venjulegum
dagvinnulaunum.
Óháðir -
óflokksbundnir
Þetta veit fjöldi fólks sem til
þessa hefur ekki tekið þátt í starfi
stjómmálaflokkanna og kærir sig
ekki endilega um að bindast nein-
um þeirra. Þessir óháðu kjósendur
gera sér grein fyrir því hvað nauð-
synlegt er að talsmönnum bættra
lífskjara fyrir almenning í landinu
fjölgi á Alþingi.
Nú hefur sú hugmynd komið
fram að Alþýðubandalagið bjóði
fram í komandi Alþingiskosning-
um undir nýjum formerkjum,
þ.e.a.s. að flokkurinn opni flokks-
starfið og taki upp samvinnu við
óháð, óflokksbundið fólk sem vill
vinna fylgi hugmyndum um aukið
jafnrétti og samábyrgð, fólk sem
ekki er sammála því hvernig spill-
ing, ranglæti og yfirgangur pen-
ingavalds og sérhyggju hefur riðið
húsum í íslensku samfélagi und-
anfarin ár.
Ekki sérframboð.
Hér er ný hugsun á ferðinni.
Við erum mörg sem aldrei höfum
verið flokksbundin í hinum hefð-
bundnu stjórnmálaflokkum - og
teljum ekki til bóta að stofna til
enn eins sérframboðsins. Slíkt
verður varla til annars en að auka
fylgi ríkjandi öflum í íslensku sam-
félagi. Hins vegar teljum við skyn-
samlegt að vinna út frá þeim
grunni sem fellur að hugmyndum
okkar. Úr því að Alþýðubandalag-
ið - sem vinnur á þeim grunni -
hefur til að bera þá víðsýni að
taka upp samvinnu við okkur með
því að opna starf sitt fyrir óháðu,
óflokksbundnu fólki er eðlilegt og
sjájfsagt að nota það tækifæri.
I stað þess að gefast upp - eða
láta skeika að sköpuðu með því
að lítilsvirða atkvæðisréttinn - er
ástæða til að skora á óháða
óflokksbundna kjósendur að koma
til liðs við þá sem gefa kost á sér
til starfa á lista Alþýðubandalags-
ins og óháðra - svo takast megi
að breyta núverandi ástandi í
stjórnmálum á Íslandi og lækna
þau mein sem fyrir eru.
Höfundur er kennari.
Svanhildur
Kaaber