Morgunblaðið - 14.02.1995, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 14. FEBRÚAR 1995 39
AÐSENDAR GREINAR
Millifærsla á persónuafslætti,
sanngirnismál eða tímaskekkja?
NÝLEGA lögðu þingmennirnir
Guðni Ágústsson og Finnur Ing-
ólfsson fram á Alþingi frumvarp
til laga um að persónuafsláttur
verði að fullu færanlegur milli
hjóna. Hugmyndin hefur nokkuð
heyrst síðustu misseri og þykir
mörgum sanngirnismál. Alþýðu-
samband íslands gekk á dögunum
í lið með þingmönnunum og setur
þessa 600 milljóna kröfu fram í
milljarðapakkanum á hendur rík-
inu í tengslum við kjarasamninga.
Nú síðast bættist þessum fríða
flokki liðsauki með nýstofnuðum
Kristilegum stjórnmálaflokki, sem
auk þessa máls hefur margt fróð-
legt á stefnuskránni.
í hvetju felst sú mikla sanngirni
sem hér er á ferð? í greinargerð
með tillögunni segjast fram-
sóknarþingmennirnir vilja standa
vörð um fjölskylduna sem standi
höllum fæti, einkum gagnvart ein-
stæðum foreldrum sem njóti orðið
helst til mikilla réttinda í kerfinu.
Þessu til stuðnings nefna þeir
presta sem eigi engin önnur ráð
til hjónafólks en að skilnað. Eg
ætla ekki að fara nánar út í þann
málflutning þingmannanna, að
tefla einstæðum foreldrum og
barnafólki saman sem andstæðum
hópum, heldur skoða annað í mál-
flutningi þeirra.
Hvar á réttlætinu að linna?
Þingmennirnir segja að full
millifærsla persónufrádráttar sé
sanngirnismál. Sú spurning vakn-
ar hvar réttlætinu eigi að linna?
Er ekki líka sanngirnismál að
hægt sé að framselja kjarabæturn-
ar, sumarfríið, veikindaréttinn?
Eða kosningaréttinn? Ef fram-
sóknarmönnum er á hinn bóginn
raunveruleg sanngirni í huga byija
þeir auðvitað á réttinum til fæð-
ingarorlofs. Sá réttur er nánst ein-
skorðaður við konur og mörgum
finnst einmitt mikið sanngirnismál
að hann verði að fullu millifæran-
legur milli hjóna.
Sérsköttun hjóna
var framfaraspor
Af hveiju skyldu
skattalögin líta út eins
og þau gera? Með lög-
um nr. 70. 1978 var
var tekin upp takmörk-
uð sérsköttun í stað
samsköttunar hjóna.
Var það nýlunda og
mikið framfaraspor frá
sjónarmiði jafnréttis.
Meginreglan skyldi
vera sú að hver ein-
staklingur væri sjálf-
stæður skattaðili, kon-
an var ekki lengur við-
hengi við karlinn og
gengið var eins langt i sérsköttun
og fært þótti miðað við aðstæður.
í greinargerð með því laga-
frumvarpi segir um persónuaf-
slátt: „Heimildin til millifærslu
ónýtts persónuafsláttar hefur
þann ótvíræða kost umfram al-
gera sérsköttun að með henni er
við skattlagningu tekið tillit til
þess að tveir eiga að lifa af tekjum
þess hjóna sem vinnur utan heim-
ilis í þeim fjölmörgu hjónaböndum
þar sem hinn makinn aflar heimil-
inu ekki utanaðkomandi tekna.“
(Alþingistíðindi, Þingskjal 600,
17. hefti 77-78. Mín skáletrun).
Reglan um persónuafsláttinn
gengur þvert á anda laganna og
hún lifir enn sem leifar af sams-
köttun tekna. Mikið vatn hefur
runnið til sjávar síðan þetta var
og nú er ekki algengt að tveir lifi
á tekjum eins, enda nánast ógern-
ingur eins og launamálum al-
mennings er komið. Mikill meiri-
hluti kvenna vinnur utan heimilis
(nálægt 80%), þar með taldar
mæður forskólabarna. Meginregl-
an í dag er því sú að báðir makar
séu framfærendur. Það væri því
rökrétt og í samræmi við tilgang
laganna að afnema með öllu milli-
færslu persónuafsláttar, í stað
þess að auka hann.
Millifærslukrafan
eykur réttleysi
kvenna
Þótt enginn rök-
stuðningur sé með
millifærslukröfunni hjá
ASÍ vita allir að með
þessu á að auka tekjur
heimilanna. Hjón eiga
möguleika á auknum
skattaafslætti ef annar
aðilinn kýs að vera
heima til dæmis til að
gæta bama eða er at-
vinnulaus. Samkvæmt
upplýsingum ríkis-
skattstjóra eru konur í
miklum meirihluta
þeirra sem millifærðu ónýttan per-
sónuafslátt sinn til maka á tekjuár-
inu 1993 (skv. framtali 1994). Það
er að sjálfsögðu ekkert athugavert
við að vera heimavinnandi fyrir þá
sem það kjósa. Þá verður bara að
hafa í huga að mikilvæg réttindi
manna í nútímasamfélagi byggjast
á atvinnuþátttöku, t.d. lífeyrisrétt-
indi, réttur til atvinnuleysisbóta o.fl.
Að afsala sér þeim réttindum hefur
reynst mörgum konum dýrkeypt.
Þótt 600 miljóna krafan sé sett fram
með kynhlutlausum formerkjum
verða afleiðingar hennar kynbundn-
ar miðað við ríkjandi launamun kynj-
anna og ójafna stöðu þeirra. Gleym-
um því nefnilega ekki að konur
standa ekki einungis höllum fæti
gagnvart einhveijum óskilgreindum
„körlum á vinnumarkaði", þær gera
það einnig gagnvart mökum sínum.
Flestar konur hafa lægri laun en
eiginmenn þeirra, þær eru m.ö.o.
ekki samkeppnisfærar við þá á
vinnumarkaði. Allra síst núna á tím-
um atvinnuleysis sem bitnar harðar
á konum en körlum. Því er líka
ástæða til að vara við millifærslukr-
öfunni sem leið til að bæta hag fólks
í atvinnuleysi. Slíkt má gera án þess
að slá af réttindum kvenna.
Leiða má getum að því að það
séu einkum tveir hópar sem njóti
góðs af millifæranlegum skattaaf-
Millifærslutillaga þjónar
hinum efnameiri, að
mati Þorgerðar Ein-
arsdóttur, og eykur
réttleysi kvenna.
slætti — fyrir utan atvinnulausa.
Annars vegar tekjulágt bamafólk,
þar sem skattaafslátturinn borgar
sig betur en að báðir foreldrar vinni
úti og greiði dýra dagvistun. Hins
vegar þær fjölskyldur sem hafa
„góða“ fyrirvinnu og annar aðilinn
velur af einhveijum ástæðum að
vera heima. Það er alveg ljóst að
tillagan getur skilað láglaunafólki
góðum skildingi, einkum ef skatt-
frelsismörk verða jafnframt hækk-
uð. En þessi velviljaða krafa hefur
kynbundnar afleiðingar: Valfrelsi
kvenna til að vinna úti og nýta sér
skattkort makans takmarkast af
lægri launum þeirra. Því má spyija:
Eru allar aðferðir réttlætanlegar til
þess að bæta hag heimilanna? Er
það „sanngirnismál" að ýta á ný
undir þær hugmyndir að eiginmað-
urinn sé framfærandi en eiginkonan
þiggi framfærslu? Eða trúa menn
því í alvöru að hjón varpi hlutkesti
um hvort þeirra verði heima? Er til-
lagan kannski sett fram í trausti
þess að ríkisstjóm Davíðs Oddssonar
er mjög líkleg til að hafa velþóknun
á henni? Sá hópur sem nokkuð ör-
ugglega mun dafna á henni em
nefnilega hinir efnameiri, heimilin
þar sem frúin — afsakið, „annar
aðilinn", þarf hvort eð er ekki að
vinna úti heldur getur setið heima
og notið vasapeningana sem milli-
færslutillagan mun færa henni.
Launajöfnun, já takk
— en hvernig?
ASÍ-forystan hefur greinilega
hugsað um þessi mál, því aftast í
kröfugerðinni á hendur ríkinu er
krafa um launajöfnun sem er góðra
Þorgerður
Einarsdóttir
gjalda verð. Þar segir að biýnt sé
að unnið verði markvisst að því að
jafna launabilið milli karla og
kvenna. Flestum er nú ljóst það sam-
hengi sem er milli launajafnréttis
kynjanna og hlutverkaskiptingar
karla og kvenna á heimilinu. Launa-
jafnrétti næst ekki nema konur láti
til sín taka á vinnumarkaði og að
karlar axli aukna ábyrgð á heimilis-
störfum og bömum. Því miður er
hætt við að millifærslukrafan vinni
í reynd gegn atvinnuþáttöku kvenna,
gegn aukinni heimilisábyrgð karla
og því gegn launajöfnun þegar til
lengri tíma er litið. Það er ósk-
hyggja að halda að þeir hlutir breyt-
ist við að talað sé kynhlutlaust um
hlutina — af þeirri einföldu ástæðu
að „annar aðilinn“ stendur höllum
fæti.
í átttil jöfnuðar
og kyiyajafnréttis?
Sú tíð er senn á enda að húsmóð-
urstarfið sé ævistarf. Að segja það
upphátt er engin lítilsvirðing á störf-
um mæðra okkar og formæðra. Það
kastar engri rýrð á þær kynslóðir
kvenna sem af óeigingimi og fóm-
fysi hafa helgað sig heimili og böm-
um, það er einfaldlega að horfast í
augu við breytta tíma. Sennilega
hefur heilbrigðisráðherra haft þetta
í huga þegar hann skerti ekkjulíf-
eyri með reglugerð í júní á síðasta
ári. Ef markmiðið er að styðja við
bak barnafjölskyldna (eða bæta hag
atvinnulausra í sambúð) em til
margar aðferðir sem ekki kreíjast
afsláttar á réttindum og stöðu
kvenna. Af hveiju ekki að auka og
tekjutengja bamabætur? Núverandi
millifærsla persónuafsláttar kostar
ríkissjóð nærri helming þess sem
bamabætur kosta (áætlað um tvo
milljarða á ári á móti 4 '/i milljarði).
Þar má sannarlega endurmeta for-
gangsröð. Af hveiju ekki að vinna
að vinnutímastyttingu fyrir bama-
fólk — konur og karla? Sú hugmjmd
hefur þann kost að hún kallar karla
til ábyrgðar á uppeldi bama sinna.
Mín skoðun er sú að „sann-
girniskrafan“ um fulla millifærslu
persónufrádráttar sé vanhugsuð og
skammsýn. Ég skora á þingmenn
og frambjóðendur að svara því hvort
þeir álíti að frumvarp framsóknar-
manna, þessi 600 milljón króna
kjarabót, sé skref inn í samfélag
kynjajafnréttis og jöfnuðar.
Höfundur er félagsfræðingur.
Gullmerkisberar VFÍ
VERKFRÆÐINGAFÉLAG ís-
lands hefur sæmt þrjá félagsmenn
sína gullmerki VFI og afhenti for-
maður félagsins, Jóhann Már Mar-
íusson, þeim heiðursskjöl á árshá-
tíð félagsins. Á myndinni eru f.v.
framkvæmdastjóri VFÍ, Arnbjörg
Edda Guðbjömsdóttir, formaður
VFÍ, Jóhann Már Maríusson. Og
þeir sem gullmerki hlutu: Vífill
Oddsson, byggingaverkfræðing-
ur, Þóroddur Th. Sigurðsson,
vélaverkfræðingur og fyrmm
vatnsveitustjóri, og Geir A. Gunn-
laugsson, vélaverkfræðingur.
Lögmannafélagið vill
sátt um stjórnar-
skrárbreytingar
NYLEGA sendu stjórn og laga-
nefnd Lögmannafélags íslands frá
sér umsögn um frumvarp til stjórn-
skipunarlaga urn breytingar á
stjórnarskránni. í umsögninni er
endurskoðun mannréttindaákvæða
stjórnarskrárinnar fagnað og talið
að um margt hafi tekist vel til við
samningu frumvarpsins þó á sum-
,um sviðum megi hins vegar gera
betur. Þá er einnig varpað fram
sem innleggi í þá umfjöllun sem
hafin er og verður um frumvarpið
á næstu vikum, ýmsum sjónarmið-
um sem uppi eru, segir í fréttatil-
kynningu frá Lögmannafélaginu.
Lögmannafélagið leggur á það
mikla áherslu að breytingar á
mannréttindakafla stjórnarskrár-
innar nái fram að ganga á þessu
þingi. í ljósi þeirra umsagna sem
stjórnarskrárnefnd hefur borist um
frumvarpið má ætla að nú þurfi
allir að leggjast á árarnar svo ná
megi sátt um breytingar á frum-
varpinu. Af því tilefni vill Lög-
mannafélagið lýsa því yfir að það
er reiðubúið að gera allt sem í
þess valdi stendur til að það megi
takast.
Kvennalistinn
á Vestfjörðum
FRAMBOÐSLISTI Samtaka um
Kvennalista í Vestfjarðakjördæmi
hefur verið ákveðinn.
Listann skipa: 1. Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir, alþingismaður,
ísafirði, 2. Björk Jóhannsdóttir,
skrifstofumaður, Hólmavík, 3. Ág-
ústa Gísladóttir, útibússtjóri,
ísafírði, 4. Þórunn Játvarðsdóttir,
þroskaþjálfi, Reykhólum, 5. Árn-
heiður Guðnadóttir, ferðaþjónustu-
bóndi, Vesturbyggð, 6. Heiðrún
Tryggvadóttir, háskólanemi,
ísafirði, 7. Guðrún Bjamadóttir,
húsfreyja, Þingeyri, 8. Dagbjört
Óskarsdóttir, matráðskona og
bóndi, Flateyri, 9. Jónína Emilsdótt-
ir, sérkennslufulltrúi, ísafirði, 10.
Ása Ketilsdóttir, húsfreyja, ísafirði.
Vi
(