Morgunblaðið - 28.02.1995, Side 33

Morgunblaðið - 28.02.1995, Side 33
32 ÞRIÐJUDAGUR 28. FEBRÚAR 1995 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. FEBRÚAR 1995 33 JMtangunMftfeffe STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík. FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson. RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. N ORÐURLÖNDÁ RÉTTRILEIÐ YFIRLÝSING forsætisráðherra Norðurlandanna, um að gengið verði til samninga við aðildarríki Schengen- samkomulagsins í því skyni að varðveita norræna vega- bréfsfrelsið, kom á réttu augnabliki. Það er táknrænt og viðeigandi í upphafi 46. þings Norðurlandaráðs í Reykja- vík, sem fjalla á um framtíð norræns samstarfs og sambúð þess við Evrópusamstarfið, að lausn skyldi finnast á þeim vanda, sem virzt hefur blasa við norræna vegabréfasam- komulaginu. Norðurlandabúar hafa löngum litið á það sem einn já- kvæðasta árangur norræns samstarfs, að í fjörutíu ár hafa þeir ekki þurft vegabréf á ferðalögum sinum milli Norðurlandanna. Aðild þriggja norrænna ríkja, Danmerk- ur, Finnlands og Svíþjóðar, að Evrópusambandinu og fyrir- huguð aðild þeirra að Schengen-samkomulaginu virtist myndu stefna vegabréfsfrelsi á Norðurlöndum í hættu. Sú lausn, sem nú hefur fundizt, ber vott um að nokkuð sé að marka þær yfirlýsingar ráðamanna í norrænu ESB-ríkj- unum að aðild þeirra að sambandinu muni ekki koma nið- ur á samstarfinu við ísland og Noreg. Fyrir Norðurlandaráðsþinginu í Reykjavík liggja tillögur um það, hvernig nota megi norrænt samstarf til að byggja brú á milli ESB-ríkjanna í hópi Norðurlanda og þeirra, sem standa fyrir utan. Tillögur umbótahópsins svokallaða, sem ' greint er frá í Morgunblaðinu í dag, gefa ákveðið fyrir- heit um að ísland og Noregur geti nýtt samstarfið við hin Norðurlandaríkin til að koma sjónarmiðum sínum á fram- færi innan Evrópusambandsins og styrkja um leið hina norrænu rödd meðal ESB-ríkja. Eftir er að sjá, hvernig til tekst um þetta samstarf, þegar á reynir, en byrjunin lofar góðu. Þótt nauðsynlegt sé að aðlaga Norðurlandasamstarfið Evrópusamstarfinu, mega menn hins vegar ekki gleyma rótum og kjarna norræns samstarfs, sem er samkennd Norðurlandanna, byggð á sameiginlegum menningararfi og pólitískum hefðum. Varla er til nánara samfélag ríkja í heiminum að þessu leyti. Þess vegna er jákvætt að áfram er í innra starfi Norðurlandaráðs lögð höfuðáherzla á menningar- og menntamál. Það eru málaflokkarnir, þar sem ríkin fimm og sjálfstjórnarsvæðin þrjú eiga mest sam- eiginlegt. Allar líkur eru á að spádómarnir um að þingið í Reykja- vík verði tímamótaþing geti rætzt. Oskandi væri að Reykja- víkurþingsins yrði minnzt sem nýs upphafs í norrænu sam- starfi. MEIRIFESTU í STÖRF ALÞINGIS ALÞINGI hefur lokið störfum og^ og nýtt þing verður kjörið 8. apríl næstkomandi. Ýmis merk mál hlutu umfjöllun og afgreiðslu á þessu þingi og þessu kjörtíma- bili. Hæst rís á þjóðmálasviði að tekizt hefur að varða veginn út úr efnahagskreppunni með því að kveða niður verðbólgudrauginn, stuðla að sátt á vinnumarkaði og stöð- ugleika í efnahagslífi, styrkja samkeppnisstöðu atvinnu- vega okkar, ná viðskiþtajöfnuði við umheiminn og minnka ríkissjóðshallann. Þingheimur á og lof skilið fyrir þann þroskavott, sem fólst í afgreiðslu nokkurra mikilvægra en vandmeðfarinna mála á lokadögum þingsins, þar á meðal stjórnarskrármálsins og grunnskólafrumvarpsins. Enn eru þó alvarlegir gallar á vinnulagi þingsins. Þing- málum er' ekki nægilega dreift á þingtímann. Af þeim sökum hrannast mál upp til afgreiðslu í skammtíma fyrir jólahlé og þinglausnir. Það er vart við hæfi að afgreiða flókin og vandasöm mál undir miklu vinnuálagi í tíma- hraki. Þá er og auðvelt að tefja og stöðva þingmál með málþófi. Nú dagaði uppi nokkur mikilvæg mál, þeirra á meðal afnám einkaréttar ÁTVR á innflutningi áfengis, sem getur leitt til þess að ísland verði dregið fyrir EFTA-dóm- stólinn, og tóbaksvarnarfrumvarpið, sem líta verður á sem mikilvægt heilbrigðismál. „Mér finnst vanta að mörgu Ieyti meiri festu í störf Alþingis," segir Matthías Bjarnason, sem nú lætur af þing- störfum eftir 32 ár á þingi. Þessa festu þarf að tryggja, m.a. með því að dreifa þingmálum meir á þingtímann, svo hann nýtist betur, og sporna við málþófi. ÞIINIG NORÐURLANDARÁÐS Norrænt samstarf lagað að Evrópu- samvinnunní Umbótahópur Norðurlandaráðs og norrænu ráðherranefndarinnar hefur skilað tillögum um nýskipan norræns samstarfs. Mikil áherzla er lögð á aðlögun þess að starfi Evrópusambandsins. Morgunblaðið/Halldór ÞING Norðurlandaráðs, það 46. í röðinni, var sett í Háskólabíói í gær. Poul Nyrup Rasmussen, forsætisráðherra Danmerkur, er hér í ræðustóli að flytja skýrslu forsætisráðherra Norðurlanda. Hún snerist nánast einvörðungu um Evrópumál. UMBÓTAHÓPURINN svo- kallaði, sameiginlegur starfshópur Norðurlanda- ráðs og norrænu ráðherra- nefndarinnar um framtíð norræns samstarfs, skilaði áliti í upphafi Norð- urlandaráðsþings, sem hófst í Reykja- vík í gær. I áliti hópsins er að fmna tillögur um endurskipulagningu sam- starfsins, og á að hrinda þeim í fram- kvæmd á þessu ári. Mikil áherzla er lögð á aðlögun Norðurlandasamstarfs- ins að starfí Evrópusambandsins. I skýrslu starfshópsins segir að mikilvægt sé að nýta Norðurlanda- samstarfið sem vettvang til að gæta norrænna hagsmuna og hafa áhrif á dagskrá stjómmálanna í Evrópu. Þar eigi að ræða ýmis mál, sem til umfjöll- unar séu á vettvangi Evrópusam- bandsins, eins snemma og hægt sé. Norðurlöndin þurfi að hafa samráð um að hrinda löggjöf Evrópusam- bandsins í framkvæmd, til þess að tryggja sem mesta samkvæmni lög- gjafar á Norðurlöndunum. Hópurinn leggur áherzlu á að öll Norðurlöndin fimm og sjálfstjórnarsvæðin þijú verði jafnrétthá innan norræns sam- starfs, burtséð frá því hvernig teng- ingu þeirra við Evrópusambandið sé háttað. Þrjú meginsvið í tillögunum segir að einskorða eigi norrænt samstarf við þijú meg- insvið. • Innra samstarf Norðurlandanna, sem byggt sé á sameiginlegum gildum Norðurlandaþjóðanna og komi fyrst og fremst fram í mál- og menningar- samfélagi þeirra og svipuðum hug- myndum um lýðræði, umhverfismál og félagsmál. • Samstarf um Evrópumál, eins og áður er rakið. Norðurlandasamstarfið á meðal annars að þjóna því hlutverki að byggja brýr milli norrænna aðildar- ríkja Evrópusambandsins og þeirra, sem standa utan við sambandið. • Samstarfið við grannsvæði Norð- urlandanna við Eystrasalt og um- hverfis Norðurheimskautið, Barents- hafssvæðið þar með talið. Samstarf við Eystrasaltsríkin og Rússland er talið framlag til stöðugleika og lýð- ræðis á svæðinu. Áherzlu á að leggja á umhverfismál og hagsmuni frum- byggja á heimskautasvæðum. Áherzla á menningu og menntamál Hvað varðar innra samstarf Norð- urlandanna, leggur umbótahópurinn til að það takmarkist einkum við menningar- og menntamál. Auk þess verði kröftunum beint að efnahags- málum, umhverfismálum og félags- málum. Hópurinn vill að öll samnorræn starfsemi miðist við grundvallarreglu um „norræn not“. Hún felur í sér að verkefnið fari annars fram í hveiju landi fyrir sig, en hægt sé að ná já- kvæðum árangri með því að færa það á samnorrænan grundvöll, að það tjái og ýti undir norræna samkennd og að það auki getu og samkeppnisfærni Norðurlanda. í framhaldi af þessu leggur hópur- inn til að öll ný samstarfsverkefni undirgangist nákvæma athugun út frá reglunni um „norræn not“. Jafn- framt er lagt til að norræna ráðherra- nefndin láti fara fram endurmat á starfsemi allra samnorrænna stofn- ana, sem eru um 40 talsins. Reglan um „norræn not“ Reglunni um „norræn not“ á jafn- framt að beita við undirbúning þing- mannatillagna og annarra tillagna, sem lagðar eru fyrir Norðurlanda- ráðsþing. Hópurinn leggur til að þing- mannatillögur takmarkist við áður- greind svið innan innra samstarfs Norðurlandanna Lagt er til að menningar- og menntamál verði áfram þungamiðjan í innra samstarfi Norðurlandanna og að þau mál fái stærstan skerf á nor- rænu fjárlögunum, ekki þó fyrirfram ákveðinn hluta. Lagt er til að samnorrænar stofn- anir haldi áfram og þrói frekar sam- starf sitt við samsvarandi stofnanir innan Evrópusambandsins. Tækifæri til að koma norrænum sjónarmiðum á framfæri í ESB í umfjöllun hópsins um það svið norræns samstarfs, sem snýr að Evr- ópumálum, segir að það geti öðlazt mikla þýðingu á fyrri stigum máls- meðferðar innan Evrópusambandsins. Norðurlöndin hafi tækifæri til að koma norrænum sjónarmiðum á framfæri og hafa áhrif á dagskrá Evrópusambandsins og Evrópska efnahagssvæðisins. I þessu samhengi telur umbótahóp- urinn sérstaklega áhugáverð þau við- fangsefni ríkjaráðstefnu Evrópusam- bandsins á næsta ári, þar sem Norður- Iöndin geti haft sérstaklega mikið fram að færa. Lagt er til að haldin verði norræn ráðstefna síðar á þessu ári, til að kortleggja, ræða og móta stefnu í þeim málum, sem hafi mikla pólitíska þýðingu á ríkjaráðstefnunni. Lagt er til að á þingum Norður- landaráðs verði gerð grein fyrir því hvaða mál norrænu ríkin í ESB hafi tekið upp á vettvangi sambandsins og hvaða málum þau hyggist beita sér fyrir. Þá verði tengsl Norður- landaráðs og Evrópuþingsins efld. í áliti hópsins segir að tryggja verði upplýsingastreymi um stjórnmálaþró- un í Evrópusambandinu og á Evr- ópska efnahagssvæðiriu, helzt á fyrri stigum. Jafnframt verði að sjá til þess að fólk með þekkingu á Evrópu- málum taki þátt í Norðurlandasam- starfinu, bæði af hálfu ríkisstjórna og þjóðþinga. Efling lýðræðisþróunar í Eystrasaltsríkjunum I tillögunum um samstarf Norður- landanna við grannsvæði sín má finna sérstakar áherzlur á samskiptin við Eystrasaltsríkin, í því skyni að efla lýðræðisþróun. Þá er norrænu ráð- herranefndinni falið að leggja fram tillögur um aukið samstarf við önnur heimskautalönd. Umbótahópurinn gerir ýtarlegar tillögur um breytingar á starfi Norð- urlandaráðs. Þar á meðal eru tillögur um að auka hlutverk flokkahópa og styrkja starfsemi þeirra, til að gefa starfi ráðsins aukinn pólitískan slag- kraft. Nefndum ráðsins verður fækk- að. Þá er lagt til að þingum Norður- landaráðs, sem undanfarin ár hafa verið tvö á ári, verði fækkað að nýju í eitt árlega. Auk þess megi hins veg- ar halda fundi og ráðstefnur um sér- stök málefni, sem snerti eitt eða fleiri hinna þriggja sviða norræns sam- starfs. Til slíkra funda beri að bjóða þeim, sem virkir séu í starfi Evrópu- sambandsins. Hópurinn leggur til að skrifstofa Norðurlandaráðs, sem nú er í Stokk- hólmi, verði flutt og sameinuð skrif- stofu norrænu ráðherranefndarinnar Látinna Súðvíkinga minnzt Per Olof Hákansson, forseti Norðurlandaráðs, minntist þeirra, sem fórust í snjóflóðun- um í Súðavík, í ræðu sinni er hann setti Norðurlandaráðs- þingið í gær. Bað Hákansson þinggesti alla að rísa úr sætum og heiðra minningu hinna látnu með þögn. Hákansson lætur af embætti í dag og mun nýr forseti Norðurlandaráðs þá taka við, Geir H. Haarde, formaður þing- flokks Sjálfstæðisflokksins. í Kaupmannahöfn. Sameiningin á að eiga sér stað fyrir árslok 1996 og gert er ráð fyrir að hún hafi sparnað í för með sér. Góður grundvöllur Forsætisráðherrar Norðurlanda lýstu því yfir á fundi sínum í gær að skýrsla umbótahópsins væri góður grundvöllur fyrir hina nauðsynlegu aðlögun Norðuriandasamstarfsins að nýjum aðstæðum. Ráðherrarnir leggja áherzlu á að aðlögunin verði það hröð, að á haustþingi Norður- landaráðs í Kuopio í Finnlandi verði hægt að leggja fram skýrslur Norð-. urlandaráðs og ráðherranefndarinnar um gang umbótanna. Danir taka nú við formennsku í norrænu ráðherranefndinni af íslend- ingum. Poul Nyrup Rasmussen, for- sætisráðherra Danmerkur, sagði á blaðamannafundi í gær að hann von- aðist til að norrænt samstarf yrði komið í það horf, sem lagt væri til í skýrslunni, í upphafi næsta árs. 1.000 manna þing 46. ÞING Norðurlandaráðs var sett í Háskólabíói í gær. Þing- haldið fer fram þar og á Hótel Sögu og stendur þingið fram á fimmtudag. Það sækja alls um eitt þúsund manns, þar af rúm- lega níutíu þingmenn og fimm- tíu og fimm ráðherrar. Auk þeirra kemur til þingsins fjöldi blaðamanna, embættismanna, ungliða úr röðum stjórnmála- flokkanna og erlendir gestir. Tjaldgöng hafa verið reist milli Hótels Sögu og Háskóla- bíós meðan á þinginu stendur, þannig að þátttakendur, sem eru á sífelldum þönum, komist þurrum fótum á milli. Skrif- stofuhald þingsins er að miklu leyti í húsakynnum bændasam- takanna, sem lána skrifstofur sínar meðan á þinghaldinu stendur. Þingfundir og blaða- mannafundir eru í Háskólabíói. Fjöldinn allur af fundum ráð- herra, embættismanna og þing- manna fer fram samhliða þing- inu og eru fundirnir flestir haldnir í ráðstefnusölum Hótels Sögu. Mikill skari starfar við þing- haldið. Þannig vinna 76 á skrif- stofum sendinefnda ríkjanna, 30 á skrifstofu forsætisnefndar ráðsins, 49 á skrifstofu norrænu ráðherranefndarinnar og 27 starfa við hraðritun og túlkun. Auk þeirra má telja starfsfólk veitingasölu, dyraverði og fleiri. Kostnaður íslenzka ríkisins við þinghaldið er um 20 milljón- ir króna. Á móti sparast reynd- ar eitthvað af þeim árvissa kostnaði, sem fylgir því að senda fjölda manns utan á Norðurlandaráðsþing. Forsætisráðherrar Norðurlanda vilja tryggja norrænt vegabréfsfrelsi Viðræður verði teknar upp við Schengen-löndin Forsætisráðherrar Norðurlanda lýstu því yfir í upphafí Norðurlandaráðsþings í gær að hafnar yrðu viðræður við Schengen- löndin til að tryggja að áfram verði hægt að ferðast milli Norður- landanna án vegabréfs, þrátt fyrir aðild þriggja þeirra að Evrópu- sambandinu. VIÐ stóðumst prófið,“ sagði Poul Nyrup Rasmussen, forsætisráðherra Dan- merkur, í ræðu sinni við setningarathöfn Norðurlandaráðs í gær. Hann vísaði þar til þess að for- sætisráðherrum Norðurlanda hefði, á fyrsta degi þingsins í Reykjavík, tekizt að bregðast með árangursrík- um hætti við vandamáli, sem borið hefði að höndum vegna áreksturs Norðurlandasamstarfsins og Evr- ópusamstarfsins. Ráðherrarnir sam- þykktu á fundi sínum í gærmorgun að hefja viðræður við aðildarríki Schengen-samkomulagsins um af- nám vegabréfsskyldu, í því skyni að tryggja að áfram ríki vegabréfsfrelsi á Norðurlöndunum. í ályktun þeirri, sem forsætisráð- herrarnir samþykktu á fundi sinum, kemur fram að mörg aðildarríki Evrópusambandsins hyggist afnema vegabréfsskyldu á lándamærum sin- um, með hliðstæðum hætti og Norð- urlöndin hafi gert á sínum tíma. Um þetta hefur verið gert svokallað Schengen-samkomulag, sem Danir hafa sótt um aðild að. Samkomulag- ið á að ganga í gildi 26. marz næst- komandi. í ályktuninni kemur fram að ráð- herrarnir telji beztu forsendur til þess að tryggja fijálsa för Norður- landabúa á milli Norðurlandanna, þar með talið vegabréfsfrelsi, nást ef Norðurlöndin taki í sameiningu jákvæða afstöðu til þátttöku í Schengen-samkomulaginu. Noregur og ísland sjái um ytra eftirlit í því sambandi minna ráðherrarn- ir á að bæði Noregur og ísland hafi lýst sig tilbúin að takast þær skyldur á herðar að hafa eftirlit á ytri landa- mærum, sem svari fyllilega til krafna Schengen-samkomulagsins um slíkt eftirlit. Með því væru löndin tvö í raun að gæta ytri landamæra útvíkk- aðs Schengen-svæðis, en á milli þeirra og aðildarlanda Schengen- samkomulagsins yrði fijáls för og ekki þörf á að sýna vegabréf á landa- mærum. Ráðherrarnir eru sammála um að fyrirkomulag af þessu tagi megi ekki hafa í för með sér að möguleik- ar Norðurlanda á að beijast gegn alþjóðlegum glæpum minnki. Forsætisráðherrar Norðurland- anna segjast í ályktuninni takast þá ábyrgð á hendur að finna lausn þann- ig að samræma megi Schengen-sam- komulagið og norræna vegabréfa- samkomulagið, þannig að vegabréfs- frelsi ríki áfram á Norðurlöndunum, í víðara evrópsku samhengi. Ráð- herrarnir segjast tilbúnir að hefja viðræður við Schengen-löndin. Lofargóðuumsamstarf- Á ^laðamannafundi í Háskólabíói í gær lýstu forsætisráðherrarnir ánægju sinni með að lausn hefði fund- izt svo skjótt og töldu það lofa góðu um að samstarf Norðurlandanna gæti gengið vel, þótt þijú væru í Evrópusambandinu og tvö utan þess. Ráðherrarnir vildu ekki kveða upp úr um það hvernig fyrirkomulag af- náms vegabréfsskyldunnar yrði, hvort öll Norðurlöndin yrðu til dæm- is með einhveijum hætti aðilar að Schengen-samkomulaginu. Gro Harlem Brundtland, forsætisráð- herra Noregs, sagði afgerandi í þessu efni að ísland og Noregur tækjust þá skyldu á hendur að tryggja eftirlit á ytri landamærum svæðisins, þar sem vegabréfsfrelsi myndi ríkja. Davíð Oddsson forsætisráðherra sagði Islendinga tilbúna að uppfylla allar kröfur Schengen-samkomu- lagsins um ytra eftirlit og sæju þeir engin vandkvæði á slíku. Fjórir forsætis- ráðherrar Forsætisráðherrarnir svara spurn- ingum blaðamanna. Frá vinstri: Gro Harlem Brundtland, Davíð Oddsson, Poul Nyrup Rasmussen og Ingvar Carlsson . Esko Aho, forsætisráðherra Finnlands, komst ekki til fundarins en var í símasam- bandi við starfsbræður sína. Fram kom að samningaviðræður myndu fara fram milli hvers einstaks ríkis Norðurlandanna og Schengen- landanna, en í nánu samráði til þess að finna mætti heildarlausn. Poul Nyrup Rasmussen sagði ekkert benda til að erfiðara yrði fyrir Noreg og Island að ná samkomulagi við Schengen-löndin en fyrir ríkin þijú, sem þegar ættu aðild að Evrópusam- bandinu. Fullur vilji fyrir samningum Nyrup Rasmussen tók jafnframt fram að bæði Norðurlöndin og Schengen-ríkin óskuðu eindregið eft- ir því að finna lausn, sem tryggði að Schengen-samkomulagið og nor- ræna vegabréfasamkomulagið rækj- ust ekki á. Frá Schengen-ríkjunum hefðu komið þau skilaboð, að tækju Norðurlöndin sameiginlega afstöðu, væri fullur vilji fyrir samningum. Davíð Oddsson forsætisráðherra sagði í samtali við Morgunblaðið að tiltölulega auðvelt yrði fyrir íslend- inga að uppfylla kröfur Schengen- samkomulagsins um eftirlit á ytri landamærum Evrópusambandsins. Jafnframt myndu íslendingar áfram hafa rétt á að gera handahófsleit í farangri farþega, sem kæmu til landsins, eins og nú væri kveðið á um í vegabréfasamkomulagi Norður- landanna. „Við höldum því að í fram- kvæmd verði litlar breytingar og þeim fylgi lítill kostnaður," sagði Davíð.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.