Morgunblaðið - 28.02.1995, Page 36

Morgunblaðið - 28.02.1995, Page 36
36 ÞRIÐJUDAGUR 28. FEBRÚAR 1995 MORGUNBLAÐIÐ MINIMINGAR + Þórarinn Guðnason fæddist í Gerðum í Landeyjum 8. maí 1914. Hann lést í Reykjavík 17. febr- úar síðastliðinn. Foreldrar hans voru Guðni Gísla- son, bóndi á Krossi í Landeyjum, og Helga María Þor- bergsdóttir kona hans. Þórarinn átti þijár yngri systur: Bergþóra, sem nú er látin, gift Sig- urði Guðmundssyni, Þórhalla, gift Óskari Lárussyni og Guð- rún, gift Kára Sigfússyni. Þór- arinn kvæntist Sigríði Theo- dórsdóttur, f. 25.4. 1921, 30. desember 1944 og áttu þau sex böm: Edda, f. 11.11. 1945, gift Finni Torfa Stefánssyni, þau áttu Fróða sem nú er látinn; Freyr, f. 25.6. 1950, kvæntur Kristínu Geirsdóttur, þau eiga Þórarin og Geir; Kristín, f. 6.2. 1952, Bjarki, f. 2.2. 1954, á Egil og Theódóru með Lucindu Hjálmtýsdóttur, en þau slitu samvistum; Helga, f. 18.7.1955, á Þórarin með Sigurði I. Björassyni; Nanna, f. 7.5. 1958, sambýlismaður Þorbergur Þórsson, þau eiga Þór og Sig- ríði Margréti. Þórarinn lauk læknanámi 1940 og stundaði framhalds- nám í skurðlækningum í Eng- landi 1942-1944 og í Banda- ríkjunum og Kanada 1947- 1948. Hann var Iæknir á Siglu- firði 1945-1946 og starfaði sem Iæknir í Reykjavík frá 1949. Hann var skurðlæknir á Land- spítalanum 1949-50, á Hvíta- bandinu 1951-1968, á Sólheim- „HANN var lögmaður svo mikill að engi var hans jafningi, vitur og forspár, heilráður og góðgjam og varð allt að ráði það er hann réð mönnum, hógvær og drenglyndur, langsýnn og langminnugur. Hann leysti hvers manns vandræði er á hans fund kom.“ Þannig er Njáli lýst í sögu hans. Ef orðið læknir kæmi í staðinn fyrir lögmaður ætti þessi lýsing einkar vel við Þórarin Guðnason, sveitunga Njáls af okkar öld, sem nú hefur safnast til feðra sinna. Um læknisfræði Þórarins hef ég ekki þekkingu til að fjalla en veit þó að hann var mjög vel menntaður og hélt vel við þekkingu sinni. Hins vegar þekki ég læknisstörf hans frá sjónarhóli sjúklings af reynslu fjöl- skyldu minnar. Þórarinn hafði það sem kallað er læknishendur, vel skapaðar hendur og fumlausar, sem virtust búa yfir sérstökum mætti til þess að græða menn. Snertingu þeirra fylgdi fullvissa um að betur yrði ekki að gert. Hlýleika hafði hann ómældan og þolinmæði hvort sem kvartað var um stórt eða smátt. Hann hafði áhuga á starfa sínum starfans vegna og sparaði ekkert ómak í þágu sjúklinga sinna. Þannig virtist Þórarinn fæddur læknir og má segja að hann hafí verið heppinn að lenda á réttri hillu í lífinu. Hann var hins vegar of fjöl- gáfaður til þess að binda hug sinn við eitthvað eitt. Af honum mátti gera marga menn eins og segir ein- hvers staðar. (Nú er vont að geta ekki flett upp í Þórarni til að vita hvar.) Þannig virtist hann einnig fæddur rithöfundur eins og sjá má af ritstörfum hans, og ef ekki rit- .höfundur þá tónlistarmaður því hann hafði lifandi áhuga á þeirri listgrein og mjög vandaðan tónlist- arsmekk. Ritstörf Þórarins eru furðu viðamikil, þegar þess er gætt að hann var alla ævi önnum kafínn læknir. Ritstíll hans er í mínum huga klassískur, hreinn og íburðar- laus en um leið ríkur og fjölbreytt- um 1954-1968 og á Borgarspítalanum 1968-1986. Hann gegndi ýmsum trún- aðarstörfum fyrir læknastéttina og var kjörinn heiðursfé- lagi í Læknafélagi Reykjavíkur 1986. Þórarinn fékkst einnig við ritstörf af ýmsu tagi. Hann þýddi mikið af smá- sögum, sem flestar birtust í tímaritinu Dvöl á fjórða og fimmta áratugnum, skáldsögur og fleiri rit. Þar má nefna Glas læknir (1942), Manntafl (1955), Blómin í ánni, Saga frá Hírósímu (1963) og Babelshús (1987). Ásamt Gils Guðmundssyni og Guðmundi Hagalín ritstýrði hann bókinni íslensk ljóð 1944-1953 (útg. 1958). Hann skrifaði greinar í Læknablaðið, Hjúkrunar- kvennablaðið, Læknanemann og Heilbrigðismál, og frá 1988 skrifaði hann fastan pistil um læknisfræðileg efni í sunnu- dagsblað Morgunblaðsins. Þórarinn var vinsæll upples- ari og las meðal annars upp i útvarp þýðingu sína á sögunni Glas læknir. Hann var líka um tíma með þætti í útvarpinu þar sem hann spjallaði um og spil- aði klassíska tónlist, en hann var alla tíð frá námsárum sín- um mikill áhugamaður um tón- list. Hann var um áratuga skeið í stjóra Kammermúsíkklúbbs- ins og frá upphafi í fulltrúaráði Samtaka um byggingu tónlist- arhúss. Útför Þórarins Guðnasonar fer fram frá Fossvogskirkju í dag og hefst athöfnin kl. 13.30. ur. Hin fíngerðustu blæbrigði merk- ingarinnar voru honum leikur einn og er texti hans því jafnan afslapp- aður og eðlilegur eins og ekkert hafí verið fyrir honum haft. Ég vandist því í mörg ár að bera undir Þórarin skrif sem ég þurfti að láta frá mér fara og vildi vanda til. Var mér það ekki alltaf öfundarlaust að sjá hversu fyrirhafnarlítið hann gat snúið ambögum í gott og eðli- legt mál. Hann var hafsjór þekking- ar um fjölbreyttustu málefni og svo langminnugur að sjálfur Njáll hefði verið stoltur af. Var það oft þrauta- lending hjá mér og fleirum þegar fróðleik skorti að hringja í Þórarin og var þá sjaldan komið að tómum kofunum. Þórarinn vildi að rétt væri farið með staðreyndir. Hins vegar deildi hann ekki við menn um slíkt. Hann hafði þann skemmti- lega sið ef ágreiningur kom upp um þekkingaratriði að gera hlé á umræðunni, ganga svo lítið bar á í bókasafn sitt og fletta upp, svo að hafy mætti það sem sannara reyndist. Þórarinn var maður félagslyndur og sérlega góður samræðumaður. Hann kunni vel þá list að hlusta og var lítið fyrir að trana sér fram í umræðum. Hins vegar lærðist mönnum það fljótt að það borgaði sig að hleypa Þórarni að sem oftast því að hann gat verið óviðjafnanlega fyndinn og skemmtilegur og hafði kveðskap og sögur á hraðbergi í ótrúlegu magni. Heimili hans og konu hans Sigríðar Theódorsdóttur á Sjafnargötu 11 var löngum eins konar opið hús fyrir alla þá sem þangað vildu koma. Var þar oft mikill gestagangur þótt fæstir hefðu önnur erindi en að njóta fé- lagsskapar við þau hjón. Heimilis- bragur var þar um margt óvenjuleg- ur, látlaus að ytra byrði, en því meira var að hafa upp úr samskipt- um við húsráðendur. Bókmenntir, tónlist og raunvísindi voru þar í hávegum höfð, en hvers konar hugðarefni önnur fengu þó góðan hljómgrunn, þar með talið dauða- rokk og jafnvel fótbolti ef svo vildi skipast. Þarna ríkti skemmtilega opinn hugur til mannlífsins sem naut sín æ betur eftir því sem nýj- ar kynslóðir uxu upp í húsinu. Hús- ráðendur misstu þó ekki sjónar á lífsgildum sínum þótt lítt væri þeim troðið ofan í gesti. Þórarinn hafði þann háttinn á að spyjja hvort hann mætti ekki lána manni tiltekna bók eða hvort maður vildi ekki hlusta á hljómplötu sem hann hafði dálæti á. Þær eru ótaldar bækurnar og plöturnar sem hann léði mér í gegn- um tíðina og á ég þar margt að þakka. Þórarinn var að uppruna fátækur sveitamaður sem braust til náms af litlum efnum en mikilli atorku. Hann dvaldi langdvölum erlendis vegna náms síns og ferða en fylgd- ist síðan vel með því sem gerðist ytra með lestri blaða og tímarita sem mikið var keypt af á Sjafnar- götu. Hann var þannig bæði í fram- komu og hugsun íslenskur heims- borgari í besta skilningi þess orðs. Þórarinn gat mörgu miðlað til sam- ferðamanna sinna. Tvennt er það þó sem í mínum huga mun lifa lengst, kurteisi íians og góðgirni, sem var með þeim hætti að óhjá- kvæmilegt var annað en að taka sér til fyrirmyndar eftir því sem efni leyfðu. Sennilega eru það bestu gjafímar sem ég hef þegið af hon- um. Finnur Torfi Stefánsson. Nú þegar Þórarinn tengdafaðir minn er ekki lengur hér leitar hug- urinn til baka og ég rifja upp okkar kynni frá fyrstu tíð. Heimili tengda- foreldra minna á Sjafnargötu er miðpunkturinn. Þar vorum við hjón- in að draga okkur saman 1972. Ég sé fyrir mér kyrrláta stund fyrir framan sjónvarpið, tengdaforeldrar mínir tilvonandi héldust í hendur svo lítið bar á, en þeirra fallega samband og gagnkvæm virðing varð okkur unga fólkinu góð fyrir- mynd. Á Sjafnargötu var alltaf „opið hús“. Þangað komu vinir þeirra hjóna og ættingjar og börnin sex áttu fjölda vina og kunningja sem gengu þarna inn og út eins og heima hjá sér. Stundum var erfítt að gera sér grein fyrir hve margir voru heimilisfastir þarna en ömggt var að allir vom jafn velkomnir. Mitt í þessum erli var hann tengdafaðir minn alltaf sallarólegur. Hann vann langan vinnudag við skurðlækning- ar og þegar heim kom fékk hann sér stuttan blund í sófanum sínum með ið og klið í kringum sig. Hann spjallaði svo við gesti á öllum aldri og hafði jafn mikinn áhuga á því sem unga fólkið var að spekúlera og þeir sem eldri vom. Eftir að við hjónin vorum farin að búa og fyrsta barnabarn og nafni var fæddur mættum við reglulega með hann á Sjafnó til þess að baða hann í aðdáun ömmu og afa, sem var ómæld. Skurðlæknirinn sinnti líka barnabömunum. Hann þótti manna lagnastur við að klippa tá- neglur ungbams og barnið var svo afskaplega rólegt í fangi hans. Ef krankleiki sótti að kom afi raulandi með hlustpípuna sína þegar hyster- ísk móðir hringdi, hvort sem var að nóttu eða degi. Maður var svo ungur þá og tók alla þessa um- hyggju sem sjálfsagðan hlut. Síðar þegar við fluttum til Bandaríkjanna með drengina okkar tvo og ekki var lengur hægt að hringja í afa gerði ég mér grein fyrir hvílíkra forrétt- inda við nutum. Afí og amma slepptu samt ekki hendinni af son- arsonunum í Ameríku. Þau komu í heimsókn og við fórum saman í ógleymanleg ferðalög. Eftir að fjölskyldan flutti heim komst á sú hefð að tengdapabbi kom á laugardagsmorgnum og sótti eiginmann minn og unga syni og fór með þá í sund. Okkar á milli hét það að hann færi með þá í þvott. Svo var stoppað hjá ömmu í heim- leiðinni, borðaður hádegisverður og spjallað. Þessi siður hélst fram á síðasta dag, nema að ungu menn- irnir voru farnir að lúra lengur frameftir og þvoðu sér nú orðið sjálfír en eiginmaður minn og tengdafaðir héldu þeim sið að fara reglulega i sund saman. Þegar tengdapabbi kom og sótti Frey í sundið fengum við okkur oft kaffí- sopa saman og var þá ýmislegt rætt. Hann var venjulega á kafi í undirbúningi að nýjum pistli eða grein og fletti kannski upp í bókum og fræddi okkur um leið. Síðast þegar hann kom, var hann að velta fyrir sér nýrri bók til að þýða, nefndi það við okkur að honum þætti svo gaman að fást við þýðingar. Tengdafólk mitt er miklir nátt- úruunnendur. Fjölskylda mín var svo heppin að ferðast með þeim víða um land og eiga með þeim góðar stundir við gönguferðir og náttúruskoðun og kvöld í orlofshús- um voru alltaf lífleg. Spilað var fram eftir nóttu, ungir og gamlir skemmtu sér jafn vel og synirnir lærðu margt. Álltaf var gott lesefni með í för og stundum notaði tengdapabbi þær frístundir sem gáfust til þess að þýða eða vinna greinar. Síðastliðið vor fórum við hjónin ásamt tengdaforeldrum til London í tilefni áttræðisafmælis hans. í London hafði Þórarinn hlustað mik- ið á tónlist á námsárum sínum og alltaf síðan fylgst með í bresku sunnudagsblöðunum hvað væri um að vera þar í listum. Undir leiðsögn þeirra hjóna fórum við á konsert, hlustuðum á óperur og fórum í leik- hús. Þessi góða ferð er dýrmæt minning í minningasjóðnum digra sem tengdafaðir minn skilur eftir sig. Ég þakka fyrir að hafa þekkt þennan góða mann. Kristín Geirsdóttir. Það eru liðin rétt þijátíu ár síðan ég kom fyrst á „Sjafnó" með Eddu, dóttur Þórarins og Sigríðar. Við höfðum verið málkunnugar í nokkur ár, en þetta vor - vorið 1965 - varð þar breyting á - við urðum vinkonur. Og það leið ekki á löngu fyrr en ég var sest inn í stofu á „Sjafnó". Það þótti nefnilega alltaf sjálfsagt á því heimili að vinir og kunningjar bamanna væm leiddir til stofu og teknir tali. Það er skemmst frá því að segja að síðar hef ég, í óeiginlegri merkingu, ekki yfírgefíð þetta heimili - eða öllu heldur - það aldrei yfirgefíð mig. Nokkru eftir að ég kom þar fyrst bættist Arnar í hópinn og í þau þijátíu ár sem liðin em síðan, höfum við Amar og síðan börnin okkar hvert af öðm verið þar aufúsugest- ir. Það var alveg sama hvort við komum þar saman eða sitt í hvoru lagi, á nóttu eða degi, alltaf var tekið á móti manni með þeim hætti að manni fannst eins og það hefði verið beðið eftir að einmitt við kæm- um. Slík var gestrisni þeirra hjóna, Þórarins og Sigríðar, umhyggja og vinátta, því vini eignuðumst við Amar svo sannarlega, þar sem þau voru. Ég áttaði mig ekki á því þá - og ekki fyrr en löngu seinna, hvað þetta var í rauninni sérstakt. Við vorum bara unglingar, rétt um tví- tugt, en þau harðfullorðið fólk - á líkum aldri og við Amar emm núna! Við tókum aldrei eftir þessum ald- ursmun, fannst við náttúrlega vera fullþroska manneskjur og fær í flestan sjó. En það hvarflaði nú að manni, þegar maður eltist og von- andi vitkaðist örlítið, að þetta hljóti að hafa horft dálítið öðruvísi við þeim fyrstu árin og að jafnvel hafi maður stundum ofriotað þau forrétt- indi - sem það vissulega voru - að eiga vináttu þeirra. Eri hafi svo ver- ið fundum við aldrei fyrir því og komum bara eins oft og okkur sýnd- ist, sem var ærið oft og dvöldum oftar en ekki þar til langt var liðið á nóttu, stundum farið að birta, þegar kvaðst var á tröppunum. Við tókum sjaldan tillit til þess að hús- bóndinn þurfti að vakna snemma og munda hnífinn og Sigríður að sinna stóm heimili og seinna námi og vinnu. Það einfaldlega gleymdist vegna þess hvað það var gaman. Þó var það svo, að þrátt fyrir ungæðislegt tillitsleysi, skynjuðum ÞORARINN GUÐNASON við og skildum hvað heimsóknirnar á „Sjafnó“ voru okkur mikils virði. Það var nefnilega ekki bara gaman að koma þangað, það var á ein- hvem sérkennilegan hátt alltaf ein- hvers konar „athöfn". Öðru vísi en alls staðar annars staðar. Ekki vegna þess að það væri neitt til- stand eða „seremóníur", heldur vegna heimilisbragsins. Varla var maður kominn úr yfírhöfninni, þeg- ar var komið kaffi í bolla, eða eitt- hvað gott í glas þegar þannig stóð á, eða jafnvel matur á borð og svo hófust samræður. Það voru einmitt þessar samræður sem gerðu heim- sóknirnar að „athöfn“, því þá list - samræðulistina - kunnu Þórarinn og Sigríður öllum öðmm betur. Það var rætt um allt milli himins og jarðar, en oftast þó og mest um sitt- hvað sem tengdist bókmenntum og listum. Þar var Þórarinn í essinu sínu og maður bergði af þessum að því er virtist ótæmandi gnægta- brunni þekkingar og vitsmuna. Oft undraðist ég hvernig hann hefði farið að því jafnhliða erfiðu og anna- sömu starfi að lesa, kynna sér - og muna, eins mikið og raun bar vitni. Það var næstum sama hvar borið var niður, aldrei var komið að tómum kofa. Og ef honum fannst eitthvað skorta á eigin þekkingu eða minni, sem var mjögxift að hans dómi, var náð í heimildir. Uppslátt- arbækur ef vantaði smáatriði, sem flestir hefðu látið liggja milli hluta, eins og fæðingarár viðkomandi höf- undar eða tónskálds, nafn á ein- hveiju verki eða útgáfuár, orðabæk- ur ef vantaði nákvæma þýðingu eða merkingu orðs, tímarit og dagblöð, innlend og erlend, ef um var að ræða eitthvað sem hann hafði lesið og var að segja frá og fannst hann ekki muna nógu vel eða nákvæm- lega - nú eða viðkomandi tónskáldi var bara skellt á fóninn, eða náð í bók eftir höfund sem var til umræðu og lesið úr henni. Allt var þetta svo kryddað með ótal sögum, oft gam- ansömum, af mönnum og málefn- um, sem á einhvern hátt tengdust umræðuefninu eða farið með vísur. Oft voru það vísur eða kvæði eftir mörg höfuðskáld þjóðarinnar, sem hvergi hafa birst á prenti og eru e.t.v. bara til í munnlegri geymd og ekki gott að vita hvort aðrir en Þórarinn kunnu og mundu. Oftar en ekki fór það svo að tek- ið var til við ijóðalestur og mættust þá tveir góðir þar sem Þórarinn og Arnar voru. Þá drógum við Sigríður okkur aðeins í hlé og urðum fyrst og fremst þiggjendur, því þeir voru komnir á sinn heimavöll. Þeir voru sannkallaðir „ljóðvinir", lásu og fóru með ljóð hvor fyrir annan - og auðvitað okkur Sigríði lika - skipt- ust á skoðunum um ljóð og höf- unda, bæði eldri og yngri, ljóðaþýð- ingar og hvaðeina sem tengist þess- ari list, sem var þeim báðum svo kær. Þegar við svo loksins héldum heim var okkur fylgt úr hlaði, ein eða tvær sögur sagðar á ganginum meðan við klæddum okkur í yfír- hafnir og skó, oftast fylgdi vísa eða tvær, svo vorum við kysst, þakkað fyrir komuna, boðin velkomin aftur sem fyrst, fylgt út á tröppur, gáð til veðurs og gjarnan athugað hvort við værum nógu vel klædd eða skó- uð ef eitthvað var að veðri eða færð, veifað og ekki lokað fyrr en við vorum horfin fyrir hornið. Svona hafa þau liðið þessi löngu og góðu kvöld - öll gamlárskvöldin meðtalin - dagar og nætur á Sjafn- argötunni - og við höfum alltaf farið ríkari en við komum. Heim- sóknunum er ekki lokið, við eigum væntanlega eftir að koma þangað oft og dvelja lengi og eiga þar ánægjustundir sem áður, en nú er óneitanlega skarð fyrir skildi. Ein- hvern veginn var það svo að Þórar- inn, í allri sinni hógværð og ljúf- mennsku „réð ferðinni". Það var ekki vegna þess að hann sveigði allt undir sinn vilja, beindi tali að sér eða sínum áhugamálum, þröng- vaði sínum skoðunum á mönnum og málefnum upp á aðra - ekkert var fjær honum - heldur einungis vegna þess hvemig hann var. Prúð- menni, gáfaður, víðsýnn, aldrei dómharður, en hafði þó ríka dóm- greind, hleypidómalaus, en hafði þó

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.