Morgunblaðið - 05.03.1995, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 5. MARZ 1995 15
skógrækt og landgræðslu. Ég hef viljað
beita mér fyrir því að Jarðasjóður verði
efldur í samvinnu við bændasamtökin með
það að markmiði að kaupa upp jarðir eða
afskrifa gripahús þannig að bændur geti
búið áfram á jörðunum, þótt þeir hætti
búskap alveg eða að mestum hluta. Aðgerð-
ir af þessu tagi gætu liðkað fyrir því að
bændur sem nú eru í sjálfheldu hefðu ráð
á því að hætta búskap, sem þýðir að fram-
leiðslan safnast á færri hendur sem aftur
þýðir betri efnahagslega afkomu hvers og
eins.“
Þú nefnir að hendur þínar voru að hluta
hundnar af búvörusamningi fyrri stjórnar.
Hvernig hefur þú getað sett mark þitt á
landbúnaðarstefnuna síðustu fjögur árin?
„Við getum tekið garðyrkjuna sem dæmi.
Síðasta ríkisstjóm þóttist vilja leggja áherslu
á sjávarútvegsþáttinn í EES-viðræðunum
með því að láta íslenska fulltrúann ekki
mæta á landbúnaðarfundina síðasta sprett-
inn í samningsgerðinni. Þess vegna varð
svokallaður „cohesion-listi" of rúmur og
ekki var gerður fyrirvari um niðurgreiðslur
erlendis, sem bitnaði á vetrarræktun á græn-
meti á íslandi. Okkur tókst að ná minnihátt-
ar lagfæringum og síðan hafa verið felld
niður gjöld af rekstrar- og fjárfestingarvör-
um, raforkuverð til ylræktar hefur lækkað
og áfram er unnið að því að bæta rekstrar-
grundvöllinn.
Við öflun markaða erlendis getur það létt
róðurinn og skapað okkur sérstöðu að land-
búnaðarframleiðslan er reist á heilbrigðum
grunni og við getum auglýst hana frekar
en aðrar þjóðir sem hollustuvöru. Til þess
að fylgja eftir þessari markaðssetningu höf-
um við sett rammalöggjöf um lífræna fram-
leiðslu og Alþingi samþykkti nýlega sérstakt
framlag til markaðsöflunar og -kynningar
á íslenskum landbúnaðarvörum undir því
merki að þær séu vistvænar og/eða lífræn-
ar.“
Frekori hagræðing í mjólkurvinnslu
„Þá hefur verið gerður samningur við
mjólkurframleiðendur, en þar er lögð áhersla
á það að Verðmiðlunarsjóður verði nýttur
til hagræðingar í mjólkuriðnaði og til að
auðvelda bændum að hætta framleiðslu á
mjólk á jaðarsvæðum.
Það er enginn vafi á að við getum lækk-
að vinnslukostnað mjólkur og mjólkurafurða
ef okkur tekst að fækka mjólkurbúum. Nú
er í burðarliðnum að úrelda Mjólkursamlag-
ið í Borganesi og það mun auðvitað hafa í
för með sér sterkari samkeppnisstöðu fyrir
Mjólkursamsöluna og Flóabúið gagnvart
Norðurlandi og innflutningi."
Er þá kominn tími fyrir Norðlendinga að
fækka um eitt bú hjá sér?
„Já, ég tel að bændur á Norðurlandi verði
að þrýsta á um hagræðingu í mjólkurvinnsl-
unni hjá sér alveg eins og sunnlenskir og
borgfirskir bændur til að þeir verði sam-
keppnisfærir og geti haldið sömu lífskjörum
og þeir. Að öðrum kosti mun framleiðslan
færast suður.“
En þrátt fyrir alla hagræðingu og sam-
drátt á síðasta kjörtímabili þá eru framlög
til landbúnaðar á íslandi há miðað við önn-
ur lönd ogjafnfamt dregst neysla á búvörum
saman og opnað verður fyrir innflutning.
Bendir þetta ekki til að frekari róttækur
niðurskurður sé óhjákvæmilegur?
„í fyrsta lagi vil ég segja að ég hef látið
gera samanburð á stuðningi við landbúnað-
inn hér og erlendis eftir réttum reglum og
réttum upplýsingum gagnstætt því sem ver-
ið hefur. Þó að þær tölur liggi ekki enn
fyrir endanlega er óhætt að fullyrða að þær
tölur sem hagfræðideild Háskólans var með
á sínum tíma og viðskiptaráðherra flaggaði
svo galvaskur voru út í bláinn.
Við höfum verið að færast neðar í stigan-
um hvað framlög til landbúnaðar varðar sem
er auðvitað mjög mikill árangur og við höf-
um stigið það skref að leggja útflutnings-
bætur niður, sem aðrar þjóðir hafa ekki
treyst sér til að gera. Þetta þurfa menn að
hafa í huga þegar menn eru að tala um háa
innflutningstolla og eins það að við höldum
uppi hreinleika og. hollustu vörunnar með
því að banna vaxtarhvetjandi efni og fúkka-
lyf í fóðri, sem eykur kostnað við framleiðsl-
una.
Síðan er helmingur þess stuðnings sem
landbúnaðinum er reiknaður í formi inn-
flutningsverndar. Þessi vernd hefur meðal
annars valdið því að bæði kjötvinnslan og
verslunin taka meira til sín hér en erlendis.
íslenskar landbúnarvörur hafa verið að
lækka verulega í verði og samkvæmt athug-
un sem Baldvin Jónsson hefur gert þá er
íslenska landbúnaðarkarfan ódýrari en á
hinum Norðurlöndunum.“
Auðvitað getum við
ákveðið að leggja
íslenskan landbún-
að niður en mér
sýnist á þjóðfélag-
inu í dag að það
veiti ekki af stöðug-
leika og nábýli við
náttúruna.
Veitir ekki af nóbýli við nóttúruna
„Auðvitað getum við tekið ákvörðun um
að leyfa innflutning á niðurgreiddum land-
búnaðarvörum erlendis frá og lagt niður
íslenskan landbúnað. En mér sýnist á þjóðfé-
laginu eins og það er orðið að það veiti
ekki af einhveijum stöðugleika einhvers-
staðar, það veiti ekki af nábýlinu við náttúr-
una og dýrin. Gleymum því ekki að ræn-
ingjaflokkar og eiturlyfjabraskarar vaða
uppi í Reykjavík.
Það má vera að við verðum að ætla sveit-
unum meira uppeldishlutverk í náinni fram-
tíð en við viljum horfast í augu við núna.
Ég hef komið á heimili úti á landi sem fóstr-
ar unglinga sem hafa lent í vandræðum og
það er ein ánægjulegasta endurminning mín
frá síðasta sumri að fínna hvemig viðhorf
þeirra hafði breyst - þeir voru búnir að finna
lífsgleðina á ný og höfðu aftur tilgang með
lífinu.
Ég held að þessi neikvæða umræða um
íslenskan landbúnað sé orðin leiðigjörn og
ég held að þeir séu færri og færri sem taki
undir hana.“
Kæruleysistal Alþýöuflokks um landbúnað
Hvað finnst þér um þær hugmyndir sem
formaður Alþýðuflokksins viðraði í eldhús-
dagsumræðum um daginn um búsetustyrki
til bænda frekar en framleiðslustyrki. Er
það leið til að losa um kvótakerfið en við-
halda sveitamenningunni?
„Mér þykir gott ef vinum bænda fjölgar,
en ef ég rifja upp það sem formaður Alþýðu-
flokksins hefur sagt um landbúnaðarmál
þetta kjörtímabil í heild þá er náttúrulega
engin mynd á því. Hugmynd Alþýðuflokks-
ins um búsetustyrki er óútfærð, ég hef
hvergi heyrt hana nema í þessari ræðu.
Hvað hugsar Alþýðuflokkurinn sér að borga
hveijum einstökum í búsetustyrk? Áður en
þið spyrjið mig um stefnu Alþýðuflokksins
í landbúnaðarmálum er rétt að hún komi
fram.
Alþýðuflokkurinn hefur lengi haft þann
sið að tala með kæruleysi bæði um landbún-
að og sjávarútveg og ýtt undir minnihluta-
sjónarmið í þeim efnum til að reyna að afla
sér fylgis í vissu þess að aldrei muni á það
reyna að hann þurfi að standa við orð sín.
Við segjum sjálfstæðismenn: Það var Al-
þýðuflokkurinn sem samdi um kvótakerfið
í síðustu ríkisstjórn og ber stjómskipulega
ábyrgð á búvörusamningnum eins og hann
var gerður og þess vegna hefði Alþýðuflokk-
urinn átt að beita sér fyrir því að við hann
yrði staðið. Það eru heiðarleg vinnubrögð í
stjórnmálum.
Innan Sjálfstæðisflokksins eru skiptar
skoðanir á því hvernig á að bregðast við
vanda sauðfjárbænda; hann er svo mikill'
og sár. Ég hefði viljað fara þá leið að gera
sem flestum bændum mögulegt að snúa
sér að öðrum störfum, helst störfum sem
tengjast landinu. Ég hef líka sagt að það
sé mjög æskilegt að draga úr framleiðslu-
tengingunni eins og hún er nú, en hún
verður þó að vera fyrir hendi í einhvetjum
mæli.“
Hefurðu styrkt stöðu þína meðal bænda
í átökunum við Alþýðuflokkinn?
„Það er vafalaust að ég hef styrkt stöðu
mína vegna þeirra átaka sem hafa orðið um
landbúnaðarmálin bæði innan ríkisstjórnar-
innar og í almennri umræðu. Ég held að
hjarta þjóðarinnar slái með bændum og
menn vilji gefa þeim tækifæri til að byggja
sína framleiðslu upp á nýjum
forsendum, því flestir gera sér
grein fýrir að það er ríkisvaldið
sem hefur ráðið þeirra fram-
leiðslumálum og síðan voru þeir
ofurseldir SÍS í sínum markaðs-
málum erlendis."
En með hliðsjón af þessum
átökum, telurðu æskilegasta
kostinn að halda núverandi sam-
starfi áfram ef stjórnarflokkarn-
ir fá kjörfylgi til þess eða á Sjálf-
stæðisflokkurinn að íhuga fleiri
möguleika á stjórnarsamstarfi?
„Það fer eftir málefnum.
Þessari ríkisstjórn hefur tekist
ætlunarverk sitt í grófum drátt-
um. Hér er meiri stöðugleiki í
efnahagsmálum en verið hefur
síðan ég man eftir mér og stefnir
í að hann haldi áfram. Það er
ékki vafi á því að Davíð Oddsson
styrkir stöðu sína með hveijum
deginum sem líður og ég fínn
að æ fleiri gera sér grein fyrir
mikilvægi þess að stjórnartaum-
arnir verði áfram í hans hönd-
um. Það er lýsandi fyrir þetta ástand að
aðrir flokkar láta í veðri vaka að það sé
gefíð mál fyrirfram að Sjálfstæðisflokkurinn
verði áfram í ríkisstjórn. Svona hafa þeir
einmitt löngum kveðið þegar þeir hafa verið
að hugsa um hið gagnstæða."
Vantar markmið um útlit landsins
Halldór segir að í síðasta búvörusamningi
hafí verið gefin út viljayfírlýsing um skóg-
rækt og landgræðslu, sem ekki hafi verið
hægt að standa við vegna þröngrar stöðu í
ríkisfjármálum.
„Ég hefði viljað gera meira í þessum efn-
um og hef þá sérstaklega í huga ýmis við-
kvæm svæði sem við íslendingar viljum
ekki að spillist, eins og Dimmuborgir við
Mývatn og Lakagíga. Ég hef jafnframt lagt
ríka áherslu á að fá hærra framlag til rækt-
unar skjólbelta en fjárlagaramminn hefur
ekki gefið mér neitt færi til þess.
Eitt af því sem ég tel mjög þýðingarmik-
ið er að við setjum okkur vel skilgreind
markmið í ræktuninni um það hvernig við
viljum að landið líti út með hliðsjón af sög-
unni, gróðurfari á hveijum stað og við þurf-
um til dæmis að velta fyrir okkur hvaða
tijátegundir við viljum sjá og hvaða einkenn-
um eða sérkennum við viljum ekki breyta.“
Pósturinn er ekki gróöafyrirtæki
Við förum yfir í samgöngumálin og
Halldór er spurður hvort hann hafi sem
ráðherra Sjálfstæðisflokksins ekki farið
sér hægt í átt til aukinnar samkeppni og
frelsis, til dæmis hvað varðar rýmkun á
flugleyfum, aðstoð hins opinbera við sum
skipasmíðafyrirtæki en önnur ekki og
einkavæðingu á hluta af starfsemi Pósts
og síma.
Halldór neitar þessu og segir gagnrýn-
endur sína, þar á meðal Morgunblaðið,
vera á hálum ís í þessum málum. Hann
rekur hvert þessara mála fyrir sig og byij-
ar á flugmálunum. Fyrirrennari hans sem
samgönguráðherra, Steingrímur Sigfússon,
hafi gefið Flugleiðum ákveðin loforð um
hlutdeild í flugi til Akureyrar, ísafjarðar
og Egilsstaða þegar félagið festi kaup á
nýjum Fokker-vélum og hann hafi verið
„bundinn í báða skó“ hvað flugleyfi varð-
ar. Innanlandsflug verði gefið fijálst 1.
júlí 1997 samkvæmt samningnum um Evr-
ópskt efnahagssvæði.
„Pósturinn er ekki samkeppnisfyrirtæki
eða gróðafyrirtæki. Pósturinn varð til með
þeim ríku skyldum að koma sendingum
til fjarlægustu og afskekktustu staða gegn
lágu gjaldi sem borið er uppi af þéttbýl-
inu. Þetta er hugsjónin á bak við póstinn
og ef menn vilja bijóta þessa hugsjón nið-
ur þá hlýtur það mál að verða tekið upp
á breiðum grundvelli. Ég vil ekki taka
þátt í því að það verði torveldað að koma
bréfum og bögglum út á land vegna þess
að hver sending verði að standa undir
kostnaði.
Á hinn bóginn eru ákveðin svið sem
Póstur og sími hefur gegnt og við höfum'
ekkert amast við að einstaklingarnir komi
að og þar geta þeir verið í fullri sam-
keppni og stofnað sín fyrirtæki og haft af
þeim eðlilegan hagnað. Ég hef ekki amast
við því.
Ég hef viljað einkavæða Póst og síma,
en það lá fyrir að Alþýðuflokkurinn hafnaði
þeirri hugmynd og hún var því lögð til hlið-
ar, en það liggja fyrir hér í ráðuneytinu til-
lögur um hvernig að því yrði staðið. Næsti
samgönguráðherra hlýtur að telja það eitt
af sínum brýnustu verkefnum að gera sér
grein fyrir því hvemig hann hugsi sér stöðu
Pósts og síma í framtíðinni til þess að þetta
sterka fyrirtæki geti haldið velli í sam-
keppni við erlenda aðila á sviði fjarskipta
og svarað þeim kröfum sem heimamarkað-
urinn gerir til þess. Ég sé það fyrir mér að
um Póst og síma verði stofnað hlutafélag
sem fyrst um sinn verði í eigu ríkissjóðs.
Mér finnst koma til álita að Póstur og sími
verði aðgreindar stofnanir, en pósturinn
verður auðvitað að hafa svigrúm til að starfa
sem póstur með þeim einkarétti sem því
fylgir.
Það verður líka að standa að einkavæð-
ingu á þann hátt að sanngimi sé gætt. Ef
til dæmis GSM-símaþjónusta verður opnuð
fyrir samkeppni þyrfti einkaaðili í sam-
keppni við símann að þjóna landinu öllu -
það er óhugsandi að brytja landið upp þann-
ig að sumir geti látið sér nægja að sleikja
glassúrinn af vínarbrauðinu.
Varðandi skipasmíðarnar þá olli úrskurð-
ur Samkeppnisstofnunar mér miklum von-
brigðum, bæði vegna þess að rangt var
farið með aðdraganda málsins og líka vegna
þess að rangt var haft eftir það sem ég
hafði sagt um þessi mál. Ég hef farið að
lögum og hef ekki gert upp á milli fyrir-
tækja. Eg ætlaðist til þess að stofnunin
byggði úrskurð sinn á þeim viðskiptahátt-
um sem tíðkast í skipasmíðaiðnaði á hinu
Evrópska efnahagssvæði, sem við erum
aðilar að, en Samkeppnisstofnun kaus að
gera það ekki, sem er óskiljanlegt og sýnir
í raun að hún þarf endurskoðunar við. Við
Islendingar hljótum að byggja okkur upp
á þeim grundvelli að við getum haldið okk-
ar hlut í samkeppni við aðrar þjóðir og
helst sótt á. Samkeppnisstofnun virðist hins
vegar vera reiðubúin að setja reglur sem
binda hendur okkar í samkeppninni við
erlenda keppinauta. Það hefur engin þjóð
efni á að haga sér þannig. Á sama tíma
og Norðmenn, Finnar og Þjóðverjar ausa
fé í upptökumannvirki segir Samkeppnis-
stofnun að við eigum að láta eins og ekk-
ert sé.“
Þéttbýlið nýtur sanngirni í vegamólum
Hvað vegamálin varðar segir Halldór að
þar hafi verið tekin upp breytt stefna í átt
til meiri hagkvæmni í fjárveitingum. „Ríkis-
stjómin ákvað á síðasta hausti að gera átak
í vegamálum sem yrði byggt á þeirri for-
sendu að bensíngjald yrði hækkað og tekj-
urnar rynnu til þeirra svæða þar sem bensín-
ið seldist. Rökin fyrir þessu eru þau að
mikil umferð kallar á dýrari framkvæmdir."
Halldór segir að með þessari stefnu sé
gömlu viðmiðuninni haldið að hluta og sum-
part tekin hliðsjón af umferðinni. Nú sé
mun meiri sanngirni gætt í fjárveitingum,
sem komi ekki síst íbúum þéttbýlis til góða,
sem setið hafi á hakanum hingað til. „Það
er fýrst nú sem Reykvíkingar fara að bera
eitthvað úr býtum úr vegasjóði; það sem er
mest áberandi í þessu nýja átaki er að bætt
er fyrir vanrækslusyndir á höfuðborgar-
svæðinu.“
Halldór segir að því fari þó fjarri að
hagsmunum dreifbýlisins hafi verið fórnað
þó komið hafi verið til móts við helstu þétt-
býlisstaðina. Hann nefnir að byijað hafi
verið myndarlega á Djúpveginum og að
tenging Norður- og Austurlands muni
styrkjast við uppbyggingu vegarins yfir
Möðrudalsöræfi. „Mér tókst að fá leiðina
skilgreinda sem stórverkefni og það á að
vera hægt að ljúka verkinu á næstu sex
til átta árum. Viðskipti á milli Norðurlands
og Austurlands höfðu dottið niður yfir vet-
urinn en þetta hefur verið að breytast.
Þetta skiptir miklu máli til dæmis í sam-
bandi við fiskflutninga og gagnkvæm við-
skipti yfirleitt, ég get nefnt heilbrigðismál-
in til sögunnar og fleira.
Mín stefna hefur verið að reyna að tengja
saman vegamál og hafnarmál, sem mér
hefur tekist til dæmis í Vesturbyggð og
með því að ljúka veginum til Ólafsfjarðar.
Nú eru horfur á að um miðjan mars takist
samningar um fjármögnun jarðganganna
undir Hvalfjörð og að jarðgöngin opnist til
Önundarfjarðar. Ég hef lagt áherslu á að
styrkja vegasamgöngur innan atvinnu-
svæða, það er ekki síst brýnt í þeim sveitum
sem standa næst þéttbýli. Loksins hef ég
lagt áherslu á ferðamannaþáttinn í sam-
göngugeiranum."
Lokaspurningin: Ef þér býðst ráðherra-
staða i næstu n'kisstjórn, hvaða ráðuneytum
hefðir þú áhuga á?
„Ég hef kunnað vel við mig þar sem ég
er og ég á ýmislegt ógert sem ég myndi
hlakka til að takast á við.“