Morgunblaðið - 05.03.1995, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 5. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
RIKISFJÁRMÁL
Skuldir ríkis-
sjóðs tvöfaldast
ISTEFNUYFIRLYSINGU rík-
isstjómarinnar sem formenn
stjómarflokkanna undirrit-
uðu í Viðey í lok apríl 1991
segir að ríkisstjórnin ætli að ná
markmiðum sínum meðal annars
með uppskurði á ríkisfjármálum í
því skyni að stöðva hallarekstur,
skuldasöfnun og útgjaldaþenslu og
stuðla þannig að iækkun raun-
vaxta. „Eitt meginverkefni ríkis-
stjórnarinnar á lq'örtímabilinu
verður að lækka ríkisútgjöld,
breyta ríkisfyrirtækjum í hlutafé-
lög, hefja sölu þeirra, þar sem sam-
keppni verður við komið, breyta
þjónustustofnunum í sjálfstæðar
stofnanir, sem taki í auknum
mæli gjöld fyrir veitta þjónustu.
Verkefni í ríkisrekstri verði boðin
út.“
Einnig að „með lækkun ríkisút-
gjalda verði búið í haginn fyrir að
jafnvægi náist í ríkisrekstri, án
hækkunar skattbyrði. Stefnt skai
að lækkun skatta, þegar tekist
hefur að hemja vöxt ríkisútgjalda
umfram vöxt þjóðartekna. Skatt-
lagning fyrirtækja og neysla verði
samræmd því sem gerist með sam-
keppnisþjóðum. Samræmd verði
skattlagning eigna og eigna-
tekna.“
Við hvað á að miða?
Þegar árangur ríkisstjómarinn-
ar í ríki.sfjármálum er athugaður
þarf að finna viðmiðun. Hér er
valið að bera saman stöðu mála í
upphafi og lok kjörtímabilsins. Rík-
Þrátt fyrir þá staðreynd að ríkisstjórninni hafí
tekist að stöðva sjálfvirka útgjaldaaukningn ríkis-
sjóðs er viðvarandi verulegur hallarekstur á sam-
eiginlegum sjóði landsmanna, skrifarHelgi
Bjarnason. Skuldir ríkissjóðs hafa tvöfaldast og
þarf nú tekjur heils árs til að greiða upp erlendar
skuldir hans. Jafnframt er vaxtakostnaðurinn far-
inn að íþyngja skattborgurunum og skerða mögu-
leika stjórnvalda til að ráðstafa tekjum ríkisins.
isstjórnin tók við fyrir mitt ár 1991
og verður að líta svo á að það ár
sé á ábyrgð fyrri ríkisstjómar sem
gekk frá fjárlögum og tók flestar
ákvarðanir sem áhrif höfðu á stöðu
ríkissjóðs það ár. Árið 1991 var
kosningaár og sker það sig mikið
úr árunum á undan og eftir og þá
voru auk þess teknar inn í bókhald-
ið ýmsar syndir sem kannski til-
heyra frekar öðrum árum. Viðmið-
unin á móti ætti þá að vera fjárlög
1995. Á það ber þó að líta að fjár-
Iögin eru aðeins áætlun og ekkert
liggur fyrir um niðurstöðuna, þeg-
ar er vitað um ákveðnar breytingar
vegna nýrra kjarasamninga og
aðgerða ríkisstjómarinnar í tengsl-
um við þá.
Önnur viðmiðun gæti verið síð-
asta heila ár síðustu ríkisstjórnar,
þ.e. 1990, og síðasta heila
rekstrarár þessarar en það er
1994. Sömu vandamál eru við
þennan samanburð. Ýmsir liðir
reikningsins fyrir 1990 eru van-
taldir. Við samanburð á tölum í
töflunum hér á opnunni er ef til
vill raunhæfast að líta á árin 1990
og 1991 saman og bera saman við
1994 og 1995.
Milljarður í tekjuaukningu
Heildartekjur ríkissjóðs, sam-
kvæmt greiðsluyfirliti, hafa aukist
um einn milljarð að raungildi á
kjörtímabilinu. Tekjumar voru lið-
lega 111 milljarðar, fóru niður í
108,5 árið 1993 og eru nú liðlega
112 milljarðar. f fjárlögum þessa
árs er gert ráð fyrir 112,1 millj-
arði. Áætlað er að tekjurnar lækki
um 800 milljónir vegna skattalaga-
breytinga í tengslum við nýgerða
kjarasamninga en þær munu aftur
aukast um óvissa fjárhæð vegna
skatta af launahækkunum á al-
mennum vinnumarkaði og væntan-
lega síðar hjá opinberum starfs-
mönnum.
Aukning tekna ríkissjóðs á tíma-
bilinu skýrist aðeins að hálfu leyti
af auknum skatttekjum. Sem hlut-
fall af landsframleiðslu voru skatt-
tekjur ríkisins svipaðar á síðasta
ári og í upphafi kjörtímabilsins, eða
um 23,6%, og í fjárlögum er gert
ráð fyrir að þetta hlutfall fari nið-
ur í 23,2%. ________
Á kjörtímabilinu var
aðstöðugjald fellt niður
af fyrirtækjum og stað-
greiðsla einstaklinga
hækkuð í staðinn um
1,5%. Það jók skattbyrði einstakl-
inga í bili en Halldór Árnason,
skrifstofustjóri fjárlagaskrifstofu
íjármálaráðuneytisins, segir að á
móti hafi síðar komið lækkun virð-
isaukaskatts af matvælum og fleiri
aðgerðir og telur hann að óveruleg-
ur munur sé á skattbyrði einstakl-
inga nú og fyrir fjórum árum.
Útgjöldin svipuð
Útgjöld ríkissjóðs, samkvæmt
greiðsluyfirliti, hafa sveiflast undir
og yfir 120 milljarðana að raun-
gildi undanfarin átta ár. Útgjöldin
voru tæplega 121 milljarður að
Skatttekjur
ríkisins hald-
ist svipaðar
um
meðaltali 1990-91. Á síðasta ári
voru 120 milljarðar greiddir úr rík-
issjóði og á fjárlögum 1995 er
gert ráð fyrir 119,5 milljörðum.
Þegar er vitað að gjöldin munu
aukast um liðlega milljarð í ár
vegna ráðstafana í tengslum við
samnihgana og verða því 120,5
milljarðar. Samkvæmt þessu virð-
ast útgjöld ríkissjóðs vera svipuð
nú og verið hefur að jafnaði mörg
undanfarin ár.
Halldór Árnason bendir á að
útgjöldin samkvæmt fjárlögum
ársins séu tæplega 5% minni en
útgjöld ársins 1991 sem hann telur
rétt að miða við. Segir hann að
útgjöld vegna heilbrigðis- og vel-
ferðarmála séu nánast þau sömu
að raungildi nú og fyrir ijórum
árum. Þetta hafi gerst þrátt fyrir
að eðli sínu samkvæmt þurfi trygg-
ingakerfið stöðugt að bæta við sig,
til dæmis vegna fjölgunar aldr-
aðra. Þá hafi Iögum og reglum
verið breytt á ívilnandi hátt. Þessir
málaflokkar kalli sífellt á aukin
útgjöld, til dæmis vegna nýrra
aðferða við lækningar, nýrra lyfja
og nýrra stofnana eins og hjúkrun-
arheimila.
Útgjöld vegna landbúnaðar
minnkuðu um liðlega 4 milljarða
að raungildi á þessum tíma og það
er sú aðgerð fyrst og fremst sem
gerir það að verkurn að heildarút-
_________ gjöldin hafa staðið í stað
eða lækkað á þessum
tíma, eftir því hvernig á
það er litið. Halldór segir
að útgjöld ríkissjóðs hafi
tilhneigingu til að aukast
3-5% á ári ef ekkert er að
gert. Akveðin umskipti hafi hins
vegar orðið þegar farið var að
leggja ríka áherslu á að hver og
ein stofnun og ráðuneyti héldi sig
innan fjárlagarammans. Allir ráð-
herrarnir hafi tekið þátt í þessu
átaki og þeirra ábyrgð hafi ráðið
úrslitum um að tekist hafi að
minnka útgjöldin í upphafi kjör-
tímabilsins. Hann viðurkennir að
ekki hafi tekist að lækka kostnað-
inn seinni hluta kjörtímabilsins
enda þætti gott að halda í horfinu
við þær aðstæður sem ríktu í þjóð-
félaginu.