Morgunblaðið - 23.04.1995, Blaðsíða 40

40 SUNNUDAGUR 23. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
EDINBORGARBREF
KOSNINGAR
OG VÆNDI
Sjálfstæði og kosningar
EINS og minnst var í Edinborg-
arbréfi í febrúar vöktu nýjar hug-
myndir breska Verkamanna-
flokksins um nýtt þjóðþing fýrir
Skotland mikla athygli. Nýja
þingið á að sitja hér í Edinborg
og á að hafa löggjafavald og tak-
markað fjárveitingavald. Tony
Blair, formaður Verkamanna-
flokksins, viðraði jafnframt þá
hugmynd sína að Walesverjar
fengju einnig takmarkaða heima-
stjóm. Vöktu þessar tillögur
Verkamannaflokksins reiði bre-
skra íhaldsmanna. Kallaði John
Major forsætisráðherra þær un-
gæðislegt' heimskutal sem leiða
mundi til upplausnar Bretaveldis.
í Edinborgarbréfinu var einnig á
það bent að Verkamannaflokkur-
inn legði fram þessar hugmyndir
að heimastjóm fyrir Skota til þess
að afla sér atkvæða á kostnað
Skoska þjóðarflokksins, SNP, og
til þess áð koma ríkisstjóm bre-
skra íhaldsmanna á kné, en
íhaldsflokkurinn breski hefur nú
setið að völdum liðlega hálfan
annan áratug og gætir þar víða
þreytumerkja.
I byijun apríl vom svo sveitar-
stjómarkosningar í Skotlandi. Var
verið að kjósa til nýrra sveit-
arstjórna eftir sameiningu sveit-
arfélaga í Skotlandi. Sameiningin
tekur að vísu ekki gildi að fullu
fyrr en á næsta ári, þegar Skot-
land allt verður 29 stór sveitarfé-
lög. í kosningunum vann Verka-
mannaflokkurinn stórsigur og
hefur nú meirihluta í 20 sveitar-
félögum. Skoski þjóðarflokkurinn,
SNP, tapaði lítillega fylgi, en hef-
ur meirihluta í þremur sveitarfé-
lögum fyrir norðan, en íhalds-
flokkurinn galt algert afhroð og
hefur hvergi meirihluta. Hér í
Edinborg náði Verkamannaflokk-
urinn hreinum meirihluta í borg-
arstjórn, íhaldsmenn misstu nær
helming fulltrúa sinna og Skoski
þjóðarflokkurinn, SNP, sem á litlu
fylgi að fagna í borgum og bæj-
um, missti þá tvo fulltrúa sem
þeir höfðu. Ahrif af nýrri stjórn-
málastefnu Verkamannaflokksins
eru því farin að koma í ljós. Má
telja fullvíst að þetta sé þó aðeins
forsmekkurinn að því sem koma
skal. Eftir tvö ár verða þingkosn-
ingar í Bretlandi. Má þá búast við
að Verkamannaflokkurinn vinni
mikinn sigur og við taki ný stjórn
undir forystu hins metnaðar-
gjama og glaðbeitta foringja,
Tony Blair. Þá fá Skotar væntan-
lega langþráða heimastjóm og
geta ýmsar breytingar fylgt í kjöl-
farið.
Skotasögur
Allir þekkja sögumar un nísku
og samhaldssemi Skota. Meðan
gamla Hekla sigldi til Leith og
Kaupmannahafnar hvert sumar
fyrir meira en mannsaldri var í
hverri ferð efnt til samkeppni um
stystu Skotasöguna. Sú sem þótti
bera af öðmm var þannig: „Einu
sinni var betlari í Aberdeen."
Diana Allan, enskukennari við
The Edinburgh Language Found-
ation, spurði á dögunum hvort við
hefðum heyrt að Skotar væm
nískir. Einhver spurði á móti hvort
það væri líka ekki satt. „No they
aren’t mean, just careful with
money,“ sagði Diana. Ef til vill
era þetta orð að sönnu þótt höfð-
ingslund okkar íslendinga skilji
ekki hagsýni Skota.
Óvíst er hins vegar hvers vegna
þetta orð fer af Skotum. Sumir
telja Skotasögur mnnar undan
ri^um Englendinga. Skoskir
bændur og búalið hafí haft úr litlu
að spila og hafí hagsýni þeirra
og sparsemi orðið hlægileg í aug-
um ensku yfírstéttarinnar. En
Skotasögur em Iöngu orðnar
vöramerki. Talað er um að Skotar
séu ekki í neinu innanundir skota-
pilsunum og efst í Edinborgark-
astala er fallbyssa, The one
o’clock gun, sem hleypt er af
klukkan eitt alla daga til þess að
menn geti sett klukkuna sína eft-
ir henni. Skotið er einu skoti og
sagt að Skotar hafi ekki tímt að
skjóta klukkan tólf á hádegi. En
hvað sem líður nísku Skota og
samhaldssmei eru þeir kurteist og
þægilegt fólk og af hjarta lítillátir.
Nuddstofur og vændi
Fyrir ári gáfu yfirvöld í Edin-
borg leyfi til að reknar væru hér
í borg nuddstofur, sem kallaðar
era „saunas". Þar eru hins vegar
lítið stunduð heit böð í venjulegri
merkingu þess orðs og ekki era
menn heldur barðir hrísi, eins og
í Finnlandi, því að í „the saunas
in Edinburgh" selja konur blíðu
sína, eins og það er kallað. Með
þessu hefur vændi í raun verið
gert löglegt hér í borg. Þykir siða-
vöndum Skotum fokið í flest skjól.
Aðrir, sem umburðarlyndari eru
taldir, segja það sé eðlilegt að
þessi elsta iðngrein heims hljóti
nú loks viðurkenningu hér í borg.
Með því móti sé eftirlit líka betra
til hagsbóta og heislubótar fyrir
starfsmenn og viðskiptavini.
Vændi er sagt mikið hér í Edin-
borg. Var það stundað á götum
úti eða gegnum svokallaðar um-
boðsskrifstofur, „excort agenci-
es“, sem skotið hafa rótum alls
staðar þar sem verslun og við-
skipti þróast en Edinborg er ein
mesta verslunar- og viðskiptaborg
Bretlandseyja. Nú hefur götu-
vændi látið undan síga fyrir nudd-
stofunum, þar sem ungar konur
bjóða blíðu sína fyrir borgun. Seg-
ir The Scotsman frá því á dögun-
um að vinnuvika kvennanna sé
25 stundir á viku og fyrir þá vinnu
fái þær 600 til 800 pund á viku,
2.400 til 3.200 pund á mánuði sem
jafngildir 250 til 340 þúdund
króna mánaðarlaunum.
Eiturlyf
Eiturlyfjaneysla er líka mikil
hér í Edinborg, eins og víða er
orðið. Era það einkum kannabis-
efni, sem ungt fólk notar í stað
áfengis, en einnig era hér sterk-
ari efni. Fyrir fáum árum tóku
heilbrigðisyfírvöld hér að deila út
sprautum til eiturlyfjaneytenda
ókeypis. Þótti þetta hin mesta
ósvinna. Nú hefur hins vegar
komið í ljós að smit af alnæmi
hefur minnkað stórlega og er nú
talað um að taka þetta upp víðar
á Bretlandseyjum.
Á dögunum vora í föstum mið-
vikdudagsþætti skoska sjónvarps-
ins, sjónvarpsþættinum „Scottish
women" undir fagmannlegri stóm
Kaye Adams, umræður um eitur-
lyfjaneyslu. Ræddu konur þar um
eiturlyfjaneyslu frá ýmsum sjón-
arhomum og um margvíslega
reynslu sína af eiturlyfjum. Var
meðal annars um það deilt hvort
eiturlyf væru vanabindandi og
hættuleg. Héldu nokkrar konur,
sem sjálfar höfðu neytt eiturlyfja
um árabil, því blákalt fram að svo
væri ekki enda væri hægt að hafa
stjórn á neyslunni. Þótti eiginkon-
um og mæðram forfallinna ejAur-
lyfjaneytenda og eiturlyfjaneyt-
endum, sem sjálfír höfðu orðið
hart úti, þetta undarleg kenning
og varð heitt í kolunum. Sorglegt
er að sjá fómarlömb eitursins
reika hér um götur þessarar fögru
borgar sem nú býr sig í sumar-
skrúða.
Tryggvi Gíslason.
IDAG
BRIDS
Ums]ón Guðm. Páll
Arnarson
í síðustu umferð íslands-
mótsins kom upp hættulegt
slönguspil, þar sem vinna
mátti geim í báðar áttir.
Vestur gefur; allir á
hættu.
Norður
* 10974
f KG10983
♦ -
♦ 982
Vestur Austur
4 ÁG85 4 -
▼ D54 III ▼ Á762
♦ 10965 ♦ G4
4 G3 Suður 4 ÁKD10764
♦ KD632
4 -
♦ ÁKD8732
4 5
Þrátt fyrir að NS eigi níu
spila samlegu í spaða
reyndist ekkert áhlaupa-
verk að komast í fjóra
spaða. Ástæðan var í mörg-
um tilfellum sú að vestur
sagði spaða á undan suðri,
sem vildi eðiilega tefla fram
tíglinum sínum fyrst. Jón
Hjaltason og Jón Ingi
Björnsson fundu þó litinn
og rétta samninginn í tæka
tíð. Þetta var í leik Hjól-
barðahallarinnar og Lands-
bréfa, en í AV voru Þorlák-
ur Jónsson og Guðm. P.
Arnarson:
AV sáu fram á góða veislu
í 4 spöðum dobluðum, en
Vestur Norður Austur Suður
GPA JIB N JH
Pass Pass 1 lauf 1 tfgull
1 spaði 2 hjörtu . 3 lauf 4 tíglar
Pass 4 hjörtu Dobl 4 spaðar
Dobl Pass Pass Pass
þegar upp var staðið kom í
ljós að þeir voru gestgjafam-
ir og sátu eftir með reikning
upp á 790. Eftir laufútspil
og meira lauf trompaði Jón,
tók þrjá efstu í tígli og
trompaði tígul. Fór svo heim
með því að stinga hjarta og
spilaði frítíglum. Vestur gat
þá aldrei fengið meira ep tvo
slagi á spaða.
Jón Baldursson og Sævar
Þorbjömsson spiluðu einnig
4 spaða doblaða á hinu borð-
inu, svo spilið féll í þessum
leik. En önnur pör náðu ekki
fjórum spöðum. Flestir spil-
uðu 5 tígla doblaða, sem fara
óhjákvæmilega tvo niður.
Eitt AV-par villtist upp í 6
lauf og greiddi 800 fyrir
það, en bestum árangri í AV
náðu Homfirðingamir Ágúst
Sigurðsson og Baldur Krist-
jánsson. Þeir spiluðu 3
grönd, sem unnust með yfir-
slag: 630.
Farsi
VELVAKANDI
Svarar í síma 569 1100 frá 10-12 og 14-16
frá mánudegi til föstudags
Tapað/fundið
Andlitsstytta
hvarf
Á BAKLÓÐ nr. 18 við
Melhaga hefur í mörg
ár staðið þung andlits-
stytta, drengjahöfuð
mótað úr steini. Um dag-
inn sást til aðila sem tók
styttuna og er hann vin-
samlega beðinn að setja
hana aftur á sinn stað.
Gleraugn
töpuðust
SPORÖSKJULÖGUÐ
gleraugu í brúnni um-
gjörð af gerðinni
Matsuda töpuðust fyrir
nokkrum vikum, en ekki
er vitað hvar. Skilvís
finnandi hringi í síma
621161.
þessara hluta geta hringt
í síma 5642599.
Gleraugu
töpuðust
SILHOUETTE-kven-
gleraugu töpuðust mið-
vikudag fyrir páska á
leiðinni frá Kvennaskóla
að Lækjartorgi eða í
strætisvagnaleið 4. Gler-
augun vora í brúnu
hulstri og er skilvís
finnandi vinsamlega beð-
inn að hringja í síma
677612.
Þrír koddar
töpuðust
Á SKÍRDAG fuku þrír
koddar út í buskann sem
vora úti á svölum á Nón-
hæð 4, Garðabæ. Skilvís
finnandi vinsamlega
hringi í síma 650537.
Myndavél og Gullarmband
gleraug-u fundust tapaðist
MYNDAVÉL fannst á ARMBANDIÐ sem er
páskadag í vesturbæ keðja tapaðist sl. föstu-
Kópavogs. Einnig fund- dagsmorgun fyrir utan
ust gyllt og brún gler- pósthúsið í Ármúla. Skil-
augu, af gerðinni Brand- vís finnandi vinsamlega
el, á bílastæði við Lágm- hafí samband í síma
úla fyrr í vetur. Eigendur 681865.
Yíkveiji
SUMARBÚSTAÐIR, svokallaðir,
era, ef Víkveiji hefur réttar
upplýsingar í höndum, milli sjö og
átta þúsund í landinu. Þeir eiga
reyndar fátt sameiginlegt nema
nafnið, enda margs konar að gerð,
allt frá litlum og misvel byggðum
fíallakofum upp í vegleg „heilsárs-
hús.“
Eitt er þó sameiginlegt þeim, sem
sumarhús eiga eða gista. Það er
þörfín fyrir tengsl við lífríki og
náttúru landsins. Það er sum sé
grannt á sveitamanninum í borgar-
baminu, þéttbýlisbúanum. Landið
og náttúra þess era í erfðavísum
hans.
Þessa „eðlisþörf" borgarbúans,
sem speglast í ört fjölgandi sumar-
bústöðum í sveitum og „óbyggðum"
landsins, má auðveldlega nýta, ef
rétt er á málum haldið, til að byggja
brú gagnkvæms skilnings og vel-
vilja milli strjálbýlis og þéttbýlis,
sem ekki er vanþörf á. Að því víkur
Víkverji hér á eftir.
xxx
r^RÓÐURVERND og upp-
græðsla eru að vonum ofar-
lega í hugum íslendinga, sem
byggja að stórum hluta uppblásið
land. Land sem eldgos, mannvist,
ofbeit og uppblástur hafa rúið
gróðri. Aðstæður fyrr á tíð knúðu
búendur til skógnytja, langt um-
fram „burðarþol" skóganna. Viður
skrifar...
var nýttur sem eldsmatur til upphit-
unar og matargerðar en einkum til
kolagerðar í tengslum við vinnslu
mýrarauða [mýrajárns].
Fjölmargir hafa unnið mikið
starf, bæði varnar- og sóknarstarf,
við að klæða landið gróðri. Ekki
sízt skógræktarfélög. Þannig hefur
það vistvæna félag, Skógræktarfé-
lag Reykjavíkur, unnið þrekvirki á
þessum vettvangi liðna áratugi,
m.a. í samstarfi við Reykjavíkur-
borg. Reykjavík státar í dag af fjöl-
mörgum fögram útivistarsvæðum,
bæði innan borgarmarka og í næsta
nágrenni.
Því er á hinn bóginn ekki gefínn
nægur gaumur að að sumarbú-
staðafólk hefur á heildina litið lyft
ótrúlegu Grettistaki í skóg- og gróð-
urrækt; breytt mýmörgum flögum
og melholtum í unaðsreiti.
xxx
]^^ARGIR hreppar hafa dijúgar
tekjur í fasteignasköttum af
sumarbústöðum. Sumir hreppar
búa að hundraðum slíkra „skatt-
húsa“. Oftar en ekki kemur lítil sem
engin þjónusta á móti. Menn kaupa
köttinn í sekknum með húsaskött-
um sínum.
Þar sem Víkverji þekkir til leggur
hreppurinn til sorpgáma við sumar-
bústaðalönd en innheimtir í leiðinni
sérstakt sorphirðugald ofan á fast-
eignaskattinn. Engin þjónusta kem-
ur í raun á móti fasteignaskattin-
um. Ekki, sem eðlilegt væri, við-
hald og snjóraðningur á „vegum",
sem liggja frá þjóðvegi að „skatt-
húsunum". Né neitt annað! Gráu
er svo bætt ofan á svart með því
að skattgreiðandinn hefur engin
áhrif á val ráðstafenda skattpen-
ingsins, sveitarstjómarmanna, eins
og lög standa til þegar saman fer
sveitfesti og kosningaréttur.
Löggjafinn hefur ekki sett nægi-
lega skýrar reglur um skyldur sveit-
arfélaga í þessum efnum. Úr því
þarf að bæta.
xxx
VÍKVERJI vék í upphafí þessa
pistils að mikilvægi þess að
byggja brú trausts og skilnings
milli stijálbýlis og þéttbýlis. Það
verður ekki gert með skattheimtu
sem engu skilar þeim er greiða.
Sveitarstjórnir, sem innheimta
fasteignaskatta af sumarhúsum, án
þess að nokkuð komi í móti, mættu
gjarnan opna þó ekki væri nema
annað augað fyrir sanngirni í sam-
skiptum aðila í þessum efnum.
Stofnuð hafa verið samtök sum-
arhúsafélaga. Þau eiga verk fyrir
höndum. Meðal annars að tryggja
sumarhúsaeigendum lagalegan rétt
á þjónustu í stað fasteignaskatta.
Þingmenn sem gerðu bragarbót í
þessum efnum sá til nokkurrar
„inneignar“ hjá mörgum þúsundum
landsmanna.