Morgunblaðið - 20.05.1995, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Einar Þórður
Guðjohnsen
fæddist 14. apríl
1922 á Höfn í
Bakkafirði í Norð-
ur-Múlasýslu. Hann
lézt að heimili sínu
síðla dags 11. maí
og var jarðsunginn
frá Dómkirkjunni
19. maí sl.
Í FORMÁLSORÐI að
bókinni „Endurminn-
ingar fjallgöngu-
manns“ standa þessi
orð: „Höfundur
þessarar litlu ritgerðar er alinn upp
í hverfi, þar sem há standberg
ganga í sjó fram, en fjöll og háar
heiðar liggja að baki. Taka síðan
við óbyggðir og öræfí, allt fram til
jökla. Voru hér hin beztu skilyrði
fyrir því, að kynnast klettum og
fjöllum, og voru margar stundir
notaðar til þess, þegar öðrum skyld-
um var lokið. Get ég þakkað föður
mínum frjálslyndi hans í þá átt.
Var hann ávallt á þeirri skoðun,
að ekki mætti kúlda stráka í húsum
inni, ef þeir ættu ekki að verða
skussar." Höfundurinn er Þórður
Sveinbjömsson Guðjohnsen, sonur
Þórðar Guðjohnsen, verslunarstjóra
á Húsavík. Þórður var læknir og
margfrægur fjallgöngumaður, bú-
settur í Rönne í Borgundarhólmi.
Þetta ritar Þórður í febrúar 1937.
Einar Þórður Sveinbjömsson
Guðjohnsen, eins og hann hét fullu
nafni, átti æsku og unglingsár á
Húsavík. Doddi eins og hann var
alltaf kallaður á Húsavík var elstur
fjögurra bræðra. Systumar voru
tvær. Heimilið var rausnarlegt og
opið góðvinum barnanna. Heimilis-
faðirinn hafði víða farið m.a. til
Alaska og Klettafjalla. Sögur hans
frá þessum stöðum heilluðu og
sveipuðu hann ævintýraljóma sem
enn lifir í minningunni. Hallgerður,
húsfreyja, var afburða hannyrða-
kona og tók okkur strákunum með
ró, þótt hávaði fylgdi heimsóknum
okkar og truflun á vinnufriði. Ævin-
lega voru allir velkomnir í Sel.
Snemma bar á atgerfi Einars
Þórðar og röskleika. Hann var
manna léttastur á fæti og taldi ekki
eftir sér að ganga. Við skólaslit að
loknu stúdentsprófi í MA 1942 fékk
hann viðurkenningu fyrir vaskleika
í íþróttum og námi. Hann stundaði
síðan viðskiptafræðinám við Háskóla
íslands árin 1942-48, en lauk ekki
lokaprófi vegna ágreinings um mæt-
ingu í tíma.
Einar Þórður hafði þegar sem
ungur maður ástríðu fyrir ferðalög-
um. Hann unni íslenskri náttúru og
fegurð. Hann hreifst af mikilfeng-
leik þess umhvefis, er hann ólst upp
við. Skáldskapur um landið var
honum uppörvun. Tilvitnun í kvæði
svo sem Ásbyrgi eða Útsæ eftir
Einar Benediktsson var tákn um
tjáningarfegurð.
Einar Þórður fór víða um lönd.
Frásögur um dvöl við laxveiðar í
Alaska eða víðfeðmi Patagóníu eða
Suður-Afríku hrifu mann. Svo vel
var frá greint. Hann fór mjög víða
sem félagi í alþjóðlega „Skal-club“
og var þar ævifélagi. Einar Þórður
var ferðafrömuður og mikill hluti
ævi hans var bundinn starfí við
ferðamálin. Þau verða ekki rakin
hér af mér. Hann hafði
lokið við sex ferðabæk-
ur um gönguleiðir, er
kallið kom og vann við
samningu á fleirum.
Einar Þórður var aðal
hvatamaður að stofn-
un Útivistar og var
gerður að heiðursfé-
laga laugardaginn 25.
mars sl. í tilefni 20 ára
tímamóta félagsins.
Einnig var hann farar-
stjóri í afmælisferð
sunnudaginn 26. mars
á fjallið Keili. Um 70
manns komu með og
varð það seinasta samferð okkar
og seinasta ferðin hans sem farar-
stjóri. Frásögn hans var eins og
alltaf glögg, lifandi og mjög fróð-
leg. Hann rakti hvernig aðdragandi
að Útivist var og nafngiftina. Ekki
leikur neinn vafi á því að þúsundir
manna nutu leiðsögu Einars Þórðar
og kunnáttu og þekkingar hans á
landinu. Hann stýrði fjölda ferða
um langan tíma. Það verk var vel
af hendi leyst.
Einar Þórður var virkur félagi í
„Vöskum öldungum", sem er hópur
eldri manna, vaskra, í leikfimi hjá
Valdimar. Þar var hann hrókur alls
fagnaðar á stundum, sem til þess
voru gerðar, samdi kvæði og fíutti
drápur um félagana og stýrði merk-
um æfingum.
Með Einari Þórði er fallinn frá
drengskapar- og vaskleikamaður.
Eftirlifandi eiginkonu, sonum og
stjúpsonum og systkinum færi ég
innilegar samúðarkveðjur.
Jón Árm. Héðinsson.
Við fráfall Einars Þ. Guðjohnsens
vill Ferðafélag íslands minnast mik-
ilvægra starfa hans fyrir félagið
um margra ára skeið sem og ann-
arra starfa hans að ferðamálum,
sem tvímælalaust skipuðu honum í
raðir kunnustu og mætustu ferða-
málafrömuða hér á landi.
Einar átti sæti í stjórn Ferðafé-
lagsins í átján ár eða frá 1959-
1977 og hafði þannig margvísleg
áhrif á stefnu og störf félagsins á
því tímabili. Beitti hann sér fyrir
ýmsum nýmælum í félagsstarfi af
dugnaði og framsýni. Þó munaði
mest um það, er hann tók að sér
framkvæmdastjórastarf í félaginu
ásamt stjórnarstörfum, árið 1963.
Áður hafði Lárus Ottesen gegnt því
starfi um tólf ára skeið, eftir frá-
fall Kristjáns Ó. Skagfjörðs árið
1951, en Kristján var hinn fyrsti
framkvæmdastjóri félagsins. í
fyrstu var hér einungis um að ræða
aukastarf hjá Einari, enda hafði
hann þá ýmis viðskiptastörf að höf-
uðstarfi, en frá 1968 varð fram-
kvæmdastjórastarfið aðalstarf hans
uns hann lét af því á árinu 1975.
Það munaði vissulega um liðsinni
Einars á vettvangi Ferðafélagsins,
hvort sem var í félagsstjóm eða við
framkvæmdir, en starfssvið fram-
kvæmdastjórans fór vaxandi á þess-
um árum. Á starfsárum Einars í
framkvæmdastjórastóli festi félagið
t.d. kaup á eigin skrifstofuhúsnæði
á Öldugötu 3, sem bætti mjög þjón-
ustu skrifstofunnar og efldi félags-
starfið á ýmsan veg, og byggðir
voru myndarlegir skálar í Nýjadal,
Landmannalaugum og í Veiðivötn-
um auk stækkunar á Skagfjörðs-
skála í Þórsmörk. Hafa þessar og
aðrar framkvæmdir - sem og
skipulagning hinnar umfangsmiklu
ferðastarfsemi félagsins - að von-
um mætt mjög á Einari og á því
sviði sýndi hann myndarskap og
hugkvæmni.
Um langt skeið var Einar í hópi
hinna þekktustu fararstjóra félags-
ins og varð hann smám saman flest-
um mönnum kunnugri og fróðari
um ferðamannaleiðir hérlendis,
bæði í byggð og óbyggð, og ruddi
einnig nýjar brautir á því sviði.
Varð þekking hans og reynsla í
ferðamálum og fararstjórn - sem
hann miðlaði öðrum stöðugt af -
með yfirburðum. Eiga margir góðar
minningar um ferðir undir hand-
leiðslu hans fyrr og síðar. Göngu-
maður var Einar með afbrigðum,
bæði um þol og gönguhraða meðan
heilsa entist, en sannast sagna þótti
sumum samferðamönnum hans
stundum nóg um, þegar mest á
reyndi; var kappsemi fararstjórans
mörgum kunn og mátti hún vissu-
lega stundum teljast umfram brýn-
ustu nauðsyn. En kostir Einars sem
ferðamanns og fararstjóra vógu
þetta margfaldlega upp. Og segja
má með sanni, að Einar hafi sinnt
leiðsöguhlutverki sínu til æviloka,
því að á síðari árum, þegar farar-
stjóm hans í gönguferðum var að
mestu lokið, ritaði hann ágætar
leiðarlýsingar fyrir göngumenn í
ritröðinni Gönguleiðir á íslandi, sem
margir hafa haft gagn og ánægju
af.
Dugnaði og harðfylgi Einars við
skipulagningu og framkvæmdir í
ferðamálum var við brugðið. Hann
lá eigi á skoðunum sínum í þeim
efnum og vék að jafnaði hvergi frá
stefnu sinni þótt hann mætti and-
stöðu, sem eigi var ótítt. Gat þá
stundum komið til árekstra, sem
skildu eftir sig nokkrar minjar og
hafa vafalaust ekki létt jafn skap-
miklum og viðkvæmum manni sem
Einari lífsbaráttuna. Hugsjónum
sínum og skoðunum í ferðamálum
var hann jafnan trúr þótt á móti
blési og skýldi sér ekki bak við
aðra þegar í harðbakka sló.
Svo sem mörgum er kunnugt og
minnisstætt urðu átök um störf og
stefnu Ferðafélags íslands á árinu
1975, sem leiddu til þess að all-
margir góðir félagsmenn sáu
ástæðu til að stofna annað ferðafé-
lag, Útivist, sem síðan hefur starfað
með miklum ágætum. Þar stóð Ein-
ar Þ. Guðjohnsen framarlega í
flokki og lét hann sannarlega til sín
taka á hinum nýja vettvangi þar
sem hann var ótvíræður leiðtogi
fyrstu árin. Þar gustaði þó um hann,
sem löngum fyrr og síðar, en hug-
sjónaeldurinn var ávallt hinn sami
og starfsþrekið enn óbugað meðan
hann átti samleið með því félagi.
Gamalt máltæki segir, að merkið
standi þótt maðurinn falli. Ég hygg
að segja megi með sanni, að Einar
Þ. Guðjohnsen hafi verið framsæk-
inn eldhugi og baráttumaður í
ferðamálum, sem lengi áttu hug
hans allan, og þar hafi hann komið
mörgu til leiðar, sem eigi muni fym-
ast yfir í bráð. Vafalaust munu
sýnileg merki um hugsjónastarf
Einars lengi standa, þótt hann sé
allur, og mega margir minnast
starfa hans af þakklæti nú að leið-
arlokum.
Ferðafélag íslands færir Einari
Þ. Guðjohnsen þakkir fyrir mikil-
væg forystustörf í þágu félagsins
fyrr á árum og vottar aðstandend-
um hans samúð við fráfall hans.
Páll Sigurðsson,
forseti Ferðafélags íslands.
Einar Þórður Guðjohnsen var
kominn austan af Húsavík vorið
1937 til að þreyta árspróf 1. bekkj-
ar í Menntaskólanum á Akureyri.
Hann hlaut að vekja athygli okkar,
sem fyrir vorum í bekknum, þar sem
hann var vel höfðinu hærri en ný-
sveinar flestir, þá nýorðinn fimmtán
vetra, stæltur og sterkbyggður,
býsna skreflangur, fijálsmannlegur
og vasklegur í fasi. Þó háði honum
nokkuð, að sjónin var ekki nógu
skörp, svo að hann varð að nota
þykk og þung gleraugu. En lundin
var létt, og það var grunnt á glöðu
og hlýju brosi. Er skemmst af að
segja, að hann rann strax ljúflega
inn í bekkjarhópinn og hefir síðan
átt traustan sess í þeim góða félags-
skap, enda vinfastur og tryggða-
tröll að eðlisfari. Svo undarlega
tókst þó til, að hann var í okkar
hóp nefndur hvorugu skírnarnafni
sínu, heldur ævinlega kallaður ætt-
arnafninu, og ekki þótti honum taka
því að setja það fyrir sig.
Honum sóttist vel nám, og að
loknu gagnfræðaprófí valdi hann
að setjast í stærðfræðideild, þó að
málanám lægi einnig vel fyrir hon-
um og hann hefði gaman af að
fást við erlend mál. Meðal annars
gerði hann nokkuð að því á síðari
árum að snúa íslenskum kvæðum
á enska tungu. Fylgdi hann þá
stundum íslenskum bragreglum,
svo sem um rím og stuðlun, og víl-
aði ekki fyrir sér að snúa hring-
hendum og jafnvel sléttuböndum á
ensku með húð og hári, formi, brag-
þrautum, líkingum og óskertri
merkingu. Þetta varð oft hörð
glíma, en hún veitti skemmtun,
andlega þjálfun og sigurgleði að
loknum leik og unninni þraut.
Hér kom íþróttaandinn og keppn-
isskapið til hjálpar. Guðjohnsen var
nefnilega mikill íþróttamaður og
mörgum íþróttum búinn til líkama
og sálar. Á menntaskólaárunum
stundaði hann margs konar keppn-
isíþróttir og gat sér fyrir það gott
orð, enda garpur mikill. Einnig var
hann snjall skákmaður og hafði
gaman af skáklist og taflmennsku.
Þá hafði hann ekki minna yndi af
tónlist, enda átti hann ekki langt
að sækja þær gáfur, þar sem frum-
kvöðull íslenskrar tónmenntar, Pét-
ur dómorganisti Guðjohnsen, var
langafi hans og höfundur þjóðsöngs
íslendinga, Sveinbjörn Sveinbjöms-
son, var ömmubróðir hans.
Við Guðjohnsen urðum góðir vin-
ir, fljótlega eftir að fundum okkar
bar fyrst saman, og styrktist sú
vinátta með ámnum. Skipti þá ekki
máli, þótt annar færi i máladeild,
en hinn í stærðfræðideild. Þó var
einkum eitt viðfangsefni, sem lá
einhvers staðar á mörkum hug-
fræða og raunfræða, sem varð okk-
ur báðum áleitið og skemmtilegt
umræðu- og ástundunarefni þessa
vetur. Það var stjörnufræðin eða
heimsmyndarfræðin. Við höfðum
þaullesið Himingeiminn eftir dr.
Ágúst H. Bjarnason, orðið okkur
úti um stjömukort, reynt að læra
sem flest stjörnumerki og nöfn á
þeim og einstökum stjörnum og
öðmm fyrirbærum í alheiminum,
orðið okkur úti um tiltækar bækur
um þessi fræði (sem vom þó ekki
fjarska fjölskrúðugar á þessum
stríðs- og hersetuárum) og yfírleitt
reynt að skynja mikilleik og reg-
invíddir sköpunarverksins og þá um
leið smæð pkkar sjálfra í því sigur-
verki öllu. Á heiðskímm síðkvöldum
lögðumst við alloft kappdúðaðir á
bakið í fönnina á túninu fyrir vest-
an leikfímishús Menntaskólans, þar
sem götuljósin urðu ekki til truflun-
•ar eða deyfðu stjömuskinið, búnir
vasaljósum og stjömukortum, og
skoðuðum næturhimininn eigin
augum og glöggvuðum okkur á
staðháttum þar, fullir undmnar og
lotningar, heillaðir af þeim stór-
fengleik, sem við blasti, og þeirri
fegurð, sem tær stjörnuhiminn býr
yfir, en æ færri fá nú notið fyrir
raflýsingu mannabyggða og svo-
kölluðum nútíma þægindum.
Óskaddir sluppum við frá þessum
„útisetum", og engra álfa urðum
við varir, enda fjarri krossgötum,
en margir urðu leyndardómarnir,
sem blöstu við okkur, þó að þeir
lykjust ekki allir upp fyrir okkur,
leyndardómar, sem fáir kunna ein-
hlítar skýringar á, þótt meiri bógar
séu en við Guðjohnsen. Þó er það
oft svo að ráðgátan heillar meir en
skýringin á henni.
Svo lá leiðin suður yfir heiðar,
og Guðjohnsen fór að læra við-
skiptafræði. Við urðum íbúar Nýja
Garðs og borðnautar í mötuneytinu
ásamt fleiri góðum félögum, og
þessi litli hópur átti til að fara
göngu- og könnunarferðir um ná-
t Mófiir okkar,
SIGURBORG ODDSDÓTTIR,
Álfaskeiði 70,
Hafnarfirði
lóst í Landspítalanum fim. 18. maí. Haraldur Ólafsson, Oddur Ólafsson, Ómar Ólafsson, Aðalsteinn Ólafsson.
EINAR ÞORÐUR
GUÐJOHNSEN
grennið, þegar færi gafst. Erfitt var
að fylgja Guðjohnsen eftir, því að
maðurinn var kappgjarn og stór-
stígur sem fyrr. Én návistin var
notaleg og félagsskapurinn
skemmtilegur, og hann var iðinn
að benda okkur hinum á merkis-
staði, náttúruminjar og örnefni sem
hann hafði. kynnt sér áður. Þama
var hann í essinu sínu. Hann gekk
brátt í farfuglahreyfínguna og varð
þar mjög virkur, allt þar til hann
hvarf alla leið vestur að Kyrrahafi,
þar sem hann átti heima nokkur
ár, í Seattle og nágrenni. Þar var
hann um tíma skógarbrunavörður,
en lengst starfsmaður Eastman-
Kodak fyrirtækisins. Á þessum
ámm skrifuðumst við á nokkuð
reglulega, og bréfin frá honum voru
alltaf tilhlökkunar- og fagnaðar-
efni, hressandi, skemmtandi og
fræðandi með heilbrigðum skoðun-
um og hugleiðingum.
„í átthagana andinn leitar", og
árið 1953 sneri víkingurinn heim
aftur og gerðist skrifstofumaður
hjá Metcalf-Hamilton á Keflavíkur-
flugvelli. Þar bar fundum okkar enn
saman þá um sumarið, þegar ég
var þar að bræða bik í flugbrautir.
Þá var gott að líta upp á kontórinn
til Guðjohnsens í vinnuhléum og fá
stundum að fljóta með honum í bíl
til Reykjavíkur um helgar. Hann
var alltaf sami góði, glaði vinurinn,
hvaða land sem við höfðum undir
fótum.
Brátt gerðist hann virkur í ís-
lensku viðskiptalífi, en ferðamálin
áttu þó hug hans mestan. Hann fór
að starfa hjá Ferðafélagi íslands,
stofnaði síðan ferðafélagið Útivist
og hélt úti merku ársriti þess árum
saman, og loks rak hann eigið
ferðamálafyrirtæki lengi og ferðað-
ist á vegum þess og í erindum þess
víða um heim. Hin síðari ár hefir
Guðjohnsen fengist við að skrifa
um ferðaleiðir, einkum gönguleiðir,
á Islandi og lýsa þeim, göngufólki
til leiðbeiningar. Nokkrar þessara
leiðarlýsinga hafa verið gefnar út,
skreyttar afbragðsgóðum ljósmynd-
um eftir höfundinn af íslensku
landslagi, en hann var ágætur og
smekkvís ljósmyndari, sem víða sér
merki landfræðilegum upplýsinga-
ritum og víðar. Hann unni landinu
sínu og hinni fijálsu náttúru þess
af heilum hug. Úndir bláum himni
með útsýn til allra átta naut hann
sín best, og þar undi hann best, og
hann vildi hjálpa sem flestum til
að njóta með sér ótæmandi fegurð-
ar íslenskra fjallasala.
En nú hefir göngugarpurinn
mikli látið snögglega staðar numið
og lagt frá sér staf og mal. Lífs-
göngunni er lokið og gott að hvíl-
ast undir vörðu, líta yfír farinn veg
og kasta mæðinni, áður en áfram
verður haldið inn á grundirnar
grænu, þar sem næðis má njóta
undir helgum fellum og okkur mun
ekkert bresta.
Einari Þ. Guðjohnsen, þeim góða
og glaða drengskaparmanni, fylgir
þakklátur hugur okkar Ellenar fyrir
áratuga einlæga og sanna vináttu
og tryggð, marga glaða stund,
margt glatt bros og hlýtt og þétt
handtak. Bergljótu Líndal, eigin-
konu hans, og fjölskyldu þeirra svo
og systkinum hans vottum við djúpa
samúð.
Sverrir Pálsson.
Nú hafa orðið fimm dauðsföll í
röð, allt nánir ættingjar. Því miður
er ekki hægt að kalla þessi dauðs-
föll aftur en við getum hugsað um
allar gleðistundimar með þeim sem
var að deyja. Okkur dreymir líka
stundum um þá látnu og þá dreym-
ir flesta eitthvað skemmtilegt. Þó
að söknuðurinn sé mikill er hægt
að hitta þann látna í draumi eða
hugsa um hann. En svo jafna sig
flestir, þó ekki að fullu. En svo kem-
ur líka nýtt líf í heiminn og þá er
gleðistund. Bæði fyrir bamið að
koma í heiminn og líka fyrir foreldr-
ana. Einar afi var sá fímmti en á
sama tíma fæddist nýtt bam í fjöl-
skyldunni. Ég man alltaf svo vel
eftir Einari afa. Hann var svo góður.
Bergljót Gyða
Guðmundsdóttir.