Morgunblaðið - 20.05.1995, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
JÓHANNA
SVEINSDÓTTIR
+ Jóhanna Sveinsdóttir, bók-
menntafræðingnr og rithöf-
undur, fæddist í Reykjavík 25.
júní 1951. Hún lést af slysförum
í Frakklandi 8. maí síðastliðinn
og fór útför hennar fram frá
Langholtskirkju 18. mai.
TÍÐINDIN um brátt andlát Jó-
hönnu Sveinsdóttur komu sem reið-
arslag. Ég ætlaði ekki að trúa því
að þetta gæti verið satt. Aðeins
nokkrum dögum áður hafði ég reynt
að ná sambandi við hana þar sem
ég var í vinnuferð í París en síðar
kom á daginn að Jóhanna var þá
farin út í eyjuna sem hún hafði oft
talað um að hana langaði að sjá.
Jóhönnu Sveinsdóttur kynntist ég
fyrst haustið 1993.
Reyndar hafði hún fyrir allmörg-
um árum kennt mér íslensku í
Menntaskólanum við Hamrahlíð en
þá kynntumst við lítt betur en geng-
ur og gerist milli nemenda og kenn-
ara. Þegar ég svo hélt til Parísar
til náms naut ég þeirra gæfu að
kynnast og sjá fyrrum íslensku-
kennara minn í nýju iósi. Með okk-
ur tókst vinátta sem skugga hefur
ekki borið á síðan. Jóhanna var
* --ekki einasta skarpgreind og dugleg
heldur fór þar manneksja sem hafði
stórt hjarta. Kímnigáfa hennar var
einstök og hafði hún einkar gott lag
á að koma fólki í gott skap. Jó-
hanna elskaði Parísarborg en París
elskaði hana enn meir. Það var
henni list að umgangast fólkið,
sama hvort það var á markaðnum,
kaffíhúsinu eða í stigaganginum.
Öll mannelg hegðan var henni
áhugamái sem hún var óþreytandi
að túlka í ljóðum.
Og þær voru margar og ólíkar
uppskriftirnar sem Jóhanna hafði í
sigtinu. Eitt sinn ætluðum við í
gönguferð með Alpaklúbbnum í
París og var förinni heitið í Fontain
bleu skóginn. Fyrir mín mistök lent-
um við þess í stað inn í miðjum
gönguklúbbi gyðinga en inn í þann
hóp höfðu mótmælendur aldrei fyrr
villst. Það liðu þó ekki margar mín-
útur áður en gyðingarnir höfðu tek-
ið okkur í sátt, þökk sé Jóhönnu.
Eftir ferðina ræddum við tímunum
saman um þessa reynslu og þær
ólíku manngerðir sem við þarna
fundum. Fyrr en varði var Jóhanna
komin með frábæra hugmynd að
kvikmyndahandriti.
Sömuleiðis líða jólin 1993 mér
seint úr minni. Jóhanna bauð mér
þá ásamt nokkrum öðrum til jóla-
veislu, en við sem þar vorum áttum
það öll sameiginlegt að vera ein á
báti yfír hátíðamar í París, íjarri
vinum og ættingjum, japönsk stúlka
og Frakki ættaður frá norður-Afr-
íku voru meðal gesta Jóhönnu þetta
aðfangadagskvöld. Með íslenskan
mat á borðum, framreiddan af ein-
um fremsta listamanni þjóðarinnar
í matargerð, Jóhönnu Sveinsdóttur
og íslensk kóratónlist í bakgrunni,
fór hátíðin fram. Hugur okkar allra
sótti heim. Sú sem mest hafði þó
að sakna bar sig best. í París sakn-
aði Jóhanna ætíð dóttur sinnar Álf-
heiðar Hönnu sárt. Hún talaði mik-
ið um þennan dýrgrip í lífí sínu sem
hún var svo stolt af. Þegar Jóhanna
virtist leið vissu vinir hennar að þá
var hugurinn hjá dótturinni heima
á íslandi. Milli móður og dóttur ríkti
skilningur og sterk vinátta. Sömu-
leiðis var Jóhönnu afar hlýtt til for-
eldra sinna og systkina.
Til að nærast varð Jóhanna að
fara sína eigin leiðir. Þær leiðir
voru af sumum þeim sem lifa hefð-
bundnu lífi á íslandi lítt skiljanleg-
ar, en við sem þekktum Jóhönnu
vitum að hún valdi rétt. Um leið
og Jóhanna elskaði friðsæld og feg-
urð íslenskrar náttúru naut hún sín
í ys og þys stórborgarinnar. Þar
fann hún hvatningu til að velja
hugðarefnum sínum farveg og
speglum perónu sinnar. Ritsnilld
hennar er þjóðinni kunn. Löngu
áður en Jóhanna fór út á eyjuna
Belle Ile De Mer hafði hún talað
um þann draum sinn að fara þang-
að. Þar ætlaði hún að taka viðtal
fyrir íslenskt tímarit og anda að sér
fersu sjávarloftinu, sem hún sakn-
aði í París. Frá eyjunni fögru átti
hún ekki afturkvæmt í þessu lífi.
Eftir stendur minningin um góða
vinkonu sem gaf mér nýja sýn á
veröldina og mannfólkið. Við erum
mörg sem söknum hennar sárt.
Sárastur er söknuður þinn Álfheið-
ur Hanna. Ég sendi þér, afa þínum
og ömmu svo og systkinum móður
þinnar mínar dýpstu samúðarkveðj-
ur.
Sigursteinn Másson.
Hún Jóhanna er dáin.
Ég hitti hana síðast í París núna
í vor. Þá var hún að vinna að út-
varpsþætti um bragðskyn og minn-
ingar í tengslum við leitina að týnd-
um tíma hjá Marcel Proust. Þegar
ég hugsa um það núna skil ég að
þarna var hún í rauninni, eins og
gjarnan, að tengja saman það sem
henni Iá næst hjarta; það sem býr
ofan á og innan í tungunni. Hún
var oftar en ekki að taka mál af
tungunni, vega hana og meta; elda
texta og semja mat.
Þegar ég sá Jóhönnu sem ungur
maður heillaðist ég strax af þeim
lífskrafti og orku sem frá henni
streymdi. Hún var bygging með
mörgum herbergjum, margbrotinn
og íjölbreyttur persónuleiki í senn.
Á þeim tíma leiddi hún menntakóla-
nemendur um völundarhús íslenskr-
ar tungu og bókmennta og fjallaði
síðan um eiginlega innviði hennar,
bragðlaukana og matargerðarlist-
ina í bókum og á síðum dagblað-
Legsteinar
Krossar
Skildir
Málmsteypan kaplahraunib
TJPJ T Á Uf 220 HAFNARFJÖRÐUR
AlJUljliJrl Xli. SÍMI 565 1022 FAX 565 1587
Sérfræðingar
i blóniaskrcylingiiin
við »11 (irkilæri
Skólavördustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 19090
anna. Sem hendi væri veifað var
hún síðan búin að skrifa viðtalsbók
við íslenska elskhuga og síðar aðra
um tíðahvörf kvenna. Lítið þurfti
til að forvitni og óstöðvandi áhugi
hennar væri vakinn. Jóhanna vildi
alltaf vita hvemig tímanum leið.
Um síðustu jól kom síðan út fyrsta
ljóðabókin hennar.
Hún átti sér þann draum að búa
um lengri eða skemmri tíma fyrir
utan íslensku landsteinana. Og hik-
aði ekki við það frekar en annað.
Undanfarin ár var heimili hennar í
París, við hliðina á Sacré Coeur eða
Hinu heilaga hjarta. Þar var hún
hamingjusöm.
Náfnspjaldið hennar var í súr-
realískum anda. Á því titlaði hún
sig Productrice du Hasard Objectif,
sem þýðir ,framleiðandi hinnar hlut-
lægu tilviljunar". Það skilur hún
eftir sig og margt fleira skemmti-
legt og merkilegt - fyrir okkur að
skoða og njóta.
Sumt skilur maður aldrei. Maður
skilur heldur ekki hvernig hún fór
svona skyndilega frá okkur. Fyrir
hlutlæga tilviljun hverfur hún allt
í einu á hjólhesti yfír til Guðs og
mömmu hans. Það er einhvem veg-
inn stærra en lífíð sjálft.
Ég votta fólkinu hennar, ijöl-
skyldu og vinum, mína dýpstu sam-
úð í sorginni. Sérstaklega elsku
Hönnu, sem stendur henni næst og
verður alltaf perlan hennar hér á
eyjunni.
Haraldur Jónsson.
Kveðja frá París
Já þú ert farin og ég hefi ekki
annað en hlut einn lítinn sem þú gafst mér
sönnun um þig og þó er sem ég heyri
þögnina æpa að þú sért ei, týnist
og þig sem týnist angrar ekkert, kvöldið
eina hið mikla gætir þín: og raddir
trúnaðar hvísla, hlátrar allra manna
hljóma þér, augu þúsund glampandi augu
sjá þig: og ljósin þakka þér og myrkrið
þrýstir þér að sér: Lífið: má ég biðja
(vonlausrar bónar er ég sit hér aftur
einn utan dyra heimsins langan veg)
kvöldið að gæta þín af þögulli alúð,
þig að þú sért þó ekki sértu hér.
Mig langar að minnast Jóhönnu
vinkonu minnar með þessari bæn
eftir Sigfús Daðason sem ég veit
að henni þótti vænt um og lýsir
betur en nokkur orð þeim tilfínning-
um sem vakna við sviplegt lát henn-
ar. Það er sárt að hugsa til þess
að Jóhanna sé farin fyrir fullt og
allt og komi ekki aftur. Mér fínnst
einhvern veginn eins og hún sé rétt
ókomin og að hún eigi eftir að koma
askvaðandi inn úr dyrunum nýbúin
að lenda í einhveiju ævintýrinu.
Jóhanna var nefnilega snillingur í
því að gæða hversdagsleg atvik lífi
og það var eins og þau yrðu að
ævintýri þegar hún sagði frá.
Jóhanna var ákaflega geislandi
manneskja og það gustaði af henni.
Ég kynntist henni fyrir rúmum
tveimur árum þegar ég var að hefja
leiklistamám en hún að skrifa. Við
ákváðum að leigja saman íbúð hér
á Montmartre og vorum sambýlis-
konur í tvö ár eða þar til lífi henn-
ar lauk. Það verður að segjast að
sambúðin gekk ekki átakalaust í
byijun. Við vorum báðar skapstór-
ar, hún allmiklu eldri en ég og þar
afleiðandi fannst henni hún þurfa
að ala mig svolítið upp! Matkrák-
unni sjálfri fannst nefnilega ekki
mikið til mataræðis míns koma sem
hún sagði að uppistæði aðallega af
svörtu kaffi, kartöflum og pasta.
Það væri engin von til þess að ég
gæti stundað námið almennilega
með þessu háttalagi! Maður átti að
borða almennilegan mat! Mér þótti
hins vegar fullmikið að hún skyldi
ætla að fara að ráðskast með mig,
reynda Parísardömuna, og matar-
og lífsvenjur mínar. En ég áttaði
mig samt fljótlega á því að allt var
þetta sprottið af umhyggju í minn
garð og af því að henni þótti vænt
um mig. Upp frá því urðum við
miklar vinkonur og mér fór að þykja
vænt um Jóhönnu. Þessi umhyggja
var einmitt svo dæmigerð lyrir
hana, hún vildi gera allt til þess að
manni liði vel.
Það var líka svo gott að tala við
hana og þær voru ófáar stundirnar
sem við eyddum saman í litla eld-
húsinu okkar á Montmartre og
ræddum um alla heima og geima.
Ég sé hana enn fyrir mér og heyri
hana taka eina hláturrokuna svo
að giymur í hæðinni! Ég gat alltaf
leitað til hennar þegar eitthvað bját-
aði á og ég var stressuð út af nám-
inu eða öðru. Hún studdi mig og
hvatti óspart og fyrir það er ég
henni þakklát.
Jóhanna hafði gaman að því að
segja sögur, hún var mikill húmor-
isti og bjó auk þess yfír miklum
fróðleik því að alltaf var hún að
lesa og koma auga á eithvað nýtt.
Oft settumst við inná kaffíhús í
hverfínu á kvöldin og þá átti Jó-
hanna til að setja upp heilu leikritin
fyrir kaffíhúsagesti.
Orð mega sín lítils í sorginni.
Mig langar aðeins til að þakka fyr-
ir mig og fyrir að hafa fengið að
kynnast stórbrotinni konu. Eg veit
að ég á eftir að búa að því alla ævi.
Elsku Hanna mín. Ég sendi þér
og fjölskyldu þinni innilegar samúð-
arkveðjur.
Arndís.
Yfír Frakklandi hafði verið heið-
skírt í tíu daga og á jörðu niðri var
ský horfíð úr hveijum hlut. Allt var
skínandi hreint og bjart, líkt og á
sviði, í miðri sýningu, þegar leikur-
inn stendur sem hæst.
Síðustu dagar Jóhönnu voru
bjartir. Fregnin um andlát hennar
barst af hafí, með vestanátt inn
yfir landið, fyllti himin, vakti hroll.
Hitinn féll um tíu gráður, tár af
himni.
Jóhanna var ein af þessum mann-
eskjum sem halda áfram. Ein af
þessum manneskjum sem halda
áfram að lifa þó lífið leggi ár í bát
og á bátinn gefí. Hún varð ekki líf-
inu að bráð, ekki lífínu bráð, ekki
„smáborgarahéri" eins og hún orð-
aði það í ljóði. Hún var ein af þess-
um fáu sem héldu áfram að vera
með en hvarf ekki inní símaskrár
og tölvur. Hún lét ekki lífið drepa
sig. Hún hélt áfram að lifa því. Og
hún heldur áfram að lifa.
Hún kenndi mér í MH. Síðar hitt-
umst við á götum og stöðum
Reykjavíkur. í París kynntist ég
henni betur.
I MH var hún strax eins og ein
af okkur. Kennari og nemandi um
leið. Hún hætti aldrei að læra þó
hún væri farin að kenna. Hún hélt
áfram, alltaf að bæta við sig og
gera betur. Og hún átti svo margt
ógert. Hugmyndir og verkefni hlóð-
ust upp í hverri viku. Hin frábæra
útvarpsþáttaröð hennar um þróun
matargerðarlistar var það síðasta
sem hún sendi frá sér. Að baki
hveijum þætti lá óvenjulegur metn-
aður, óhemju vinna og mikill lestur.
Nemandinn bætti stöðugt við og
kennarinn hafði gaman af að miðla.
Fyrir þremur vikur sátum við á
kaffihúsi í París og hún leyfði mér
að spyija sig 120 spurninga um
Boccaccio. Um leið var hún alltaf
forvitin um það sem maður var að
gera. Hún spurði alltaf hvemig
gengi. Hún var stuðningsmann-
eskja. Hún hvatti mann til dáða.
Hún gaf mér kafla í skáldsögu. Hún
sagði það sem henni fannst og
fannst það sem hún sagði. Hún var
gestrisin. Hún var traustur vinur.
Hún hringdi í mann þegar maður
var veikur.
Jóhanna var sterk kona, með
sterkan svip og sterkur persónu-
leiki. Og hún hafði húmor. Síðasta
kvöldið, að nýafstöðnum forseta-
kosningum, bað hún þjóninn um „un
Chirac". Hlátur hennar var sterkur
og smitandi. Á kvöldin heyri ég
hann bergmála inn yfír borgina
onaf svörtum himni eins og undan
dökku hári, hlátur sem deyr ekki
út heldur hjaðnar og birtist svo
aftur, bjartari en áður, -með ljósu
lifandi andliti: Norðurljós yfir París.
Jóhanna hafði gaman af og gældi
oft við merkingu tilviljana, þýðingu
daga og örnefna.
Sjálf fór hún á friðardaginn á
Belle-Ile sur mer. Nú hvílir hún í
friði á Fagurey.
Hallgrímur Helgason.
t
Ástkær eiginmaður minn, faðir, tengda-
faðir og afi,
GÍSLI R. SIGURÐSSON
fv. útgerðarmaður,
Faxastíg 41,
Vestmannaeyjum,
sem andaðist í Sjúkrahúsi Vestmanna-
eyja 17. maí sl., verður jarðsunginn frá
Landakirkju, Vestmannaeyjum, 27. maí
kl. 14.00.
Sigríður Lovísa Haraldsdóttir,
Jón Kr. Gíslason, Guðný Alfreðsdóttir,
Sigríður Lovísa Jónsdóttir, Freydís Jónsdóttir,
Freyr Jónsson.
t
Systir okkar,
SIGRÍÐUR SIGURJÓNSDÓTTIR,
Droplaugarstöðum,
lést miðvikudaginn 17. maí.
Ásundur Sigurjónsson,
Sigurlaug Sigurjónsdóttir,
Ágústa Sigurjónsdóttir,
Helga Sigurjónsdóttir,
Ásdfs S. Sörensen,
Guðmundur Sigurjónsson.
t
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir og
amma,
RAGNHEIÐUR R. HJARTARDÓTTIR,
Strandaseli 5,
sem lést fimmtudaginn 18. maí, verður
jarðsungin frá Langholtskirkju miðviku-
daginn 24. maí kl. 13.30.
Hjördfs R. Jónsdóttir, Hrólfur Ólason,
Kristinn Hannesson, Ingunn Sveinsdóttir
og barnabörn.
t
Þökkum auðsýnda samúð og hlýhug við
andlát og útför bróður okkar,
KÁRA GUÐBRANDSSONAR
vélstjóra,
Hjarðarhaga 40.
Bára Guðbrandsdóttir,
Berghildur Guðbrandsdóttir
og aðrir aðstandendur.