Morgunblaðið - 17.06.1995, Qupperneq 24

24 LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
EVRÓPA
ERLEIMT
Reuter
DÓMSMÁLARÁÐHERRAR Norðurlandanna ásamt formanni Schengen-
ráðsins við Egmont-höll í Brussel í gær. Frá vinstri: Jan-Erik Enestam
frá Finnlandi, Robert Urbain frá Belgíu, Leif Blomberg frá Svíþjóð (að
baki Urbains), Bjorn Westh frá Danmörku, Grete Faremo frá Noregi og
Þorsteinn Pálsson frá íslandi.
Bjartsýni á aðlögnn Norðurlanda að
Schengen eftir fund í Brussel
Viðræður hefj-
ist 1 september
Brussel. Reuter.
Tsjetsjenskir skæruliðar halda 2.000 manns í gíslingu
Samningaviðræður
fóru út um þúfur
Budennovsk. Reuter.
Reuter
OLEG Melnitsjenko læknanemi huggar móður sína áður en
hann gengur inn á sjúkrahúsið þar sem um 2.000 manns er
haldið í gíslingu. Mæðginin voru á sjúkrahúsinu þegar tsjetsj-
enskir skæruliðar réðust þangað inn og fékk Oleg leyfi til að
fylgja móður sinni út með því skilyrði að hann sneri aftur inn.
BJARTSÝNI ríkti í hópi norrænna
dómsmálaráðherra á að takast
mætti að laga norræna samninginn
um vegabréfsfrelsi að Schengen-
samkomulaginu um niðurfellingu
eftirlits á landamærum Schengen-
ríkja eftir könnunarviðræður við
Robert Urbain, Evrópumálaráð-
herra Belgíu og forseta Schengen-
ráðsins, í Brussel í gær. Ráðherr-
amir vonast til að formlegar við-
ræður um aðlögun Norðurlandanna
að Schengen-samkomuláginu geti
hafizt í september.
ESB-ríkin Finnland, Svíþjóð og
Danmörk eru öll áheyrnaraðilar að
Schengen-samkomulaginu eða
hyggjast sækja um aðild bráðlega.
Til þess að koma í veg fyrir að
hert eftirlit á ytri landamærum
Schengen-svæðisins komi niður á
norskum og íslenzkum borgurum,
verður að finna lausn sem samræm-
ir norræna samninginn Schengen-
samkomulaginu.
Rætt hefur verið um að norrænu
ESB-ríkin þijú fái fulla aðild að
Schengen, en ísland og Noregur
semji við Schengen-hópinn um náið
samstarf og að taka að sér gæzlu
ytri landamæra svæðsins.
Sem næst fullri aðild
Grete Faremo, dómsmálaráð-
herra Noregs, sagði ríkisstjórn sína
tilbúna að taka á sig skyldur
Schengen-samkomulagsins varð-
andi gæzlu á ytri landamærum.
„Við höfum jafnframt sagt að það
sé viðunandi fyrir okkur að hefja
samningaviðræður innan ramma
Schengen, jafnvel þótt Noregur
geti ekki fengið fulla aðild að sam-
komulaginu," sagði Faremo.
Þorsteinn Pálsson dómsmálaráð-
herra sat fundinn fyrir Islands
hönd. „Ég tel mikilvægt að semja
um niðurstöðu, sem er eins nálægt
fullri aðild og mögulegt er,“ sagði
hann á blaðamannafundi í Brussel.
Belgíski ráðherrann, Urbain,
sagðist myndu gefa öðrum Scheng-
en-ríkjum skýrslu á fundi hinn 29.
þessa mánaðar og leita eftir sam-
þykki þeirra við tímaáætlun um
næstu skref í samningaviðræðum
við Norðurlöndin.
Aðspurður hvort hann teldi að
viðræður yrðu erfiðar sagði Urbain
að alltaf væru einhveijar hindranir
á veginum, en hann liti svo á að
viðræður væru á réttri leið.
Samkomulag í árslok?
Bjorn Westh lét í ljós meiri bjart-
sýni en ýmsir danskir embættis-
menn hafa gert og sagðist vonast
til að samkomulag myndi liggja
fyrir í árslok. Í danska stjómarráð-
inu hafa menn talið að viðræðurnar
yrðu flóknar og gætu tekið allt að
tveimur árum.
TSJETSJENSKIR skæruliðar ítrek-
uðu í gær hótanir sínar um að
sprengja í loft upp sjúkrahús í Bud-
ennovsk þar sem þeir segjast halda
um 2.000 gíslum, eftir að samninga-
viðræður við rússneska
embættismenn fóru út um þúfur.
Skæruliðamir, 200 manna lið undir
stjórn Shamils Basajevs, hóta að
skjóta gíslana ef Rússar komi ekki
til móts við kröfur þeirra, sem fela
m.a. í sér að Rússar kalli herlið sitt
heim frá Tsjetsjníju. Rússar segjast
hafa boðið mönnunum „hvaða upp-
hæð sem er“ til að greiða fyrir lausn
gíslanna, flugvél til að skæruliðarnir
komist úr landi og að kalla aftur
1.000 manna herlið frá Tsjetsjníju í
stað þess að 1.000 skæruliðar leggi
niður vopn og að kosningar verði
haldnar í nóvember.
Einn af embættismönnum Rússa,
sem stýra aðgerðum í Budennovsk,
neitaði í gær að útiloka möguleikann
á því að gert yrði áhlaup á bygging-
una til að bjarga gíslunum.
„Við munum gera okkar besta til
að komast hjá blóðbaði, sem þýðir
að við munum reyna að vemda fólk-
ið ef þeir byija að drepa það,“ sagði
Sergei Stepasjín, yfirmaður í leyni-
þjónustunni. „Við eigum ekki aðeins
í höggi við skæruliða, heldur póli-
tíska skæruliða," sagði hann.
Ottast árás á Moskvu
íbúar Budennovsk segja skærulið-
ana hafa tekið fjölda gísla á leið
sinni inn í borgina auk þess sem
sjúklingar og starfsfólk sjúkrahúss-
ins eru í hópi þeirra. Á fimmtudags-
kvöld fengu um 30 fréttamenn að
koma inn á sjúkrahúsið, þar sem
örvæntingarfullir gíslar voru hvar-
vetna. Höfðu skæruliðarnir skipt
þeim niður eftir aldri, kyni og
heilsufari. Meðal gíslanna eru sjúk-
lingar, ungböm og þungaðar konur.
„Hjálpið okkur,“ hrópaði kona ein
úr hópi gíslanna er fréttamennirnir
gengu hjá. Tveimur drengjum tókst
að kasta sér út um glugga á sjúkra-
húsinu og sluppu ómeiddir, þrátt
fyrir kúlnaregn frá skæmliðunum.
Giskuðu fréttamenn á að gíslarnir
væra um 1.500 en auk þess halda
skæruliðar um 200 manns í útjaðri
borgarinnar.
Órvæntingarfullir ættingjar gísl-
anna réðust í gær á aðsetur æðstu
embættismanna borgarinnar til að
leita frétta af ástvinum sínum og
krefjast aðgerða. „Rússland ætti að
útrýma öllum Tsjetsjenum," hrópaði
kona ein en önnur svaraði; „Við
höfum nú þegar gengið að
Tsjetsjníju dauðri. Stjómin verður
að komast að samkomulagi [við
skæruliðana], því það eru börn okk-
ar sem era að deyja.“ Voru margir
reiðir stjómvöldum í Moskvu fyrir
að hafa ekki fundið friðsamlega
lausn á ástandinu í Tsjetsjníju.
Rússar óttast mjög að Tsjetsjenar
beri næst niður í Moskvu en leiðtogi
skæruliðanna, Basajev, sagði þá
hafa verið á leið þangað, er þeir
ákváðu að láta til skarar skríða í
Budennovsk. Hefur hann ýjað að því
að skæruliðarnir líti á gíslatökuna
sem sjálfsmorðsárás, segir þá alla
reiðubúna að láta lífið. Basajev er
stríðshetja Tsjetsjena, einn af reynd-
ustu leiðtogum þeirra. Er hann sagð-
ur svífast einskis til að ná sínu fram
og fullyrt að ellefu ættingjar hans
hafi látið lífíð í stríðinu í Tsjetsjníu.
Mútuðu löggæslumönnum
Rússar spyija sjálfa sig nú þeirrar
spurningar hvemig svo stór hópur
skæraliða hafi komist til borgar þar
sem allt hafi verið krökkt af lög-
reglumönnum. Telja flestir skýring-
una liggja í því að öryggisgæslu
hafi verið stórkostlega áfátt, lög-
regla og her séu vanhæf til starf-
ans, liðsmenn séu spilltir eða eigi
hlut að máli. Kenna æðstu embættis-
menn öryggismála hveijir öðram um
en Basajev segir skæraliðana hafa
mútað löggæslumönnum á eftirlits-
stöðvum.
Banni við útsending-
um til Noregs hnekkt
EFTA-dómstóllinn hefur sent frá sér
ráðgefandi álit í máli Umboðsmanns
neytenda í Noregi og Mattel Scand-
inavia A/S og Lego A/S. Málið varð-
ar sjónvarpsauglýsingar ætlaðar
bömum, sem sendar vora út frá sjón-
varpsstöðinni TV3 Norway, sem
staðsett er á Bretlandseyjum.
Umboðsmaður neytenda í Noregi
byggði á því að samkvæmt norskum
lögum væru slíkar sjónvarpsauglýs-
ingar bannaðar og gæti hann því
lagt fyrir auglýsandann að hætta
birtingu þeirra.
Mattel og Lego töldu að slíkt al-
mennt bann við auglýsingum fyrir
böm væri andstætt ákvæðum EES-
samningsins og sjónvarpstilskipunar
ESB frá 1989.
I sjónvarpstilskipun ESB er byggt
á þeirri meginreglu að sjónvarpsstöð
skuli hlíta reglum þess lands, sem
hún er staðsett í, þótt útsendingar
hennar nái einnig til annarra landa.
Ennfremur era í tilskipuninni gerðar
lágmarkskröfur til sjónvarpsauglýs-
inga sem beinast að bömum. Er til-
skipunin reist á því að önnur ríki
geti ekki sett skorður við viðtöku
dagskrár, ef hún fullnægir þessum
kröfum, svo og reglufn sendiríkis.
Almennt bann samrýmist ekki
tilskipun
í áliti EFTA-dómstólsins segir að
ákvæði tilskipunarinnar um auglýs-
ingar, þar sem meðal annars sé að
finna sérregiur um auglýsingar ætl-
aðar bömum, hafí þann tilgang að
samræma reglur um auglýsingar.
Almennt bann við auglýsingum fyrir
böm sé ekki samrýmanlegt tilskipun-
inni. Norsk yfirvöld geti því ekki
gripið til aðgerða gagnvart auglý-
sandanum á grundvelli slíks almenns
banns, enda hefði það áhrif á útsend-
ingu sjónvarpsstöðvarinnar.
Þá taldi dómurinn að ákvæði til-
skipunarinnar ættu við þótt um væri
að ræða sjónvarpsútsendingu sem
beindist aðeins að einu ríki. Dómur-
inn féllst ekki heldur á að auglýs-
andinn væri að sniðganga norsku
lögin með því að auglýsa á TV3.
Hyggjast setja John
Major úrslitakosti
i. Reuter.
„LÁTTU hendur standa fram úr erm-
um, komdu bandi á ráðherrana eða
taktu pokann þinn ella.“ Þessir era
úrslitakostimir, sem ýmsir frammá-
menn í breska íhaldsflokknum ætla
að setja John Major, forsætisráð-
herra Bretlands, þegar hann kemur
heim af fundi iðnríkjanna í Halifax
í Kanada. Meiri óvissa en nokkru
sinni fyrr ríkir nú um stöðu Majors
sem leiðtoga flokksins og áhrifamenn
innan hans era famir að tala opin-
skátt um hugsanlegt framboð gegn
honum. Major lætur þó engan bilbug
á sér fínna og lýsti því yfir í fyrra-
dag, að hann myndi leiða flokkinn í
næstu kosningum.
Enginn endir ætlar að verða á
hremmingum íhaldsflokksins. Sam-
kvæmt skoðanakönnunum hefur
Verkamannaflokkurinn um 30%
meira fylgi enn hann og mörgum
íhaldsmanninum þótti mælirinn full-
ur þegar ákafur andstæðingur Maj-
ors sigraði í aukakosningum á N-
írlandi nýlega og tók sætið af fylgis-
manni Majors. Nýi þingmaðurinn,
Robert McCartney, kveðst styðja
Verkamannaflokkinn. Hneykslis-
málin hafa heldur ekki sagt skilið
við íhaldsflokkinn. Ólögleg vopna-
sala til íraks er mál, sem stöðugt
skýtur upp kollinum, og nú á einn
aðstoðarráðherranna í vök að vegna
þess en hann var áður forstjóri fyrir-
tækis, sem átti þar hlut að máli.
Ofan á allt saman bætast árásir
Margaret Thatcher, fyrrverandi for-
sætisráðherra, á eftirmann sinn.
Klukkan gengur á Major
Sir John Hannan, talsmaður
sumra þeirra þingmanna, sem hyggj-
ast setja Major úrslitakosti, sagði í
fyrrakvöld, að framboð gegn honum
væri „hugsanlegt" og annar frammá-
maður í Ihaldsflokknum, sem ekki
vildi segja til nafns, sagði, að and-
staðan við Major hefði aukist og svo
virtist sem tíminn væri að hlaupa frá
honum. Það, sem olli atlögunni að
Major að þessu sinni, er stormasam-
ur fundur, sem Major átti sl. þriðju-
dag með Evrópuandstæðingunum í
þingflokki íhaldsflokksins, en hann
þótti sýna vel vaxandi klofning í
flokknum.
Með úrslitakostunum, sem vora
látnir leka út til að sýna alvörana
að baki þeim, er Major hvattur til
að taka harðar á glæpum, lækka
skatta og til að taka af skarið í Evr-
ópumálunum og binda um leið enda
á deilurnar innan ríkisstjórnarinnar.
Að öðram kosti megi hann eiga von
á mótframboði í formannskosningun-
um í nóvember.
Kenneth Clarke fjármálaráðherra
þvertekur fyrir „örvæntingarfullar"
skattaíækkanir í því skyni að geðjast
kjósendum og þeir Major binda báðir
vonir við, að uppgangur og stöðug-
leiki í bresku efnahagslífí muni verða
til, að íhaldsmenn taki flokkinn í
sátt fyrir næstu kosningar.