Morgunblaðið - 29.06.1995, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 29. JÚNÍ 1995 37
sæng ofan á sér.“ Amma mín, nú
kveð ég þig með þeim orðum sem
þú kvaddir mig með í síðustu skipt-
in sem við sáumst. Guð blessi þig.
Elín Sigríður.
Fallin er frá góð og merk kona,
Lilja Magnúsdóttir, ættuð frá Hatt-
ardalskoti við ísafjarðardjúp. Ung
að árum var hún ráðin í kaupavinnu
að Hvanná, Jökuldal, þar sem fyrir
voru tveir bræður, Benedikt og Ein-
ar, sem bjuggu þar félagsbúi, ásamt
foreldrum sínum, Gunnþórunni
Kröyer og Jóni Jónssyni á Hvanná.
Nokkru áður hafði önnur ung kona
verið ráðin að Hvanná, einnig ættuð
frá Vesturlandi, nánar tiltekið af
Snæfellsnesi, en báðar höfðu þær
verið nokkuð mörg ár á Isafirði og
víðar áður en þær komu austur.
Þessar ungu konur giftust síðar
bræðrunum á Hvanná. En áfram
hélst félagsbúið óbreytt, sem þætti
held ég einsdæmi í dag. Ég efast
jafnvel um að fólk skildi það nú
hvernig slík samstaða hafi getað
gengið, í öllu því tali nú til dags,
að vera út af fyrir sig. Börnin ólust
upp eins og systkini, en ansi ólík
voru þau mörg innbyrðis.
Lilju vil ég minnast sem góðrar
konu. Hún var einn þáttur af
bernsku minni, þótt ekki væri hún
mamma mín. Væri talað um aðra
mömmuna var hin gjarnan nefnd í
sömu andrá. Því sögðum við börnin:
„Mamma og Lilja“, eða „mamma
og Jana“. Og er það enn óbreytt.
Svo tengdar voru þær okkur á
margan hátt. Lilja var skarpgreind
kona, sem hafði margt til brunns
að bera. Hún var mjög ljóð- og
bókelsk. Það áttu þær báðar sam-
eiginlegt, konumar á Hvanná,
nema Lilja mín var kvöldsvæf and-
stætt við hina mömmuna, sem elsk-
aði að lesa frameftir ef tími gafst
til, sem hefur áreiðanlega ekki allt-
af verið. Ég man að stundum sagði
hún: „Æ, ég las alltof lengi í nótt.
Ég gat bara ekki lagt bókina frá
mér“. Og á daginn var oft rætt um
bókmenntir og ljóð yfir verkunum
ásamt svo mörgu, mörgu öðru.
Báðar voru þær hagmæltar og báð-
ar höfðu þær einstaklega góða til-
finningu og gott vald á íslenskri
tungu ásamt góðri kímnigáfu. Því
var oft grínast. Þá höfðu þær báðar
lært önnur tungumál í skólum
vestra svo að oft fór Lilja með ljóð
á þýsku yfir vinnunni. Ég skil hana
núna að hún hafi viljað æfa sig
þótt þá hafi mér fundist þetta
hálfspaugilegt. Þýskar bækur voru
alltaf til á Hvanná, því afi minn las
hana. Það er eins og mig minnir
að flestar hafi þær verið með got-
neska letrinu sem ég hélt þá að
aðeins þeir færustu gætu lesið. Ég
dáðist að afa að geta þetta. Þá
hlustaði hann á þýskar og enskar
útvarpsstöðvar á kvöldin, einkum á
veturna, því þá heyrðist svo vel.
Þar var líka, að mér fannst, himin-
há útvarpsloftstöng fyrir utan. Ég
man bara að enginn mátti koma
nærri þessu útvarpi nema afi. Að
minnsta kosti ekki við litlu krakk-
arnir. Þetta var algjörlega heilagt
apparat.
Því komu mömmurnar okkar
ekki í neitt afdalakot. Þar var einn-
ig pósthús, eða pósthirðing, eins og
ég held að hafi verið kölluð. Einnig
var áður fyrr einhvers konar sím-
stöð. Þá man ég vel eftir kosninga-
nóttunum þar sem ætíð var vakað
frameftir. Kjörkassarnir þurftu líka
að komast á leiðarenda, pabbi sá
um það. Og afi skalf af æsingi og
tók þessi býsn í nefið. Sjálfsagt
meira ef Sjálfstæðisflokknum gekk
ekki sem skyldi. Afi var áreiðanlega
ekta sjálfstæðismaður, sem vann
að framkvæmdum og úrbótum fyrir
sveitimar, meðal annars á Alþingi.
En ég veit að mömmurnar okkar
hljóta að hafa saknað sjávar og
þess andrúmslofts og umhverfis
sem þær ólust upp við. Jökuldæling-
ar eru óskaplegir landkrabbar.
Þetta hafa því verið mikil viðbrigði
fyrir þær konur. Til dæmis var nýr
fiskur svo sannarlega ekki á borð-
um dags daglega, þó mikið fremur
á sumrin. En það fannst Hvannár-
mönnum ekkert sérstakt þegar þær
höfðu reitt fram fínustu fiskréttina
og héldu að nú þætti öllum vera
veisla.
Þetta átti og eiga að verða nokk-
ur minningarorð um Lilju. Ef til
vill þýt ég úr einum stað í annan,
en margt af því er samt samofið
minningunni um Lilju. Ég sé hana
víða í mínum bernskuminningum.
Þar sem hún var að hlúa að gróðrin-
um. Hún hafði einstakt lag á að
láta allan gróður dafna sem hún
meðhöndlaði. Og hún var ákaflega
vel að sér í plöntu- og grasafræði.
Miklu meira en almennt gerist. Hún
vissi yfirleitt af hvaða ætt og stofni
plöntur voru. Hún vissi meira, því
hún tíndi grös og jurtir til litunar
á sumrin. Þær báðar vissu nákvæm-
lega hvaða litir fengjust úr mismun-
andi tegundum jurta. Þær náðu
góðri fjölbreytni í litavali því báðar
höfðu þær næmt litaskyn. Sést það
best á fínni handavinnu Lilju, sem
ég hef því miður ekki séð nóg af.
Lilja var fjarska raungóð mann-
eskja, sem skildi vel er aðrir áttu
erfitt. Hún var að mörgu leyti við-
kvæm kona, þótt ekki sæist það við
fyrstu kynni. Þessi kona hafði líka
reynt mikið og orðið fyrir mikilli
sorg og miklum missi í lífinu. Ekki
bara einu sinni, heldur oft. En einu
má ekki gleyma, að hún var hug-
rökk kona, áræðin og fjarskalega
ósérhlífin og viljug til verka, sem
ég held að sé ríkt í fólkinu hennar
mörgu.
Útför Lilju ber upp á sama mán-
aðardag í sama mánuði nákvæm-
lega tíu árum síðar og útför mömmu
minnar var. Það er sérkennileg til-
viljun og er táknræn á margan hátt.
Elsku Lilja mín, ég kveð þig að
sinni. En áður vil ég þakka þér lífs-
gjöfina, þótt ég geti ómögulega
munað eftir henni, hversu mikið
sem ég reyni. Það sama gæti yngsta
barnið þitt, „Tóta litla“, sagt við
hina mömmuna okkar.
Ég votta börnum og öðrum að-
standendum samúð mína. Góður
Guð veri með þér.
Björk Einarsdóttir,
eitt barnanna frá Hvanná.
Amma mín, Guðmunda Lilja
Magnúsdóttir, er farin til himnaföð-
urins. Ég var 6 ára er ég fyrst
minnist ömmu Lilju, en það var
fyrsta árið af 9 sem ég var í sveit
hjá Adda föðurbróður mínum og
Ingu konu hans á Hvanná II. Eins
og algengt var á þeim tíma bjó
amma á heimili sonar síns, að
Hvanná II, ásamt því að vera ráðs-
kona skólabarna á vetrum að Skjöl-
dólfsstöðum í Jökuldal.
Þegar ég dvaldist í fyrsta sinn í
sveitinni höfðu foreldrar mínir í
raun verið í heimsókn, en síðan
samdist um að ég yrði eftir án þess
að það hefði sérstaklega verið af-
ráðið í upphafi. Man ég að fyrsta
morguninn í sveitinni var drengs-
hjartað æði lítið. þarna stóð ég allt
í einu einn hjá til þess að gera
ókunnugu fólki, enginn pabbi og
engin mamma.
Mér hafði verið komið fyrir inni
í herbergi hjá ömmu og leið ekki á
löngu þar til vanmáttarkenndin
hvarf og í hennar stað kom ný
kennd öryggis og hlýju sem ég ekki
áður þekkti. Amma tók mig upp á
sína sterku arma frá fyrsta degi,
umvafði mig þeirri hlýju sem marg-
ir sögðu hana ekki eiga til, varði
mig fyrir hættum sem barnshjart-
anu fannst að steðja, siðaði til þeg-
ar við átti og kenndi að tala rétt
íslenskt mál.
Öllum þeim sem til ömmu þekktu
vissu að þar fór mikil kjarnakona.
Að koma upp 5 börnum vel til
manns þrátt fyrir að hafa misst afa
minn þegar elsta barnið var 14 ára,
er út af fyrir sig þrekvirki. Vissu-
lega setti það sitt mark á ömmu
og sögðu margir hana kaldlynda.
Til þess fann ég aldrei, þvert á
móti held ég að hún hafi gefið mér
af allri þeirri hlýju sem hún til átti
og ef það hefur átt sinn þátt í að
bræða þá köldu brynju sem hún um
sig byggði, þá er ég fyrir það ævin-
lega þakklátur. Guð,blessi minningu
hennar.
Sveinn Magnús Bragason.
+ Steinunn Stef-
ánsdóttir fædd-
ist 13. nóvember
1907 að Efra-
Haganesi í Fljótum
í Skagafirði. For-
eldrar hennar voru
hjónin Anna Jó-
hannesdóttir og
Stefán Benedikts-
son bóndi, lengst á
Berghyl í Fljótum.
Steinunn var næ-
stelst af sjö systk-
inum. Systkini
Steinunnar eru:
Sigrún, f. 8.12.
1905, d. 17.6.1959, Guðný Ólöf,
f. 4.4. 1911, Þórunn Jóhanna,
f. 4.10. 1912, d. 21.11. 1984,
Benedikt, f. 27.4. 1915, Jónas
Sigurður, f. 22.9. 1917 og Sig-
urbjörg, f. 20.1. 1922. Steinunn
giftist Nils ísakssyni frá Eyrar-
bakka, 3. júní 1933. Hann starf-
aði lengst sem skrifstofustjóri
Síldarútvegsnefndar á Siglu-
firði þar sem þau bjuggu til
ársins 1967 er Nils
lét af störfum
vegna aldurs. Þau
áttu síðan heimili í
Reykjavík og síðar
að Boðahlein 8 í
Garðabæ. Nils lést
16. febrúar 1991.
Börn þeirra eru:
Gústav, f. 16.5.
1934, kvæntur Þóru
Ólafsdóttur frá
Siglufirði, börn
þeirra eru Svava,
Gerður og Nils. Ól-
afur, f. 4.9. 1937,
kvæntur Guðrúnu
Ólafsdóttur, dætur þeirra eru
Steinunn, Ingunn og Svava.
Bogi, f. 24.11. 1940, kvæntur
Elsu Petersen, börn þeirra eru
Bernhard Nils, Bogi Nils og
Anna María, og Anna, f. 7.3.
1949, gift Friðriki J. Hjartar,
börn þeirra eru Jón Fjölnir,
Kristrún og Steinunn Ragna.
Jarðarförin fer fram frá Foss-
vogskirkju í dag kl. 15.
þótt skrokkurinn hafi verið hættur
að geta gert það sem hún vildi. Hún
hiustaði stanslaust á útvarpið, fylgd-
ist vel með fréttum og því sem var
að gerast í þjóðfélaginu og þjóðarsál-
inni. Það snart hana djúpt hve marg-
ir þurftu að líða neyð og hörmungar
bæði hér á landi og í heiminum öilum.
Við áttum samleið í rúm 33 ár.
Tengdamóðir mín sætti sig fljótt við
það að ég væri ekki eins myndarleg
húsmóðir og hún sjálf. Ég held líka
að hún hefði fyrirgefið mér hvað sem
var. Það hefur verið mér iærdómsríkt
að kynnast lífshlaupi þessarar sterku
konu, sem gerði mestar kröfur til
sjálfrar sín en engar fyrir sjálfa sig.
Ég er þakklát fyrir að hafa átt hana
að.
Steinunn fékk hjartaáfall og lést
á St. Jósefspítala í Hafnarfirði að-
faranótt 23. júní sl. eftir nokkurra
daga legu.
Eg þakka tengdamóður minni,
Steinunni Stefánsdóttur samfylgd-
ina, innilega vináttu og elsku hennar
til mín og minna. Guð blessi minnn-
ingu hennar.
Elsa Petersén.
STEINUNN tók á móti mér, tilvon-
andi tengdadóttur, og bauð mig vel-
komna með bros á vör. Myndarleg
kona, hávaxin og ljós yfirlitum með
stífaða hvíta svuntu, og allt var svo
hreint og fágað á heimilinu á Hóla-
vegi 6, á Siglufirði. Hún hafði undir-
búið komu mína á þann hátt sem
tignum ber, en það var hennar hátt-
ur. Á undan mér voru komnar í fjöl-
skylduna tvær tengdadætur, siglf-
irskar systur, og ég gæti trúað að
hún hafi kviðið því taka á móti for-
dekraðri Reykjavíkurmær, og
kannski verið dálítið efins um að ég
yrði tengdadóttir í lagi. Okkar fyrstu
fundir eru ljúfír í minningunni og
þau hjónin, Steinunn og Nils, gerðu
allt til þess að ég fyndi að ég væri
hjartanlega velkomin.
Tengdamóðir mín hafði ákveðnar
skoðanir á hlutunum og ég er ekki
alveg viss um að við Bogi höfum
alltaf fengið háa einkunn hjá henni
þegar hún tók út heimilishaldið hjá
okkur. Hún nefndi það ekki beint en
stundum ýjaði hún að því og minnist
ég þess þegar hún talaði um mjög
myndarlega húsmóður sem væri búin
að búa um rúmin og taka til í íbúð-
inni hjá sér kl. 10 á morgnana. Þá
bjargaði maðurinn minn mér og
spurði hana á móti hvort hún héldi
að konan væri góð við manninn og
krakkana sína og þá brosti hún og
var ekki viss um það.
Það var alla tíð fágað og fínt í
kringum hana Steinunni og snyrti-
mennska hennar bar af og ég hef
heyrt að það hafí vakið athygli, þeg-
ar hún var ung stúlka, hve henni var
umhugað að snyrta fábrotin heim-
kynni sín. Á árum áður, á Siglu-
firði, hlýtur það að hafa verið erfitt
að halda heimilinu í því horfi sem
hún vildi hafa það, sex manna fjöl-
skylda í þröngum húsakosti. Ég veit
að hún lagði á sig ómælda vinnu til
þess að börnin gengu vel til fara og
húsbóndinn var alltaf stífpússaður
og fínn. Auðvitað vissi hún, að það
yrði borið á hana ef þau sæust með
gat á tá, en það var umhyggjan sem
var í fyrirrúmi. Steinunn var húsmóð-
ir fram í fingurgóma, en höfuðein-
kenni hennar var heiðarleiki og
nægjusemi, sem hún einnig brýndi
fyrir bömum sínum. Hún var mjög
greiðvikin og með afbrigðum gjaf-
mild og mátti ekki vamm sitt vita á
nokkurn hátt. Stundum þótti hún
hvöss og afskiptasöm, en í raun var
hún sanngjörn og umhyggjusöm
kona og afskaplega barngóð. Hún
lifði lengstum lífi sínu inni á heimili
sinu í litlu samfélagi og fannst lítið
til sín koma og er ég viss um að það
hefur haft áhrif á hana, hve heimur
hennar var lítill, því hún hafði allt
til að bera til þess að verða eitthvað
annað og „meira“ en „bara“ húsmóð-
ir.
Hún bar fjölskyldu sína á höndum
sér en aldrei hefði henni dottið í hug
að hún fórnaði sér fyrir þau. Ég hef
samt sjaldan kynnst eins mikilli fórn-
fýsi og hennar. Óskir fyrir hana
sjálfa komu aldrei fram, svo ég viti.
Hún var þar sem hún gat þjónað
öðrum, hvenær sem var.
. Þú áttir þrek og hafðir verk að vinna
og varst þér sjálfri hlífðarlaus og hörð.
Þú vaktir yfir velferð bama þinna.
Þú vildir rækta þeirra ættaijörð.
Frá æsku varstu gædd þeim góða anda,
sem gefur þjóðum ást til sinna landa
og eykur þeirra afl og trú.
En það er eðli mjúkra móðurhanda,
að miðla gjöfum - eins og þú.
Þetta kvað Davíð Stefánsson, eft-
irlætisskáld Steinunnar, til móður
sinnar og þykir mér það eiga vel við
hér.
Ég get ekki hugsað mér göfugra
starf en að koma börnum sínum til
manns, þótt margir telji annað. Það
gæti verið að Steinunn hafí hlotið
umbun verka sinna með þvi að sjá
börnin sín verða að duglegum, góðum
og vönduðum manneskjum og geta
fylgst með sístækkandi fjölskyldu
sinni fram á síðasta dag. Þrátt fyrir
hrakandi heilsu síðari ára deildi hún
með okkur gleði og áhyggjum og
þakklát var hún fyrir umhyggju og
aðstoð.
Þegar Nils og Steinunn fluttu frá
Siglufirði til Reykjavíkur í lok árs
1967, eftir tæplega 35 ára búskap
fyrir norðan, hófst nýr þáttur í lífi
þeirra. Að vera borgarbúi átti vel við
þau og kom það mér á óvart að Stein-
unn skyldi una sér svo vel sem hún
gerði. Hún vílaði ekki fyrir sér að
fara að vinna utan heimilisins og
ferðast með strætisvögnum um alla
borg.
Þegar árin liðu urðu kynni okkar
nánari og þau hjónin heimsóttu okk-
ur oft þau ár sem við bjuggum á
Akureyri og Eskifirði og kom þá í
ljós hve mjög hún naut þess að ferð-
ast og skoða sig um. Þau voru
skemmtilegir ferðafélagar, Nils lék
á alls oddi og þuldi vísur við öll tæki-
færi og Steinunn ætíð hæg og róleg.
Þau hjón áttu síðar heimili sitt í
Boðahlein í Garðabæ og nutu þar
síðustu samvistaráranna sem urðu
alls fimmtíu og átta. í litla húsinu
sínu annaðist hún heimilisstörfin af
sömu kostgæfni og áður, reiddi fram
heimabakað bakkelsi í hvert sinn sem
gest bar að garði og var það oft.
Eftir lát Nils í febrúar árið 1991 bjó
hún ein í Boðahleininni þar til á liðnu
ári að hún flutti á Hrafnistu sökum
heilsubrests. Ekki get ég sagt að hún
hafí verið sátt við umskiptin og það
er víst, að það er erfitt hlutskipti að
þurfa að taka ákvörðun um að taka
upp heimili sitt og flytja á dvalar-
heimili fyrir aldraða. Steinunn bar
sig þó eins og hetja og eftir að hún
vandist heimilislífinu og kynntist
þjónustufólkinu á Hrafnistu var hún
þakklát fyrir þá umhyggju sem hún
naut. Hún fann að þar voru aliir
boðnir og búnir að aðstoða hana og
talaði hún oft um hve fólkið væri
gott við sig.
Steinunn varð í raun aldrei öldruð,
Við viljum í nokkrum orðum minn-
ast ömmu okkar sem nú er látin
eftir stutta sjúkralegu. Eftir standa
minningar um góða konu sem var
okkur kær. Við systkihin áttum því
láni að fagna að vera í nánu sam-
bandi við ömmu alla tíð, fyrst á
Siglufirði og síðar í Reykjavík. Þeg-
ar við fluttum ásamt foreldrum okk-
ar að Mývatni komu amma Steina
og afi Nils oft að heimsækja okkur
og áttu með okkur skemmtilegar
stundir. Við systkinin fórum
snemma úr foreldrahúsum til
Reykjavíkur í skóla og var þá alltaf
gott að koma á Leifsgötuna til ömmu
og afa. Þar var alltaf tekið vel á
móti okkur og mikil áhersla lögð á
að við hefðum það sem allra best.
Amma eldaði góðan mat og alltaf
var séð til þess að nóg væri til með
kaffinu. Steikti fiskurinn hennar,
terturnar og vöfflumar voru í sér-
flokki og enginn fór út svangur.
Amma var afar gestrisin og hafði
gaman af að hitta fólk, þótt hún
hafí ekki alitaf notið þess sem skyldi
síðustu ár að vera í margmenni sök-
um heilsubrests. Á fyrri áram vann
hún erfiðisvinnu eins og þá tíðkaðist
og átti það eflaust sinn þátt í að hún
fékk gigt ung að árum, sem hijáði
hana alla tíð.
Okkur er það minnisstætt hve
ósérhlífin og vinnusöm amma var. Á
heimilinu var hún alltaf að, en hún
lagði mikinn metnað í að halda heim-
ili sínu þrifalegu og fallegu. Fjöl-
skyldan var henni mikilvæg og hún
lagði sitt af mörkum til að öllum
vegnaði vel. Amma Steina og afi
Nils voru samhent hjón og vora hvort
öðru mikill styrkur í gegnum þeirra
langa hjónaband. Við minnumst með
sökknuði allra samverustunda okkar
með ömmu Steinu. Það var alltaf
gott að vera nálægt henni og hún
kenndi okkur margt, sem við búum
að í dag. Ogleymanlegu stundirnar
eru fjölmargar og má þar nefna
hátíðisdagana þegar við spiluðum
saman, en amma hafði sérlega gam-
an af að taka í spil. Stutt var í
keppnisandann og sló hún þá ósjald-
an fast í borðið að gömlum og góðum
Fljótamannasið.
Fram á síðasta dag fylgdist amma
vel með öllu sem var að gerast í
veröldinni, svo vel að okkur þótti
það aðdáunarvert. Hún hafði mikinn
áhuga á málefnum líðandi stundar
og var gaman að ræða við hana um
pólitík, popptónlist eða hvað sem
var. Hún gat rætt um allt og fór
sjaldan í grafgötur með skoðanir
sínar.
Þær era góðar minningarnar sem
við eigum um hana ömmu okkar og
munum við varðveita þær um
ókomna tíð. Við biðjum góðan Guð
um að blessa minningu ömmu
Steinu.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir ailt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljðta skalt.
(V. Briem.)
Svava, Gerður og Nils.
MINIMIIMGAR_____
STEINUNN
STEFÁNSDÓTTIR