Morgunblaðið - 01.07.1995, Síða 12

12 LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AURSKRIÐAN í SÖLVADAL
Morgunblaðið/Rúnar Þór
ultu frain lEkkí vitað að stærri
„ÞAÐ VORU stórir og afskaplega
fallegir hólar í fjallinu og þeir
bara ultu fram eins og þeir lögðu
sig,“ segir Petrea Hallmannsdótt-
ir, húsfreyja á Þórmundsstöðum
í Sölvadal. Skriðan sem féll var
er um einn kílómetri að lengd og
um hálfur kílómetri að breidd.
Skýringin á skriðuföllunum er að
sögn Halldórs G. Péturssonar
jarðfræðings sú að eftir leysingar
undanfarinna vikna væri jörðin
mettuð af vatni og taldi Halldór
að geysimikið vatn hafi verið í
hólunum í fjallinu.
skriður hafi fallið
Akureyri. Morgunblaðið.
MIKIÐ tjón varð í Sölvadal inn af Eyjafirði þegar stór aurskriða féll
úr Hólafjalli í námunda við bæinn Þormóðsstaði síðdegis á fimmtudag.
Hún hreif með sér rafstöð ofan bæjarins og olli miklum skemmdum á
túnum. Tvíbýli er að Þormóðsstöðum og voru tveir heima á öðrum
bænum, bóndinn og sonur hans. Skriðan sem er um kílómetri að lengd
og hálfur kílómetri að breidd var mjög kraftmikil, en hún þeyttist yfir
Núpsá, fyllti upp í gil árinnar og yfir á bakkann handan hennar.
Egill Þórólfsson, bóndi á Þormóðsstöðum
Glumdi og söng í öllu
þegar skriðurnar féllu
„ÞAÐ ERU varla til orð til að lýsa
þessu,“ segir Egill Þórólfsson, bóndi
á Þormóðsstöðum í Sölvada) um
tvær aurskriður sem féllu nálægt
bæ hans á fimmtudag og færðu í
kaf rafstöð bæjarins og hluta túna.
Egill var heima við ásamt tvítugum
syni sínum þegar ósköpin dundu
yfír og segir hann að miklar drunur
hafi fylgt skriðuföllunum þannig að
„það glumdi og söng í öllu“.
Leið óskaplega illa
Um klukkutíma áður en fyrri
skriðan féll, var Egill ásamt sjö sveit-
ungum sínum að gera við rafstöð
sem aurinn hrifsaði með sér. Stöðin
hafði verið óvirk í þrjár vikur eftir
að lón stíflaðist vegna skriðna sem
féllu nálægt Draflastöðum, eyðibýli
sem er í um tveggja kílómetra fjar-
lægð frá Þormóðsstöðum. „Þær
skriður voru bara kettlingar miðað
við það sem féll hér,“ segir hann.
Petrea Hallmannsdóttir, eigin-
kona Egils, var á Ieiðinni heim þeg-
ar henni varð ljóst að eitthvað hafði
gerst. „Núpsá bar þess merki að
eitthvap hefði komið fyrir,“ segir
hún. „Áin vall fram og líktist deigi."
Þegar hún hafi verið komin að
Dröflustöðum háfi hún gert sér grein
fyrir að skriðan hafi fallið hjá bæn-
um, en hún ekki vitað hvort bærinn
hafi sloppið. Petrea segist ekki geta
lýst þeirri tilfinningu innra með sér
þegar hún sá að skriðan hafði fært
rafstöðina í kaf, þar sem hún vissi
að Egill hafði verið að vinna ásamt
sjö öðrum. „Manni leið óskaplega
illa,“ segir hún.
Feðgarnir sluppu og fylgdust með
þegar fyrri skriðan féll um fimm-
leytið og voru þar þegar sú síðari
féll um hálftíma síðar. Skriðan fór
framhjá húsinu í um eitthundrað
metra fjarlægð og segir Egill að
aldrei hafi verið nein hætta á að hún
hrifi bæinn með sér.
Nógur tími til að hugsa
Egill segir að hann sé ekkert far-
inn að velta því fyrir sér hvernig og
hvort eigi að hreinsa aurinn af tún-
unum, það verði alla vega ekki gert
á þessu sumri. Fyrst verði að bíða
eftir að áin og aurinn sjatni, áður
en hægt verður að leggja drög að
slíku. „Það er nógur tími til að hugsa
á meðan þetta sjatnar," segir Egill.
Bærinn er með rafmagnshitun og
hefur heimilisfólk þvl verið án raf-
magns og hita þennan tíma. Segir
Petrea undanfarið hafi verið eldað á
gasi og heimilisfólk klætt sig vel
áður en lagst væri til svefns. Nú er
óvíst hvað verður um rafmagn. En
þrátt fyrir ósköpin er Egill bjartsýnn
á framtíðina. „Það þýðir ekkert að
vera svartsýnn eða bölva,“ segir
hann. „Maður getur ekkert gert.“
Upptök skriðunnar eru í Hólum,
fjallinu ofan Þormóðsstaða, en þar
lá gamli vegurinn upp á Hólafjall
sem farinn var á Sprengisand áður
fyrr. Hluti af 10-20 metra háum
hólum í fjallinu virðast hafa
sprungið fram og oltið niður á lág-
lendið, að sögn Halldórs G. Péturs-
sonar, jarðfræðings á Náttúru-
fræðistofnun íslands, en hann var
ásamt Þorsteini Sæmundssyni,
jarðfræðingi á snjóflóðadeild Veð-
urstofu íslands, á þessum slóðum
þegar skriðan féll. Þeir voru að
skoða ummerki eftir skriður sem
féllu í miklum flóðum fyrir um
þremur viku.
Jörðin mettuð af vatni
eftir leysingar
Skriðan er um kílómetri að lengd
og um 500 metra breið og féll hún
skammt frá bænum Þormóðsstöð-
um, um 50-150 metra frá húsinu.
Halldór sagði að skýring á þess-
um miklu skriðuföllum væri fyrst
og fremst sú að óhemjumikið af
snjó hefði kyngt niður í vetur,
snjóalög hefðu verið óvenjuleg,
þannig hefði hlaðið mikinn snjó á
brún íjallsins og myndast stórar
hengjur og jörð hafí verið þíð þeg-
ar fór að snjóa í haust. Eftir leys-
ingar undanfarinna vikna væri
jörðin mettuð af vatni og taldi
Halldór að geysimikið vatn hafí
verið í hólunum í fjallinu. í hlýind-
unum í vikunni þegar hitinn fór
yfír 20 stig hafi jörðin einfaldlega
ekki tekið við meira vatnsmagni
með þeim afleiðingum að skriðan
féll.
Hann sagði að enn væru stórir
skaflar á fjallsbrúninni, 5-10
metra háir þannig að ljóst væn
að mikið ætti eftir að taka enn
upp af snjó. Hættuástandi var lýst
yfir á svæðinu og Sölvadal lokað
fyrir allri umferð frá því á fimmtu-
dagskvöld.
Óhemju stór skriða
„Ég held að óhætt sé að fullyrða
að þetta er stærsta skriða sem
fallið hefur hér svo vitað sé, ég
hef ekki fundið heimildir um stærri
skriður í annálum. Þessi er til
dæmis miklu stærri en gamla
Draflastaðaskriðan sem féll 1949
og þótti óhemju stór,“ sagði Hall-
dór en skriðan væri einnig ólík
öðrum að því leyti að í henni var
nánast eingöngu aur. Krafturinn
á skriðunni var gífurlegur. Hún
féll yfír Núpsána sem rennur eftir
djúpu gili og fyllti skriðan það á
parti og hélt áfram upp á bakkann
hinu megin.
„Ég vona að við þessar hamfar-
ir hafi vatnsþrýstingurinn minnk-
að í hólunum, enda búinn að rífa
hluta þeirra í burtu. Það er ekkert
hægt að fullyrða um hvort fleiri
skriður eigi eftir að falla, en við
vonum að svo verði ekki,“ sagði
Halldór en hann sagði að hætta á
skriðuföllum væri víða í afdölum
og útnesjum á Norðurlandi. Spáð
væri kólnandi veðri um helgina
sem drægi úr líkum á að þær féllu.
Ekki er að sögn Halldórs fyrirhug-
að að skoða verksummerki á svæð-
inu fyrr en í næstu viku þar sem
ástandið er enn ótryggt og vildi
hann vara fólk við að fera á ferli
á þessum slóðum.