Morgunblaðið - 14.07.1995, Page 24

24 FÖSTUDAGUR 14. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Barnasjúkrahús
á Islandi
FYRIR rösklega ári
undirrituðu heilbrigðis-
ráðherra, borgarstjór-
inn í Reykjavík og for-
maður Kvenfélagsins
Hringsins samning um
að byggja nýjan Bama-
spítala Hringsins á
Landspítalalóðinni. Á
Landspítalanum hefir
farið fram mikil undir-
búningsvinna að hönn-
un þessarar byggingar.
Hönnun
barnasjúkrahúss
Þegar bamadeildir
voru stofnaðar við
sjúkrahús hér á landi,
við Landspítalann árið 1957, Landa-
kotsspítala árið 1961 og Fjórðungs-
sjúkrahúsið á Akureyri árið 1974,
var talið að veik böm væm bara
veikir, litlir sjúklingar með sömu
þarfir og þeir fullorðnu. Það þyrfti
því ekkert að útbúa sérstakt hús-
næði fyrir veik böm. Meira að segja
mætti spara pláss, þar eð fleiri litlir
kæmust inn á sömu stofu en þeir
stóru, fullorðnu.
Á síðustu áratugum hafa augu
manna opnast fyrir því, að veik börn
em einstaklingar með sérstakar
þarfir, aðrar en þarfir þeirra full-
orðnu og krefjast sérstakrar umönn-
unar sem útheimtir jafnvel meira
rými en umönnun fullorðnu sjúkling-
anna. Meðal annars má rekja þessa
Atli Dagbjartsson
rýmisþörf til þarfa for-
eldranna til að geta
verið með börnum sín-
um í veikindum þeirra.
Það hefur sýnt sig í
áranna rás að því meira
sem fjölskyldur veiku
barnanna tengjast
sjúkdómsferli þeirra,
þeim mun skjótari og
betri verður árangur
læknismeðferðarinnar.
Sjúkrahúsvistin verður
styttri og markvissari.
Hér á landi vantar enn-
þá mikið á að komið
hafi verið til móts við
þessar þarfir sjúkra
barna. Húsnæði það
sem hýsir barnasjúkradeildir á ís-
landi hefir alltaf verið hannað sem
húsnæði fyrir fullorðna sjúklinga.
Svo er einnig með þá bamadeild sem
nú á að opna á Borgarspítalanum
síðar á þessu sumri. Hún er útbúin
í húsnæði sem upphaflega var hann-
að fyrir fullorðna, nánar tiltekið aldr-
aða. Barnasjúkrahús hefur aldrei
verið búið til hér á landi. Það er því
brýnt að staðið verði við þær stór-
huga áætlanir um byggingu nýs
Bamaspítala Hringsins á Landspít-
alalóð eins og samið var um á síð-
asta ári.
Kennsla á barnadeildum
Segja má, að á síðustu áratugum
hafí bamalækningar orðið til sem
„Barnasjúkrahús hefír
aldrei verið búið til hér
á landi,“ segir Atli Dag-
bjartsson. Hann telur
að það sé þjóðinni til
vansa, ef ennþá verður
heykst á því að byggja
sjúkrahús fyrir veik
böm á íslandi.
ný sérgrein innan læknisfræðinnar
og hefír hún mótast mjög hratt, sér-
hæfíng og þekking aukist. Sjúkdóm-
ar barna eru oft aðrir en sjúkdómar
fullorðna fólksins. Jafnvel sömu
sjúkdómarnir haga sér öðruvísi í
börnum en fullorðnum. Bamalækn-
ingar eru því sérstök vísinda- og
fræðigrein, sem verður að stunda
sem slíka. Þar af leiðandi er mennt-
un heilbrigðisstétta orðin snar þáttur
í starfsemi barnadeilda nútímans.
Heilbrigðisstéttimar eru margar
sem kenna þarf, svo sem sjúkralið-
ar, hjúkrunarfræðingar, sjúkraþjálf-
ar, ljósmæður, læknanemar, aðstoð-
arlæknar. Sem dæmi má nefna að
yfir vetrarmánuðina eru að jafnaði
10-12 læknanemar við nám á Barna-
spítala Hringsins.
ÁTTA aðstoðarlæknar barnadeildar Landspítalans hafa eitt her-
bergi til afnota. Þar er jafnframt hvíldaraðstaða þeirra á vöktum.
Kennsluaðstaðan
Starfsfólk barnadeildanna hér á
íslandi er mjög vel meðvitað um
fræðsluskyldur sínar, en finnur í æ
vaxandi mæli til vanmáttar gagn-
vart því að geta ekki sinnt kennslu-
og þjálfunarhlutverki sínu sem
skyldi.
Það fer ekki hjá því að til þess
að hægt sé að sinna kennslu alls
þess fólks, sem að ofan getur, verð-
ur að ætla rými til athafna og um-
ræðna, skipulegs náms svo og sjálfs-
náms.
Þetta húsnæði er ekki til á barna-
deildum á íslandi. Barnaspítali
Hringsins á Landspítalanum er stað-
settur á tveimur löngum, mjóum
göngum, þar sem hvert skot er nýtt
til hins ýtrasta og lítið sem ekkert
pláss aflögu til að setjast niður,
bollaleggja, ræða og fræða. Mér
býður í grun að á nýju barnadeild-
inni á Borgarspítalanum sé heldur
ekki gert ráð fyrir þessum veiga-
mikla þætti í starfsemi barnadeilda,
þ.e. kennslu heilbrigðisstétta.
Með byggingu barnaspítala á
Landspítalalóð yrði séð fyrir þessum
þörfum barnalækninga um leið og
aðstaða litlu, vanmátta en veiga-
miklu sjúklinganna yrði sniðin að
þeirra þörfum. Landspítalinn hefur
forystuhlutverki að gegna sem
kennslustofnun í bamalæknisfræði,
og hann verður að fá tækifæri til
að sinna því myndarlega.
Það er þjóðinni til vansa, ef ennþá
verður heykst á því að búa til sjúkra-
hús fyrir veik börn á ísdandi.
Höfundur er barnalæknir við
Barnaspítala Hringsins á
Landspítalanum og dósent í
barnalæknisfræði við iæknadeiid
Háskóla íslands.
Grein nr. 2
MANNKYNIÐ hef-
ur glímt við að skilja
hið flókna ferli mann-
legs samfélags öld
fram af öld. Ferli sem
almennt er skilgreint
sem þróun. Hinsvegar
þegar einstakir atburð-
ir eiga sér stað er sem
mannkynið gleymi því
eðli þróunarinnar að
ekkert sjáist fyrr en
þróunin hefur kallað
fram breytingu í ein-
hverri mynd. Þannig
má ætla að fari fyrir
þeirri ráðstefnu sem
Sameinuðu þjóðirnar stóðu fyrir í
Kaupmannahöfn 3. til 12. mars sl.
Þessi ráðstefna fjallaði um samfé-
lagslega þróun heimssamfélags
mannkynsins, þar sem tekist var á
við mismunandi stöðu mannkynsins
og hvemig hægt væri að rétta hlut
þeirra sem bágust eiga kjörin. Til
þess að ijalla um svo þýðingarmikið
málefni kom til fundarins megin
þorri þjóðarleiðtoga heimsins, auk
frjálsra félagasamtaka sem láta sig
velferð mannkynsins skipta í ein-
hverri mynd. Aldrei
fyrr í sögu mannkyns-
ins hefur verið kallað
til annars eins fundar
og aldrei hefur eins
mikil áhersla verið lögð
á að bæta kjör og hafa
áhrif á þróun málefna
mannkynsins og á
þessari tvíhliða ráð-
stefnu. Annarsvegar
ráðstefnu þjóðarleið-
toga heimsins og hins-
vegar ráðstefnu
frjálsra félagasam-
taka, sem almennt
kallast NGO (Non Go-
vermental Organisati-
ons). Þessi atburður
hefur ótúlega litla umfjöllun fengið
í íjölmiðlum. Starfsemi frjásra fé-
lagasamtaka, NGO, er vegamikill
þáttur í starfi Sameinuðu þjóðanna.
Þannig var þessi hluti ráðstefnunnar
einnig afar mikilvægur, því þar voru
samankomin félagasamtök sem
vinna um allan heim á hinum mi-
sjöfnu sviðum að bættu ástandi
mannkynsins. Félög eins og trúfé-
lög, maímréttindafélög, atvinnu-
málafélög, umhverfíssamtök, nátt-
úruverndarfélög, félög á sviði
Starfsemi fijálsra
félagasamtaka (NGO)
er, að mati Sigurðar
Jónssonar, veigamikill
þáttur í starfí Samein-
uðu þjóðanna.
menntunnar-, menningar-, mann-
réttinda- og heilbrigðismála ofl.
Þessi hluti ráðstefnunar var hald-
in samhliða ráðstefnu þjóðarleiðtog-
anna og var meginþema hennar,
samfélagsleg þróun. Var grunnur-
inn að þessu þemað fátækt atvinnu-
leysi eining.
Til þess að takast á við þessi
mikilvægu viðfangsefni voru á dag-
skrá ráðstefnunnar 110 fyrirlestrar
og vinnuhópar sem stöfuðu hvern
dag á meðan ráðstefnan stóð. Þátt-
tökufélög voru vel á þriðja þúsund
með um 760 bása-og um 100 sýning-
arstanda í 30.000 ferm. húsnæði.
Sýningargestir voru um 10.000 að
meðaltali á hveijum degi auk þeirra
sem tóku þátt í ráðstefnunni á veg-
um félagasamtaka. Fjölmargir ein-
stakir fyrirlesarar komu frá SÞ og
hliðarstofnunum þeirra, auk þess frá
sendinefndum ríkja er tóku þátt í
leiðtogafundinum. Meðal þess efnis
sem tekist var á við í fyrirlestrum
og starfshópum var: Mannréttindi
fyrir alla. Hungur og réttur allra til
að nærast. Konur í minnihluta og
framlag þeirra til þróunar. Böm,
uppeldi, kennsla og vinna barna.
Húsbyggingar og ytra skipulag í
tengslum við þróun. Þáttur trúar-
bragða í tengslum við þróun. Þáttur
og framlag félagsfræðinga í tengsl-
um við þróun. Eining fjölskyldunn-
ar. Eining trúarbragðanna. Eining
jarðarbúa. Siðferðileg kennsla. And-
leg lausn vandamála. Hindmnarlaus
viðskipti. Þátttaka kvenna í stjóm-
málum. Staða og umbreyting Sam-
eiðu þjóðanna.
Ráðstefna NGO var vettvangur
umræðna og hugmynda fijálsra fé-
laga um allan heim þar sem kastljós-
inu var beint að lausnum, til þess
að lina þjáningar, skapa öryggi,
koma á trúverðugleika og stuðla að
sjálfbæm lífemi allra jarðarbúa. Það
er mikilvægt fyrir stjórnvöld að
skoða þann árangur sem náðst hef-
ur á fjölmörgum sviðum fyrir til-
stuðlan NGO félaga. Þær fram-
kvæmdir sem víða var lýst, áttu það
sameiginlegt að vera smáar í sniðum
og höfða til afmarkaðs hóps fólks
er skilur framkvændina, tilgang
hennar og hvað í henni felst. Aða-
lega var um verkefni á sviði jarð-
ræktar, matvælaframleiðslu, örygg-
ismála, menntunar, heilbigðismála,
fræðslu kvenna og umhverfismála
að ræða.
Það var hisvegar ljóst og kom
glögglega fram að tvennt skorti til
að meiri árangur gæti náðst. í fyrsta
lagi þarf að skapa ákveðið ástand
í samfélagi þar sem ófriður ríkir,
sem er þá meira og minna í höndum
stjórnvalda svo sem með því að láta
af gömlu hegðunarmynstri styðj-
alda, spillingar, eiginhagsmuna og
átaka, sem augljóslega tilheyra
lægra þroskastigi. I þessu sambandi
má benda á mikilvægi alþjóðlegrar
samheldni við breytingu á ástandi
innan einstakra landa. í öðru lagi
að afla fjár til framkvæmda til þró-
unarstarfa. Það er augljóst að hin
fátæku ríki ráða ekki við fjármögn-
un slíkra þróunarverkefna. Það er
einnig ljóst að það eru hagsmunir
allra ríkja jarðar að eðlileg þróun
eigi sér stað og einnig að láveitend-
ur geti haft eitthvað að segja í hvað
fjármagnið er notað.
Þegar hafðar eru í huga hinar
fjölmörgu yfirlýsingar manna og
kvenna er sóttu þessa NGO ráð-
stefnu, er það nokkuð ljóst að
tímarnir og viðhorfín eru að breyt-
ast og þau breytast hratt.
í viðtali sagði Juan Samavía
sendiherra og formann undirbún-
ingsnefndar leiðtoga fundarins að
hann trúði því að margar lausnir
fyrir vandamál framtíðar leynist í
fórum fijálsra félagasamtaka. Hann
hvatti NGO félög til þess að ein-
beita sér að kjarnanum og sagði
eitthvað á þá leið: Lifíð í grasrótinni
og komið því til skila sem hér hefur
farið fram og nærið og vökvið þann
jarðveg sem orðinn er til svo hann
gefi af sér holla ávexti. Juan Samav-
ía sagði að átök birtust á milli þeirra
sem hafa völdin og þeirra sem hafa
hugmyndimar, þessi átök þarf að
jafna. „í framtíðinni munum við
ekki geta hugsað og framkvæmt á
vettvangi stjómmála án þess að
taka tillit til samfélagslegra þátta,“
sagði J.B. Smith, einn af stjórnend-
um ráðstefnunnar.
Peter Ustinov sagði í ræðu sinni
á NGO: Á Hólminum (þar sem NGO
Fomm fór fram) hafa menn hug-
myndirnar en í Bella Senter hafa
menn völdin. Hann sagði einnig að
nú væm menn farnir að leita óvinar-
ins í skúmaskotum sinna eigin
landa, það væri mikil breyting. Jam-
es Speth, yfirmaður UNDP, sagði
ráðstefnuna snúast um réttlæti og
sanngirni en því miður fyndist lítið
af því í veröldinni í dag. Þessi „topp-
fundur" 'verður hins vegar að verða
tímamót þess að skilja við hið liðna
og stefna í átt til réttlætis.
Það var almennt samþykkt að
konur og böm em sá hópur sem
hvað verst verður úti hvað varðar
órétt, óöryggi, fátækt, hungur og
atvinnuleysi. Konur og börn eru
þannig skotspónn átaka og birtast
oft sem mynd allar þeirrar eymdar
sem orð geta lýst. Það er því eðli-
legt að konur upp rísi sameiginlega
upp og krefjist valda sér og kyn-
systmm sínum til handa og öryggis
fyrir heimili sín og börn. Þannig
verða þær afl til sköpuna á sviði
samfélagslegrar þróunar og eining-
ar alls mannkyns.
NGO Forum má þannig lýsa sem
vettvangi þess hóps mannkynsins
sem hefur fingur á slagæð þess,
birtist það vel í áhyggjum fulltrúa
þeirra sem ekki mega sín mikils,
og eru fornarlömb hungurs, sjúk-
dóma, atvinnuleysis, stríðsrekstrar,
stöðnunar og óöryggis.
Höfundur er verslunarmaður og
var fulltrúi Bahá ’í-hreyfingarinn
ar á ráðstefnu frjálsra
félagasamtaka í Kaupmannahöfn.
BYGGINGAVORUR
*». MReRlNSSON &C0
verslun, Ármúla 29-108 Reykjavík - símar 38640 - 686100
Þróun en ekki
stökkbreyting
Sigurður Jónsson.