Morgunblaðið - 09.08.1995, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ

SEVERIN CAFE CAPRICE kaffivélin
sýður vatniðJyrir uppáhellingu.
Hefur hlotið ótal viðurkenningar
Lagar 8 stóra bolla eða 12 litla.
Vapotronic suðukerfi.
Innbyggð snúrugeymsla.
1400 W.
Sér rofi fyrir hitaplötu.
Dropastoppari.
Yfirhitavörn.
Glæsileg
nútímahönnun
-engri lík.
Hlboðsverð
nú aðeins
kr. 9.975 stgr.
REYKJAVÍKURSVÆÐI: Byggt og Búið, H.G. Guðjónsson, Suðurveri. Glóey, Ármúla 19, Rafbúðin, Álfaskeiði 31, Hafnarf.
C Miðvangur, Hafnarfirði.SUÐURNES: Stapafell hf., Keflavík. Samkaup, Keflavík. Rafborg, Grindavík. VESTURLAND:
C Rafþjónusta Sigurdórs, Akranesi.Trésmiðjan Akur, Akranesi.Kf.Borgfirðinga, Borgarnesi.Blómsturvellir, Hellissandi.
<D Versl.Hamar, Grundarfirði. Versl.E.Stefánssonar, Búðardal. VESTFIRÐIR: Kf. Króksfjarðar, Króksfjarðarnesi. Skandi hf.,
E Tálknafirði. Kf. Dýrfirðinga, Þingeyri. Laufið, Bolungarvik. Húsgagnaloftið isafirði, Straumur hf„ ísafirði. Kf. Steingríms-
W fjarðar, Hólmavík. NORÐURLAND: Kf. Hrútfirðinga, Borðeyri. Kf. V-Húnvetninga, Hvammstanga. Kf. Húnvetninga,
Blönduósi. Kf. Skagfirðinga, Sauðárkróki. KEA, Akureyri, og útibú á Norðurlandi. Kf. Þingeyinga, Húsavík. Kf. Lang-
_q nesinga, Þórshðfn, Versl. Sel, Skútustöðum. AUSTURLAND: Kf. Vopnfirðinga, Vopnafirði.Kf. Fram, Neskaupsstað,
C Kf. Héraðsbúa, Seyðisfirði. Kf. Héraðsbúa, Egilsstöðum. Rafalda, Neskaupstað. Kf. Héraðsbúa, Reyðarfirði. Kf. Fáskrúðs-
f fjarðar. Kf. A-Skaftfellinga, Djúpavogi. Kf. A-Skaftfellinga, Höfn. SUÐURUND: Kf. Árnesinga, Vík. Kf. Rangæinga,
Hvolsvelli. Kf. Rangæinga, Rauðalæk. Versl, Mosfell, Hellu.Reynistaður, Vestmannaeyjum. Kf. Árnesinga, Selfossi.
Einar
Farestveit&Co.hf.
Borgartúni 28, símar 562-2901 og 562-2900.
AÐSENDAR GREINAR
Efnahagssamvinna
og Evrópa
Fullveldi eða
valddreifing?
Nú eru allar Evr-
ópuþjóðir nema við Is-
lendingar og Norð-
menn (ásamt Sviss-
lendingum, sem eru
enn á báðum áttum)
annaðhvort þegar
komnar inn í Evrópu-
sambandið eða þá á
leiðinni þangað inn.
Eigi að síður er tals-
verð andstaða gegn
aðild að Evrópusam-
bandinu um alla álf-
una. Það er eðlilegt,
Höfuðrök andstæðinganna eru alls
staðar hin sömu eða svipuð. Þau
lúta fyrst og fremst að þörfinni á
því að dreifa fullveldi þjóðanna og
deila því með öðrum.
Þessi fullveldisrök skipta máli,
og þau ber að taka alvarlega. Þau
ber að skoða í skýru samhengi við
kostnaðinn, sem hlýtur smám sam-
an að fylgja því að hafna utan
garðs í samstarfi Evrópuþjóðanna.
Þau ber einnig að vega og meta í
ljósi þess, að sú fullveldisskerðing,
sem hér er um að ræða, virðist
Þorvaldur Gylfason
bæði eðlileg og æski-
leg hvort sem er. Hún
virðist eðlileg vegna
þess, að Svíar geta t.
d. ekki ætlazt til að
hafa áhrif á mótun
velferðarstefnunnar
úti í Evrópu án þess,
að aðrar aðildarþjóðir
hafi þá áhrif á ýmis
mál, sem snerta Svía;
réttindi og skyldur
hljóta að vegast á. Og
hún virðist einnig
æskileg vegna þess,
að innlendum stjórn-
völdum eru iðulega
mislagðar hendur, svo
að almenningi er beinlínis akkur í
dreifðu stjórnvaldi; yfirleitt finnst
mönnum t.a.m. sjálfsagt að leita
réttar síns fyrir alþjóðadómstóli,
ef þeim þykja innlendir, dómstólar
hafa brugðizt.
Mörg úrlausnarefni í þjóðfélagi
nútímans útheimta nánara aiþjóða-
samstarf en áður. Mengun í lofti
virðir engin landamæri; þess vegna
þurfa þjóðirnar að vinna saman
að því að halda henni í skefjum.
Landvarnir eru annað augljóst
dæmi. Efnahagssamvinna með
aukið viðskiptafrelsi í sem víð-
ustum skilningi að leiðarljósi er
einn mikilvægasti lykillinn að
bættum lífskjörum almennings um
allan heim. Náin efnahagssam-
vinna við aðrar þjóðir veitir einnig
aðhald heima fyrir og verndar al-
menning gegn misgerðum inn-
lendra stjórnvalda. Það er t.d. eng-
in tilviljun, að skozkir og katal-
ónskir þjóðernissinnar eru ein-
dregnir Evrópusinnar; þeir telja sig
þarfnast mótvægis og verndar
gegn stjórnvöldum í London og
Madríd.
Margt af því, sem mestum skaða
veldur í íslenzku efnahagslífi,
myndi sennilega færast smám
saman í betra og heilbrigðara horf
af sjálfu sér, ef við Islendingar
gengjum í Evrópusambandið. Þá
myndu menn þurfa að semja sig
enn frekar að siðum annarra þjóða
til að dragast ekki enn lengra aft-
ur úr. Þá myndu menn líklega sjá,
að það gengur ekki til lengdar að
ríghalda í úrelt viðhorf og vinnu-
brögð, þegar samstarfsþjóðirnar
eru flestar eða allar á fleygiferð
fram á við. Þá myndu menn einnig
sjá, að það gengur ekki til lengdar
að skipa óhæfa og afdankaða
flokksmenn til forustu fyrir ýmsum
mikilvægustu stofnunum þjóðfé-
lagsins og þannig áfram. Aðhald
frá útlöndum kæmi í veg fyrir
óbreytt ástand - og óbreytt ástand
er afturför, sagði Jón Sigurðsson
forseti.
Á hinn bóginn þyrftum við einn-
ig að gæta okkar vel á því að
sljóvgast ekki á verðinum gagn-
vart ýmsum álvarlegum þjóðfé-
lagsmeinsemdum, einkum atvinnu-
leysi og ójöfnuði, sem hafa grafið
um sig úti í Evrópu í enn ríkari
mæli en hér heima. Evrópusam-
bandið er engin paradís. Nýjar
aðildarþjóðir eiga að setja markið
hátt. Þær eiga að einsetja sér að
bæta og efla sambandið.
Stjórnmál og virðing
Fullveldisrökin gegn aðild að
Evrópusambandinu virðast víðast
hvar eiga mestan hljómgrunn með-
al þjóðlyndra íhaldsmanna (eins
pg þeirra, sem hafa sundrað brezka
íhaldsflokknum), meðal bænda og
ýmissa annarra dreifbýlisbúa og
meðal fyrrverandi kommúnista og
fylgismanna þeirra, sem eru ekki
enn búnir að átta sig til fulls á
hruni kommúnismans, orsökum
þess og afleiðingum.
Þessi öfl og önnur skyld þeim
Efnahagssamvinna við
aðrar þjóðir veitir að-
hald heima fyrir, segir
Þorvaldur Gylfason,
og hún verndar almenn-
ing gegn misgerðum
innlendra stjórnvalda.
mynda lítinn og dreifðan minni
hluta á stjórnmálavettvangi víðast
hvar í Vestur-Evrópu og hafa því
ekki haft mikil áhrif á þjóðfélags-
þróunina í álfunni á þessari öld.
Þó hefur bandalagi gamalla
kommúnista, samyrkjubændafor-
kólfa og þjóðemissinna í rússneska
þinginu tekizt að þvælast fyrir
efnahagsumbótum þar eystra und-
angengin ár. Þessir hópar eiga það
allajafna sameiginlegt, að þeim
virðist ekki vera mikið gefið um
efnahagsmál. Þeir virðast m.ö.o.
ekki bera mikla virðingu fyrir rétti
almennings til að njóta sómasam-
legra lífskjara í skjóli skynsam-
legra efnahagsumbóta. Við íslend-
ingar og Norðmenn verðum að
gera það upp við okkur, hvort við
viljum það vitandi vits, að bandalag
slíkra hópa ráði stefnu okkar í
Evrópumálum.
Landlægt skeytingarleysi um
afkomu almennings í Rússlandi og
annars staðar stafar fyrst og
fremst af þekkingarleysi. Van-
þekking er versti óvinur allra
framfara. Borðin í sænskum og
finnskum bókabúðum svigna und-
an bókum og skýrslum um kosti
og galla Evrópusambandsaðildar,
en hér heima er hins vegar tak-
mörkuðum upplýsingum til að
dreifa enn sem komið er, þótt
ýmsir hafi reynt að uppfræða fólk
t.d. með skrifum í blöð og tímarit.
Stjórnvöldum hér heima bar sjálf-
sögð skylda til að afla fræðilegrar
vitneskju og reynsluraka frá sér-
fræðingum í tæka tíð, svo sem
gert var annars staðar á Norður-
löndum, í stað þess að draga það
von úr viti að afla nauðsynlegra
upplýsinga, eins og raun varð á.
Undirbúningur Austur-Evrópu-
þjóðanna og þekkingaröflun er
mun lengra á veg komin en hér
heima. Við höfum tapað tíma.
Skerðing fullveldis var ekki talin
vera frágangssök, þegar við geng-
um í Atlantshafsbandalagið 1949.
Það er þess vegna umhugsunar-
vert, að þau stjórnmálaöfl, sem
áttu farsælt frumkvæði að inn-
göngu okkar íslendinga í Atlants-
hafsbandalagið á sínum tíma, skuli
nú taka saman höndum við hörð-
ustu andstæðinga inngöngunnar
til að reyna að halda íslandi utan
Evrópusambandsins nú.
Þetta þarf þó ekki að koma nein-
um á óvart, því að þrír stærstu
stjórnmálaflokkar landsins hafa
fylgt sömu meginstefnu í öllum
helztu málum mörg undangengin
ár. Það er næstum sama, hvað
nefnt fer; þeir eru allir á móti veiði-
gjaldi, allir á móti auknu búvöru-
viðskiptafrelsi, allir á móti einka-
væðingu ríkisbankanna og þannig
áfram, enda er engin hreyfíng enn
á þessum brýnustu hagsmunamál-
um fólksins í landinu eftir öll þess
ár. Örvæntið þó ekki; þetta kemur
allt. En því lengur sem stjórnmála-
flokkunum tekst að flækjast fyrir
nauðsynlegum umbótum, þeim
mun minni verður hagur almenn-
ings, þegar upp er staðið.
Höfundur er prófessor í Háskóla
íslands.