Morgunblaðið - 29.08.1995, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 29. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Kraftaverk og
kynjafiskar
MYNPLIST
Gallcrí Sólon
1 s I a n <1 u s
MÁLVERK
Valdimar Bjamfreðsson
Opið alla daga til 31. ágúst.
Aðgangur ókeypis
Á ÞAÐ hefur löngum verið bent,
að svonefndir einfarar í myndlist-
inni, naivistar, séu framar öllu frá-
sagnamenn í þeirri list sem birtist
í myndum þeirra; þar sé aðeins
að finna brothætta túlkun á fijóum
sagnaheimum og þá bemsku lífs-
sýn, sem fyllir tilveru þeiira.
í þessu eru sannleikskom, sem
má sjá bregða fyrir víða í verkum
slíkra listamanna. Einfarar beita
um margt einstökum aðferðum í
list sinni og hafa mikið að segja
með verkum sínum, sögur sem við
viljum heyra. Aðalsteinn Ingólfs-
son listfræðingur orðar þetta svo
í stuttum aðfaraorðum þessarar
sýningar:
„Góður sögumaður berst gegn
höftum jarðneskrar tilvem með
því að lýsa því sem hann kemur
aldrei til með að upplifa. Lesendur
hans eða áhorfendur þurfa á lýs-
ingum hans að halda til að auka
einhverju markverðu við eigin líf.
Lygisögur listamannsins innihalda
því sannleikann um lífslygina, sem
gerir okkur kleift að halda reisn
okkar, sætta okkur við tilvemna,
ófullnægðar langanir og marg-
háttuð skipbrot vonanna."
Myndir Valdimars Bjarnfreðs-
sonar era óneitanlega af þessum
meiði. Auk þess má segja að þær
hafi orðið til fyrir dularfullan feril
helgiathafna með kaffibolla, sem
veita listamanninum einstakt inn-
sæi til að svara þeim spumingum
sem brenna á honum. Valdimar
kallar verk sín kraftaverkamyndir,
sem er fullkomlega í anda þeirra
kynjavera, sem fylla þann heim
sem þar birtist.
Listamaðurinn leitar víða fanga
um myndefni, og má hér sjá ýmsa
furðuheima opnast; lýsingar á
Morgunblaðið/Kristinn
MARGRÉT Kristjánsdóttir og Nína Margrét Grímsdóttir halda
tónleika í Sigurjónssafni í kvöld.
Sumartónleikar í Sigurjónssafni
Hefð brotin
SÍÐUSTU þriðjudagstónleikar
sumarsins í Listasafni Siguijóns
Ólafssonar verða í kvöld kl. 20.30.
Þá flytja Margrét Kristjánsdóttir
fiðluleikari og Nína Margrét
Grímsdóttir píanóleikari verk eftir
Beethoven, Clöm Schumann og
L. Janácek. í viðtali við blaðamann
sögðu Margrét og Nína Margrét
að þær hafi lengi langað til að
flytja þessa dagskrá. „Við munum
flytja Þijár rómönsur op. 22 eftir
Clöm Schumann sem hafa senni-
lega aldrei verið fluttar hér á landi
áður. Síðastliðin ár hefur farið
fram mikið endurmat á Clöru sem
var mjög gott tónskáld. Hún var
kona Roberts Schumann og sam-
starfskona hans og margra ann-
arra frægra tónlistarmanna", seg-
ir Nína Margrét. „Menn hafa iðu-
lega flutt verk kvenna á sértón-
leikum en við viljum bijóta þá
hefð og blanda saman verkum
karla og kvenna á tónleikunum.
Ásamt verkum Clöm flytjum við
því sónötu fyrir fiðlu og píanó op.
30 nr. 3 eftir Beethoven og sónötu
fyrir fiðlu og píanó eftir L. Janác-
ek.“
Margrét Kristjánsdóttir fiðlu-
leikari stundaði nám hjá Guðnýju
Guðmundsdóttur í Tónlistarskólan-
um í Reykjavík og lauk burtfarar-
prófi frá þeim skóla árið 1987. Hún
stundaði framhaldsnám við Man-
nes College of Music í New York
þar sem hún lauk bachelor og
master-prófí. Margrét hefur verið
fastráðin hjá Sinfóníuhljómsveit
íslands frá 1993. Hún kennir enn
fremur við Tónlistarskóla Kópa-
vogs.
Hefur komið víða fram
sem einleikari
Nína Margrét hefur komið víða
fram sem einleikari og í samleik,
m.a. með Kammersveit Reykjavík-
ur, á vegum EFTA, í Purcell Room
í London og Rockefeller Center í
New York. Hún vinnur að stað-
aldri með fiðluleikaranum Nicholas
Milton í dúóinu NOMOS. Hún
stundar nú doktorsnám í píanóleik
við City University of New York
auk þess að starfa við Bloomingd-
ale-tónlistarskólann í New York.
Nína Margrét mun á næstunni taka
þátt í listahátíð sem haldin verður
til minningar um Stephan G. Step-
hanson í Kanada.
Margrét og Nína Margrét hafa
starfað saman um árabil og haldið
tónleika bæði í Reykjavík og í New
York.
LISTIR
Morgunblaðið/Á. Sæberg
VALDIMAR Bjarnfreðsson: Hafmey
með sjómannsvettling á sporði sér
sem er eignaruniform sjómanna.
Teygir lopann.
kynjaverum og undarleg-
um fyrirbærum, sem og
myndbirtingu ýmissa
þeirra þjóðsagna, sem eru
okkur vel kunnar. Valdi-
mar lýsir myndunum síðan
með eigin orðum í þeim
titlum, sem hann hefur
gefið einstökum myndum;
í þeim er aðaláherslan á
persónum eða atburðum,
sem verkin fjalla um hveiju
sinni, hvort sem það eru
hafmeyjar og hús þeirra,
nikrar í Kleifarvatni,
Egyptaland fortíðar eða
vitinn á Efri-Steinsmýri.
Hér skiptir innihaldið
mestu, en tilkomumest eru
sjálfsagt þau verk Valdi-
mars sem snúa að þjóðsög-
um. Glámur Grettissögu
(nr. 3) er ekki árennilegur
og saga vellygna Bjarna
fær hér nýtt líf (nr. 7);
sköpun Sjálands verður til-
komumikið verk í höndum
Gefjunar og listamannsins
(nr. 23). Skrímsli, furðu-
fyrirbæri og kynjafiskar
eru honutú hugleikin efni,
eins og kemur fram í mörg-
um verkanna hér, t.d. nr.
5, 15, 16 og 26; ætíð er
það hið undarlega handan
raunveruleikans, sem heill-
ar mest.
Ýmsum kann að þykja
verktækni ábótavant, en í þessum
myndheimum væri fullkomnara
vald á miðlinum ef til vill fremur
til þess fallið að draga úr krafti
þeirrar sýnar, sem hér birtist.
Aðferðir sínar sníður Valdimar
einnig nokkuð að viðfangsefninu;
af mynd hans af Sigurði frá Hít-
ardal (nr. 8) má lesa djúpa virð-
ingu fyrir viðfangsefninu, um leið
og styrkur fyrirmyndarinnar kem-
ur vel fram.
Ýmsum kann að þykja mynd-
verk frá hendi einfara í listinni
óburðug, en slíkir em að leita eft-
ir formi fremur en efni, yfirborði
fremur en innihaldi. Og hér felst
innihaldið í þeim furðuheimi, sem
listamaðurinn leitar til, og enginn
getur tekið frá honum, eins og
Aðalsteinn Ingólfsson bendir á:
„Hversu fjarstæðukennd sem
röksemdafærslan í þessum frá-
sagnarmyndum Valdimars virðast
vera, er hún óhrekjanleg, því hún
er byggð á forsendum sem lista-
maðurinn gefur sér sjálfur. Og í
rauninni er hún ekki fáránlegri en
ýmislegt það sem við tökum gott
og gilt.“
Tilveran er nefnilega ekki klippt
og skorin, regluleg, rökrétt og
mælanleg, þegar betur er að gáð.
Frásagnarlist Valdimars af krafta-
verkum og kynjafiskum bendir
okkur á þetta með skemmtilegum
hætti.
Eiríkur Þorláksson
Gler og Goð
MYNPLIST
Óháð I isíahátíð —
Stöðlakot
MÁLVERK OG GLERVERK
Dröfn Guðmundsdóttir og Birgitta
Jónsdóttir.
Opið alla daga kl. 12-18 til 31. ágúst.
Aðgangur ókeypis
STÖÐLAKOT hýsir þessa dag-
ana verk þeirra Drafnar Guð-
mundsdóttur og Birgittu Jóns-
dóttur, en þessar listakonur hafa
hér tekið höndum saman til að
sýna ólíka þætti úr myndlistinni,
sem þær hafa verið að vinna að.
Sýningin er sjálfstætt framlag til
Óháðrar listahátíðar 1995, og er
því kynnt í dagskrá hennar, m.a.
með tveimur greinum Birgittu um
goð, vætti, álfa og tröll, sem hún
tekur að nokkru til umfjöllunar í
verkum sínum hér.
Þar sem tengsl þess sem lista-
konurnar eru að fást við eru lítil,
væri ef til vill nær að tala um
tvær sjálfstæðar sýningar í þessu
litla rými. Báðar eiga þó sameig-
inlegan grunn í þeim ævintýra-
heimi og furðum hins framandi,
sem þær eru að fjalla um í verkum
sínum; annars vegar eru það
furðufiskar Drafnar, og hins veg-
ar goð Birgittu.
Dröfn Guðmundsdóttir mynd-
höggvari útskrifaðist frá Mynd-
lista- og handíðaskóla íslands
1993, og sótti ári síðar gler-
bræðslunámskeið hjá hinu þekkta
verkstæði Tiffany’s. Hún sýndi
verk sín í Stöðlakoti og Hafnar-
borg á síðasta ári og tók einnig
þátt í Óháðri listahátíð 1993.
Á efri hæð Stöðlakots hefur
Dröfn komið fyrir sextán gler-
verkum með einföldum og
skemmtilegum hætti og hefur
valið sér fyrir yfirskrift hina
kunnu vísu „Fagur fiskur í sjó ...
Hér er fyrst og fremst um að
ræða glæra glerfiska, sem síðan
eru skreyttir með litastrimlum og
doppum af öllum gerðum. Haus-
stórir og kjaftmiklir fiskarnir
heyra til furðuheimum og barns-
legri ímyndun frekar en raunveru-
leikanum, eins og sumir titlanna
- „Rúni Rist“, „Lúri Glúri“,
„Sporði Kast“ - bera með sér.
Þessir skemmtlegu fiskar eru
góður vitnisburður um hvað er
hægt að gera skemmtilega hluti
með einföldum hætti í gler, sé
kímni og skreytni höfð að leiðar-
ljósi.
Á neðri hæð hefur Birgitta
Jónsdóttir sett upp nokkrar
myndir af norrænum goðum og
gyðjum, sem eru fyrst og fremst
sprottnar af áhuga hennar á goð-
um, vættum og öðrum slíkum
fyrirbærum, og þeirri trú lista-
konunnar að þjóðinni sé mikil-
vægt að halda í þessi fyrirbæri
sem virkan þátt í-þeirri menn-
ingu, sem við erum sprottin af.
Birgitta er sjálflærð í listinni
og hefur komið víða við, einkum
á ritvellinum. I dagskrá Óháðrar
listahátíðar er að finna tvær
greinar hennar um þessi viðfangs-
efni, þar sem hún m.a. bendir á
að þyrrkingsleg akademísk fræði-
mennska sé á góðri Ieið með að
drepa niður allan áhuga á hinni
fornu norrænu goðafræði, og t.d.
sé tilvist hinna smærri goða nær
ókunn flestum.
Úr þessu hyggst hún bæta að
nokkru með þeim myndverkum
sem hún sýnir hér og þeim text-
um, sem þeim fylgja. Allar mynd-
irnar eru unnar með þurrpastel á
flauelspappír, þannig að hér ræð-
ur loftkennd mýkt í stílfærðurn
andlitunum. Þeir Þór og Freyr eru
væntanlega flestum kunnir, en
líkur á að færri þekki þær smærri
gyðjur sem Birgitta hefur einnig
valið að fjalla um - Gná, Vör,
Snotru, Eir og Sögu; tilvist þeirra
kann jafnvel að koma á óvart, en
sé litið til þeirra hlutverka sem
þær hafa gegnt (eða gætu hafa
gegnt, því nokkur hluti textans
er hugarsmíð listakonunnar) er
meira undrunarefni að ekki sé
almennt spurt um tilvist þeirra
til að fylla þá hlutverkaskipan,
sem hvert goðakerfi hlýtur að
þurfa.
Hér er það hugmyndin og
áhuginn á hinu forna, sem ræður
mestu um útkomuna, en spurn-
ingunni um hlutverk þessa í nú-
tímanum verður hver að svara
fyrir sig, líkt og Birgitta gerir í
annarri grein sinni í áðurnefndri
dagskrá:
„í mínum huga er það fyrst og
fremst leið til að upplifa ævintýri
í hversdagsleikanum og að tengj-
ast náttúrunni. Því goðin okkar
voru flest ákaflega jarðbundin
með dulspöku ívafi. Mér finnst
hlutverk þeirra vera að brúa bilið
á milli fortíðar og nútíðar."
Eiríkur Þorláksson
DRÖFN Guðmundsdóttir: Ýmsir glerfiskar.