Morgunblaðið - 14.10.1995, Blaðsíða 18
18 LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR: EVRÓPA
ERLEIMT
Lettland sækir um ESB-aðild
fyrst Eystrasaltsríkja
Segja erfiða leið
framundan
Riga. Reuter.
LETTLAND sótti í gær formlega
um aðild að Evrópusambandinu.
Lettland er fýrsta Eystrasaltsríkið,
sem stígur þetta skref, þótt flestir
telji Eistland lengst á veg komið
af ríkjunum þremur í aðlögun
stjórnmála- og efnahagslífs að
því, sem gerist í Evrópusamband-
inu.
Guntis Ulmanis, forseti Lett-
lands, og Maris Gailis forsætisráð-
herra undirrituðu aðildarumsókn-
ina á blaðamannafundi í gær.
„Lettland hefur nú hafið þessa
vegferð og ég, er sannfærður um
að við komumst á leiðarenda,"
sagði Ulmanis. „En þetta er ekki
auðveld leið.“
Hafa þegar fengið aukaaðild
með Evrópusamningum
Lettland og hin Eystrasaltsrík-
in, Eistland og Litháen, undirrit-
uðu svokallaða Evrópusamninga
við ESB síðastliðið sumar. Samn-
ingarnir kveða á um aukaaðild
landanna að ESB, aukna fríverzl-
un og pólitísk samskipti og að rík-
in fái fulla aðild að sambandinu í
framtíðinni.
Slíkir samningar hafa verið
gerðir við sex önnur Mið- og Aust-
ur-Evrópuríki. Af þeim hafa Pól-
land, Ungveijaland og Slóvakía
þegar sótt um aðild og Tékkland
hyggst sækja um í janúar.
Á að sannfæra efasemda-
menn á Vesturlöndum
ESB-aðild hefur verið eitt
meginmarkmið utanríkisstefnu
Lettlands frá því að landið hlaut
sjálfstæði 1991. Lettar óttast enn
ástandið í Rússlandi og leggja
mikla áherzlu á að fá inngöngu í
helztu samtök vestrænna lýðræð-
isríkja; ESB og NATO.
Ulmanis sagði á blaðamanna-
fundinum að í aðildarviðræðum við
ESB yrði lögð sérstök áherzla á
öryggi Lettlands, efnahagsþróun
og styrkingu lýðræðis. Gailis sagði
að umsóknin væri mikilvæg í því
skyni að sannfæra efasemdamenn
á Vesturlöndum um að Lettlands
stefndi staðfastlega að ESB-aðild,
þrátt fyrir úrslit þingkosninganna
fyrr í mánuðinum, þar sem flokkar
yzt til hægri og vinstri bættu
mestu fylgi við sig.
Berisha í
Brussel
FORSETI Albaníu, Sali Beris-
ha, heimsótti aðalstöðvar Evr-
ópusambandsins í Brussel í
fyrradag. Hann sést hér með
Jacques Santer, forseta fram-
kvæmdastjórnar sambandsins.
ESB og Albanía eru í þann
veginn að hefja viðræður um
aukaaðildarsamning Albaníu,
svokallaðan Evrópusamning.
Albanía yrði tíunda Austur-
Evrópuríkið til að gera slíkan
samning við ESB.
Reuter
Evrópski skammstafanaskógurinn
Efnahagssvæði eða
umhverfisstofnun?
SKAMMSTAFANAFLÓRAN í
evrópsku samstarfi er fjöl-
skrúðug, og ekki nema fyrir
vönustu sérfræðinga að muna
hvaða skammstöfun stendur
fyrir hverja stofnun eða sam-
tök. Stundum hefur skamm-
stöfunum jafnvel verið breytt
eftir að þær byrjuðu að fest-
ast í sessi; ES fyrir Evrópu-
sambandið varð ESB, af því
að ES þótti of líkt EES — og
svo framvegis.
Þegar Evrópska efnahags-
svæðið var í fæðingu var það
í fyrstu kallað European Ec-
onomic Space upp á ensku,
skammstafað EES rétt eins
og á íslenzku og sænsku, en
Danir og Norðmenn skrifuðu
hins vegar E0S, eins og þeir
gera ennþá.
Einhverjum enskumælandi
embættismönnum ESB fannst
nafnið European Economic
Space hins vegar of „speisað“
eins og embættismenn EFTA-
ríkjanna orða það (EFTA
stendur fyrir Fríverzlunar-
samtök Evrópu — CEFTA
stendur fyrir Fríverzlunar-
samtök Austur- og Mið-Evr-
ópuríkja og EPTA fyrir Evr-
ópusamband píanókennara).
Nafninu var þess vegna
breytt í European Economic
Area, skammstafað EEA.
Nýlega kom hins vegar babb
í bátinn, þar sem hin nýja
Umhverfisstofnun Evrópu
(European Environment Ag-
ency) er líka kölluð EEA.
Heimildarmenn Morgun-
blaðsins í Brussel segja þetta
aðeins hafa valdið smávægi-
legum ruglingi, enda sé yfir-
leitt ljóst af samhenginu um
hvort fyrirbærið sé verið að
tala. Hins vegar beri nafngift
umhverfisstofnunarinnar
vott um að fáir hafi munað
eftir Evrópskaefnahags-
svæðinu þegar hún var búin ‘
til.
Danir samþykkja bætur vegna Thule-slyssins
Morgunblaðið/RAX
MESSAUNA Christianssen var einn veiðimannanna
sem fluttir voru frá Thule til Quaanaq er herstöð
Bandaríkjamanna var reist. Hér er hann við veiðar úti
á ísnum ásamt sonum sínum.
Bætur til um
1.500 manna
íThule
DANSKA stjórnin samþykkti seint á fimmtu-
dagskvöld að greiða öllum þeim bætur sem
störfuðu eða bjuggu við herstöðina í Thule
á Grænlandi auk þeirra sem unnu við hreins-
unarstarf í kjölfar þess er flugvél frá Banda-
ríkjaher með kjarnorkuvopn innanborðs,
fórst þar nærri árið 1968. Fær hver og einn
sem svarar til 580.000 kr. ísl., skattfijálst.
Búist er við að um 1.500 manns te(jist eiga
rétt á bótum, þar með taldir erfingjar þeirra
sem látnir eru en hefðu átt rétt á bótum.
Ríkisstjórnin hyggst sækja um aukafjár-
veitingu til fjármálanefndar þingsins sem
svarar til um 880 milljónum íslenskra. Með
greiðslunni lýsir stjórnin þó ekki yfir ábyrgð
sinni í málinu, heldur vill hún með bæta
fyrir þann sársauka sem slysið olli fólki í
Thule.
Lars Emil Johansen, formaður græn-
lensku landsstjórnarinnar, kveðst sáttur við
ákvörðun Dana og væntir þess að lands-
stjórnin og þingið muni samþykkja hana.
„Þetta er gott tilboð af hálfu dönsku sljórn-
arinnar. Ekki síst í ljósi þess að ekki hefur
verið lagðar fram óræk sönnun þess að ein-
hveijir hafi veikst í kjölfar slyssins. Undir
þetta tekur lögmaður Thule-starfsmann-
anna. Segir hann að vissulega hafi menn
gert sér vonir um þeir sem verst hefðu orð-
ið úti hefðu fengið hærri bætur en í heildina
sé um gott tilboð að ræða.
Ihaldsmenn hafa lýst því yfir að þeir
muni ekki greiða atkvæði með tillögu sljórn-
arinnar og gagnrýna harðlega framgöngu
Pouls Nyrups Rasmussen, forsætisráðherra,
sem Hans Engell, leiðtogi þeirra, segir vera
með þessu að kaupa sér frið. Þá er ekki
eining um málið innan stjórnarinnar, því
radikalar reyndu hvað þeir gátu til að fá
jafnaðarmenn og mið-demókrata til að fall-
ast á lægri upphæð.
Fjárlagafrumvarp til umræðu á færeyska þinginu
Fjárlagahallinn
minnkaður um milljarð
Þórshöfn. Morgunblaðið.
SVEITARFELOG í Færeyjum hafa
nú til skoðunar drög að samkomu-
lagi sem ætti að auðyelda þeim að
greiða skuldir sínar til banka og
annarra lánastofna í Færeyjum og
utan eyjanna. Þá er fjárlagafrum-
varp landsstjórnarinnar til umræðu
á þinginu en í því er lagt til að
fjárlagahallinn verði 1,4 milljarðar
ísl. kr. sem er um 1 milljarði lægri
upphæð en í fyrra.
Landsstjórnin hefur skuldbundið
sig til að draga úr fjárlagahalian-
urri, svo að hann verði úr sögunni
árið 1998, að kröfu Dana. Þá hafa
verið miklar umræður í Færeyjum
um nauðsyn þess að lækka skatta.
Hafa Jóannes Eidesgaard, fjár-
málaráðherra, og Finnbogi Arge,
formaður fjárlaganefndar þingsins,
lýst því yfir að eigi að koma í veg
fyrir fólksflóttann frá Færeyjum,
verði að lækka skatta um sem nem-
ur milljarði eða meiru.
I fjárlögum fyrir næsta ár er
ekki gert ráð fyrir lækkun skatta
og biða margir spenntir eftir því
að samningar hefjist við Dani
þann 3. nóvember, því ljóst er að
landsstjórnin getur ekki lækkað
skatta án aðstoðar frá dönsku
stjórninni.
Margir tengja þetta því að á
næsta ári eigi Færeyingar að greiða
danska ríkinu yfir milljarð kr. ísl.
í vexti. Verði þeir felldir niður eða
greiðslum frestað, skapist mögu-
leiki á skattalækkun.
Skuldbreytingar á lánum
sveitarfélaga
Skuldir sveitarfélaga nema
rúmum 22 milljörðum ísl. kr. og
minni tekjur þeirra hafa orðið til
þess að þau eiga í miklum greislu-
erfiðleikum. Landsstjórnin óskaði
eftir því við Færeyjabanka að hann
gerði samninga við við lánveitend-
ur sem auðvelduðu sveitarfélögun-
um afborganir af lánum. Niður-
staðan er samningur sem kveður
á um að sveitarfélög greiði ekki
afborganir af lánum í 5 ár, auk
þess sem vextir af þeim verða
lækkaðir. Mun greiðslubyrði sveit-
arfélaganna lækka um rúman 1,1
milljarð á ári.
Reulcr
Thatcher
sjötug
MARGARET Thatcher, fyrr-
verandi forsætisráðherra
Bretlands, varð sjötug í gær.
Til hennar streymdu heillaósk-
ir hvaðanæva úr heiminum,
m.a. frá George Bush og Ron-
ald Reagan fyrrverandi forset-
um Bandaríkjanna og Míkhaíl
Gorbatsjov síðasta forseta Sov-
étríkjanna. Járnfrúin sagði að
þetta væri eins og hver annar
dagur í lífi hennar.