Morgunblaðið - 14.10.1995, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 1995
AÐSEIMDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
í ÞVÍ frumvarpi til
fjárlaga sem nú liggur
fyrir Alþingi er boðaður
niðurskurður á Bygg-
ingarsjóði verkamanna
úr 608 m.kr. í 400
m.kr. eða úr 420 íbúð-
um í um 230. Umsókn-
ir liggjaþó fyrir um 600
íbúðir. í heild er niður-
skurður til húsnæðis-
mála 1.300 milljónir.
Það hefur verið verk-
efni hvers félagsmála-
ráðherrans á fætur öðr-
um að meija út fé til
þessa málaflokks, með
dyggum bakstuðningi
verkalýðshreyfíngar,
en nú er hún Snorrabúð stekkur.
Auðar íbúðir innan við 1%
Það, hversu lítil viðbrögð hafa
orðið við þessum áformum núver-
andi félagsmálráðherra, sýnir betur
en margt annað í hveijar ógöngur
kerfið er komið; hve umfjöllunin um
' félagslega kerfið hefur nú þegar
grafið undan því. Hinn mikli niður-
skurður er m.a. réttlættur með því
að benda á allar auðu íbúðirnar.
Sannleikurinn er sá að nú eru
einungis 60 íbúðir af um 10.000
auðar, eða innan við 1%. Flestar eru
þær á Vestfjörðum. Það segir okkur
e.t.v. þá sögu að víða sé ástandið
ekki eins hábölvað og sögusagnir
herma.
Upphrópanir, ekki
gagnrýnin skoðun
Umfjöllun um félagslega hús-
næðiskerfið hefur borið meiri svip
af upphrópunum um erfiðleika en
því að gagnrýnin skoðun hafi farið
fram á orsökum þeirra. Dagar kerf-
isins hafa verið taldir án þess að
spurt væri þeirrar spurningar hvort
kostir þess, s.s. löng lán á lágum
vöxtum, nýttust ekki lengur þeim
sem kerfið var eitt siiin hugsað fyr-
ir. Og ef svo er ekki,
hver væri þá orsökin.
Ég óttast að menn fari
allt of langt í því að
slá kerfið af án þess
að þeim spurningum
verði svarað. Og ef
þeim ekki verður svar-
að er líka ástæða til
að hafa áhyggjur af því
hvert stefnir með þann
hluta húsnæðiskerfis-
ins sem ætlaður er
þeim sem lægstar hafa
tekjurnar.
Notað til
„byggðaþróunar“
Þegar litið er til þess
hvemig félagslega húsnæðiskerfinu
hefur verið beitt til að hafa áhrif á
byggðaþróun, bæði hvar hefur verið
byggt og ástæður þess, kemur í Ijós
að kerfið hefur verið nýtt til að ná
ýmsum öðrum markmiðum en þeim
að sjá láglaunafólki fyrir húsnæði.
Þannig hafa sumar sveitarstjórnir
notað kerfið til að halda uppi at:
vinnu fyrir verktaka á staðnum. í
mörgum tilfellum hafa íbúðabygg-
ingar innan kerfisins verið einu hús-
næðisframkvæmdir á stöðunum
árum saman. Hlutfall félagslegs
húsnæðis á Vestfjörðum var t.d.
rúmlega 95% á síðastliðnum 6 árum.
Þannig hafa sveitarstjórnir reynt að
bjóða upp á félagslegt húsnæði m.a.
til að mæta því að fólk hefur ekki
viljað festa fé í íbúð á almenna
markaðnum af ótta við að e.t.v.
yrði ekki unnt að losna við hana
síðar. Þar birtist að hluta það óör-
yggi með atvinnu sem fylgir gjaman
sjávarútvegi.
Húsnæðiskerfið blóraböggull
Einnig hefur verið viðleitni til að
styðja við tiltekna þjónustu í byggð-
arlagi s.s byggingastarfsemi og
fleira. Því hefur verið tilhneiging til
að byggja nýtt húsnæði fremur en
að kaupa eldra inn í kerfið. Það
hefur m.a. leitt til þess að íbúðirnar
eru dýrari fyrir fólkið en ef sú leið
hefði verið farin að kaupa inn í
kerfið eldri íbúðir. Það má því til
sanns vegar færa að ýmislegt af
því sem menn telja í dag ágaila
kerfisins og rök fyrir samdrætti séu
fyrst og fremst birtingarmyndir
ýmissa annarra erfiðleika sem
tengjast byggða- og atvinnuþróun.
Ábyrgðin er stjórnmálamanna
Ábyrgðin á þessu ástandi er
stjórnmálamanna. Ýmsar sveitar-
stjórnir hafa nýtt kerfíð með fyrr-
greindum hætti og standa nú
frammi fyrir því að innleysa rándýr-
ar íbúðir. Einnig hafa alþingismenn
haft af því afskipti hvert því fé er
Félagslegar íbúða-
byggingar hafa leyst
vanda margra, segir
Svanfríður Jónas-
dóttir, og bendir á að
rök fyrir samdrætti séu
fyrst og fremst birting-
armyndir ýmissa ann-
arra erfíðleika sem
tengjast byggða- og
atvinnuþróun.
beint sem ætlað er til bygginga eða
kaupa á félagslegu íbúðarhúsnæði
og þá gjarnan til að beijast gegn
þeirri byggðaþróun, sem felst í
fólksfækkun viða úti um land.
Félagslegar íbúðabyggingar hafa
á undanförnum árum náð að full-
•nægja íbúðaþörf ýmissa hópa sem
ekki hefðu getað orðið slíks aðnjót-
andi í óbreyttu markaðskei-fí. Það
er því ábyrgðarhluti að rifa kerfíð
niður án þess að huga að því hvern-
ig á í framtiðinni að leysa mál þeirra,
sem þetta kerfi hefur þrátt fyrir
misnotkun af ýmsu tagi, leyst.
Höfundur er alþingismaður Þjóð-
vaka.
Niðurrif án
fyrirhyggju
Svanfríður
Jónasdóttir
Sængurlega og*
jafnréttisbárátta
í NÝJASTA tölvu-
blaði Veru (sept. 1995)
rakst ég á dálka þar
sem talin voru upp atr-
iði, sem höfðu, að mati
penna blaðsins, orðið
jafnréttisbaráttunni til
mesta gagns og ógagns.
í „ógagnsdálknum" var
fjallað um lokun Fæð-
ingarheimilis Reykja-
víkur. Ég var hjart-
anlega sammála þeim
sem skrifaði. Hins veg-
ar fylgdi þessi klausa
um konur á fæðinga-
og sængurkvennadeild
Landspítalans: „Og
látnar hafa börnin inni
hjá sér um nætur svo
margar snúa aftur heim til sín úr-
vinda af svefnleysi og þreytu. Ef
þær eru þá ekki sendar heim daginn
eftir fæðingu.“ (Vera, sept. 1995,
bls. 43). Tel ég víst að hér sé m.a.
verið að vísa til snemmútskrifta
sængurkvenna sem valið hafa
heimaþjónustu ljósmæðra. Þetta
viðhorf einkennist síður en svo af
jafnrétti því eins og flestum er ljóst,
ekki síst feministum, er fæðing ekki
sjúkdómur og eðlileg sængurlega
krefst alls ekki sjúkrahúsvistar.
Fyrir utan MFS-einingu Land-
spítalans sem nokkuð hefur verið
flallað um í fjölmiðlum, bjóða ljós-
mæður uppá svokallaða heimaþjón-
ustu. í henni felst að eftir eðlilega
■ fæðingu eiga móðir og bam rétt á
því að liggja á sængurkvennadeild
í einn og hálfan sólar-
hring og fara svo heim
og njóta umönnunar
ljósmóður. Hún heim-
sækir fjölskylduna
tvisvar á dag, klukku-
tíma í senn, fyrstu
fjóra dagana, svo einu
sinni á dag næstu þijá
daga þar á eftir, alls
ellefu skipti. Móðirin
þarf ekki að vera búin
að ákveða fyrir fæð-
inguna hvort hún velji
þennan kost í sængur-
legunni, heidur metur
hún það sjálf innan 36
klukkustunda frá eðli-
legri fæðingu hvort
hún treysti sér heim.
Því miður eru feður afskiptir í
Þetta viðhorf byggir
ekki á jafnrétti, segir
Guðlaug Einarsdóttir,
um skrif í blaðinu
Veru um snemmút-
skrift kvenna eftir
eðlilega fæðingu
sængurlegu á Landspítalanum. Það
kemur til vegna þess að á hverri
stofu liggja tvær til fjórar konur og
því miður stundum sex og því erfitt
Guðlaug
Einarsdóttir
að koma fyrir fijálsum heimsóknum
feðra, a.m.k. ekki til viðbótar við
allan þann fjölda vina og ættingja
sem heimsækir sængurkonurnar.
Þannig fer öll fræðsla sem móður-
inni er veitt í sængurlegunni fram
hjá föðurnum, fyrir utan þann tak-
markaða aðgang sem hann hefur
að bami sínu fyrstu daga lífs þess.
Af framantöldu hiýtur öllum að
vera það ljóst að sængurlega á
stofnun skerðir tengslamyndun föð-
ur og bams og ýtir undir það að
móðirin beri hita og þunga af
umönnun barnsins. Margir feður
skipuleggja sumarfrí sitt þannig að
þeir geti verið heima í kringum
fæðinguna og tekið þannig fullan
þátt í sængurlegunni heimafyrir.
Eins væri það rós í hnappagat
vinnuveitanda sem gæfí nýbökuðum
föður eina fríviku eða svo í einskon-
ar sængurgjöf.
Sumar konur kunna að óttast
óheyrilegan gestagang ef þær fara
heim fljótlega eftir fæðinguna.
Ættingjar og vinir foreldranna ættu
að íhuga mikilvægi hvíldar og róleg-
heita fyrir nýju fjölskylduna. Barnið
er komið til að vera og því ekki
brýn nauðsyn fyrir alla að sjá það
á fyrstu dögunum, einmitt þegar
það er viðkvæmast fyrir sýkingum.
Ég hef leitt rök að því að sjálf-
sagt er að fullhress kona sem treyst-
ir sér að „liggja“ sængurlegu heima
með heilbrigt barn, nýti sér heima-
þjónustu ljósmæðra og stuðla þann-
ig að betri tengslamyndun fjölskyld-
unnar og nýja bamsins.
Snemmútskriftir kvenna eftir
eðlilega fæðingu geta því ekki talist
jafnréttisbaráttunni til ógagns,
heldur era þær „fjölskylduvænar“
og leiða til aukins jafnréttis.
Höfundur er hjúkrunarfræðingur.
Tekið undir
gagnrýni
Osmo Vánská
Athugasemd stjórnar Starfsmannafélags
Sinfóníuhljómsveitar íslands
VEGNA greinaskrifa í Morgun-
blaðinu 12. og 13. október síðast-
liðinn er varða Sinfóníuhljómsveit
íslands, aðalstjórnanda hennar,
Osmo Vánská og Guðmund Emils-
son tónlistarráðunaut RÚV, vill
stjórn Starfsmannafélags Sinfón-
íuhljómsveitar íslands koma eftir-
farandi á framfæri.
Við viljum taka undir gagnrýni
O.V. sem fram kemur í bréfi hans
til útvarpsstjóra og beinist aðal-
lega að G.E. Við teljum hana mjög
réttmæta, ekki síst í ljósi fenginn-
ar reynslu af samskiptum við G.E.
á undanförnum áram. Okkur þyk-
ir mjög miður að nafn SÍ. skuli
hafa verið bendlað við skipulag
og kynningu af því tagi sem átti
sér stað í síðustu viku þegar Nord-
Sol-keppnin fór fram.
Ef við tökum fyrst sem dæmi
gerð efnisskrár á úrslitatónleikum,
laugardaginn 7.10. þá lá það fyrir
með nokkurra mánaða fyrirvara
að þar yrðu spilaðir tveir einleiks-
konsertar og eitt stutt hljómsveit-
arverk („En Sagá“), sem yrði ann-
aðhvort fyrst á efnisskránni sem
einskonar inngangur, eða þá leikið
á meðan dómnefndin kæmi sér
saman um niðurstöðu keppninnar.
Það stóð aldrei til að flytja „En
Saga“ að lokinni verðlaunaafhend-
ingu, þ.e. eftir að hápunkti og til-
gangi keppninnar var náð. Engum
alvöru tónleikaskipuleggjanda
myndi detta í hug að bjóða áheyr-
endum upp á slíkt spennufall.
Guðmundur talar í því efni vísvit-
andi gegn betri vitund, er hann
segir O.V. upphaflega hafa „sett
fram þá kröfu að verkið yrði flutt
síðast á dagskrá lokatónleikanna“.
Endanleg niðurstaða, þ.e. að
hljómsveitarverkið var flutt síðast,
eftir að sjónvarpsmenn höfðu rofið
útsendingu og tekið sínar vélar á
brott, var algerlega óviðunandi.
Þetta kom undarlega út fyrir
áheyrendur og áhorfendur sjón-
varps og var auðvitað lítilsvirðing
við okkur hljóðfæraleikarana. Við
vorum búin að undirbúa þetta stór-
kostlega verk og vildum leggja
okkar af mörkum til að gera heil-
steypta og ánægjulega tónleika, í
stað þess að vera eingöngu í undir-
leikshlutverkinu.
En hver var ástæðan fyrir þessu
klúðri? Sjónvarpsmenn höfðu ekki
verið látnir vita að „En Saga“
væri á efnisskránni fyrr en alltof
seint og voru þá búnir að ráðstafa
útsendingartíma í annað og vannst
heldur ekki tími til að gera upp-
tökuáætlun fyrir fyrrnefnt verk.
Þetta skrifast því á reikning aðal-
skipuleggjanda tónlistarkeppninn-
ar, sem hlýtur að bera ábyrgð á
öllum slíkum framkvæmdaratrið-
um.
Þá má einnig nefna að bæði í
útsendingu útvarps á fimmtudags-
tónleikunum sem og í sjónvarpsút-
sendingunni á laugardag voru
mjög langar og vandræðalegar
þagnir á meðan dómnefndin var
að komast að niðurstöðu (sem
ekki náðist reyndar að útvarpa á
fimmtudag). Þessi tími var auðvit-
að alveg fyrirsjáanlegur og hefði
mátt fylla út í hann með ýmsu
móti, t.d. hefði mátt hafa þul eða
kynni í hljóðstofu sem talaði við
sjónvarps- og útvarpshlustendur,
glefsur úr viðtölum við einleikar-
ana o.fl. Þessi útkoma öll er til
mikilla vansa fyrir alla aðstand-
endur, þ.á m. útvarp, sjónvarp og
Sí.
Við vonum G.E. vegna að hann
eigi ekki einn sök á öllu því sem
úrskeiðis fór við skipulagningu og
framkvæmd þessarar keppni, en
við hljótum að bregðast harkalega
við þegar bein ósannindi eru borin
upp á aðalstjómanda okkar. Öllu
tali G.E. um ráðríki og „egó-isma“
O.V. vísum við til föðurhúsanna.
Það er auðvitað eðlilegt að þegar
SÍ. kemur fram á slíkum alþjóðleg-
um vettvangi, þá sé það undir
stjórn aðalstjórnanda, enda óskaði
framkvæmdastjóri SÍ. eftir því við
O.V. að hann tæki þetta verkefni
að sér.
Sú ákvörðun G.E. að draga for-
seta íslands inn í þetta fjölmiðla-
mál og tala t.d. um gíslatöku finnst
Við viljum taka undir
gagnrýni O.V. sem fram
kemur í bréfi hans til
útvarpsstjóra og beinist
aðallega að G.E. Við
teljum hana mjög rétt-
mæta, ekki síst í ljósi
fenginnar reynslu af
samskiptum við G.E. á
undanförnum árum.
okkur mjög ósmekklegt. Hans eig-
in framkoma við forsetann upp á
sviði Háskólabíós fyrir framan al-
þjóð, þar sem hann var með hnipp-
ingar, hvísl og vandræðagang,
sýnir best skort á skipulagningu.
Undir lok blaðagreinarinnar frá
12.10. er farið nokkrum orðum
um samskipti G.E. og SÍ. Við get-
um staðfest að þar hafa samskipt-
in gengið brösuglega. Upplýsingar
um stjómendur og verkefni hafa
borist mjög seint, þannig að verk-
efnavalsnefnd hljómsveitarinnar
og framkvæmdastjórn fær ekkert
tækifæri til að fjalla um viðkom-
andi listamenn og verkefni.
Að lokum nokkur orð um stjórn-
andaferil G.E. með SÍ. Það stó_ð
aldrei til að Starfsmannafélag SÍ.
myndi gera opinbera ákvörðun frá
því fyrir nokkrum árum varðandi
hæfni G.E. sem stjórnanda, en
vegna ummæla hans í fyrrnefndri
blaðagrein sjáum við okkur til-
neydd til að birta sannleikann í
málinu. Staðreyndin er sú, að
dæmi eru um að G.E. réði sjálfan
sig stjórnanda á vegum RÚV eftir
1989 þegar hann varð tónlistar-
stjóri. Eftir að hljóðfæraleikarar
höfðu fengið sig fullsadda af hans
vinnubrögðum fóru þeir fram á
að G.E. yrði ekki leyft aftur að
stjórna hljómsveitinni. Þetta var
gert með almennri, leynilegri at-
kvæðagreiðslu og er það einsdæmi
að svo afdráttarlaus afstaða sé
tekin til ákveðins stjórnanda.
Við viljum þakka Osmo Vánská
fyrir að styðja okkur í baráttunni
fyrir bættum samskiptum við
Ríkisútvarpið.
F.h. stjórnar Starfsmannafélags
Sí.
Sigurður S. Þorbergsson.