Morgunblaðið - 14.10.1995, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 1995 27 *'
AÐSEIMDAR GREINAR
Sjúkra
þjálfarinn
segir
þau eldast og geta eykst.
Eftir þriggja ára aldur, þegar kubbsleg-
ur ungbamavöxturinn fer að breytast í
rennilegan líkama með vaxandi hreyfi-
stjórn, aukast möguleikarnir í hreyfileikj-
um. í þessum leikjum, þar sem börnin
virðast óþeytandi að æfa þá fæmi sem
þau hafa náð í hreyfingum, læra þau að
skipuleggja hve mikinn kraft og hraða
þarf til að leysa ákveðnar hreyfiþrautir
með mýkt og þokka.
Flest börn fara af sjálfsdáðum gegnum
þessa miklu hreyfiþjálfun, sem er þeim
nauðstynleg til að ná þeirri hreyfigetu sem
þau þurfa til að ráða við þær athafnir sem
krafist er af þeim og til að geta tekið þátt
í leikjum jafnaldra sinna.
Hreyfingin verður eðlilegur hluti leikja
og gefur gleði og fullnægju. Líkamleg
virkni bams erþó háð jákvæðri afstöðu
uppalenda og því að barnið hafi aðstæður
til að reyna á færni sína.
Hópleikir
Þegar barnið er um fimm ára fer það
að geta tekið þátt í ýmsum hlaupaleikjum
og öðrum leikjum þar sem þarf að fara
eftir reglum. Þetta gefur tækifæri til að
auka úthald og kraft auk þess að gera
kröfu til andlegs og félagslegs þroska.
Hætt er við að börn sem af einhveijum
ásætðum eru illa stödd í hreyfifærni verði
útundan þegar hóp- og hlaupaleikir verða
vinsælastir hjá jafiiöldmnum.
Þessi börn þurfa sérstaka örvun og
hvatningu og stundum aðstoð fagfólks til
að komast yfir erfíðleika sína.
í nútímaþjóðfélagi, þar sem það er al-
gengt að böm innan skólaldurs ganga
vart lengra en út í bíl, þyrftu foreldrar
að vera vakandi fyrir því, hve gagnlegt
það er bömum að venjast því að ganga
úti í náttúmnni, helst utan vega og sléttra
stíga, til að gefa þeim færi á að þjálfa
jafnvægi og úthald.
Slík samvera foreldra og bama hefur
auk þess mikil uppeldisleg áhrif og eykur
getu þeirra til að takast á við ýmsar hindr-
anir í náttúrunni.
Bam sem er kraftmikið og öruggt fínnur fljótt sjálft hvaða leiki það ræður við, en
em samt nægilega erfíðir til að vera skemmtilegir. Guðlaug Sveínbjarnardóttir
úr áhugahópi um bamasjúkraþjálfun skrifar um hreyfíþjálfun bama.
Komdu út
að leika
LEIKSKÓLAALDURINN er skeið
mikilla framfara í hreyfifærni.
Þessi mikla breyting er afleiðing
þroska taugakerfisins, en einnig
þarf að koma til hæfileg örvun frá um-
hverfinu.
Við sjáum hvernig bam notar umhverfi
sitt, hvort sem það em mishæðir í lands-
laginu, tröppur, húsgögn, eða annað sem
gerir því fært að þjálfa líkamsfærni sína,
styrk og jafnvægi.
Það er líkast því sem ung böm séu
rekin áfram af innri hvöt til að þjálfa þá
fæmi sem kemur þeim þrepi ofar í getu.
Flestir kannast við þá ánægju sem
fylgir því að sjá getu litla bamsins auk-
ast frá degi til dags. Gleðin þegar barnið
getur klifrað upp í sófa eða stól í fyrsta
sinn og svo óðagotið þegar barnið endur-
tekur þessa skemmtilegu athöfn í tíma
og ótíma og prílar upp á stól og borð
og dansar þar og skríkir. Þá fer ánægja
foreldranna ört minnkandi, en barnið er
í raun að uppfylla þörf sína fyrir að sigr-
Obbossí...
ast á hindrunum og endurtaka það sem
þarf að þjálfa þar til fullkomnun er náð.
Það er því mjög mikilvægt, að barnið fái
leikrými við hæfi, þar sem þessi stöðuga
virkni, sem vissulega hefur mjög ákveð-
Guðlaug
Sveinbjarnardóttir
inn tilgang, fær að
njóta sin.
Útileikir
Það er best að vera
utanhúss í þeim leikj-
um, sem fela í sér
hreyfingar eins og
klifra, hlaupa, hoppa
og alls konar jafnvæg-
iskúnstir. Það er því
mikilvægt að leiksvæði
fyrir'börn bjóði uppá
fjölbreytni og öryggi.
Bam sem er kraftmikið
ög ömggt finnur fljótt
sjálft hvaða leiki það
ræður við, en era samt nægilega erfíðir
til að vera skemmtilegir. Það er gaman
að fylgjast með því hvernig börnin beita
hugmyndafluginu til að nota sömu leik-
tækin á mismunandi hátt, eftir því sem
i
Hugleiðingar á
geðheilbrigðisdegi
UNDANFARIN ár
hefur World Federati-
on for Mental Health
gengist fyrir því með
stuðningi Alþjóða heil-
brigðisstofnunarinnar
að 10. október væri
haldinn alþjóðadagur
geðheilbrigðis.
Að skipan Ingibjarg-
ar Pálmadóttur, heil-
brigðis- og trygginga-
málaráðherra, er 10.
október nú einnig al-
þjóðadagur geðheil-
brigðis á Islandi og ber
að fagna því.
Á ofanverðri 20. öld
er sú skoðun rík meðal
íslendinga, að geðsjúkdómar séu lítt
skilgreind fyrirbæri og þar af leið-
andi erfitt um ábyggilega greiningu
á þeim, hvað þá meðhöndlun. Við-
horf af þessu tagi eru beinlínis til
þess fallin að leiða af sér vonleysi
jafnvel fordóma sem kunna svo að
skila sér í óheppilegum aðgerðum eða
aðgerðarleysi þegar almenningur
annars vegar og stjómvöld hins veg-
ar standa frammi fyrir þessum sjúk-
dómi.
Dæmi mætti nefna af einstaklingi,
sem leitar ekki hjálpar vegna þung-
lyndis eða fælni þar eð hann telur
það gagnslaust, eða hann freistar
þess að fá hjálp hjá skottulækni.
Annað dæmi eru stjórnvaldsað-
gerðir, sem áhrif hafa á meðferð og
verðlagningu lyfja, svo sem svefn-
lyfja, kvíðalyfja og þunglyndislyfja,
þannig að lyfin eru sjúklingum dýr-
ari og óaðgengilegri en þyrfti að
vera. Hér er átt við þá ákvörðun að
greiða ekki niður kvíða- og svefnlyf
og takmarka ávísanir á sum þung-
lyndislyf við einn mánuð.
Má hér merkja áhrif fordóma og
vonleysis í stjórnvaldsákvörðunum?
í reynd er það svo,
að geðsjúkdómar era
hreint ekki verr skil-
greinanlegir eða skil-
greindir en aðrir sjúk-
dómar, stundum raun-
ar betur og er þar fyrir
að þakka geðvísinda-
mönnum síðustu ára-
tuga, sem hafa ósleiti-
lega unnið að því að
búa til gild og áreiðan-
leg mælitæki til geð-
greiningar.
Mörg mælitæki til
þess að meta almennt
geðástand og einstaka
sjúkdóma liggja fyrir
og eru tiltæk heilbrigð-
isstarfsmönnum jafnt í heilsugæslu
sem og á sjúkrahúsum.
Mikið af fyrstu greiningarvinn-
Má hér merkja áhríf
fordóma, spyr Ingvar
Kristjánsson, sem íjall-
ar um stjórnvalds-
ákvörðun varðandi verð
kvíða- og svefnlyfja.
unni og meðferð geðsjúkra fer fram
á vegum heilsugæslunnar, þar sem
um eða yfir 20% allra þeirra sem
þangað leita eru með geðsjúkdóma.
Því verður að spytja hvernig heilsu-
gæslan sé í stakk búin að sinna
þeim sjúklingum.
Skyldi grunnþjálfun starfsfólks
heilsugæslunnar almennt vera í sam-
ræmi við þessar aðstæður?
í þessu sambandi má líka spyrja,
að hve miklu leyti kennsla lækna-
stúdenta og annarra heilbrigðis-
Ingvar Kristjánsson
starfsmanna fari fram á göngudeild-
um og í almennum praxis eða er hún
eingöngu bundin við geðdeildir?
I nokkram nágrannalandanna
okkar og raunar hérlendis einnig,
hafa farið fram „herferðir" til þess
að bæta greiningu og meðferð þung-
lyndis í heilsugæslunni. Þessar her-
ferðir hafa þótt skila góðum ár-
angri, enda hljóta þær að teljast
þjóðþrifafyrirtæki, þar eð 3/4 hlutar
kostnaðar við þunglyndi er óbeinn
kostnaður, svo sem vegna tapaðra
vinnustunda og mannslífa.
Metið út frá þessum vel læknan-
lega sjúkdómi einum sér hlýtur það
Sið teljast brýnt og hagkvæmt, að
heilsugæslan sé á hvetjum tíma sem
best undir það búin að sinna geðsjúk-
um og verður því að reikna þessum
þætti gott pláss í símenntun heilsu-
gæslustarfsfólks.
Vel menntaðir og þjálfaðir heil-
brigðisstarfsmenn í öllum geirum
heilbrigðiskerfisins hljóta að vera
homsteinn að góðri þjónustu við
geðsjúka, en vel upplýstur almenn-
ingur, sem veit hvert skal leita ef
að kreppir, er það ekkert síður.
Á síðustu 15-20 árum hefur orð-
ið mikil fjölgun sjálfsætt starfandi
fagaðila er veita geðsjúkum þjónustu
auk þess sem göngudeildir hafa ver-
ið opnaðar. Ætla má að öll þessi
starfsemi skili beinni og óbeinni
fræðslu um geðsjúkdóma til almenn-
ings og stuðli þannig að bættri þjón-
ustu. Félögin Geðhjálp, Geðverndar-
félag íslands og mörg fagfélög
leggja sitt af mörkum til fræðslu
með fundum og útgáfustarfsemi,
auk þess sem einstaklingar og deild-
ir, sem þjónustu veita, hafa staðið
að útgáfu fræðsluefnis.
Öll er þessi fræðsla góðra gjalda
verð, en betur má ef duga skal. Enn
gætir áhrif fordóma og skilnings-
leysis.
Vonandi verður umræðan 10.
október á næstu árum okkur öllum
til áminningar, jafnvel skilnings-
auka.
Höfundur er geðlæknir við dag-
deild geðdeildar Borgarspítalans
og formaður Geðlæknafélags ís-
lands.
Höldum neista kvenna-
frídagsins vakandi
fram á næstu öld
„KONUR í fram-
sókn“ er yfirskrift 7.
landsþings Landssam-
bands framsóknar-
kvenna sem haldið
verður dagana 20.-22.
október nk.
En 24. október verða
tíu ár liðin frá lokum
kvennaáratugar Sam-
einuðu þjóðanna 1975-
1985.
Kvennaáratugurinn
hófst með kvennaárinu
1975 sem var viðburða-
ríkt á íslandi, margar
ráðstefnur voru haldn-
ar um málefni kvenna
og fundir, kvennasögu-
Kristjana Bergsdóttir .
safn stofnað, fyrstu jafnréttisnefndir
sveitarfélaga urðu til í Kópavogi,
Hafnarfirði, Garðabæ og í Neskaup-
stað.
Sjöunda landsþing
framsóknarkvenna
verður, að sögn Kríst-
jönu Bergsdóttir, helg-
að jafnréttisbaráttu
kvenna.
Margt fleira mætti telja af atburð-
um kvennaársins 1975, en hæst ber
í huga fólks kvennafrídagurinn 24.
október. Islenskar konur völdu dag
Sameinuðu þjóðanna til að minna á
mikilvægi vinnuframlags síns og
sameinuðust allar sem ein í þessari
aðgerð, því talið er að um 90% ís-
lenskra kvenna hafi lagt niður störf
þennan dag.
Merkasti viðburður kvennaáratug-
ar var án efa framboð og síðan kjör
frú Vigdísar Finnboga-
dóttur til forseta árið
1980, sem gjörbreytti
ímynd kvenna á þann
veg að konur jafnt sem
karlar geti gegnt
áhrifastöðum og æðstu
embættum þjóðarinn-
ar.
Mikil umræða var í
þjóðfélaginu um valda-
og áhrifaleysi kvenna í
stjómmálum sem leiddi
til stofnunar kvenna-
framboða á Akureyri
og í Reykjavík 1982 og
síðan Kvennalistans
árið eftir.
Innan hefðbundnu
mynduðu konur einnig
flokkanna
samtök til að bæta stöðu kvenna á
vettvangi stjórnmálanna. Landssam-
band framsóknarkvenna (LFK) var '
stofnað árið 1981 í þeim tilgangi og
hefur haft afgerandi áhrif á þróun
mála í jafnréttisátt innan Framsókn-
arflokksins á þeim 14 árum sem lið-
in eru.
í tilefni af því að nú eru tuttugu
ár liðin frá kvennafrídeginum og
upphafi hins viðburðaríka kvenna-
áratugar ætlar LFK að helga umræð-
una á 7. landsþingi sambandsins nú
í október, jafnréttis- og mannrétt-
indamálum kvenna.
Það verður m.a. unnið að gerð
jafnréttisáætlunar í flokksstarfi
ásamt því að ræða stöðu kvenna og
helstu baráttumál í dag.
Ég hvet framsóknarkonur til að
fjölmenna á þingið og leggja þannig
sitt af mörkum til að halda vakandi
neista kvennafrídagsins og kvenna-
frídagsins þriðja áratuginn enn, þann
sem mun tengja nýja öld við gamla.
Höfundur er formaður Landssam-
bands framsóknarkvenna.