Morgunblaðið - 21.10.1995, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Forsætisráðherra um greinargerð Kjaradóms
sem lögð var fram í gær
V onandi j ákvætt
innleg-g- í nmræð-
urnar um kj araniál
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
segist vona að upplýsingar Kjara-
dóms verði jákvætt innlegg í þær
umræður sem farið hafa fram um
kjaramál að undanförnu. Björn Grét-
ar Sveinsson, formaður VMSÍ, segir
upplýsingarnar engu breyta og
Benedikt Davíðsson, forseti ASI,
segir að krafa verkalýðshreyfingar-
innar um aukinn hlut í efnahagsbat-
anum standi óhögguð.
Davíð Oddsson lýsti á fundi með
fréttamönnum ánægju sinni með að
Kjaradómur skyldi fallast á óskir
verkalýðshreyfingarinnar um viðbót-
arupplýsingar um það sem á bak við
úrskurðinn lægi. Hann sagði að það
hefði ekki verið sjálfsagt að dómur-
inn yrði við þessum óskum.
Davíð var spurður hvort hann
teldi að þessar nýju upplýsingar
Kjaradóms myndu lægja þær ófrið-
aröldur sem vaknað hefðu í þjóðfé-
laginu í kjölfar úrskurðar Kjara-
dóms. „Ég skal ekkert um það
segja, en ég tel þó að það geti ekki
verið annað en jákvætt að talna-
grundvöllurinn liggi fyrir. Hvort
hann leiðir til sannfæringar ein-
stakra manna um tiltekin atriði
skal ég ekkert um segja, en það
Kjaradómur hefur lagt
fram greinargerð um
forsendur úrskurðar
sem féll í haust um laun
æðstu embættismanna
*
landsins. Egill Olafs-
son ræddi við forsætis-
ráðherra og forystu-
menn á vinnumarkaði
um greinargerðina.
hafa mjög margir aðilar í þjóðfélag-
inu lagt á það höfuðáherslu að þess-
ir þættir kæmu fram. Það hefur
tekist að stuðla að því að slíkar
upplýsingar lægju fyrir. Menn verða
síðan að ráða því hvernig þeir túlka
þessar upplýsingar.
Ég túlka þær svo að Kjaradómur
hafí rökstutt það að hann hafi farið
að lögum. Séu menn óánægðir með
þessa niðurstöðu þá hefur laga-
ramminn af hálfu Alþingis ekki ver-
ið nægilega vel settur.
Ég hygg að það sé algerlega ljóst
að hækkanir til t.a.m. þingmanna séu
ekki umfram hækkanir á almennum
markaði, sérstaklega ef haft er í
huga, sem geta má sér til, að þær
hækkanir sem eiga að verða um ára-
mót eiga ekki að ganga til þeirra."
Davíð sagði að hækkanir Kjara-
dóms sköpuðu ekki forsendur fyrir
uppsögn samninga. Slík forsenda
myndi ekki skapast nema að verð-
lagshækkanir færu úr böndunum.
Hlutdeild í efnahagsbatanum
Benedikt Davíðsson, forseti ASÍ,
var spurður hvort hann teldi þær
upplýsingar, sem Kjaradómur hefði
lagt fram, nægilegar.
„Við báðum um allar upplýsingar
sem Kjaradómurinn gæti látið af
hendi um forsendur sínar, og erum
búnir að fá svar við því. Því verður
ekki neitað. Við eigum hins vegar
eftir að leggja mat á svarið.“
Benedikt sagði greinilegt á upp-
lýsingum Kjaradóms að þeir efna-
meiri hefðu fengið ríkulegan hlut í
efnahagsbatanum. Krafa verkalýðs-
hreyfingarinnar stæði óhögguð um
DAVIÐ Oddsson forsætisráðherra greinir frá greina
að þeir lægst launuðu fengju aukinn
hlut í efnahagsbatanum.
„Þessar hækkanir stangast á við
grunninn, sem við fórum af stað
með þegar við gerðum samningana.
í þeim vorum við að gera ráð fyrir
því að efnahagsbatinn yrði fyrst og
fremst nýttur til þess að bæta kjör
þeirra sem iakast væru settir, en
mér sýnist fljótt á litið að þessar
upplýsingar komi ekki alveg heim
og saman við það.“
Benedikt var spurður hvort að
hann hvetti félög til að feta í fót-
spor Alþýðusambands Vestfjarða,
Dagsbrúnar og fleiri félaga, sem
samþykkt hafa ályktanir um upp-
sögn samninga.
„Ég hef ekki mikið verið þátttak-
andi í þeirri umræðu. Ég hef hins
vegar sagt að ég telji, miðað við þá
niðurstöðu sem hafi orðið hjá Kjara-
dómi, að siðferðilegar forsendur fyr-
ir samningunum séu brostnar og þá
Bréf formanns Kjaradóms til forsætisráðherra
Mat en ekki reikn-
ingsleg forskrift
HÉR fer á eftir bréf það sem Kjara-
dómurritaði forsætisráðherra, Davíð
Oddssyni, á miðvikudag og greint
var frá á blaðamannundi í gær og
ennfremur greinargerð ritara Kjara-
dóms:
Tilmælum þeim sem þér, hr. for-
sætisráðherra, hafið beint til undir-
ritaðs sem formanns Kjaradóms um
frekari upplýsingar varðandi þann
grunn og gögn er lágu fyrir Kjara-
dómi þegar hann kvað upp úrskurð
sinn hinn 8. september sl. vil ég
svara á eftirfarandi hátt.
Á það skal lögð áhersla að úr-
skurðurinn er byggður á forsendum
sem honum fylgdu. í þeim kemur
fram mat dómsins á öllum þeim
þáttum sem lög um Kjaradóm leggja
honum á herðar að taka tillit til.
Eins og fram kemur í forsendunum
ber dómnum fyrst og fremst, við
úrlausn mála, að gæta þeirra megin-
reglna sem fram koma í 5. gr. lag-
anna en þær eru:
1. Að gæta innbyrðis samræmis
í starfskjörum þeim er hann
ákveður.
2. Að þau starfskjör séu á hveij-
um tíma í samræmi við laun í
þjóðfélaginu hjá þeim sem
sambærilegir geta talist með
tilliti til starfa og ábyrgðar.
3. Að taka tillit til þróunar kjara-
mála á vinnumarkaði.
Þessi grundvallaratriði hafði dóm-
urinn að sjálfsögðu öll í huga er
hann kvað upp úrskurð sinn.
í umræðu um úrskurðinn undan-
farnar vikur hefur gætt mikils mis-
skilnings og réttu máli víða verið
haliað, en svo virðist sem ýmsir líti
þannig á að lögin um Kjaradóm
gefi reikningslega forskrift að niður-
stöðu. Að sjálfsögðu er ekki neina
slíka forskrift að finna enda þyrfti
þá engan Kjaradóm.
Kjaradómur aflaði mikilla gagna
um þróun kjaramála undanfarin ár,
þ. á m. þeirra kjarasamninga sem
gerðir hafa verið á þessu ári og fela
í sér mjög mismunandi kjarabreyt-
ingar. Meðai þess sem dómurinn tók
tiliit til var efni þessara samninga
og gildistími þeirra, en það skal
ítrekað að úrskurðurinn felur í sér
heildarmat á öllum þeim atriðum
sem skylt er að byggja á samkvæmt
lögum um Kjaradóm.
Að beiðni minni hefur ritari dóms-
ins tekið saman nokkrar töluiegar
staðreyndir sem fyrir lágu er dómur-
inn kvað upp nefndan úrskurð og
fylgir greinargerð hans hér með.
Virðingarfyllst,
Þorsteinn Júlíusson.
Nokkrar tölulegar staðreyndir
teknar saman að beiðni
formanns Kjaradóms
I þessari greinargerð er leitast við
að skýra frá helstu tölulegu stað-
reyndum fyrir lágu er Kjaradómur
kvað upp úrskurð sinn þann 8. sept-
ember sl. í fyrsta lagi er lýst helstu
heimildum um laun þeirra sem nálg-
ast gætu að vera sambærilegir þeim
er undir Kjaradóm heyra. I öðru lagi
er fjallað um launaþróun og úr-
skurih Kjaradóms yfir nokkurn tíma
litið. í þriðja lagi er litið til þeirra
kjarasamninga sem gerðir hafa verið
á þessu ári.
Laun og starfskjör
sambærilegra aðila.
Örðugt er að fínna þá aðila í þjóð-
félaginu sem telja _má að séuíísam-
bærilegir forseta Islands, ráðherr-
um, dómurum og alþingismönnum
„með tilliti til starfa og ábyrgðar".
Erfitt er að afla upplýsinga um raun-
veruleg starfskjör manna. Reynt
hefur verið að afla upplýsinga um
kjör bankastjóra, embættismanna
og ýmissa fórsvarsmanna einkafyr-
irtækja.
Að beiðni iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra tók Ríkisendurskoðun sam-
an yfirlit um laun og önnur starfs-
kjör helstu yfirmanna ríkisbanka og
sjóða sem heyra undir iðnaðar- og
viðskiptaráðuneyti á árinu 1992. Þar
kom fram að laun bankastjóra ríkis-
viðskiptabankanna námu að meðal-
tali 776 þús. krónum á mánuði og
laun aðstoðarbankastjóra um 523
þús. krónur. Forstjórar fjárfesting-
arsjóða er undir ráðuneytið heyra
voru með um 515 þús. krónur í
mánaðarlaun. Ekki er vitað til
neinna meginbreytinga á launakjör-
um þessara aðila frá árinu 1992.
Mismunandi reglur gilda um líf-
eyri bankastjóra. Bankastjórar Bún-
aðarbanka íslands vinna sér þannig
lífeyri sem að hámarki nemur 90%
af öllum launum sem næst eftir 15
ára starf. Eftir eins árs starf ávinna
þeir sér lífeyrisrétt sem svarar til
20% af launum. Hins vegar eru
lífeyriskjör bankastjóra Landsbanka
íslands nokkru lakari og fela í sér
að 90% launa er náð eftir 18 ára
starf. Bankastjórar Seðlabanka ís-
lands njóta sömu lífeyriskjara, en
laun þeirra eru til muna lægri en
starfsbræðra þeirra í viðskiptabönk-
unum. Reglur um lífeyrisgreiðslur
til bankastjóra eru á margan hátt
sambærilegar þeim er gilda um ráð-
herra. Réttindavinnsla ráðherra er
hraðari en bankastjóra, sem nemur
einu prósentustigi á ári, en þak er
á lífeyrisgreiðslum til þeirra sem
svarar til 50% af launum sem næst
eftir rúmlega 8 ára iðgjaldsgreiðslu-
tíma.
Laun margra æðstu embættis-
manna ríkisins eru ólík launum ráð-
herra og þingmanna að því leyti að
þeim er greidd þóknun fyrir vinnu
umfram dagvinnuskyldu, ýmist í
formi eftirvinnu eftir reikningum eða
í formi fastrar eftirvinnu. Þá þiggja
þeir þóknun fyrir setu í ýmsum
nefndum, en ráðherrar sitja aldrei í
launuðum nefnduín. Samkvæmt
upplýsingum Starfsmannaskrifstofu
fjármálaráðuneytis voru meðallaun
ráðuneytisstjóra í fyrra 370 þús. kr.
á mánuði og laun helstu skrifstofu-
stjóra í ráðuneytum, sem teljast
mega staðgenglar ráðuneytisstjóra,
um 275 þús. kr. á mánuði að meðal-
tali. Þá má nefna að meðallaun
sýslumanna reyndust vera um 350
þús. kr. í fyrra.
Heimildir um launakjör forsvars-
manna einkafyrirtækja eru af mjög
skornum skammti og raunar er ein-
göngu um upplýsingar úr álagninga-
skrám að ræða. Þessi heimild er
ekki nákvæm, því tekjur eru afleidd-
ar af óleiðréttri frumálagningu og
þannig er ekki tekið tillit til kæra.
Ósjaldan hafa menn skattskyldar
tekjur af öðru en launavinnu, einkum
eignum, en út frá álagningu er ein-
göngu hægt að finnatekjuskattstofn
en ekki bein laun. Upplýsingar úr
álagningarskrám eru einatt tíundað-
ar í fjölmiðlum um það leyti sem þær
eru lagðar fram. M.a. hefur komið
fram að ýmsir forstjórar fyrirtækja
voru með 588 þús. króna tekjur á
mánuði í fyrra og stjórnarmenn voru
að meðaltali með 758 þús. króna
tekjur á mánuði 1994.
Launasamanburður
til lengri tíma
Launavísitala ■ Hagstofu íslands
er traustasta heimildin sem tiltæk
er um almenna launþróun á hveijum
tíma. Hún mælir þróun dagvinnu-
launa á almennum vinnumarkaði,
hjá fjármálastofnunum og hjá hinu
opinbera. Launavísitalan lýsir þróun
meðallauna. Um vísitöluna gilda lög
nr. 89/1989.
Kjaradómur hefur í úrskurðum
sínum allt frá júni 1989, að undan-
teknum skammlífum úrskurði í júní
1992, eingöngu litið til almennra
taxtahækkana og þannig horft
framhjá öðrum launabreytingum,
s.s. launaskriði, breytingum á röðun
í sérsamningum o.fl. Úrskurður
dómsins frá júní 1989 kvað á um
tvennar launahækkanir með gildis-
tíma frá 1. mars og 1. maí það ár.
Samanburður á launaþróuninni frá
1. mars 1989 leiðir í ljós að laun
úrskurðuð af Kjaradómi hafi hækk-
að um 35,2% eftir nýuppkveðna
hækkun, en til ágúst sl. mælist
hækkun launavísitölunnar 37,9%.
Ef hins vegar er litið til breytinga
frá því að ný lög um Kjaradóm og
kjaranefnd tóku gildi, þ.e. frá janúar
1993, sést að þingfararkaup hefur
hækkað um 2,5% umfram vísitöluna.
Kjarasamningar á þessu ári
Kjarasamningar á þessu ári hafa
verið með ýmsu móti, enda starfa
mörg hundruð stéttarfélög í landinu.
Sú stefna sem ofan á varð í kjara-
samningum landssambanda Alþýðu-
sambandsins í febrúar sl. var blanda
af krónutöluhækkunum og pró-
sentuhækkunum. Talið er að kjara-
samningar landssambandanna feli í
sér launahækkun upp á 7% á samn-
ingstímabilinu til loka árs 1996 að
sérkjarasamningum meðtöldum.
Markmið samninganna var m.a.
launajöfnun og hækka lágmarkslaun
í samræmi við það um nær 15% á
samningstímanum.