Morgunblaðið - 21.10.1995, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
VEGAGERÐ
í LANDI
STÓRA-KROPPS
AUNDANFÖRNUM mánuðum hafa orðið töluverðar
umræður um fyrirhugaða vegalagningu í landi Stóra-
Kroþps í Reykholtsdalshreppi. Ung hjón keyptu þessa jörð
fyrir nokkrum árum og hafa hafið þar umfangsmikinn bú-
skap. Þau hafa byggt jörðina upp og hyggjast bersýnilega
auka umsvif sín verulega frá því, sem nú er, þar sem þau
hafa fest kaup á annarri jörð í námunda við Stóra-Kropp,
Eyri í Flókadal. Það er óvenjulegt að fólk, sem hefur hazl-
að sér völl á öðru starfssviði, að ekki sé talað um í öðru
landi, og náð þar umtalsverðum árangri, eins og í þessu
tilviki, hafi svo brennandi áhuga á búskap á íslandi.
Deilurnar hafa komið upp vegna þess, að Vegagerð ríkis-
ins hyggst breyta vegarstæði á þessum slóðum og leggja
veginn um túngarðinn hjá Stóra-Kroppi. Jón Kjartansson,
bóndi á Stóra-Kroppi, telur að með þessum áformum sé
verið að eyðileggja þá uppbyggingu á jörðinni, sem hann
hefur beitt sér fyrir. Meirihluti hreppsnefndar Reykholts-
dalshrepps styður málstað hans. Allir bændur í Flókadal
utan einn hafa mótmælt þessari breytingu á vegarstæði,
sem augljóslega ýtir undir einangrun Flókadals, sem er
nokkur fyrir.
Skipulagsstjóri ríkisins kvað upp úrskurð um mat á um-
hverfisáhrifum vegna þessarar vegalagningar. Sá úrskurður
var kærður til umhverfisráðherra, sem nú hefur staðfest
niðurstöðu skipulagsstjóra. í úrskurði ráðherrans segir m.a.: •
„Veglínan fer á neðri leið um jafnt land, er tiltölulega bein,
vegsýn betri og allar aðstæður hagkvæmar og má þar nefna
minni hættu á sviptivindum en við fjallið sjálft, auk þess
sem reikna má með minni snjóþyngslum vegna lægri legu
vegarins . . . Þótt neðri leiðinni fylgi óhagræði fyrir eigend-
ur og ábúendur nokkurra jarða, sem vegurinn fer um og
íbúar Flókadals telji sig búa við lakari hlut þar sem vega-
lengd að stofnbraut eykst, hljóta þeir hagsmunir að teljast
ríkari, sem fólgnir eru í því að um stofnbraut er að ræða . . .“
í þessum úrskurði umhverfisráðherra kemur ekki fram
mikil tilfinning fyrir stöðu bóndans, sem hlut á að máli.
Þvert á móti er eins og hún skipti engu máli. Þegar Jón
Kjartarfsson og kona hans keyptu jörðina Stóra-Kropp höfðu
þau enga ástæðu til að ætla, að þjóðvegur yrði lagður þvert
yfir túnið hjá þeim og jörðinni skipt í tvennt með öllu því
óhagræði, sem því fylgir augljóslega fyrir búskaparstarf-
semk, Þau hafa lagt í mikla fjárfestingu á jörðinni en eftir
að þau gerðu það taka stjórnvöld ákvarðanir, sem breyta
öllum forsendum fyrir fjárfestingum þeirra en á mótmæli
þeirra er ekki hlustað.
í annan stað er Ijóst, að það er engin brýn þörf á því
að leggja nýjan þjóðveg um þetta svæði. Raunar má færa
sterk rök fyrir þvi, að það sé alger óþarfi að breyta núver-
andi vegarstæði nema þá að sáralitlu leyti. Núverandi vegar-
stæði hefur dugað vel í marga áratugi. Hvers vegna er
nauðsynlegt að verja stórum upphæðum af almannafé til
þess að breyta vegarstæðinu í andstöðu við nær alla íbúa
Flókadals, meirihluta hreppsnefndar Reykholtsdalshrepps
og bóndann á Stóra-Kroppi og eyðileggja jafnframt stór-
huga uppbyggingu og framkvæmdaáform dugmikilla ungra
hjóna?
í samtali við Morgunblaðið í gær, segir Jón Kjartansson,
bóndi: „Þetta er gjörsamlega óskiljanleg ákvörðun miðað
við þá þjóðfélagsumræðu, sem við heyrum í dag. Eg átti
von á, að umhverfis- og landbúnaðarráðherra tæki meira
tillit til okkar sjónarmiða en Vegagerðarinnar, sem á þarna
engra hagsmuna að gæta. Ég er þeirrar skoðunar, að þetta
mál hafi snúizt um það, hvort Vegagerðinni líðist að fara
yfir land bænda án þess, að við það séu gerðar athugasemd-
ir eða hvort almenningur á skv. nýjum lögum um mat á
umhverfisáhrifum að geta komið í veg fyrir að unnið sé
óbætanlegt tjón á náttúru og auðlindum landsins."
Rökin gegn því að leggja veginn um þetta svæði eru
margfalt sterkari en rökin fyrir því. Auk þess er tími til
kominn, að stjórnvöld taki tillit til þess, þegar fólk hefur
lagt í stórfelldar fjárfestingar á ákveðnum forsendum og
kippi ekki fótunum undan þeim fjárfestingum. Hér er ekki
um það að ræða að fyrirhugað vegarstæði sé hið eina, sem
til greina komi. Því fer víðs fjarri. Varla getur það verið
metnaðarmál Vegagerðarinnar eða stjórnvalda að knýja sinn
vilja fram - eða hvað? Nú er nauðsynlegt að þeir, sem
hafa hið endanlega vald í þessu máli, taki af skarið og komi
í veg fyrir þessa ónauðsynlegu ráðstöfun almannafjár.
Hans Engell formaður danska Ihaldsflol
Norður-
löndin komast
í tísku á ný
Morgunblaðið/I
HANS Engell, formaður danska íhaldsflokksins.
*
Hans Engell, formaður danska Ihaldsflokks-
ins, telur það skyldu Dana að styðja við bakið
á dönskukennslu á íslandi. Er hann fyrsti
flutningsmaður þingsályktunartillögu um
öflugan fjárstuðning til að styrkja stöðu dönsk-
unnar hér á landi. I samtali við Steingrím
Sijgurgeirsson segist Engell sannfærður um
nauðsyn þess að viðhalda nánu samstarfí
Norðurlanda og að Norðurlönd eigi eftir að
komast í tísku meðal yngri kynslóðanna eftir
því sem tengslin við umheiminn aukast.
HANS ENGELL, formaður
danska íhaldsflokksins,
hefur ásamt tveimur
flokksbræðrum sínum,
þeim Frank Dahlgaard og Henning
Grove, lagt fram tillögu til þings-
ályktunar á danska þinginu um að
dönskukennsla á íslandi verði studd
með 120 milljóna króna fjárfram-
lagi á næstu fimm árum. Norður-
löndin og tengsl Danmerkur og ís-
lands eru Engell mikið hjartans mál
og hann talar af mikilli sannfæringu
og tilfinningu er hann er spurður
um ástæður þess að hann
ákvað að leggja fram þessa
þingsályktunartillögu. Hann
segist fullviss um að með
aukinni samvinnu Evrópu-
þjóða, sem hann styður heils-
hugar, muni Norðurlöndin
jafnframt skynja betur það
sem þau eiga sameiginlegt.
„Ástæða þess að þessi til-
laga er lögð fram er sú um-
ræða um stöðu danskrar
tungu er hefur átt sér stað
jafnt á íslandi sem í Dan-
mörku. Sem Norðurlanda-
sinni og formaður íhalds-
hópsins í Norðurlandaráði
hef ég fylgst grannt með
þessari umræðu.
Það er ljóst að þrátt fyrir
að ýmislegt hafi verið gert,
ekki síst í gegnum sendiráð
Dana í Reykjavík, á undan-
förnum árum hefur Danmörk
að mínu mati vanrækt það
hlutverk sitt að styrkja stöðu
dönskunnar hér. Við höfum
ekki gert nóg,“ segir Engell.
Hann segist vilja leggja
ríka áherslu á að ekki megi
túlka þessar skoðanir né
þingfrumvarpið þannig að
verið sé að hafa afskipti af
málefnum íslendinga. „Þið
ráðið því fullkomlega hvernig
þið byggið upp menntakerfi
ykkar og við Danir eigum
ekki að hafa afskipti af því.
En á meðan danskan er
fyrsta erlenda tungumálið
sem kennt er í íslenskum skólum
munum við hafa áhuga á að treysta
stöðu dönskunnar. Eg er sammála
því sem Vigdís Finnbogadóttir for-
seti sagði nýlega í tímaritsgrein að
tungan er lykillinn að hinni norrænu
sjálfsímynd. Við Norðurlandabúar
verðum að gera okkur grein fýrir
því að tungan er sterkasta samein-
ingartákn okkar. Það að við getum
átt tjáskipti okkar á milli á okkar
eigin tungumálum er einstakt. Ef
við missum þann hæfileika missum
við_ mikið.“
I tillögu Engells í danska þingimj
er lagt til að allt að tíu milljónum
danskra króna verði á næstu fimm
árum varið til að styrkja stöðu
dönskunnar á íslandi í menntakerf-
inu og á menningarsviðinu, en það
samsvarar um 120 milljónum ís-
lenskra króna. Hann segir að þegar
þessu tímabili lýkur eigi að meta í
samráði við íslendinga hvort þessi
aðstoð hafi haft einhver áhrif og
hversu mikil þau hafí verið. í grein-
argerð með frumvarpinu eru nefnd
ýmis dæmi um verkefni sem nota
mætti féð til að styrkja, s.s. nem-
endaskipti, listsýningar og kennslu-
myndbönd. „Sjálfur er ég þeirrar
skoðunar að það sé sér-
staklega mikilvægt að ná
til kennara, það er að
segja þeirra sem miðla
danskri tungu til. nem-
enda. Það er einstaklega
mikilvægt að þeir fái einnig tæki-
■ færi til að kynnast Danmörku."
Engilsaxnesk áhrif
Engell bendir á að á íslandi og í
Danmörku fari menn ekki varhluta
af þeirri flóðbylgju engilsaxneskra
ménningaráhrifa, sem hvarvetna
megi finna. Ungmennum þyki ensk-
an spennandi sökum áhrifa frá sjón-
varpsþáttum og popptónlist. „Ef við
reynum ekki að tryggja stöðu nor-
rænnar tungu mun énginn annar
gera það fyrir okkur.“
Hann vitnar einnig til greinar
Aldísar Sigurðardóttur, lektors í
dönsku við Háskóla íslands, í tíma-
ritinu Nyt fra Island, þar sem hún
segir að rétt eins og eldur og ást
þrífist ekki án næringar sé ekki
hægt að viðhalda áhugan-
um á hinu norræna án
þess að ný næring komi
til. „Þetta er fallega sagt
og þetta er rétt,“ segir
Engell.
Hann segir líklegt að frumvarpið
um stuðning við dönskukennslu verði
afgreitt í danska þinginu í bytjun
næsta árs og er vongóður um að
það fái jákvæða afgreiðslu. Skipti
þar ekki minnstu máli að viðbrögðin
á íslandi hafí verið einstaklega já-
kvæð. „Það skiptir miklu máli að fá
svona mikinn stuðning frá Islending-
um og ég vona að nægilegur stuðn-
ingur sé í þinginu. Við höfum þegar
tekið þetta mál upp í viðræðum við
ríkisstjórn Danmerkur og viðbrögð
hennar lofa góðu.“
Aðspurður um hvort hægt væri
að fá norræn tungumál til að höfða
til ungmenna í auknum mæli án
þess að nýta sér fjölmiðla á borð
við sjónvarp sagði Engell að menn
mættu ekki halda að hægt væri
að skáka bandarísku --------------
áhrifunum með því að Sérs
setja á laggirnar norrænt hvað I
gervihnattasjónvarp. aildi1
Hins vegar væri mikil-
vægt að nýta sér sjón-
varpið sem miðil og mætti til að
mynda ná miklum árangri með
auknu samstarfi hinna ríkisreknu
sjónvarpsstöðva.
„Við getum náð ýmsu fram með
auknu samtarfi á sviði sjónvarps,
en megum samt ekki gera okkur
neinar vonir um að það sé einhver
töfralausn. Evrópa án landamæra
gæti raunar styrkt Norðurlöndin
sem svæði. Norðurlöndin verða að
hafa eitthvert gildi í sjálfu sér ef
þau eiga að höfða til yngri kynslóð-
anna. Ég er sannfærður um að
Tungan er
sterkt sam-
einingartákn