Morgunblaðið - 02.12.1995, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
ADSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1995 43
)
)
)
V
)
)
)
)
)
I
I
I
}
I
1
1
]
I
I
I
!
I
I
I
57 prósent af þyngd hans, ef aðstæð-
ur eru góðar og eldi hefur tekist
vel. Þetta er mjög hátt hlutfall kjöts
miðað við önnur dýr. Strútskjöt
bragðast líkt og nautakjöt og má
því vinna úr því ýmsar kjötvörur.
Strútssteikur, strútspylsur og jafn-
vel strútshamborgarar eru á mark-
aðnum og láta menn sér því ekki
bregða lengur í Ameríku þegar á
auglýsingaskilti stendur ’ostrichbur-
gers and fries’ eða ’strútsborgarar
og franskar’.
Fleiri afurðir
Kjöt er ekki eina afurðin sem
fæst af strútum og emúum. Leður
má vinna bæði úr strútsskinni og
emúaskinni. Emúaleðrið er fínna og
þynnra en strútsleðrið en báðar teg-
undir eru notaðar í ýmiss konar vör-
ur. í Bandaríkjunum er töluvert
framleitt af leðurstígvélum, ieðurt-
öskum.og alls kyns fötum úr strúts-
og emúaskinni, en þessar vörur
þykja afar fínar og eru eftir því
dýrar. Nú er skinnið víða dýrara en
krókódílaskinn. Húsgögn eru jafnvel
bólstruð með strúts- eða emúaleðri.
Fjaðrir fuglanna eru einnig sölu-
vara. Þær eru notaðar sem skraut
með. öðrum vörum og einar sér en
flestir kannast til dæmis við fiðurd-
ustarann sem notaður er á mörgum
heimilum og er úr þess konar fjöðr-
um. Fjaðrirnar eru þó enn aukaafurð
og aðeins lítill hluti af heildarverð-
mæti fuglsins. Stöðugt er þó unnið
að því að fínna leiðir tii að markaðs-
setja fjaðrirnar og binda menn vonir
við að þær geti orðið eftirsóttari, er
fram líða stundir.
Olía er unnin úr fitu emúans. Eins
og áður segir er hann minni en strút-
urinn og því verðminni miðað við
kjötmagn af hveijum fugli. Olían er
látin vega upp á móti þeim mun.
Úr olíunni eru framleiddar ýmsar
tegundir af leðuráburði en í Banda-
ríkjunum er unnið að notkun olíunn-
ar í snyrtivörur. Frumbyggjar Ástr-
alíu nota olíuna sem lækningameðal
en markaðssetning á lækningakrem-
um, sem innihalda emúaolíu, er þeg-
ar hafin. Hver fugl gefur af sér 4-5
lítra af olíu.
Að hefja ræktun
Viðunandi aðstaða er það fyrsta
sem væntanlegur strútsbóndi þarf
að verða sér út um. Strútar og emú-
ar eru stór dýr og þurfa því mikið
pláss. Tveir ungir menn eiga fyrir-
tækið Skandinavisk strudse kompani
A/S sem er það stærsta á þessu
sviði í Danmörku. Samkvæmt upp-
lýsingum frá þeim þurfa þrír strútar
um tvö þúsund fermetra pláss en
hvert emúapar um fimm hundruð
fermetra. Að auki þurfa fuglarnir
hús til þess að geta farið inn í, þeg-
ar veður er vont. Hver fugl þarf um
tíu fermetra og lofthæð þarf að vera
um tveir metrar fyrir emúa en þrír
metrar fyrir strúta. Að sjálfsögðu
þarf að girða fuglana vel af en til
þess þarf um tveggja metra háar
netgirðingar.
Christian Castenskiold, einn eig-
enda Skandinavisk strudse kompani
A/S, telur að það sé vel mögulegt
að stunda eldi á íslandi. Hann segir
að emúinn væri þá betri kostur en
strúturinn, því emúinn er harðgerð-
ari. Christian segir þó nauðsynlegt
að húsin séu sérlega góð, eigi emúa-
eldi að vera mögulegt hér á landi.
Strútshæna verpir þrjátíu til sjötíu
eggjum á tímabilinu frá mars og
fram í október. Emúahænan verpir
hins vegar tuttugu og fimm til fjör-
tíu og fimm eggjum yfir vetrartím-
ann, frá nóvember og fram í apríl.
Þó að færri egg komi frá emúahæn-
unni lifir hér um bil sami fjöldi unga.
En það getur verið mjög erfitt að
ala ungana eins og þekkist í kjúkl-
ingaeidi. Þeir eru afar viðkvæmir
og þurfa mikinn hita ásamt miklu
ljósi til að þroskast eðlilega. Útung-
un strútseggja tekur að meðaltali
fjörutíu og tvo daga en útungun
emúaeggja fimmtíu og tvo daga.
Um tíu prósent eggjanna eru fúlegg
en hlutfall eggja sem klekjast eðli-
lega er mjög mismunandi, allt frá
fimmtíu prósentum og upp í níutíu
prósent. Fleiri egg klekjast þó hjá
emúanum. Á fyrstu þremur mánuð-
unum ræðst yfirleitt hvort fuglarnir
lifa eða ekki. Fæði unganna er mikil-
vægt en Christian Castenskiold hjá
Skandinavisk strudse kompani A/S
segir að sífellt sé verið að endur-
skoða fæðu unganna.
Fullorðnir fuglar
Strútar og emúar eiga margt sam-
eiginlegt í tilhugalífmu. Þeir verða
kynþroska á svipuðum tíma, á tíma-
bilinu frá 18 til 36 mánaða. Fuglarn-
ir eru yfirleitt fyrst settir í stóra
almenna girðingu til að þeir geti
parað sig á náttúrulegan hátt. Síðan
eru pörin aðskiiin frá hópnum. Fugl-
arnir eru stundum paraðir saman
einn á móti einum en einnig er hægt
að hafa þá í tríóum, þ.e. tveir kven-
fuglar og einn karlfugl. Fuglar sem
vilja ekki hvor annan en eru settir
saman í hólf slást hér um bil undan-
tekningalaust.
Mikið er um að vera hjá strútum
og emúum þegar tilhugalífið stendur
sem hæst. Dansspor eru stigin,
flóknar hreyfingar eru síendurtekn-
ar, ýmis hljóð eru látin hljóma og
vængirnir eru hreyfðir til og frá.
Emúarnir sýna hálsfjaðrirnar á tign-
arlegan máta.
Karlfuglarnir gera hreiðrið, þótt
það sé ekki mjög mikið verk eða
einungis dæld í jörðina. Karlfuglarn-
ir sitja á eggjunum eftir fyrsta varp-
ið og úti í náttúrunni standa þeir
vörð um ungana. Þeir geta orðið
afar árásargjamir á varptímanum.
Allir þekkja þá sögu að strútar stingi
höfðinu í sandinn þegar þeir verða
hræddir. Þetta er alls ekki rétt, því
strútar og emúar eru afar hugrakk-
ir - ekki síst á varptímanum. Þeir
sýna oft mikla hugvitsemi úti í nátt-
úrunni þegar þeir vernda ungana.
Hæð þeirra hjálpar þeim við að sjá
aðsteðjandi hættu snemma og þeir
hafa þá tíma til að mynda hring
umhverfis ungana. Síðan bíta þeir
frá sér, klóra með beittum klóm og
sparka ef til átaka kemur.
Fuglarnir eru jurtaætur og bíta
gras innan girðinganna. Nauðsyn-
legt er því að eiga nokkuð gott beiti-
land, að minnsta kosti hluta ársins.
Ofbeit verður aldrei innan girðing-
anna en grasið drepst yfirleitt rétt
við girðingarnar vegna þess að fugl-
arnir hafa þá áráttu að hlaupa með-
fram þeim.
Verð á kjötinu óráðið
Verð á strúts- og emúakjöti er
afar mismunandi í dag. Það er þó
mjög hátt um þessar mundir vegna
mikillar eftirspurnar. Á Norðurlönd-
unum hafa bændur ekki enn hafið
kjötframleiðslu heldur snúast við-
skiptin um kaup og sölu á lifandi
fuglum. Islenskir bændur sýna þessu
nú áhuga en Agnar Guðnason ráðu-
nautur segir líklegt að verðið falli
um leið og fleiri verða um hituna.
Hann telur að kílóverðið verði, er
fram líða stundir, svipað og á mjög
góðu nautakjöti.
Höfundur er dagskrár-
gerðarmaður.
ISLENSKT MAL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
825. þáttur
AÐ GEFNU tilefni eyk ég leti
mína og birti hluta af 167. þætti
frá 9. október 1982 (tólf ára
gamlan og þrettán ára þó, eins
og hákarlinn frá Siglunesi):
Snorri Bl. Siggeirsson í
Reykjavík sendir mér elskulegt
bréf og boð um góða samvinnu.
Ég þakka honum hið besta.
Honum þykir sem þættir þessir
mættu vera efnismeiri og lengri.
Lýsir það lofsverðum áhuga
hans á móðurmálinu, en ég held
að þættirnir eigi ekki að vera
lengri en þeir eru hveiju sinni.
Hitt er meira vafamál, hversu
oft þeir ættu að birtast. Að svo
skrifuðu, birtist hér bréf hans
að öðru leyti:
„Ég heiti Snorri Bl. Siggeirs-
son og er nemi. Það sem vakir
helst fyrir mér þessa stundina,
er hvort maður eigi að segja,
þegar gestir koma að kvöldlagi
á skemmtistaði hér í borg: „Góða
kvöldið" eða „Gott kvöld“.
Ég vinn sem dyravörður í
Hollywood, ég býð ávallt „gott
kvöld“, en gestirnir flestir „góða
kvöldið".
Við erum með einn íslensku-
kunnáttumann þar við vinnu, og
hann segir að „gott kvöld“ sé
réttara, en hann veit ekki hvers
vegna né af hveiju. Þess vegna
leita ég til þín í þeirri von að
þú getir upplýst þetta fyrir okk-
ur, svo að við gétum leiðrétt sem
flesta, íslenskunni til halds og
trausts.“
Þetta mál er ekki mjög ein-
falt og erfítt að fella dóm um
hvað sé rétt og ekki rétt. Eigum
við að hafa greini eða ekki greini
á orðum eins og ár, jól, dægur,
nótt og kvöld í samböndum sem
slíku, er Snorri Siggeii-sson til-
færir? Ljóst er að merking breyt-
ist ekki, hvort sem við segjum:
jóðan dag eða góðan daginn.
)skin, sem í þessum orðum felst,
er jafnótvíræð. Hér verður
smekkur okkar að koma til og
hefð málsins að einhveiju leyti.
Og eitt enn: það getur, finnst
mér, verið blæbrigðamunur á því
hvort við segjum „gott kvöld“ eða
„góða kvöldið". Hér skiptir tónn
orðanna miklu. Við skulum líka
hyggja að fleiri orðum, sem tákna
tíma, en þeim sem áður voru
skráð. Bréfritari segir: „Það sem
vakir helst fyrir mér þessa stund-
ina“ (ekki þessa stund), sem auð-
vitað væri jafnrétt.
Flestir munu kunna því betur,
að hafa ekki greini á þeim orðum
og í þeim samböndum sem hér
eiga við. Ég er einn af þeim.
Ég set það fram sem almenna
reglu að segja frekar gleðileg jól
og farsælt nýár, heldur en gleði-
leg jólin og farsælt nýárið, frem-
ur góðan dag, gott kvöld og
einkum góða nótt, fremur en
góðan daginn, góða kvöldið eða
góða nóttina. En, og það er stórt
en, þessi „regla“ á ekki að mínu
viti að vera án undantekninga.
Orðmyndirnar með greini, góðan
daginn og góða kvöldið, geta
innifalið meiri alúð og jafnvel
lítils háttar glettni, heldur en
hinar. Góðan dag og gott kvöld
getur verið kaldara, framand-
legra en hitt. Ég mæli þó síst í
gegn því, að Snorri taki á móti
gestum sínum með þeim orðum
sem hann er vanur. En þegar
sagt er við hann á móti: Góða
kvöldið, getur falist í því vin-
semd og von um góða skemmt-
un. Og ég endurtek: í slíkum
ávarpsorðum skiptir tónninn af-
skaplega miklu máli, kannski
meira en hvort orð eru höfð með
greini eða ekki.
★
1701: Um sumarmál kom
bjarndýr á land í Svarfaðardal
með 2 húnum; var dýrið drepið,
en húnarnir látnir lifa. (Valla-
annáll.)
★
Vilfríður vestan (yngri) kvað:
Um allan bol velsældarvætlur,
í heila eins og sjö fjórtánfætlur
(eða fimmtán í plús),
það er fullkomið rús,
ég fíla það alveg í tætlur.
★
„Gulli betra er göfugt nafn.
Fornmenn gáfu börnum sínum
nöfn látinna ættingja með þá
von í bijósti, að hamingja hinna
látnu mætti gagnast þeim sem
hétu eftir þeim, samanber þegar
Þorvaldur Gissurarson gaf Giss-
uri jarli nafn. En margur kafnar
undir nafni, því að oft rætast
illa þær vonir sem menn bundu
við barn í hvítavoðum. Mörgum
fer svo í heimi nútímans, að
þeir kafna undir stöðuheiti sínu,
ráða ekki við starf sitt. Margur
hefur nafn en litla rentu er sagt
um þann sem í flestu víkur frá
þeim kostum er nafni hans hafði.
Eins má segja um þá sem rísa
ekki undir þeim byrðum sem
þeir hafa sjálfir axlað.
Fjórðungi bregður til fósturs,
segir í Njáls sögu, en það merk-
ir, að sá sem elur upp barn
mótar það eftir sínu skaplyndi
að einum fjórða, þrír fjórðu eru
erfðir og ýmsar aðstæður. Sama
gildir um nafn: Flestir hafa
fjórðung af nafni. Nafnið mótar
flesta að einum fjórða/1
(Sölvi Sveinsson: íslenskir
málshættir.)
★
Ur orðabókinni.
1) töstugur= rysjóttur, um-
hleypingasamur (um veður); við-
skotaillur, höstugur (um menn),
sbr. sögnina að tasta= hasta,
sussa á.
2) fölskvi= aska af kulnaðri
glóð, eimyija; aska sem geymir
enn munstur hins brunna, sk.
föl og fölur, gríska poliós=
grár, e. pale. Fölskvast er að
blikna, fölna. Öllu þessu líklega
sk. fálki.
3) kækinn= óheflaður í orð-
um, dónalegur, sá sem hefur
vanið sig á ýmsa kæki, líkl.
skylt sögnunum að káka og
kákla.
Hlymrekur handan kvað:
Valgerður hljóp eftir Herbimi
en hann flýði undan í þvergirni.
Hann: Af hveiju mig?
Mér er illa við þig.
Hún: Ætli það sé ekki vergimi.
★
Auk þess fær Benedikt Sig-
urðsson gildan staf fyrir að
segja: „Klukkuna vantar fjórð-
ung í sjö.“

ALHUÐA TÖL.VUKERFI
BÓKHALDSKERFI
FYRIR NOVELL, HT OG
WORKGROUPS NETKERFI
gl KERFISÞRÓUN HF.
“ Fákafeni 11 - Sími 568 8055
GREGOR
Svartir/brúnir
Tvær hæðir
BROKEN
Brúnir/svartir
GREGOR
Brúnir/svartir
BELLINl
Brúnir/blúir/
svartir
Opid:
laugardag kl. 10-18,
sunnudag kl. 13-17.
Glæsilegir
CfQ