Morgunblaðið - 31.12.1995, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 31. DESEMBER 1995 B 29
er viðsnúningurinn nú vissulega góð
frétt. Það liggur fyrir að skynsam-
leg fjárfesting er grundvöllur auk-
innar verðmætasköpunar og bættra
lífskjara.
Hagstæð samkeppnisstaða
forsenda frekari sóknar
Á undanförnum árum hefur
skattalegt umhverfi atvinnurekstr-
ar í landinu breyst til hins betra
og til samræmis við það sem erlend-
ir samkeppnisaðilar búa við. Því
skýtur skökku við að nú skuli liggja
fyrir ákvörðun um hækkun trygg-
ingargjaldsins um áramótin. Það
vekur upp ugg um að sá skilningur
sem stjórnvöld hafa sýnt í þessum
efnum á undanförnum árum sé að
bresta. Ekki nóg með að lagðar séu
auknar álögur á atvinnulífið í land-
inu með brejdingunni á lögum um
tryggingargjald, heldur er staðfest
mismunun milli atvinnugreina sem
kemur fram í misháu tryggingar-
gjaldi og á að heyra sögunni til.
„Svona gera menn ekki“ ef ætlunin
er að styrkja atvinnulíf landsmanna
og auka eftirspum eftir vinnuafli.
Ef hagstæðum rekstrarskilyrð-
um er haldið í horfinu og þess
gætt að hlúa að vaxtarsprotunum
má án efa reikna með frekari sókn
á erlenda markaði og sterkari sam-
keppnisstöðu á heimamarkaði. Það
er því mikilvægt að viðhalda sterkri
samkeppnisstöðu og meðvitund um
þýðingu þess að velja íslenskt.
Árangur undangenginna ára er
órækur vitnisburður um þá miklu
möguleika sem við stöndum frammi
fyrir í verðmætasköpun og atvinnu-
uppbyggingu.
Eg vil að lokum þakka félögum
Samtaka iðnaðarins ánægjulegt
samstarf á árinu sem er að líða og
óska þeim og landsmönnum öllum
velfarnaðar á komandi ári.
Magnús Oddsson,
ferðamálastjóri
Aframhald-
andi vöxtur
krefst mikill-
ar vinnu
ÞAÐ er hefð og reyndar öllum nauð-
synlegt að líta til baka um áramót
og skoða árangur liðins árs og
freista þess að meta möguleika sína
á nýju ári. Þetta gerir íslensk ferða-
þjónusta eins og aðrar atvinnu-
greinar þjóðarinnar. Þegar árangur
ársins 1995 er skoðaður er það
eðlilega mjög misjafnt hver niður-
staða einstakra fyrirtækja, lands-
hluta og einstaklinga verður.
Sá árangur heildarinnar, sem
fram kemur í ýmsum fyrirliggjandi
tölulegum upplýsingum, staðfestir,
að umsvif í öllum þáttum ferðaþjón-
ustunnar hafa aldrei verið meiri hér
á islandi en á þessu ári.
Gjaldeyristekjur fyrstu 9 mánuði
ársins eru rúmlega 1.600 milljónum
meiri en sömu mánuði í fyrra sam-
kvæmt upplýsingum Seðlabankans.
Gjaldeyristekjur af ferðaþjónustu
verða því um 19 milljarðar króna á
árinu. Það er 6-7 milljörðum meira
en fyrir 3 árum, sem er yfir 50%
aukning.
Samkvæmt upplýsingum sem
fyrir liggja frá Hagstofunni um
gistinætur erlendra og innlendra
ferðamanna fyrstu 8 mánuði ársins
á hótelum og gistiheimilum þá hef-
ur gistinóttum fjölgað verulega.
Sérlega ánægjulegt er að sjá þá
aukningu sem orðið hefur í ferða-
lögum íslendinga um eigið land.
Fyrirtæki i ferðaþjónustu og sveit-
arfélög hafa víða tekið höndum
saman_ og skapað tilefni til ferða-
laga. Á árinu var t.d. efnt til fleiri
héraðsviðburða en nokkru sinni fyrr
og árið 1996 verða okkur gefin enn
fleiri tilefni til að „sækja ísland
heim“.
Erlendir gestir, sem heimsóttu
okkur á árinu, voru um 190.000,
sem er um 6% aukning frá fyrra
ári. Auk þess komu hér 21.348 er-
lendir gestir með skemmtiferða-
skipum, sem er 20% aukning frá
fyrra ári.
Fróðlegt er að skoða þær breyt-
ingar, sem eru að verða á komutíma
erlendu gestanna. Það hefur verið
eitt af meginverkefnum í íslenskri
ferðaþjónustu að auka hlut þeirra
sem koma utan hefðbundins há-
annatíma til að ná fram betri nýt-
ingu fjárfestinga. Á þetta hefur
verið lögð mikil áhersla og veruleg-
ur árangur hefur náðst. Á þessu
ári er aukning sumarmánaðanna
þriggja í komu erlendra gesta um
2,5% miðað við síðasta ár, en aukn-
ing utan þess tíma rúm 10%.
Þá er það ekki síður athyglivert
að mánuðina janúar-maí á þessu
ári fjölgar gistinóttum erlendra
gesta á hótelum og gistiheimilum
um 20%, en komum þeirra um 7,5%.
Þessar tölur tala sínu máli um
árangur í lengingu ferðamanna-
tímans. Aftur á móti hlýtur það að
valda ferðaþjónustufyrirtækjum,
sveitarfélögum og einstaklingum í
ferðaþjónustu á landsbyggðinni
áhyggjum, að sáralítið af aukning-
unni í ferðaþjónustu utan háanna-
tímans skilar sér út fyrir höfuðborg-
arsvæðið. Það er er ekkert náttúru-
lögmál að ferðamannatíminn á
landsbyggðinni sé 8-10 vikur.
Þessu er hægt og verður að breyta
með vilja og samvinnu allra og ekki
síst ákveðinni hugarfarsbreytingu.
Gjörbreytt upplýsinga- og
söluumhverfi
Mikilla fjárfestinga er þörf í ís-
lenskri ferðaþjónustu á næstu
árum. Á það ekki síst við um rann-
sóknar- og þróunarstarf auk gæða-
mála og í markaðsmálum í víðasta
skilningi.
Sá þáttur, sem mun þó líklega
skipta mestu á komandi árum um
árangur okkar, er hvernig okkur
tekst að byggja upp upplýsinga- og
sölukerfi. Kröfur um auðveldari
aðgang að upplýsingum í ferðaþjón-
ustu og um betri svörun verða sí-
fellt meiri.
Tölvubókunarkerfi, margmiðl-
unareinkatölvur og samtengingar-
möguleikar þessarar tækni færa
okkur stöðugt nær því að ferðalög
verði sniðin að séróskum hvers
ferðamanns. Óskir eru settar fram
á markaðstorgi margmiðlunar og
þar eru möguleikarnir kannaðir.
Þeir ákvörðunarstaðir, sem geta
komið til móts við þessar breyttu
kaupaðferðir og tryggja að vara
þeirra sé í boði á þessu sameigin-
lega markaðstorgi, munu njóta
þessa breytta kaupferlis.
Vöxtur er nú einmitt hvað mest-
ur í einstaklingsferðum, þar sem
neytendur velja einstaka hluta,
jafnvel á Interneti, og raða saman
í ferð að eigin vali. Að mínu mati
mun verða mikil aukning á næstu
árum í sölu „klæðskerasaumaðra"
einstaklingsferða.
Þessi þróun, sem er hraðari en
okkur grunar, mun því hafa í för
með sér enn styttra söluferli og
beinna samband milli neytanda og
veitanda þjónustunnar en nú er.
Tíminn frá því áhuginn er vakinn
til endanlegra kaupa styttist stöð-
ugt.
Þessar dreifileiðir eru einnig
ódýrari en þær hefðbundnu, sem
er ákaflega mikilvægt í vaxandi
verðsamkeppni komandi ára.
Ferðamenn næstu áratuga eru
börn, sem nú alast upp við marg-
miðlunarmöguleika. Þeir móttöku-
staðir ferðamanna, sem svara kröf-
um þeirra, munu njóta þess. Við
verðum að vera meðal þeirra.
íslensk ferðaþjónusta þarf að búa
sig undir frekari stórbreytingar í
sölu- og dreifikerfi. Geri hún það
ekki, er sú hætta fýrir hendi að við
verðum ekki samkeppnishæf eða
að upplýsinga- og sölukerfið færist
í enn frekari mæli í annarra hendur.
Samgöngur við umheiminn
eru undirstaðan
Á þessu ári var þess minnst að
50 ár eru síðan reglubundið milli-
landaflug hófst milli Islands og
annarra landa.
Við njótum enn áræði og fram-
sýni frumherjanna í flugrekstri.
Byggð með 265.000 íbúa fjarri
öllu vega- og járnbrautakerfi stórra
markaðssvæða virðist ekki við
fyrstu sýn vera álitlegur staður til
að byggja upp- ferðaþjónustu. Ekki
aðeins erum við fjarri markaðs-
svæðunum heldur er heimamarkað-
ur lítill. Sú hugmynd, og síðan sú
framkvæmd, að hefa flug milli Evr-
ópu og Bandaríkjanna með ísland
sem tengistöð var og er enn for-
senda þess að við getum byggt hér
upp ferðaþjónustu fyrir erlendan
markað allt árið.
Hvers konar flugsamgöngur
væru milli íslands og annarra landa
ef eingöngu væri verið að sinna
þörfum 265.000 manna byggðar
fyrir samgöngur við umheiminn?
Hvaða byggð í heiminum með slíkan
íbúafjölda hefur beint flug til 25
staða í Evrópu og Ameríku? Hver
væri tíðnin milli Islands og Bret-
lands, svo dæmi sé tekið, ef þessar-
ar tengingar nyti ekki við? Daglegt
flug allt árið gerir okkur kleift að
vera með í samkeppni um farþega,
sem kjósa hvaða ferðalengd sem
er, hvenær sem er.
Framtíð ferðaþjónustunnar hér á
landi og þá ekki síst frekari dreifing
erlendra gesta yfir allt árið á veru-
lega undir því hvernig Flugleiðum
tekst að þróa þetta tengikerfi enn
frekar og á næsta ári munu mögu-
leikarnir aukast enn með tilkomu
nýrra ákvörðunarstaða í Evrópu og
Ameríku.
Það er auðvitað ekki einugnis
férðaþjónustan, sem hefur notið
þessa. Þróun þessa kerfis hefur
skipt sköpum fyrir íslenskt við-
skiptalíf almennt og útflutning.
Matvælaframleiðendur, eins og við
erum fyrst og fremst, eiga mikið
undir því að vera samkeppnishæfir
í að koma vöru sem oftast og fersk-
astri á markað. Hvernig ættum við
möguleika á því að koma ferskum
sjávarafurðum daglega beint till
neytenda í Bandaríkjunum, ef um-
rætt flutningakerfi ferðaþjón-
ustunnar væri ekki til staðar?
Hvernig gætum við tekið þátt í
alþjóðlegum viðskiptum, samið um
sölu á afurðum, raforku og öðru ,
ef við hefðum einungis þá tíðni í
flugi, sem heimamarkaður þarfn-
ast? Frekari uppbygging Flugleiða
á þessu leiðakerfi og markaðssetn-
ing þeirra og annarra samhliða því
skiptir því ekki einungis ferðaþjón-
ustuna í landinu miklu, heldur er
hún í reynd grundvöllur þess að við
getum haldið áfram að auka hlut
okkar í alþjóðlegum viðskiptum og
eflt enn frekar samkeppnishæfni
okkar í útflutningi.
Þetta er gert að umtalsefni hér
á 50 ára afmælisári millilandaflugs-
ins, þar sem mér finnst oft á tíðum
að mikilvægi þessarar framsækni
frumherjanna og frekari þróun og
vinnsla þeirrar hugmyndar í hönd-
um Flugleiða gleymist og við íslend-
ingar lítum á það sem sjálfsagðan
hlut að við höfum þessar frábæru
samgöngumöguleika til allra átta
allt árið. En það er auðvitað ekkert
sjálfgefið að rekstri alþjóðaflugfé-
lags sé haldið úti frá okkar litla
samfélagi.
Samhliða því að þessi hugmynd
var sett í framkvæmd á sjötta ára-
tugnum hófst sölu- og markaðs-
starf í tveimur heimsálfum. í ára-
tugi hafa íslensk fyrirtæki í ferða-
þjónustu því starfað erlendis og
byggt upp markaði. Sú vinna var
frá upphafi í höndum íslenskra fyr-
irtækja, enda áttum við Islendingar
mest undir því að vel tækist til. Ég
hef áður látið í ljós þá skoðun mína
að við Islendingar eigum í vaxandi
mæli að koma okkur enn betur fyr-
ir á helstu markaðssvæðum okkar.
Á síðustu 8 árum hafa 11 íslensk-
ar ferðaskrifstofur opnað á megin-
landi Evrópu og á Norðurlöndum.
Á þessum stöðum hefur náðst
hvað mestur árangur í sölu ferða
til íslands utan háannatímans.
Þessa sókn þarf að auka enn
frekar og fjölga íslenskum söluaðil-
um á enn fleiri svæðum. Því fólki
fjölgar stöðugt sem hefur menntað
sig í markaðsmálum í alþjóðlegu
umhverfi. Við eigum því meiri tæki-
færi en áður til að stórauka eigin
markaðssetningu og sölu, sem er
að mínu mati okkur lífsnauðsýnlegt
til að auka okkar hlut enn frekar
og með hliðsjón af því breytta sölu-
kerfi, sem áður var rætt.
Árið 1996
Þegar litið er til þeirra upplýs-
inga, sem liggja fyrir um væntingar
ársins 1996, þá er því spáð að einka-
neysla aukist talsvert og atvinnu-
leysi fari minnkandi í mikilvægum
markaðslöndum okkar. Hagvöxtur
þar verði á bilinu 2-3,5% og allt
að 5% í einstökum löndum. Innlend-
ur markaður mun njóta aukins
kaupmáttar. Ferðalög hafa aukist
verulega undanfarin ár umfram
aukningu hagvaxtar. Það er til-
hneiging til að nota aukinn kaup-
mátt til ferðalaga frekar en annarra
þátta. Áframhaldandi aukningu er
spáð i einstaklingsferðum og stutt-
um ferðum, oft sem öðru eða þriðja
fríi ársins.
Neikvætt er aftur á móti áfram-
haldandi lágt gengi bandaríkjadals,
hærri skattar og vextir á Vestur-
löndum vegna stöðugs fjárlaga-
halla.
Miðað við aukið framboð í flugi
á næsta ári milli íslands og annara
landa og annarra væntinga auk
þeirra upplýsinga sem liggja nú
fyrir frá mörkuðunum, er ekki óeðli-
legt að gera ráð fýrir að umfangið
aukist hliðstætt því sem raunin
varð í ár.
Enn skal þó á það minnt að ekk-
ert gerist af sjálfu sér og mikil vinna
framundan til að ná hlutfallslega
sama vexti og á þessu ári.
Þá verður að tryggja að aukin
umsvif leiði ekki til frekari óarð-
bærra fjárfestinga, heldur skili sér
sem aukin arðsemi, en frekari arð-
semi er okkur nauðsynleg til að
endurnýja og til að bæta samkeppn-
ishæfni.
Islensk ferðaþjónusta hefur notið
þess stöðugleika, sem hér hefur ríkt
undanfarin ár. Það er von þeirra
sem starfa við ferðaþjónustu að sá
stöðugleiki, sem hér hefur verið
undanfarin ár, verði tryggður til
frambúðar.
Ferðaþjónustan er líklega mesta
samkeppnisatvinnugrein heims.
Stöðugleiki og sambærilegt rekstr-
arumhverfi og samkeppnisþjóðirnar
bjóða ferðaþjónustuaðilum er for-
senda þess að við getum verið sam-
keppnishæf og keppt á þessum al-
heimsmarkaði.
Að frumkvæði samgönguráð-
herra hófst á árinu vinna við opin-
bera stefnumörkun í ferðaþjónustu.
Stefnumörkunin á að ná til sem
flestra þátta atvinnugreinarinnar.
Vinna við stefnumörkunina er í full-
um gangi og að mínu mati mun
margt af þeirri vinnu nýtast at-
vinnugreininni við sína stefnumörk-
un, hvort sem um er að ræða í fyrir-
tækjum eða við stefnumörkun sveit-
arfélaga í atvinnumálum.
Tillögurnar verða kynntar á ár-
inu 1996 og er það von mín að
stjórnvöld muni á árinu samþykkja
og koma í framkvæmd stefnu í
ferðaþjónustu til framtíðar. Stefnu-
mörkun, sem tryggir frekari upp-
byg:gingu arðvænlegrar atvinnu-
greinar þjóðarbúinu til hagsældar,
sem ekki gengur of nærri auðlind-
inni, landinu sjálfu. Atvinnugrein,
sem tvöfaldar umfang sitt á næstu
15 árum og skapar 50% fleiri at-
vinnutækifæri en nú eru í grein-
inni. Atvinnugrein, sem skilar þjóð-
inni, sveitarfélögum, fyrirtækjum
og einstaklingum þeirri arðsemi,
sem nauðsynleg er samkeppnisat-
vinnugrein, sem verður ein af undir-
stöðuatvinnugreinum hér á landi á
næstu öld.
Nú er ljóst að forsetaskipti verða
hér á næsta ári.
Með störfum sínum hefur Vigdísi
Finnbogadóttur tekist að beina
kastljósi að þessu landi og þessari
þjóð í norðri, sem við höfum síðan
notið ríkulega. Vakin hefur verið
forvitni til frekari kynna. Þá hefur
hún ekki síður vakið hjá þjóðinni
áhuga á að fara um eigið land og
kynna sér sögu og menningu okkar
sem víðast.
Þegar hún hefur nú ákveðið að
hverfa úr starfi þakkar íslensk
ferðaþjónusta henni ómetanlegt
starf i okkar þágu, starf sem aldrei
verður fullþakkað og við munum
búa að um ókomin ár.
Ég þakka öllum innan ferðaþjón-
ustunnar, opinberum aðilum og öðr-
um innan lands og utan, sem með
miklum dugnaði hafa enn aukið
umsvif og mikilvægi ferðaþjón-
ustunnar, einstaklega ánægjulegt
samstarf.
Gleðilegt, gjöfult og gæfuríkt ár.
Einar Sveinsson, for-
maður Verslunarráðs
*
Islands
Rétt að und-
irbúa aðild-
arviðræður
við ESB
VIÐ þessi áramót ber það óneit-
anlega hæst, að horfur í efnahags-
og atvinnumálum þjóðarinnar virð-
ast nú bjartari en verið hefur um
langt skeið. Á árunum 1994 og
1995 batnaði afkoma atvinnufyrir-
tækjanna í landinu talsvert eftir
langt erfiðleikatímabil og útlit er
fyrir að framhald verði á þeirri þró-
un á næsta ári. Þjóðhagsstofnun
spáir nú að hagvöxtur verði 3,2%
á árinu 1996, sem er sambærilegt
við ástandið í iðnríkjum Vestur-
landa, reiknað er með minna at-
vinnuleysi en verið hefur að undan-
förnu og stóraukinni fjárfestingu í
atvinnurekstri, ekki einvörðungu
vegna álversframkvæmda heldur
einnig vegna aukinnar fjárfestingar
fyrirtækja í öðrum greinum.
Varðveita þarf stöðugleikann
Stöðugleiki í efnahagsmálum
hefur verið ein helsta forsenda
batnandi afkomu þjóðarinnar að
undanförnu. Það er mikilvægt, nú
þegar miklar framkvæmdir og auk-
in umsvif eru í augsýn, að þess
verði gætt að raska ekki því jafn-
vægi sem ríkt hefur og missa ekki
tökin á verðbólguþróuninni. í því
sambandi er ástæða til að minna á
nauðsyn þess, að aðhalds verði
gætt í ríkisrekstrinum, útgjöldum
haldið innan skynsamlegra marka
og fjárlagahalla eytt. Hallinn á rík-
isrekstrinum hefur verið óviðunandi
um langt árabil og meðal afleiðinga
þess er mikil lánsíjárþörf ríkissjóðs,
sem ásamt öðru hefur leitt til þess
að vextir hafa lengi verið of háir
hér á landi. Baráttan við fjárlaga-
hallann hlýtur því áfram að verða
forgangsverkefni í efnahagsmálum.
Þess ber hins vegar að gæta, að
tilraunir til að vinna bug á halla-
rekstri ríkissjóðs með skattahækk-
unum eru ekki líklegar til árang-
urs. Eina leiðin til að ná raunveru-
legum árangri í þeim efnum, til
lengri tíma litið, er að draga úr
umsvifum ríkisins, gæta aðhalds og
sparnaðar í rekstri og færa verk-
efni til einkaaðila.