Morgunblaðið - 07.02.1996, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 7. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Friðsamir
frelsarar
Indversk jainlist er nú sýnd í V&A safninu
í Lundúnum. Ami Matthíasson kynnti sér
hvað væri verið að sýna og hvað jaintrú væri.
AVICTORIA and Albert safn-
inu í Lundúnum stendur
nú fróðleg sýning á ind-
verskum listmunum sem tengjast
jaintrú, en það er ævaforn átrúnað-
ur, um margt skyldur hindúasið og
búddatrú, sem leggur umfram allt
áherslu á friðsamt líferni og hrein-
lífí ýmiskonar. Sýningunni er skipt
niður í deildir eftir viðfangi, til að
gefa sem heillegasta mynd af
trúnni, sem er vel virk í dág með
um sex milljón áhangendur.
Hringrás fæðingar, dauða og
endurholdgunar
Jaintrú er ein þriggja helstu trú-
arbragða Indlands fornaldar, en hin
eru búddatrú og hindúatrú. Líkt og
tvö þau síðari trúarbrögðin trúa
þeir sem játa jaintrú á hringrás
fæðingar, dauða og endurholdgun-
ar. Jaintrú felur í sér leið til að
frelsast frá þessum hring, en nafn
trúarinnar er komið úr orðinu jina,
sem þýðir frelsari eða sigurvegari.
Þrátt fyrir það eru jaintrúarmenn
friðsamir, leggja sér ekki til munns
aðrar lífverur utan jurtir og leggja
hart að sér til að tryggja að þeir
valdi ekki öðrum lífverum skaða.
Þannig er alsiða að sjá jaintrúaða
í hvítum kuflum með sóp sem þeir
beita sífellt á göngu sinni til að
tryggja að þeir stígi ekki óafvitandi
á skordýr, aukinheldur sem þeir
bera slæður fyrir vitun sér til að
þeir andi ekki að sér smáverum.
24 fullkomnar verur
Jaintrúaðir trúa á 24 fullkomnar
verur, jin, sem eru þeim fyrirmynd-
ir um hegðun og framkomu og leið-
beina þeim. Jin-verurnar eru allar
í hávegum, fjórar þó meira metnar
en aðrar og á sýningunni mátti víða
sjá líkneski þeirra sem þekkja mátti
af ýmsum teiknum. Fyrstan er
frægan að telja Rishabhanatha,
fyrsta jin, sem meðal annars er
minnst fyrir að hafa uppgötvað eld-
inn. Þá er Neminatha, 22. jina, sem
vegsamaður er fyrir andúð sína á
ofbeldi, en í jaintrú er hann talinn
frændi Krishna og Brahma í
hindúasið. Parsvanatha, 23. jina,
var mikill kennari sem uppi var á
áttundu öld fyrir Krist, en myndir
af honum eru auðþekkjanlegar
af sjöhöfða nöðru sem gætir
Boðendur jaintrúar lögðu og
leggja mikla áherslu á andúð á of-
beldi og sem dæmi má nefna að
áðurnefndur Neminatha, 22. jina,
var á leið til brúðkaups síns og
prisessu þegar hann heyrði dauða-
stunur dýranna sem slátrað var til
veislufanga. Hann fylltist viðbjóði
á þessu atferli og mannlífinu um
leið, hætti við brúðkaupið,
gaf allar eigur sínar og
gerðist allslaus
munkur.
MYND frá átjándu öld.
Jaintrú hefur haft mikil áhrif á
önnur trúarbrögð Indveija og
indverskt þjóðfélag almennt.
Sem dæmi má nefna að
andúð jaintúaðra á
ofbeldi hafði mikil
LIKNESKI Santinatha frá tólftu öld.
áhrif á Mahatma Gandhi, sem beitti
aðferðum þeirra í andófi gegn Bret-
um með góðum árangri.
Munklífi er vel þekkt í indversk-
um trúarbrögðum, en jainmunkar
skipast í tvo hópa, digambara og
svetambara. Þeir fyrrnefndu eiga
ekkert og ganga jafnan naktir, en
þeir síðarnefndu klæðast hvítu.
Ólíkt viðhorf til listar
Grundvallarmunur er á listsköp-
un jaintrúar og vestrænum viðhorf-
um til listar. I jaintrú hafa listaverk
ákveðnu trúarlegu hlutverki að
gegna þótt miklu skipti eðlilega að
þau séu augnayndi. Jaintrúaðirgefa
lítið fyrir heimsins glys og glingur
og stefna allir að því að gefa frá
sér eigur sínar og öðlast með því
færi á að rjúfa. endurholdgunar-
hringrásina. Það þarf þó ekki að
gerast í þessu lífi og nota má það
til undirbúnings og því hefur frá
örófi verið mikið um auðuga kaup-
menn og höndlara meðal jaintrú-
aðra. Þeir hafa sannað trú sína og
ástundun með því að gefa fé til lista-
verkasmíða eða hofbygginga. Þann-
ig hefur þorri listaverkanna á Vict-
oria and Albert-sýningunni orðið til
og þannig eru listaverk að verða
til enn þann dag í dag. Víða mátti
sjá myndir af gefendunum, sem
fengu fyrir vikið að sitja við fótskör
einhvers hinna mestu jina.
Jain Art from India í Victoria
and Albert-safninu er bráðfróðleg
sýning og vel þess virði að skoða
hana, aukinheldur sem alltaf er
mikið að sjá í safninu, sem reynd-
ar er verið að endurnýja um
þessar mundir. Sýningin er opin
til 18. febrúar.
hans. Fjórði meðal fremstu jina er
Mahavira, samtímamaður Búdda,
sem mótaði jaintrú sem svar við
stéttaskiptingu Brahmína og fóm-
arathafna þess. Nokkrar konur eru
meðal jina, en hlutverk þeirra í
trúnni er takmarkað.
Andúð á ofbeldi
Myndlist á
skrifstofu
Kvenna-
listans
Á SKRIFSTOFU Samtaka um
Kvennalista hefur verið tekið
upp á þeirri nýbreytni að bjóða
myndlistarkonum að setja upp
verk eftir sig. Gert er ráð fyr-
ir að hver sýning standi í u.þ.b.
tvo mánuði.
Fyrst til að sýna hjá
Kvennalistanum er Guðrún
Hjartardóttir. Guðrún er fædd
árið 1966 og stundaði nám við
Myndlista- og handíðaskóla
íslands og framhaldsnám í
Hollandi. Hún hefur verið bú-
sett í Hollandi um nokkurt
skeið en er nýlega flutt til Is-
lands. Verkið sem hún sýnir
er frá árinu 1994 og ber titil-
inn „Hlæjandi fígúra“ og er
mótað í mjúkan leir.
Skrifstofa Kvennalistans er
á 2. hæð á Laugavegi 17 og
er opin milli kl. 14 og 18 alla
virka daga nema föstudaga en
þá er lokað kl. 17.
Franska skáld-
sagan Eldur í Kaup-
mannahöfn
Ekki ástæða
til aðgerða
VAKA-HELGAFELL, sem á út-
gáfurétt á verkum Halldórs Lax-
ness, hyggst ekki grípa til að-
gerða vegna skáldsögu franska
rithöfundarins Gilles Lapouge,
Eldur í Kaupmannahöfn, að
sögn Péturs Más Ólafssonar að-
alritstjóra forlagsins, en eins og
fram hefur komið þótti sögu-
þráður verksins nokkuð líkur
söguþræði Islandsklukku
Nóbelsskáldsins.
„Eftir að fréttir af útgáfu
bókarinnar bárust þótti okkur
ástæða til að fara yfir málið og
fengum hlutlausa aðila í Frakk-
landi til að lesa yfir bækurnar
og bera þær saman. Niðurstaðan
varð sú að ekki þætti ástæða til
aðgerða enda var ekkert tekið
beinlínis upp úr íslandsklukk-
unni og því ekki hægt að flokka
neitt undir stuld. Rithöfundarn-
ir skrifa um sama efnið en hvor
með sínu skáldaleyfinu,“ segih
Pétur Már og bætir við að mál-
inu sé þar með lokið af hálfu
Vöku-Helgafells.
SANDOR Perjesi er einkum þekktur fyrir það að vera fyrstur
skandinavískra Iistamanna til að velja sér það viðfangsefni að líta
á bílinn út frá listrænu sjónarhorni.
Fyrirlestur um þrívíddarform
DANSKI myndhöggvarinn og
hönnuðurinn Sandor Perjesi heldur
fyrirlestur í Norræna húsinu
fimmtudaginn 8. febrúar kl. 20.30
og fjallar hann um þrívíddarform.
Sandor er fæddur 1940 og út-
skrifaðist frá Listaakademíunni í
Kaupmannahöfn 1969 sem mynd-
höggvari og myndlistarkennari.
Hann hefur haldið fjöldann allan
af fyrirlestrum um list og hönnun
aðallega við listaháskóla víða um
heim.
Hann er einkum þekktur fyrir
það að vera fyrstur skandinavískra
listamanna til að velja sér það við-
fangsefni að líta á bílinn út frá list-
rænu sjónarhorni.
Allir velkomnir og aðgangur er
ókeypis.
Gilles Lapouge hefði
átt að þakka Laxness
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
FRANSKI rithöfundurinn Gilles
Lapougej" sem nýlega sendi frá sér
skáldsögu er um margt líkist ís-
landsklukku Halldórs Laxness,
hefði átti að þakka Laxness inn-
blásturinn, segirRegis Boyer, pró-
fessor við Sorbonne-háskóla, i sam-
tali við Morgunblaðið. Boyer segir
bókina vissulega fara nálægt bók
Laxness, en hún sé líka skrifuð af
mikilli ást á viðfangsefninu og gefi
ekki tilefni til að höfðað sé mál
vegna ritstuldar, auk þess sem hún
veki athygli Frakka á íslandi.
Regis Boyer þýddi á sínum tíma
íslandsklukku Laxness á frönsku
og þekkir verkið því vel. Hann seg-
ir bók Lapouge, L’incendie de Co-
penhague undir greinilegum áhrif-
um frá Laxness og mjög markaða
þeirri bók, svo ekki sé meira sagt.
Að sínu áliti hefði Lapouge átt að
gera tvennt. Annars vegar að geta
bókar Laxness sem áhrifavalds og
hins vegar að fá leiðbeiningu kunn-
ugra manna um íslensk nöfn, því
þar mori allt í villum.
Boyer þekkir Lapouge vel, því
þeir hafa verið með útvarpsþætti
saman, en segist ekki hafa hitt
hann síðan bókin kom út og viti
því ekki hvað Lapouge sjálfur hafí
um áhrif Laxness að segja. Að sögn
Boyer er Lapouge mikill áhugamað-
ur um íslensk málefni og enginn
þurfi að efast um ást hans á við-
fangsefninu. Þessi afstaða hans
endurspeglist mjög í bókinrii og því
sé bókin ávinningur fyrir ísland,
þar sem hún kynni ísland og ís-
lenskar bókmenntir. Boyer segir því
bókina ekki gefa ástæðu til dóms-
máls, en vissulega ætti höfundurinn
að þakka Laxness og úr því sé
hægt að bæta í næstu prentun.
Að sögn Boyer er erfitt að kynna
Island og íslenska menningu í
Frakklandi, því erfitt sé að vekja
áhuga Frakka á þessu. Bókin fékk
mjög góðar viðtökur þegar hún kom
út og þar sem hún kynni ísland og
íslenskar bókmenntir vel sé ávinn-
ingur að henni. Eins og fram kem-
ur hér að ofan þykir ekki tilefni til
að höfða mál á hendur höfundinum
fyrir ritstuld og þá ákvörðun styður
Boyer eindregið.