Morgunblaðið - 16.02.1996, Side 33

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 16. FEBRÚAR 1996 33
I
I
I
I
I
!
I
I
I
i
I
5
í viðkynningu enda naut hann vin-
sælda starfsfélaga og nemenda.
Hann lét sig sjaldan vanta ef eitt-
hvað var um að vera í heimi sagn-
fræðinnar, bæði hér og erlendis.
Alltaf var hann mættur á fundum
Sagnfræðingafélagsins og tók þar
virkan þátt í umræðunum. Hann
hélt fyrirlestra á fjöldamörgum al-
þjóðlegum þingum og var að venju
mættur til leiks á norræna sagn;
fræðiþinginu í Osló árið 1994. í
fyrrasumar hélt hann ótrauður yfir
Atlantshafið og var nær örugglega
eini sagnfræðingurinn í heiminum
sem kom til heimsþings sagnfræð-
inga í Montréal með tvo fyrirlestra,
annan samdi hann með Lofti Gutt-
ormssyni, hinn með Ólöfu Garðars-
dóttur.
Þótt líkamlegt þrek hans hafði
farið ört dvínandi var kraftur hans
og dugnaður óviðjafnanlegur. Ekki
kom það undirbúningsnefnd fyrsta
íslenska söguþingsins á óvart, þeg-
ar Gísli Ágúst varð meðal þeirra
fyrstu sem skráðu sig sem fyrirles-
ari, en þingið á að fara fram í
maílok á næsta ári.
Gísli Ágúst var með afbrigðum
vinsæll kennari og voru þeir íjöl-
margir nemendurnir sem völdu
hann sem leiðbeinanda við lokarit-
gerðir sínar. Hann var einmitt í
miðju kafí við að leiðbeina nemend-
um með BA-ritgerðir og var löngu
búinn að ákveða hvað hann ætlaði
sér að kenna næsta vetur. Vegna
þess hve erfitt hann átti orðið með
að tjá sig hafði hann tekið tölvu-
tæknina í sína þjónustu og hugðist
hafa nemendur sína í tölvupóstsam-
bandi við sig. Var hann búinn að
koma sér upp heimasíðu, fyrstur
sagnfræðikennara. Hann ætlaði sér
ekki að einangrast.
Undanfarin tvö ár höfðu Gísli
Ágúst og samstarfsmenn hans, Ólöf
og Loftur, unnið að nýstárlegu
rannsóknarverkefni um félags-
tengsl í íslensku samfélagi. Þar leit-
uðu þau svara við mikilvægum
spurningum um innbyrðis tengsl
einstaklinga og samskipti manna í
íslenska bændasamfélaginu á tíma-
bilinu 1801-1930. Rétt áður en Gísli
Ágúst kvaddi þennan heim voru þau
þijú að undirbúa nýtt rannsóknar-
verkefni um þróun ungbarna- og
barnadauða á íslandi á tímabilinu
1750-1950. Rannsóknarspurning-
arnar eru einkar áhugaverðar og
er ætlunin að bera niðurstöðurnar
saman við þróunina á Norðurlönd-
um í samvinnu við fjölda norrænna
fræðimanna.
Gísli Ágúst hélt ávallt reisn sinni.
Hann gaf aldrei eftir og kom til
vinnu til hinsta dags. Hann kom
vel undirbúinn á alla skorarfundi
og hafði ávallt eitthvað til málanna
að leggja. Er hann lést var hann í
rannsóknarleyfi, en slíkt leyfí fá
kennarar eftir þriggja ára kennslu.
Framundan var rannsóknarferð til
Svíþjóðar. Daginn áður en hann
féll frá voru óvenju margir sagn-
fræðingar í heimsókn á skrifstofu
hans í Árnagarði og var glatt á
hjalla. Það er síðasta minning mín
um Gísla Ágúst. Hann sat við tölv-
una, umkringdur vinum og gerði
að gamni sínu.
í einkalífi sínu var hann mikill
gæfumaður. Þau Berglind höfðu
verið saman í 24 ár og eignast þrjú
myndarbörn: Ásgeir, Sigrúnu Ingi-
björgu og Sæunni. Missir fjölskyld-
unnar er meiri en orð fá lýst. Fyrir
hönd Sagnfræðistofnunar og sam-
starfsmanna hans sendi ég allri fjöl-
skyldunni innilegustu samúðar-
kveðjur._
Gísli Ágúst Gunnlaugsson skilaði
merku ævistarfi. Fáir sagnfræðing-
ar höfðu náð jafn langt í að kynna
íslenskar sagnfræðirannsóknir á
alþjóðlegum vettvangi. Minning
hans mun lifa í huga okkar sem
eftir lifum og stórvirki hans í ís-
lenskri sagnfræði munu varðveitast
fyrir komandi kynslóðir.
Anna Agnarsdóttir,
forstöðum. Sagnfræðistofnunar.
Góður drengur er fallinn í valinn
fýrir illkynja sjúkdómi, sem lækna-
vísindin standa máttvana gegn. Það
er átakanlegt og sorglegt að sjá
ungan mann i blóma og á hátindi
ævi sinnar veslast upp eins og gerð-
ist með minn gamla vin, bekkjarfé-
laga og sessunaut úr menntaskóla.
Okkar fýrstu kynni bar saman á
Svínatúninu við Amarhraun í Hafn-
arfírði, þar sem Gísli hafði útsýni
úr foreldrahúsum út á túnið. Svínat-
únið var sá kynningarvettvangur,
sem allir strákar hittust í sameigin-
legu áhugamáli, fótbolta. Þar var
grunnur lagður að mörgum vænum
dreng, því knattspyman laðar fram
innri mann í hveijum og einum. í
raun var og er þessi íþrótt á við
heimspekiskóla. Hún elur upp félag-
sanda og þroska, skapar hjálpfýsi,
eflir baráttuanda, þjálfar hreyfilist,
kennir að taka ósigri og sigri, m.ö.o.
byggir upp einstaklinga, sem kom-
ast vel af í mannlegu samfélági.
Þetta var umhverfi Gísla og margra
annarra drengja í þá daga. Ég sá
strax góðan dreng, baráttuglaðan
en sanngjaman, þar sem Gísli fór
fýrir í íþróttum. Eitt sinn var okkur
Gísla att saman til áfloga sem full-
trúum tveggja fylkinga úr sitt hvom
hverfinu. Til þessa leiks gengum við
báðir ófúsir, en þar sem Gísli hafði
betur, bað hann mig.seinna afsökun-
ar. Bar ég alltaf virðingu fyrir hon-
um eftir það. Svona getur hópurinn
verið sterkt afl, en sem ungir dreng-
ir gerðum við okkur ekki grein fyrir
því þá. Þó við Gísli hefðum búið
nánast í sama hverfí öll okkar æsku-
ár, urðu kynni okkar ekki vemleg
fyrr en á menntaskólaárunum. Þá
tókst með okkur góður vinskapur,
sem aldrei sló neinn fölva á. Það
kom strax fram í skólanum að Gísli
var afburðanámsmaður, því þar fór
bæði saman mikil vandvirkni og
metnaður. Hann var ótrúlega vel
lesinn í íslenskum bókmenntum,
langt umfram það sem til var ætl-
ast af menntaskólanemendum al-
mennt. Hann átti afskaplega létt
með að skrifa lipurt íslenskt mál og
það kom sér vel seinna því afköstin
í fræðigrein hans em þvílík að marg-
ur aldraður fræðimaðurinn myndi
fullsæmdur af slíku ævistarfí. Gísli
var m.ö.o. ritfær í betra lagi og það
sem meira var að hann átti afar
auðvelt með að orða hugsun sína í
töluðu máli. Hann hafði þessa fljúg-
andi mælsku, sem var aðdáunar-
verð. Við bekkjarfélagamir töldum
hann kjörinn í ýmis embætti skólans
enda varð hann fljótlega ritstjóri
skólablaðsins og það var bersýnilegt
að þar fór hæfíleikamaður til trúnað-
arstarfa hver svo sem þau yrðu
seinna í þjóðfélaginu.
Inn í frásagnarlistina, sem hann
tamdi sér, kom þessi skemmtilegi
húmor, sem alltaf var stutt í, fyndni
sem aldrei var á kostnað annarra
hvórki særandi né ögrandi. Hann
hafði þessa Guðsgjöf að vera léttur
í lund, æti'ð í góðu skapi en þó síkvik-
ur, hugsandi og spyijandi eða m.ö.o.
einkar jákvæða útgeislun. Gísli var
eldhugi, hann hugsaði hratt og mér
fannst hann jafnvel stundum fram-
kvæma á enn meiri hraða. Bekkjar-
systkini hans töldu víst að hann
yrði lögfræðingur og þingmaður
með tímanum, en hann trúði mér
fljótlega fyrir því að hugurinn
stefndi í sagnfræði og fræði-
mennsku. Hún átti hug hans allan
og rúmlega það fannst okkur félög-
um hans.
Gísli var næmur á umhverfí sitt.
Hann áttaði sig fljótlega á því, er
ný stúlka settist í okkar bekk, að
þar fór óvenjuleg hæfíleikamann-
eskja, sem síðar varð eiginkona
hans. Hversu oft litum við ekki hvor
á annan með spurn í augum, þegar
hún skilaði skriflegum verkefnum,
sem voru þrefalt lengri að vöxtum
en okkar eigin. Þau felldu fljótt
hugi saman enda bæði afar snögg
og þroskuð að átta sig á löngun og
tilfínningum sínum. Þau urðu sam-
rýnd hjón enda með ótrúlega líkar
eigindir og skap, bæði kappsöm,
ljóngreind og skarpskyggn á að-
stæður og samferðamenn. Þótt Gísli
hafí farið til náms í Englandi eftir
stúdentspróf rofnaði samband okkar
ekki alveg. Móttökur hans voru
ógleymanlegar, er ég heimsótti hann
til Norwich. Þá bjó hann einn á
háskólagarðinum og þó viðdvöl mín
hafí verið stutt, var auðséð að hann
átti fjölda vina og var hvers manns
hugljúfi.
Þrátt fyrir að hvor hafí farið sína
leið og liðið hafí langur tími milli
endurfunda, var alltaf fylgst vel með
úr fjarlægð og spumir hafðar uppi
um líðan og gang mála hjá hvorum
fyrir sig. Það var því einkar ánægju-
legt að heyra þegar þau hjón hugð-
ust flytja til Svíþjóðar 1984. Þá vor-
um við nálægt hvor öðmm og gátum
rifjað upp minningar frá skólaárun-
um. Þau hjónin bjuggu þá í Stokk-
hólmi en við í Uppsala, þar sem
Gísli varði doktorsritgerð sína 1988.
Menntaskólaárin voru Gísla og
Berglindi kær upprifjun enda höfð- k
um við félagamir afar gaman af að
rifja upp ýmis atvik, sem áttu sér
stað í B-bekknum.
. * Það má segja að auðvitað hefðu
menn getað hist oftar og alltaf
mátti gera betur, en á það ber líka
að horfa að Gísli var óhemju upptek-
inn við sína fræðiiðkun, sem krafð-
ist síns tíma. Það kom fyrir að ég
hitti hann á förnum vegi hér áður
fym. Þá hafði hann setið við skriftir
fram eftir nóttu dag eftir dag og
síðan var hann mættur til kennslu
dag hvem. Ég spurði af hveiju hann
legði þetta á sig. Svarið var einfalt.
Þetta var bara svo skemmtilegt og
spennandi. Auðvitað var það öfunds-
vert að hafa slíka atvinnu, þar sem
maður gleymdi stað og stund.
Stundum flögraði að mér sú spum-
ing hvort Gísli ofgerði ekki heilsu
sinni. En hann skellti bara í góm
og sagði að þetta væri allt í fína
lagi, þetta væri svo gaman.
Mér varð eins og öðmm verulegt
áfall að sjá vin minn veikjast af hin-
um illvíga sjúkdómi, sem hann barð-
ist svo hetjulega gegn til hins síð-
asta. Það var aðdáunarvert að sjá
baráttuviljann og æðruleysið endur-
speglast í óhemju vinnusemi og af-
köstum á sviði sagnfræðinnar.
Ég vil að leiðarlokum þakka sam-
fylgdina og bið þess að Guð styrki
Berglindi, bömin og fjölskyldur
þeirra í hinni djúpu sorg. Blessuð
sé minning þessa góða drengs.
Magnús Brynjólfsson.
Kveðja frá Sagnfræðinga-
félagi Islands
Við lát dr. Gísla Ágústs Gunn-
laugssonar er fallinn frá mikilvirkur
sagnfræðingur, sem sett hefur
sterkan svip á fræðasamfélag sagn-
fræðinga mörg síðustu ár. Gísli
Ágúst dvaldist erlendis við nám og
störf á ámnum 1973-76. Þremur
árum síðar lauk hann cand.mag.
prófí í sagnfræði við Háskóla íslands
og það ár, 1979, var hann einnig
kjörinn formaður Sagnfræðingafé-
lags íslands. Formennsku gegndi
hann í tvö ár og var þar í forystu
í öflugu félagsstarfi.
Gísli Ágúst var alltaf virkur í
starfí sagnfræðingafélagsins eftir
það, kom á flesta fundi þess og tók
virkan þátt í umræðum og faglegu
starfí allt til hinsta dags. Tengsl
hans við erlenda fræðimenn vom
mikil og tók hann þátt í mörgum
sagnfræðiverkefnum, norrænum og
alþjóðlegum.
Gísli Ágúst var hlýr persónuleiki
og fljótur að kynnast fólki. Margir
félagsmenn vom samferðarmenn
hans á sagnfræðiþingum erlendis,
sem hann sótti ötullega og reyndist
góður félagi. Þar á meðal má nefna
heimsþing sagnfræðinga, norrænu
aðferðafræðiþingin og norrænu
sagnfræðingaþingin. .
Áhugamál Gísla Ágústs á fræða-
sviðinu vom mörg og var hann jafn-
an boðinnog búinn að miðla af þekk-
ingu sinni til annarra. Em þeir ófá-
ir sem fengu ábendingar frá honum
sem þeim nýttust í eigin rannsókn-
um. Sagnfræðingar munu minnast
Gísla Ágústs sem vinar og fræði-
manns sem var hvers manns hug-
ljúfi.
Fyrir hönd Sagnfræðingafélags
Islands sendi ég aðstandendum Gísla
Ágústs innilegar samúðarkveðjur.
Hrefna Róbertsdóttir.
• Fleiri minningargrcinar um
Gísla Ágúst Gunnlaugsson bíða
birtingar ogmunu birtast í
biaðinu næstu daga.
t
Hjartkær eiginmaður minn,
TORFI SIGURJÓNSSON,
Miðhúsum,
Garði,
andaðist í Sjúkrahúsi Suðurnesja
13. febrúar sl.
Fyrir hönd aðstandenda.
Margrét Sæmundsdóttir.
t
Faðir okkar, tengdafaðir og afi,
GUNNAR HAFSTEINN VALDIMARSSON
frá Rúfeyjum,
Breiðafirði,
siðar Hnúki, Dalasýslu,
lést í Sjúkrahúsi Reykjavíkur 14. febrúar.
Jarðarför auglýst síðar.
Kristín Gunnarsdóttir, Hörður Þorsteinsson,
Sigurður Óli Gunnarsson, Ólafia Ingibjörg Ingólfsdóttir,
Pétur Gunnarsson, Helga Þ. Sigurðardóttir,
Jóhannes Valdimar Gunnarsson, Guðrún Linda Karlsdóttir
og barnabörn.
t
Bróðir okkar,
VALDIMAR SIGURÐSSON
frá Sigurðsstöðum,
Akranesi,
lést í Sjúkrahúsi Akraness 24. janúar sl.
Bálför hefur farið fram að ósk hins látna.
Innilegar þakkir til allra, sem sýndu okkur hlýhug við andlát hans.
Sérstakar þakkir flytjum við starfsfólki dvalarheimilisins Höfða
og Sjúkrahúss Akraness fyrir góða umönnun.
Guð blessi ykkur.
Systur hins látna.
t
Faðir okkar og tengdafaðir,
SKÚLI ÞÓRÐARSON
sem lést 8. febrúar sl., verður jarðsung-
inn frá ísafjarðarkirkju á morgun, laug-
ardaginn 17. febrúar, kl. 14.00.
Ágústa Skúladóttir, Kjartan T. Ólafsson,
Svandis Skúladóttir, Páll Theodorsson,
Skúli Þ. Skúlason, Maria Jóakimsdóttir,
Árni Skúlason, Laufey Þorsteinsdóttir,
afa-, langafa- og langalangafabörn.
t
Systir mín,
ODDNÝ GUÐMUNDSDÓTTIR,
Bólstaðarhlið 45,
sem lést í Landspítalanum föstudaginn 9. febrúar sl., verður jarð-
sungin frá Fossvogskirkju í dag.föstudaginn 16. febrúar, kl. 15.00.
Jóhannes Guðmundsson.
t
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
JÓHANNA KRISTÍN MAGNÚSDÓTTIR,
sem andaðist fimmtudaginn 8. febrúar, verður jarðsungin frá
Eskifjarðarkirkju laugardaginn 17. febrúar kl. 14.00.
Börn, tengdabörn,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Útför móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
SIGRÍÐAR BJÖRNSDÓTTUR,
Vesturgötu 15,
Ólafsfirði,
ferframfrá Ólafsfjarðarkirkju laugardaginn 17. febrúar kl. 10.30.
Blóm og kransar eru afbeðnir, en þeim, sem vildu minnast henn-
ar, er bent á dvalarheimiliö Hornbrekku.
Börn, tengdabörn,
barnabörn og barnabarnabörn.