Morgunblaðið - 16.02.1996, Side 39

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 16. FEBRÚAR 1996 39
Greinargerð
séra Flóka
Kristinssonar
HÉR á eftir fer stytt greinargerð
Sigurðar G. Guðjónsssonar hrl. fyrir
hönd sr. Flóka Kristinssonar, sókn-
arprests í Langholtskirkju, vegna
deilnanna í sókninni.
Sigurður gerir fyrir hönd séra
Flóka kröfu um að biskup víki úr
sæti sem biskup íslands við úrlausn
ágreiningsins og tryggt verði að
rétt kjörinn sóknarprestur geti hald-
ið uppi lögboðnu helgihaldi fyrir
söfnuð sinn.
Hann segir að með því að gera
séra Sigurð Hauk Guðjónsson að
afleysingapresti í námsleyfi séra
Flóka megi með sanni segja að
mögnuð hafi verið óvild hluta sókn-
arnefndar Langholtskirkju í garð
séra Flóka og organistanum, Jóni
Stefánssyni, og stjórn Kórs Lang-
holtskirkju fengið í hendur beitt
vopn í baráttu þeirra gegn séra
Flóka. „En hann hafði ekki frá
embættistöku sinni verið þessum
aðilum jafn undirgefinn og séra Sig-
urður Haukur þegar kom að því að
nota Langholtskirkju og eignir
hennar til að svala tónlistarlegum
metnaði kórs og organista.
Liðsinnis séra Sigurðar Hauks við
organistann og Kór Langholtskirkju
sér alveg sérstaklega stað í með-
fylgjandi bréfi, er hann skrifaði til
sóknarnefndar Langholtskirkju
þann 23. janúar 1995, í kjölfar vísi-
tasíu yðar og prófasts, séra Ragn-
ars Fjalars Lárussonar, í Langholts-
prestakalli þann 22. sama mánaðar.
Af niðurlagi bréfsins verður ekki
annað ráðið en afleysingapresturinn
sé að leggja það til við sóknarnefnd-
ina að hún komi því til leiðar að
séra Flóki verði leystur frá emb-
ætti. Ekki vegna þess, að afleys-
ingapresturinn hafi eitthvað haft
út á helgihald eða kenningu sóknar-
prestsins að setja heldur vegna þess,
að Langholtskirkja megi ekki við
því að missa organistann og kór-
inn.“
Ekki er talið í anda erindisbréfs
handa biskupum að vísitera sóknina
á meðan sóknarpresturinn var í
námsleyfi og fram kemur að biskupi
hafi ekki borið að veita formanni
sóknarnefndar Langholtssóknar
leiðbeiningar um hvernig sóknar-
nefnd Langholtsprestakalls gæti
staðið formlega rétt að því að sam-
þykkja ályktun gegn séra Flóka.
„Og því síður geta það talist eðlileg
vinnubrögð í ljósi stöðu yðar innan
þjóðkirkjunnar að bjóðast til þess
við sama tækifæri að sitja fund með
sóknarnefndinni, þar sem til umfjöll-
unar áttu að vera ávirðingar hluta
sóknarnefndar, organista og for-
manns kórstjórnar í garð sóknar-
prests, að sóknarpresti fjarstöddum.
Ávirðingar sem ekki lutu að emb-
ættisfærslu sóknarprestsins heldur
meintum skorti hans á tónlistarleg-
um metnaði fyrir hönd organista og
Kórs Langholtskirkju," segir í grein-
argerðinni og tekið fram að á grund-
velli framangreindra málsatvika
verði að telja biskup vanhæfan á
grundvelli 6. tl. 1. mgr. 3. gr. stjórn-
sýslulaga nr. 37/1993 til að úr-
skurða í ágreiningnum.
Málsástæður og lagarök
varðandi efniskröfu séra Flóka
Kristinssonar
Fram kemur að samskipti innan
kirkjunnar hafí verið með ágætum
fyrsta ár séra Flóka í embætti. „Síð-
ari hluta árs 1992 gerðist það hins
vegar að Jón Stefánsson organisti
í Langholtskirkju hóf að kynna í
kirkjunni frumteikningar erlendra
orgelsmiða af nýju pípuorgeli, sem
þá þegar var hafín söfnun fyrir. En
Langholtskirkja sjálf á ekkert org-
el, heldur er það orgel sem nú er
notað við helgiathafnir í kirkjunni
eign Kórs Langholtskirkju.
Samkvæmt teikningum þessum
sem sýndar voru í kirkjunni var
gert ráð fyrir því að nýja orgelið
yrði staðsett við austurgafl kirkj-
unnar að baki altarinu.“
Séra Flóki taldi þessa staðsetn-
ingu orgelsins illa samrýmast lút-
erskri kirkjuhefð. Hann leitaði til
kirkjulistanefndar og benti hún á
að fyrirhuguð staðsetning orgelsins
við austurgafl kirkjunnar fengi illa
staðist, þar sem slík staðsetning
leiddi meðal annars til þess, að
presturinn sneri ekki frá söfnuði og
til austurs, sem er tákn fyrir átt
upprisunnar, heldur sneri hann við
altarisþjónustu í átt til orgels og
organista.
„Að fenginni þessari umsögn um
staðsetningu hins nýja orgels urðu
algjör straumhvörf í samskiptum
forvígismanna sóknarnefndar og
organistans og Kórs Langholts-
kirkju annars vegar og sóknar-
prestsins hins vegar, þar sem hvert
minnsta tækifæri var notað af hálfu
viðkomandi aðila til að koma höggi
á séra Flóka Kristinsson."
Tekið er fram að áður en séra
Flóki fór í námsleyfi hafi hann látið
bóka eftirfarandi á sóknarnefnd-
arfundi 12. júlí 1994: „Ef orgel fyr-
ir kirkjuna verður pantað í fjarveru
sóknarprests þá verði haft samráð
við kirkjulistanefnd og handbókar-
nefnd kirkjunnar (sic) og haft samr-
áð við sóknarprest. Séra Flóki lét
þess getið að sóknarprestur héldi
myndugleika sínum þann tíma sem
hann væri í námsleyfi.““
í greinargerðinni segir að sókn-
arnefndin hafí látið bókunina sem
vind um eyru þjóta. „Skal í því sam-
bandi bent á að á sóknarnefndar-
fundi 6. september 1994 upplýsti
Jón Stefánsson, að hann hefði að
gefnu tilefni haft tal af biskupi
vegna orgelkaupanna og hefði hann
(biskup) sagt að það væri sóknar-
nefnd sem tæki lokaákvarðanir um
orgelið. Svipuð sjónarmið komu
fram í máli séra Sigurðar Hauks
Guðjónssoanr á sóknamefndarfundi
18. október 1994, en þá upplýsti
hann eftir að hafa rætt við biskup,
að sóknarprestur hefði ekki vald til
að vísa til kirkjulistarnefndar og
handbókarnefndar, það væru arki-
tekt og sóknarnefnd sem tækju
ákvörðun um orgelkaup.
Ekki er að sjá af fundargerðum
sóknarnefndar að orgelkaupin hafí
verið til umræðu í sóknarnefnd aft-
ur fyrr en 17. maí 1995, en þá er
lögð fram greinargerð frá orgel-
nefnd, sem Jón Stefánsson fylgdi
úr hlaði. Á fundinum bar formaður
sóknarnefndar fram tillögu þess
efnis, að orgelnefnd yrði veitt heim-
ild til samningagerðar við orgelverk-
smiðjuna Noack í Bandaríkjunum.
Þessi tillaga var samþykkt.
Þessa ákvörðun sína tilkynnti
sóknamefndin sóknarpresti aldrei
formlega heldur fékk hann fyrst að
vita af henni í viðtali, sem hann átti
við fonnann sóknamefndar skömmu
fyrir aðalsafnaðarfund, sem haldinn
var 30. maí 1995. En tilefni þess
viðtals var bréf, sem sóknarprestur
hafði skrifað sóknarnefndinni 25.
maí 1995, þar sem hann óskaði eftir
því við sóknamefndina að hún aug-
lýsti starf organista kirkjunnar laust
til umsóknar í ljósi yfirlýsingar Jón
Stefánssonar organista við visitasíu
biskups 22. janúar 1995 þess efnis,
að hann mundi láta af störfum við
kirkjuna kæmi séra Flóki til starfa
þar á ný eftir námsleyfi. Þegar Jóni
Stefánssyni varð það ljóst að hótanir
hans um útgöngu voru teknar alvar-
lega af hálfu sóknaprests reyndi
hann að draga í land og bjóða upp
á sættir, eins og bréf hans til sóknar-
nefndarinnar frá 4. júní 1995 'ber
með sér.“
Fram kemur að í framhaldi af
FRETTIR
þessu hafí hafist sáttaumleitanir
fyrir tilstuðlan prófasts, séra Ragn-
ars Fjalars Lámssonar og vígslu-
biskups, séra Sigurðar Sigurðsson-
ar, og var gengið frá samkomulagi
í níu liðum milli þejrra 28. júní 1995.
„Að samkomulagi þessu gerðu virð-
ast orgelmál safnaðarins hafa verið
tekin til umfjöllunar á ný, því 21.
ágúst 1995 var haldinn fundur org-
elnefndar í Langholtskirkju án þess
að sóknarpresturinn væri boðaður
til hans, sem þó verður að telja að
hefði verið eðlilegt í ljósi áður-
greinds samkomulags. Á þessum
fundi kom fram að engir samningar
hefðu verið gerðir um orgelkaup og
lét formaður sóknarnefndar þau orð
falla, að sóknarnefndin hefði síðasta
orð í þeim málum. Þetta er í raun
óskiljanlegt í ljósi áður gerðrar sam-
þykktar sóknarnefndarinnar frá 17.
mai 1995. Á þessum fundi kom sú
skoðun og fram að orgelnefndin
yrði að fara á fund séra Flóka og
krefja hann um yfirlýsingar um
samstarfsvilja, eins og segir í fund-
argerðinni, en afrit hennar fylgir
bréfí þessu.“
Orgelkaupin voru rædd í sóknar-
nefnd 29. ágúst 1995 og kom þá
fram hjá Gunnari Hanssyni fulltrúa
orgelnefndar á fundinum að ekki
væri búið að ganga frá samningum
um orgelkaup og að enn vantaði
um þijátíu milljónir til kaupanna.
„Kom fram i máli Gunnars að hann
teldi að ná mætti settu markmiði
með söfnunarátaki innan safnaðar
sem utan. Þessar upplýsingar stöng-
uðust á við það sem formaður sókn-
arnefndar hafði upplýst séra Flóka
um við samningsgerðina 28. júní
1995. Séra Flóki tók til máls á sókn-
arnefndarfundinum og lýsti áhyggj-
um sínum af þessum mikla kostnaði
og vildi að málið yrði skoðað frá
grunni meðal annars í ljósi þess að
sóknamefndin þyrfti á hvetju ári
að leita til sóknarmanna um fijáls
framlög til ýmissa annarra þarfa
kirkjunnar."
Fram kemur að viðhorf orgel-
nefndar og sóknarnefndar í garð
sóknarprests séu lítt í anda kristi-
legs bróðurkærleika og bijóti í bága
við erindisbréf til sóknarnefnda,
ákvæði laga nr. 62/1990 um skipan
prestakalla og prófastsdæma og um
starfsmenn þjóðkirkju íslands og
laga nr. 25/1985 um kirkjusóknir,
safnaðarfundi, sóknamefndir, hér-
aðsfundi o.fl. „En þessar kirkju-
réttarlegu heimildir fela sóknar-
presti ábyrgð á kirkjum sínum og
því starfi sem fram fer í þeim. Sam-
kvæmt þeim þarf sóknarpresturinn
ekki að hlýða fyrirskipunum sókn-
amefndar eða einstakra starfs-
manna kirkjunnar heldur er hann
settur yfir þá alla og lýtur um fram-
kvæmd starfa sinna áðeins boðum
biskups.“
Þessar réttarheimildir leggja hins
vegar þær skyldur á herðar sóknar-
nefndum sbr. 21 gr. laga nr.
25/1985, að þær skuli vera sóknar-
presti til stuðnings í hvívetna og
sbr. 18. gr. sömu laga vinna að
þeim verkefnum einum, sem þeim
er almennt ætlað í lögum, sam-
kvæmt stjórnvaldsreglum eða sér-
stökum samþykktum safnaðar-
funda, eða vísað til þeirra frá hér-
aðsfundi, sóknarpresti, prófasti
eða biskupi.
I nefndum lögum eða kirkjurétti
að öðru leyti er hvergi að finna
ákvæði sem heimila sóknamefndum
að framselja til sjálfstæðra lögaðila
líkt og Orgelsjóðs Langholtskirkju
það hlutverk sem þeim er fengið
samkvæmt 20. gr. laga nr. 25/1985
varðandi öflun viðunandi búnaðar
til guðsþjónustuhalds.
Telji sóknarnefnd Langholts-
kirkju eða einstakir meðlimir hennar
sig ekki geta unnið innan þessa
lagaramma og verið sóknarpresti til
stuðnings til eflingar kristinnar trú-
ar og siðgæðis meðal sóknarmanna
og búið sóknarpresti viðunandi
starfsskilyrði og starfsfrið verður
hún eða viðkomandi aðilar að víkja,“
segir í greinargerðinni og farið er
fram á að séra Flóka séu tryggð
viðunandi starfsskilyrði og þess
krafist að málið verði flutt munn-
lega áður en það verður tekið til
úrskurðar, hvort heldur sem er um
form- eða efnisatriði.
Greinargerð
Jóns Stefánsson-
ar organista
HÉR á eftir fer stytt útgáfa af
greinargerð Jóns Stefánssonar org-
anista.
í upphafi er vitnað í greinargerð
með tillögu til þingsályktunar á 26.
kirkjuþingi um að lögbinda starfs-
heiti organista og segir svo m.a.:
„Lúther leggur upp með nýjan
skilning á eðli embættanna yfirleitt
og einnig kantorsins. Hann er fyrst
og fremst þjónn fagnaðarerindisins
eins og presturinn, en embætti
hans er frábrugðið prestsembætt-
inu vegna þess að hann predikar
ekki, hann útleggur ekki orðið eins
og predikarinn. Bæði embættin
eiga sinn stað í söfnuðinum miðjum,
þar sem Guð ávarpar söfnuð sinn,
sem síðan svarar ávarpi Guðs. Mis-
munur þessara tveggja embætta
felst því fyrst og fremst í því að
það er meginhlutverk prestsins að
þjóna ávarpi Guðs í predikun orðs-
ins og þjónustu sakramentanna, en
organistinn þjónar svari Guðs lýðs
í lofgjörð hans og tilbeiðslu. Organ-
istinn er ekki þjónn prestsins, held-
ur þjónn Guðs heilaga Orðs, en
hann lýtur forystu prestsins í helgi-
haldinu eins og söfnuðurinn allur,
sem organistinn er kallaður til að
leiða í lofgjörð."
Jón segir að allt frá því að hann
hafi hafið störf í Langholtskirkju
4. apríl 1964 hafi hann hann leit-
ast við að starfa samkvæmt þessari
greinargerð.
Aðdragandi að ófriði
Jón segir að þáttaskil hafi orðið
í samskiptum við séra Flóka þegar
söfnun fyrir orgeli fór af stað 1992.
„Var það með þeim hætti að haldn-
ir voru þrennir tónleikar þar sem
safnað var styrktarfélögum. Milli
130 og 140 listamenn úr hópi hljóð-
færaleikara og söngvara gáfu vinnu
sína. Þrír útsetjarar tóku höndum
saman um að útsetja sígildar perlur
íslenskra dægurlaga. Tónleikarnir
hlutu einróma lof og voru hljóðritað-
ir og gefnir út á geislaplötu sem
selst hefur í mjög stóru upplagi,“
segir hann og tekur fram að séra
Flóki hafi sýnt framtakinu mikið
fálæti. Hann hafi lýst því yfir að
hann hefði miklar efasemdir um
væntanleg orgelkaup. „Hann var
ósáttur við efnisval tónleikanna og
það að draga til liðs við okkur söngv-
ara sem hefðu „sungið á börum“
auk þess sem hann felldi sig engan
veginn við það að klappað væri í
kirkjunni."
Starfsfriður
Jón segist hafa unnið algjört
brautryðjendastarf með kórinn. „Ég
hlýt að gera þá kröfu að tryggt
verði að ég fái starfsfrið til að sinna
þessu mikilvæga starfi fyrir söfnuð-
inn og íslensku kirkjuna áfram með
þeim hætti sem verið hefur. Enn-
fremur fái ég frið til að rækja störf
mín samkvæmt ráðningarsamningi
mínum við sóknarnefndina og að
komið verði á varanlegum friði inn-
an sóknarinnar."
Hann telur sökina á deilunni að
langmestu leyti liggja hjá séra
Flóka. „Auðvitað get"ég viðurkennt
að ýmislegt hafí verið sagt og gert
af minni hálfu sem betur hefði ver-
ið ógert. En ég vil benda á að ég,
eiginkona mín, og Kór Langholts-
kirkju, höfum legið undir þungum
ásökunum opinberlega af hálfu séra
Flóka og skal ég viðurkenna að
ekki er auðvelt að taka slíku með
jafnaðargeði," segir Jón og nefnir
dæmi:
• Hann hefur haldið því fram
að ég reki einkastúdíó í kirkjunni.
• Hann hefur haldið því fram
að ég reki einkaskóla í kirkjunni.
• Hann hefur haldið því fram
að kórinn mergsjúgi söfnuðinn fjár-
hagslega.
• Hann virðir ekki þær ákvarð-
anir sem teknar voru af byggingar-
nefnd, sóknarprestum, söngmála-
stjóra þjóðkirkjunnar ásamt húsa-
meistara ríkisins um staðsetningu
orgelsins.
• Hann hefur reynt að gera
vinnu ótal sjálfboðaliða, valinkunnra
manna og kvenna, sem starfað hafa
í orgelnefnd, tortryggilega.
• Hann hefur, þrátt fyrir undir-
ritað samkomulag um orgelkaupin
sl. sumar, eyðilagt orgelsöfnunina
með því að tala gegn henni.
• Hann hefur haldið því fram
að ég hafi fengið umboð til að kaupa
orgel að eigin vali.
• Hann hefur opinberlega vegið
að mér og konu minni með dylgjum
um fjármál orgelsjóðsins og safnað-
arins.
Um aðgerðir fyrir
síðustu jól
Jón segist gera sér grein fyrir
því að sú ákvörðun sín að biðja um
leyfi frá störfum um jólin hafi ver-
ið mjög alvarleg. „Ég vil geta þess
að í þau tæp 32 ár sem ég hefi
starfað við Langholtskirkju hefur
mig aldrei vantað í messu eða æf-
ingu vegna veikinda. Þetta tel ég
að lýsi viðhorfi mínu til starfsins
og því jafnframt að það var ekki
af neinni léttúð að ég tók þessa
ákvörðun. Framkoma séra Flóka í
þessu afmarkaða máli var með eft-
irfarandi hætti:
1. Hann undirbjó allt helgihaldið
með mér.
2. Hann óskaði sjálfur eftir því
að stólvers á aðfangadagskvöld yrði
með sama hætti og var jólin 1993,
en þá söng Ólöf „Ó, helga nótt“ -
eins og hún hefur gert um árabil.
3. Hann las prófarkir af öllum
messuskrám áður en þær fóru í
prentun og gerði énga athugasemd
við þær.
4. Eftir allt þetta heldur hann því
síðan fram við mig að ég hafí verið
að ögra honum gróflega með því
að ætla að láta Ólöfu syngja á að-
fangadagskvöld.
Búið var að prenta allar messu-
skrár fram til nýársdags. Augljóst
er að eftir það sem gengið hafði á
var útilokað fyrir Ólöfu og aðra ein-
söngvara að taka þátt í messunum."
Jón segist verða að játa að þrátt
fyrir að hans innri maður segði hon-
um að bijóta odd af oflæti sínu og
verða við beiðni biskups um að spila
hafi hann ekki getað hugsað til
þess. „Ég biðst innilega afsökunar
á aumingjaskap mínum. Ég vildi
óska að ég hefði þá takmarkalausu
auðmýkt sem þurft hefði til þess
að spila.“