Morgunblaðið - 14.04.1996, Blaðsíða 27

26 SUNNUDAGUR 14. APRÍL1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 14. APRÍL 1996 27
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
FYRIR nokkrum dögum var
frá því skýrt, að bandarísk-
ur rithöfundur hefði lagt til að
heimskunnur kvikmynda-
gerðarmaður þar í landi yrði
lögsóttur vegna kvikmyndar,
sem hann hefur gert og er talin
hafa ýtt undir manndráp. Rit-
höfundurinn setti þessa tillögu
fram eftir að náinn vinur hans
hafði verið myrtur og rannsókn
morðsins leiddi til þeirrar niður-
stöðu, að það hefði verið framið
í kjölfar þess, að morðinginn
hefði horft á umrædda kvik-
mynd aftur og aftur.
Á undanförnum misserum
hafa bandarískir stjórnmálaleið-
togar hvað eftir annað beint
orðum sínum til kvikmynda-
framleiðenda í Hollywood og
hvatt þá til þess að draga úr
ofbeldi í kvikmyndum.
Eftir hin hryllilegu dráp á
skólabörnum í Dunblane fyrir
nokkrum vikum hófust miklar
umræður í Bretlandi um það,
hvort hægt væri að beita rit-
skoðun á sjónvarpsefni á heimil-
um með nýrri tækni, þannig að
foreldrar gætu einfaldlega kom-
ið í veg fyrir, að ung börn hefðu
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
beinan aðgang að ofbeldismynd-
um.
Hér á íslandi hafa ítrekaðar
árásir á fólk á götum úti og þá
m.a. hroðalegar aðfarir ungl-
ingsstúlkna gagnvart jafnöldr-
um sínum með nokkurra miss-
era millibili vakið upp umræður
um það, hvort bein tengsl væru
á milli ofbeldismynda í sjónvarpi
og slíkra árása á fólk. Og sýnist
sitt hverjum.
Þessar umræður víða um lönd
benda hins vegar eindregið til
þess, að athyglin beinist æ meir
að þeirri spurningu, hvort of-
beldi í kvikmyndum og sjónvarpi
hvetji beinlínis til þess að slíkar
ofbeldisárásir séu framdar í
raunveruleikanum. Sjálfsagt
verður seint hægt að sanna það
eða afsanna, þótt það tilvik, sem
nefnt var hér að framan frá
Bandaríkjunum, bendi eindregið
til, að slík bein tengsl séu til
staðar.
Það er hins vegar sjálfsagt
að ræða það hér eins og annars
staðar, hvort hægt sé að gera
þá kröfu til sjónvarpsframleið-
enda og sjónvarpssala, að þau
tæki, sem seld eru, séu þannig
búin tæknilega, að hver og einn
geti ákveðið það á sínu heimili,
hvort börn og unglingar skuli
hafa aðgang að ofbeldismynd-
um. Auðvitað geta menn sagt
sem svo að ritskoðun af slíku
tagi muni engum tilgangi þjóna.
Hún muni einungis auka forvitni
barna og unglinga og þau finni
leiðir til þess að sjá þær mynd-
ir, sem bannaðar eru á heima-
vígstöðvum.
Það skiptir kannski ekki meg-
inmáli heldur hitt að það getur
verið eðlileg krafa fólks að
tæknin geri því kleift að ákveða
á hvað er horft á heimili þess
og á hvað ekki. Þar er ekki um
að ræða ritskoðun opinberra
aðila, heldur hvers einstaklings
um sig, sem er í fullum rétti til
þess að ákveða í fyrsta lagi,
hvort hann vill hafa sjónvarp á
sínu heimili og í öðru lagi á
hvað er horft.
Vel má vera að tæknibúnaður
af þessu tagi mundi einn út af
fyrir sig verða til þess að kvik-
myndaframleiðendur sæju að
sér og drægju úr ofbeldi í kvik-
myndum. Vel má líka vera að
sú nýja tækni, sem nú er að
ryðja sér til rúms, þar sem sjón-
varpsáhorfandinn getur ákveðið
að kaupa ekki alla dagskrána
heldur einstakar myndir og
borga einungis fyrir þær, leysi
þetta vandamál að einhveiju
leyti.
En það er ekki með nokkru
móti hægt að horfa fram hjá
því, að hvað eftir annað koma
upp tilvik um hryllileg mann-
dráp, sem hægt er með ákveðn-
um rökum að rekja beint til of-
beldis í sjónvarpi og kvikmynd-
um. Bæði framleiðendur þessa
myndaefnis svo og dreifingarað-
ilar eins og kvikmyndahús og
sjónvarpsstöðvar geta ekki
horft fram hjá því heldur.
SJONVARP OG
OFBELDI
inn NEI, tím.-
IuU«amir hafa
ekki breytzt neitt að
ráði, það sér maður
þegar litið er um öxl.
Um miðjan sjötta ára-
tuginn hitti ég eitt
sinn sem oftar einn þeirra rithöf-
unda íslenzkra sem nú eru að kom-
ast á sæmilega virðulegan aldur,
Indriða G. Þorsteinsson, sem lét sér
aldrei neitt fyrir brjósti brenna og
gerir ekki enn. Hann er ekki ein-
asta í fremstu röð íslenzkra skáld-
sagnahöfunda heldur hefur hann
alla tíð verið einshvers konar þjóð-
málafrík og lærði þá kúnst af Jón-
asi frá Hriflu sem hann skrifaði um
dálitla bók og leit á eins og Dala-
Guðbrandur á skurðgoð sitt.
Indriði hefur lítið breytzt frá því
fundum okkar bar fyrst saman fyr-
ir fjörutíu árum ef marka má ný-
legt samtal við hann í einu af viku-
blöðunum og haft til hliðsjónar því
sem hann sagði þá á fundi okkar,
„Það er farið að úa svo og grúa
af alls konar mönnum með lista-
mannanafnbætur að það er að verða
óþolandi. Hér em heilar hersveitir
af smákörlum sem kalla sig t.d.
skáld og rithöfunda án þess nokk-
um tima að hafa unnið til slíkra
nafnbóta. Það virðist sem búið sé
að hafa algjör endaskipti á lögmál-
inu. Nú hljóta menn viðurkenning-
una, áður en afrekin em unnin.
Orðið skáld er að verða merkingar-
laust. Strákhvolpur sem hefur hrip-
að niður einhveija stemmningu í
„inspírasjónskasti" er titlaður skáld
og honum er um leið skipað á bekk
með gömlu mönnunum sem einir
hafa unnið til þeirrar nafngiftar".
Og svo fór Indriði að lýsa því hvem-
ig þjóðin, hvað sem það merkir nú,
titlaði skáldin sín í gamla daga og
fullyrti að þá hafi þótt virðulegt að
vera skáld en nú hlægi menn að
þessum fyrirbæmm og ypptu bara
öxlum ef skáld bæru á góma!
Semsagt Indriði G. hefur ekkert
breytzt. Og kannski hafa skáldin
ekkert breytzt heldur.
Eða „þjóðin".
„Ég gæti ekki
skrifað", bætti Indriði
við, „þann dag sem
ég talaði ekki við fólk-
ið í kringum mig og
lærði af því. Það er mitt lífakkeri".
Það hefur alltaf verið gaman að
tala við Indriða og það vantar ekki
að hann hafi skoðanir á öllum sköp-
uðum hlutum, bæði þessa heims og
annars. En hann hefur haft vit á
því að blanda þeim ekki saman við
listræna sköpun sína og af þeim
sökum ekkisízt munu sögur hans
ávallt teljast til tíðinda. Það em
ekki tíðindin úr samtímaskvaldrinu
sem lifa af, heldur þau tíðindi sem
em með listrænu handbragði. Það
er sá samtími, sú veröld sem lifír
í stíl og efni á hveiju sem gengur.
Það er þessi veröld sem á erindi
við okkur en hvorki stórorðar at-
hugasemdir eða sú þjóðfélags-
tæknilega umræðufíkn sem menn
taka í nös einsog önnur fíkniefni
og upplifa eins og þann hversdags-
lega sýndarsannleika sem er öðrum
sannleika gómsætari.
Og nú er Indriði G. Þorsteinsson
orðinn sjötugur og enginn bilbugur
á þessari skagfirzku ótemju(!) En
þá væri ekki úr vegi að Indriði
tæki sér tak og sendi frá sér nýja
veröld stíls og listar sem gæti minnt
á þá gömlu góðu daga þegar „þjóð-
in“ kallaði skáldin til vitnis um eig-
ið ágæti. Það var fyrir daga endur-
vinnslunnar og þeirrar þverpólitísku
naflaskoðunar sem hefur breytt
hugsjónaþjóðfélaginu í samfélag
marglyttunnar.
Indriði sagði 1956 að heimurinn
hefði minnkað. En góður skáldskap-
ur getur stækkað minnkandi heim,
hvaðsem öðru líður.
-I O rj ÉG HEF verið að líta
A-£í I »um öxl í Helgispjöllum
undanfarið og velta fyrir mér sam-
tölum sem voru grafin í gleymsku
og þögn. Hef látið hugann staldra
við um miðjan sjötta áratuginn en
þá talaði ég við margt fólk sem
setti svip á umhverfí sitt. Ég man
t.a.m. eftir því að Sigurður Gríms-
son lögfræðingur sem var lengi
helzti leiklistargagmýnandi Morg-
unblaðsins og ávallt allmikill bóhem
í eðli sínu þráttfyrir sitt borgara-
lega, hversdagslega yfírbragð sagði
við mig þegar við tókum tal saman
að hann teldi sig mesta bindindis-
mann fyrrogsíðar, einsog hann
komst að orði. Ég spurði hverju það
sætti og Sigurður svaraði, „Ég veit
ekki til að neinn hafí farið eins oft
í bindindi og ég.“
Sigurður Grímsson hafði gefíð
út eina ljóðabók og margir undruð-
ust hversvegna þær urðu ekki fleiri
svo efnilegur sem hann þótti sem
upprennandi rómantískt skáld, en
þessi eina bók heitir Við langelda.
Það var reynt að gera grátskáldið
hlægilegt en Sigurður lét það ekk-
ert á sig fá, ekki heldur þegar þessi
setning hans var höfð í flimtingum:
Mér fannst ég fínna til! Ágæt setn-
ing á sínum stað. Stúlkumar á þess-
um áram vora svo yndislegt yrkis-
efni og skildu eftir sig svo dæma-
lausa ást og gleði — og sorg. „Við
megum ekki gleyma henni. Þetta
var svo unaðsleg sorg“, sagði Sig-
urður við mig. „Það er ilmur af
gömlum dögum í grátklökkvanum.
Það var stundum sukksamt en sízt
verra en nú“. Þegar ég spurði Sig-
urð hvemig siðferðið hefði verið í
Báranni, svaraði hann, „Það var
ágætt, minnkaði eftir því sem leið
á kvöldið". En þegar ég nefndi aft-
ur grátklökkvann sagði Sigurður,
„Manni leið aldrei vel ef maður gat
ekki fundið sorgina einhvers stað-
ar. Samt vora engir hamingjusam-
ari en þessi ungu, sorgbitnu skáld.“
Ætli þetta hafí eitthvað breytzt?
Ég veit það ekki. En ástarsorgin
er bæði gamall og nýr fylgikvilli
æskunnar.
M.
HELGI
spjall
RSLIT KOSNING-
anna, sem fram fóru
í nokkram þýzku sam-
bandslandanna hinn
24. marz sl., vöktu
mikla athygli. Jafnað-
armannaflokkurinn
undir forystu hins
nýja leiðtoga, Oskars Lafontaine, byggði
kosningabaráttuna ekki sízt á andstöðu
við evró, hinn nýja sameiginlega gjaldmið-
il Evrópusambandsríkjanna, sem á að
koma til sögunnar 1. janúar 1999. Talið
var, að jafnaðarmenn vildu láta áþað reyna
í þessum kosningum, hvort andstaðan við
evró væri líkleg til fylgisaukningar í næstu
almennu þingkosningum í Þýzkalandi.
Vígstaða þeirra var að mörgu leyti góð.
Atvinnuleysi hefur farið vaxandi í Þýzka-
landi, eins og kunnugt er, og atvinnulífíð
hefur verið í lægð. Þýzk stórfyrirtæki á
borð við Daimler Benz hafa gengið í gegn-
um mikla erfíðleika og staðið frammi fyr-
ir gífurlegu rekstrartapi og öllum er ljóst,
að félagsleg yfírbygging í þýzku samfélagi
er alltof mikil. Mönnum þykir nóg um
launatengd gjöld hér en í Þýzkalandi jafn-
gildir ráðning á einum starfsmanni í raun
ráðningu 1,8 starfsmanna eða tæplega
tveggja vegna þess, að launatengd gjöld
geta farið upp í 80%. Þýzka skattakerfíð
er bersýnilega ófullnægjandi, möguleikar
á frádrætti miklir, sem leiða til þess, að
hinir tekjuháu hafa ótrúleg tækifæri til
að borga nánast enga skatta.
Þrátt fyrir þessa, að því er virtist, sterku
vígstöðu stjórnarandstöðuflokkanna í
Þýzkalandi töpuðu jafnaðarmenn kosning-
unum en Kohl og samstarfsmenn hans í
flokki fijálsra demókrata stóðu með pál-
mann í höndunum. Nú er það útbreidd
skoðun, að Helmut Kohl verði kanslari
Þýzkalands fram á næstu öld.
Það sem fyrst og fremst vakti þó at-
hygli við úrslit þessara kosninga var sú
staðreynd, að andstaðan við hinn væntan-
lega sameiginlega gjaldmiðil Evrópuríkja
dugði jafnaðarmönnum ekkert í kosninga-
baráttunni. Þrátt fyrir margvíslegar efa-
semdir í almennum umræðum í Evrópuríkj-
um og í fjölmiðlum í þessum löndum og
þá sérstaklega í Bretlandi er alveg ljóst,
að helztu forysturíki Evrópusambandsins
stefna markvisst að því að taka upp sam-
eiginlegan gjaldmiðil hinn 1. janúar 1999,
eftir rúmlega tvö og hálft ár.
Sú pólitíska forysta, sem er alger for-
senda þess að áformin um sameiginlegan
gjaldmiðil nái fram að ganga virðist óhagg-
anleg og afdráttarlaus. Hún kemur frá
Kohl og Chirac, hinum nýkjörna Frakk-
landsforseta. Forystumenn atvinnulífs í
langflestum Evrópusambandsríkja virðast
eindregnir fylgismenn þess, að tekinn verði
upp sameiginlegur gjaldmiðill. Jafnvel for-
ystumenn í brezku atvinnulífi virðast sömu
skoðunar þrátt fyrir þann djúpstæða
ágreining, sem er um málið innan brezka
íhaldsflokksins og innan brezku ríkis-
stjórnarinnar.
Það blasir auðvitað við hvers vegna
menn vilja taka upp sameiginlegan gjald-
miðil í Evrópu. Hagræðið af því og sparn-
aðurinn fyrir atvinnulífið er gífurlegur.
Kostnaðurinn við að skipta úr einum
gjaldmiðli í annan er ótrúlega mikill eins
og menn vita. Ýmsir áhugamenn um þetta
efni hafa tekið sér fyrir hendur að ferðast
á milli allra aðildarríkja Evrópusambands-
ins og skipta 100 marka seðli eða sambæri-
legum seðli í gjaldmiðil hvers lands fyrir
sig. Þegar ferðinni var lokið var ótrúlega
lítið eftir af þessum peningum vegna þess
hvað mikið hafði farið í kostnað við að
skipta þeim í hveiju landi fyrir sig.
Jafnframt telja talsmenn sameiginlegs
gjaldmiðils, að með upptöku hans verði
komið í veg fyrir gengisfellingar einstakra
ríkja Evrópusambandsins af samkeppnis-
ástæðum. Þar er t.d. vísað til gengisfell-
inga Breta og ítala fyrir nokkrum áram,
sem gripu til gengislækkunar, þegar at-
vinnufyrirtæki í þessum löndum voru ekki
lengur samkeppnisfær við keppinauta sína
í öðram löndum vegna mikilla kostnaðar-
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 13. apríl
efnahagslegu skilyrði, sem við íslendingar
geram og segir auðvitað mikla sögu um
þau efnahagslegu umskipti, sem hér hafa
orðið á þessum áratug. I því sambandi er
ástæða til að benda á, að umræður t.d. í
Þýzkalandi og Bandaríkjunum benda ótví-
rætt til þess, að á fjölmörgum sviðum efna-
hags- og fjármála séum við komnir lengra
á framfarabrautinni en stórþjóðimar. Það
er t.d. augljóst, að skattakerfí okkar er
orðið einfaldara og skynsamlegra en þess-
ara tveggja stórþjóða, þótt menn bölsótist
yfír sköttum hér, eins og annars staðar.
Það er líka ljóst, að við höfum þrátt fyrir
allt haldið skynsamlegar á okkar lífeyris-
og eftirlaunamálum en margar þjóðir í
nágrenni við okkur. Við höfum ekki geng-
ið eins langt í félagslegri uppbyggingu
eins og t.d. Þjóðveijar, sem eiga ekki ann-
an kost en að snúa við. í raun og veru
er margt, sem bendir til þess, þegar saman-
burður er gerður á þessum málaflokkum
hér og annars staðar, að sumar aðrar þjóð-
ir séu nú að hefja umræður um að taka
upp umbætur, sem eru orðnar að veraleika
hér.
Ríkjaráðstefna Evrópusambandsins er
hins vegar hafin, sem mun fyrst og fremst
fjalla um hugsanlega fjölgun aðildarríkja
og hvaða meginskilmálar verði lagðir til
grundvallar áðild nýrra ríkja. Gert er ráð
fyrir að ríkjaráðstefnunni. ljúki á næsta
ári og innan nokkurra mánaða frá lokum
hennar hefjist viðræður ESB við nýja
umsækjendur, sem era fjölmargir, fyrst
og fremst ríki, sem áður tilheyrðu áhrifa-
svæði Sovétríkjanna.
Það hefur engin sú breyting orðið á fisk-
veiðistefnu og auðlindastefnu ESB, sem
gerir okkur kleift að gerast aðilar að ESB.
Hins vegar er Ijóst, að þegar annars vegar
er á döfínni umtalsverð stækkun ESB, sem
getur leitt til þess snemma á næstu öld,
að langflest ríki Vestur-, Mið- og Austur-
Evrópu verði innan þessa ríkjasambands
og hins vegar blasir við, að þessi ríki era
að taka upp sameiginlegan gjaldmiðil, sem
áreiðanlega á eftir að ná til fleiri og fleiri
ríkja, hljótum við að skoða stöðu okkar
mjög rækilega og vega og meta þá hags-
muni, sem við þurfum að gæta að.
Það þurfa mikil umskipti að verða í
evrópskum stjómmálum á næstu misseram
til þess að þessi þróun stöðvist eða að
henni verði beint í annan farveg. Auðvitað
geta slík umskipti orðið, en það er ekkert
sem bendir til þess að svo verði, enn sem
komið er a.m.k. Stórsigur þýzkra jafnaðar-
manna í sambandslöndunum hefði getað
orðið til þess að þeir efldust sem vilja slá
hinum sameiginlega gjaldmiðli á frest.
Niðurstaðan varð þveröfug. Hún herðir
talsmenn þess að halda óbreyttri stefnu í
sambandi við evró. Að þessum nýju við-
horfum verðum við að huga á næstu mán-
uðum og misseram.
Morgunblaðið/Þorkell
„Það hlýtur hins
vegar að vera
timabært, að t.d.
samtök atvinnu-
veganna, sem hafa
á undanförnum
árum hvað eftir
annað haft for-
göngu um umræð-
ur um ný viðhorf
af þessu tagi, taki
nú frumkvæði að
umræðum um það,
hvaðaáhrif, já-
kvæð og/eða nei-
kvæð sameiginleg-
ur gjaldmiðill Evr-
ópuríkja kemur til
með að hafa á okk-
ar samkeppn-
isstöðu frá og með
l.janúar 1999 og
hvaða viðbrögð
eru eðlileg af okk-
ar hálfu.“
hækkana heima fyrir. Slíkar gengislækk-
anir hafa gert spákaupmönnum kleift að
raka saman fé og er frægasta dæmið um
það, þegar hinn heimsþekkti fjármálamað-
ur, Georg Soros, græddi einn milljarð
punda á einni nóttu með spákaupmennsku
í tengslum við síðustu gengislækkun
brezka sterlingspundsins.
Því er nú spáð, að vextir muni lækka í
þeim ríkjum Evrópusambandsins, sem í
upphafí verði aðilar að hinum sameiginlega
gjaldmiðli og verði lægri en í öðrum aðild-
arríkjum ESB. Nú er talið, að þau ríki,
sem uppfylli þau efnahagslegu skilyrði,
sem þarf til aðildar að sameiginlegum
gjaldmiðli, verði Þýzkaland, Frakkland,
Holland, Belgía, Lúxemborg, Austurríki,
írland og jafnvel Finnland.
Þótt erfítt sé að spá um áhrifin, sem
sameiginlegur gjaldmiðill hefur á starfsemi
fyrirtækja og daglegt líf fólks í þessum
löndum, má ætla, að þau áhrif verði gífur-
leg. Menn sjá muninn á því að ferðast um
Bandaríkin með einn og sama gjaldmiðil
í höndunum eða að þurfa að skipta gjald-
miðlinum í hveiju ríki Bandaríkjanna fyrir
sig. Með sama hætti er munurinn augljós
fyrir fyrirtæki innan Bandaríkjanna, að
starfa á grandvelli eins gjaldmiðils gagn-
stætt því sem væri ef hvert ríki Bandaríkj-
anna fyrir sig hefði sérstakan gjaldmiðil.
Þótt vangaveltur hafí verið miklar á
undanförnum áram um það, hvort þessi
áform verði að veruleika, er tæpast hægt
annað en ganga út frá því sem vísu, að
svo verði úr því sem komið er. í Evrópu
er undirbúningur að því að taka upp hinn
nýja sameiginlega gjaldmiðil á fullri ferð.
Hver er
okkar
staða?
HER Á LANDI
hafa litlar umræður
farið fram um
hugsanleg áhrif
sameiginlegs
gjaldmiðils í Evr-
ópu á okkar stöðu. En tæplega verður hjá
því komizt að hefja þær umræður hvað
úr hveiju. Jafnvel þótt einungis hluti Evr-
ópusambandsríkjanna gerist aðili að hinum
sameiginlega gjaldmiðli í upphafí era yfir-
gnæfandi líkur á því, að aðdráttarafl hans
verði svo sterkt, að hvort sem öðram aðild-
arríkjum ESB líkar betur eða ver, verði
þau knúin til að gangá til þess samstarfs.
Atvinnufyrirtækin í þessum löndum standi
frammi fyrir óviðunandi mismun á sam-
keppnisstöðu og tilraunir til þess að laga
þá samkeppnisstöðu gagnvart evró með
gengislækkunum verði ófullnægjandi.
Nú er það vissulega svo, að við eram
ekki með öll okkar egg í einni körfu. Við
höfum byggt upp sterka stöðu á útflutn-
ingsmörkuðum í Bandaríkjunum, Evrópu
og Suðaustur-Asíu. Þróunin hefur verið
sú, að viðskiptasamböndin við Evrópuríkin
skipta okkur miklu máli eins og eðlilegt
er. Vigt Evrópu hefur aukizt á sama tíma
og vægi Bandaríkjanna hefur minnkað.
Hver verður staða íslenzkra fyrirtækja,
sem í vaxandi mæli starfa í mörgum lönd-
um, þegar einn gjaldmiðill verður kominn
í flestum Evrópuríkjum? Útflutningsfýrir-
tækjanna, skipafélaganna, sjávarútvegs-
fyrirtækjanna o.s.frv.? Vafalaust mun ein-
hver hagræðing felast í því fyrir þau, að
stunda viðskipti á meginlandi Evrópu að
verulegu leyti með einn gjaldmiðil í stað
margra. Alveg með sama hætti og íslenzk-
ur ferðamaður verður fyrir aukakostnaði
við að skipta íslenzkum krónum yfír í ann-
an gjaldmiðil verða íslenzk atvinnufyrir-
tæki að taka á sig viðbótarkostnað vegna
þess að grunneiningin í viðskiptum þeirra
er íslenzka krónan. Hvenær kemur að
því, að þessi viðbótarkostnaður skiptir
máli í samkeppni þessara fyrirtækja við
önnur fyrirtæki í Evrópu?
Hér skal ekkert fullyrt um það en hitt
er alveg ljóst, að það er nauðsynlegt að
taka þessi nýju viðhorf til umræðu. Við
þurfum að átta okkur á, hvað þau þýða
fyrir okkar hagsmuni og stöðu.
Með því að standa utan við slíkan
gjaldmiðil höldum við þeim sveigjanleika,
sem við höfum haft til að geta lagað sam-
keppnisstöðu okkar með ýmsum hætti,
þegar kostnaðaraukinn innanlands hefur
farið úr skorðum. En hvers virði verður
sá sveigjanleiki í raun og veru ef og þegar
við stöndum frammi fyrir stórbættri sam-
keppnisstöðu keppinauta okkar í öðrum
löndum vegna minni kostnaðar, lægri
vaxta og þeirrar vítamínssprautu, sem lík-
legt er að sameiginlegur gjaldmiðill verði
fyrir þau ríki, sem taka þátt í þessu sam-
starfi.
Þetta mál allt hefur nánast ekki verið
rætt hér. Það hlýtur hins vegar að vera
tímabært, að t.d. samtök atvinnuveganna,
sem hafa á undanförnum áram hvað eftir
annað haft forgöngu um umræður um ný
viðhorf af þessu tagi, taki nú framkvæði
að umræðum um það, hvaða áhrif, jákvæð
og/eða neikvæð sameiginlegur gjaldmiðill
Evrópuríkja kemur til með að hafa á okk-
ar samkeppnisstöðu frá og með 1. janúar
1999 og hvaða viðbrögð era eðlileg af
okkar hálfu.
nú er það auð-
Afstaðantil vitað sv0- að Evr-
pnn ópusambandsríkin
hafa alls ekki boðið
ríkjum utan ESB
að taka þátt í hinum sameiginlega gjald-
miðli, evró, jafnvel þótt þau uppfylli hin