Morgunblaðið - 15.05.1996, Blaðsíða 27

26 MIÐVIKUDAGUR 15. MAÍ1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGtJNBLAÐIÐ
MDVIKUDAGUR 15. MAÍ1996 27
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SÍMTÖL ERU
HLUTIEINKALÍFS
PÓSTUR og sími hyggst framvegis skrá öll símtöl, sem fram
fara í landinu, þ.e. á milli hvaða símanúmera er hringt, á
hvaða tíma sólarhringsins og hversu lengi símtalið stendur, en
ekki innihald símtalsins.
Tölvunefnd hefur heimilað þessa skráningu, en um ieið úrskurð-
að að upplýsingarnar, sem skráðar eru, varði einkalíf og persónu
fólks og því skuli ströng leynd hvíla yfir þeim. Einungis örfáir
starfsmenn Pósts og síma, sem undirrita þagnareið, mega hafa
aðgang að þessum upplýsingum.
Póstur og sími má nota skrána við innra eftirlit og til þess að
láta símnotendum í té sundurliðaða símreikninga, þó með þeim
takmörkunum að rétthafi síma verður að tilkynna öðrum notend-
um símans að reikningar séu sundurliðaðir, að síðustu tveir staf-
irnir í símanúmerum, sem hringt er í, eru ekki sýndir á sundurlið-
uninni og að ekki er hægt að fá upplýsingar um það úr hvaða
númerum var hringt í númer rétthafa. Þá má veita lögreglu upp-
lýsingar úr skránni.
í grein Páls Þórhallssonar lögmanns hér í blaðinu síðastliðinn
sunnudag kemur fram að þrátt fyrir þessar ströngu reglur koma
nokkur álitamál upp varðandi skráningu símtalanna. Páll bendir
þannig á að upplýsingar um símtöl manna geti verið freistandi,
til dæmis vegna gagnsemi þeirra fyrir lögreglurannsóknir, og
nefnir dæmi um að bandarískum blaðamanni, sem notaði ónafn-
greindar heimildir, hafi ekki tekizt að verjast kröfu lögreglu um
aðgang að upplýsingum um símtöl hans.
Fram kemur í grein Páls að í íslenzkum lögum er heimild lög-
reglu til að fá upplýsingar um símtöl manna bundin við dómsúr-
skurð, nema umráðamaður og eiginlegur notandi síma eða fjar-
skiptatækis samþykki aðgerðina. Þá verður að vera ástæða til
að ætla að þýðingarmiklar upplýsingar fáist með þessu og að
verið sé að rannsaka alvarlegt brot eða mál, sem varða ríka al-
manna- eða einkahagsmuni. Páll bendir á að þessi lagaákvæði
séu sniðin eftir dönskum lögum og spurning sé hvort norska fyrir-
komulagið sé ekki heppilegra, en þar sé skilyrðislaust krafizt
dómsúrskurðar. „Matskenndar lagaheimildir eru einnig óæskileg-
ar á þessu sviði, hvað þá ef þær eru óljósar þar að auki. Hætt er
við að lögregla oftúlki heimildir sínar til að afla gagna án þess
að þurfa að standa í því að bera það undir dómara, auk þess sem
starfsmenn Pósts og síma kunna að vera settir í vanda,“ skrifar
Páll.
Ástæða er til að stjórnvöld taki þessar ábendingar til rækilegr-
ar skoðunar og tryggi að meðferð þeirra persónuupplýsinga, sem
símtalaskráin óneitanlega er, rjúfi á engan hátt friðhelgi einkalífs-
ins'. Rökin fyrir því að fara að dæmi Norðmanna eru yfirgnæf-
andi til að tryggja, að enginr. geti fært sér svo persónulegar
upplýsingar í nyt eins og einkasímtöl eru, án þess að fyrir liggi
rökstuddur grunur um alvarleg afbrot eða glæpi. Þá er einnig
ávallt í litlu samfélagi álitamál, hvort einstakir aðilar eigi að
hafa aðgang að svo viðkvæmum upplýsingum sem skráning einka-
samtala er.
ORÐ í TÍMA TÖLUÐ
MIKILVÆGI uppeldishlutverks foreldra verður aldrei tíundað
um of. Sigrún Gísladóttir skólastjóri Flataskóla og forseti
bæjarstjórnar Garðabæjar vekur athygli á því hér í Morgunblað-
inu í gær, að uppeldi barna fyrstu æviár þeirra, er sá grunnur
sem allt líf þeirra byggist á og því sé það höfuðnauðsyn, að for-
eldrar geri sér grein fyrir því ábyrgðarstarfi, sem þeir hafa tekist
á hendur, með barneignum.
Fram kemur í máli Sigrúnar, að hún telur hróplegan aðstöðu-
mun vera meðal 6 ára barna við upphaf skólagöngu og þar megi
sjá hina eiginlegu stéttaskiptingu nútímans á Islandi. Orðrétt
segir Sigrún: „Annars vegar eru börn sem eru í andlegu jafn-
vægi með góðan málþroska, þau sem hafa með öðrum orðum
fengið gott uppeldi og atlæti. Hins vegar eru börn sem hafa lítið
sem ekkert fengið, eru hömlulaus, óörugg og kunna ekki skil á
því sem má og ekki má.“
Mergur málsins er sá, að það er ekki hægt að bæta börnum
uppeldisleysi. Ef heimilin og foreldrar bregðast í hlutverkum sín-
um, getur enginn skóli, hversu góður sem hann kann að vera,
bætt þann skaða sem orðinn er. Ekkert getur komið í stað atlæt-
is, umhyggju, aga, kennslu og uppeldis foreldranna. Það eru
mikil sannindi fólgin í orðtakinu „Lengi býr að fyrstu gerð“.
Það er rétt ábending hjá Sigrúnu, að bestu foreldrarnir geta
verið þeir, sem hafa þor til þess að segja nei við bam sitt. Það
getur kostað átak, að hafa kjark til þess að fara á móti straumn-
um, ekki síst þegar börnin eru komin á unglingsárin. En stað-
festa og agi heimilanna mun tvímælalaust skila þjóðfélaginu ein-
staklingum sem eru hæfari til þess að takast á við lífsbaráttuna,
en þeir sem vaxið hafa úr grasi án góðs uppeldis.
Lífsbarátta uppalenda er hörð og einatt harðari hjá unga fólk-
inu, foreldrum yngstu barnanna, en þeirra sem eldri eru. Þrátt
fyrir það verður að gera þá kröfu til uppalenda, að verðmætamat
þeirra sé óbrenglað og uppeldi barnanna verði sett á oddinn, en
ekki efnaleg gæði. Aðeins þannig rækja foreldrar þær skyldur
sem þeir hafa undirgengist.
Formaður VSÍ um frumvarp um stéttarfélög og vinnudeilur I Tugir togara af mörgum þjóðernum eltast við karfann á Reykjaneshrygg
Afstaða samtaka
verkafólks ráðgáta
ÓLAFUR B. Ólafsson, formaður
Vinnuveitendasambands íslands^
sagði í ræðu sinni á aðalfundi VSI
í gær að það væri hrein ráðgáta
hvað fengi ASÍ, Verkamannasam-
bandið og fleiri aðila sem hefðu
mótað launastefnu undangenginna
ára til þess að hamast gegn ákvæð-
um í frumvarpi um stéttarfélög og
vinnudeilur sem miðuðu að meiri
samfelldni í samningagerð og heldur
minni möguleikum smáhópa til þess
að draga samninga og knýja fram
meiri hækkanir en um hefði samist.
Ólafur sagði að frumvarpið væri
ekki óskafrumvarp vinnuveitenda,
en það myndi án efa aga vinnubrögð
við samningsgerð og stuðla að heil-
brigðari og friðvænlegri samskiptum
á vinnumarkaði. Hans spá sé sú að
þær breytingar sem frumvarpið feli
í sér muni í framtíðinni verða taldar
til merkari aðgerða þessarar ríkis-
stjómar.
Látið undan kröfum
Ólafur sagði að það væri áhyggju-
efni að forsvarsmenn ríkis og
sveitarfélaga hefðu hvað eftir annað
látið undan óbilgjömum kröfum og
þrýstingi opinberra starfsmanna og
hækkað laun umfram það sem sam-
ist hefði um á einkamarkaði. Með
slíkum eftirgjöfum hafí þeir skipað
sér í raðir smáhópanna sem ávallt
leitist við að bijóta niður almenna
launastefnu og fullyrða megi að ekk-
ert ógni eins vinnufriði á næstunni.
Fram kom að sá árangur sem
náðst hefði í efnahagsmálum sé af-
leiðing markvissrar stefnumótunar
um bætt vaxtarskilyrði atvinnulífs-
ins. Sameiginlegur ávinningur fyrir-
tækja og starfsmanna á yfirstand-
andi samningstímabili sé ótvíræður.
Stöjfum hafi íjölgað meira en nokk-
ur hafi þorað að vona, kaupmáttur
hafi aukist á við það sem mest ger-
ist hjá öðrum þjóðum og verðbólga
sé minni en meðal annarra Evrópu-
ríkja.
Ólafur sagði að forsenda þess að
halda áfram á sömu braut sé áfram-
haldandi stöðugleiki og að takist að
ÓLAFUR B. Ólafsson, formaður Vinnuveitendasambands
íslands, á aðalfundi samtakanna i gær.
draga úr skaðlegum áhrifum hag-
sveiflna. Uppgangstímar í efnahags-
lífínu hafi oft reynst örðugri en sam-
dráttur. Við ættum að setja okkur
það markmið að hagsveiflur séu ekki
meiri hér en í þeim 'iðnríkjum sem
við berum okkur saman við. í því
sambandi horfi hann sérstaklega til
hlutverks opinberra fjármála í hag-
stjórn og telji auðsætt að samfara
uppgangi í efnahagslífinu eigi að
draga úr eyðslu hins opinbera.
Davíð Oddsson forsætisráðherra á aðalfundi VSÍ
Þurfum að vera á varð-
bergi gagnvart þenslu
INNFLUTNINGUR fyrstu fjóra
mánuði ársins jókst um 10-15% mið-
að við sama tíma í fyrra, en Þjóð-
hagsstofnun spáir 5% aukningu inn-
flutnings á árinu í heild. Þenslu-
hætta virðist þó ekki ýkja mikil að
svo stöddu, en þó er ljóst að hagvöxt-
ur og umsvif í þjóðarbúskapnum eru
að nálgast þau mörk sem samrým-
ast stöðugleika og jafnvægi og nauð-
synlegt er að vera á varðbergi gagn-
vart þenslunni svo efnahagslífið geti
sem lengst notið hagstæðra vaxtar-
skilyrða.
Þetta kom fram í ræðu Davíðs
Oddssonar, forsætisráðherra, á aðal-
fundi Vinnuveitendasambands ís-
lands í gær. Davið sagði að þetta
sýndi hversu fljótir íslendingar væru
að laga sig að breyttum kjörum.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna væri
talinn vaxa um 8-8,5% á árunum
1995 og 1996 og aukningin virtist
strax skila sér í neyslu heimilanna
en að litlu leyti í auknum spamaði.
Nærtækasta markmiðið á sviði efna-
hagsmála væri að treysta áframhald-
andi hagvöxt, aukna atvinnu og vax-
andi kaupmátt. Mikilvægasta for-
senda þess væri að varðveita stöðug-
leikann.
Davíð sagði að afkoma fyrirtækja
hefði ekki verið betri um árabil en
nú og kaupmáttur aukist meira en
um langt skeið. Bjart væri framund-
an í þjóðarbúskapnum og mikilvæga
skýringu í þeim efnum mætti að
hans mati finna í þeim skipulags-
breytingum sem gerðar hefðu verið
á hagkerfinu á undanförnum tíu
árum. Þar ætti hann við það frjáls-
ræði sem ríkti á mikilvægum sviðum,
ekki síst í vaxta-, lána- og gjaldeyris-
málum.
Samanburður á kjörum
Davíð gerði samanburð á kjörum
hér og í nágrannalöndunum að um-
talsefni og sagði að athuganir Þjóð-
hagsstofnunar hefðu leitt í Ijós að
ráðstöfunartekjur íslenskra heimila
væru svipaðar og á Norðurlöndunum
og þeim sist ójafnar skipt. Mikið
hefði verið rætt um launakjör hér á
landi og í Danmörku að undanförnu.
Mikilvægt væri að vanda slíkan
samanburð ogtaka með í reikninginn
verðlag, skatta og félagslega þætti.
Laun væru óvíða hærri en í Dan-
rnörku, en þar hefði tíundi hver
maður gengið atvinnulaus í langan
tíma. Sagðist hann hafa falið Þjóð-
hagsstofnun að vinna ítarlegan sam-
anburð á launum og lífskjörum hér
og þar í landi og væri niðurstaðna
að vænta innan skamms.
í máli forsætisráðherra kom fram
að stefnt sé að því að ljúka lagasetn-
ingu hvað varðar það að gera ríkis-
bankana að hlutafélögum á þessu
ári og einnig hvað varðar nýskipan
sjóðakerfis atvinnuveganna. Lögð sé
megináhersla á það af hálfu ríkis-
stjórnarinnar að atvinnuvegaskipt-
ing sjóðanna verði ótvírætt afnumin
og öll fyrirtæki í hvaða atvinnugrein
sem er eigi jafnan aðgang að sjóða-
kerfinu.
Davíð sagði að þær breytingar
sem væru fyrirhugaðar á lögum um
stéttarfélög og vinnudeilur myndu
þegar fram í sækti styrkja samninga-
gerð og auðvelda aðilum að ná far-
sælli niðurstöðu.
• Ólafur B. Ólafsson var endur-
kjörinn formaður Vinnuveitenda-
sambands Islands á aðalfundi sam-
takanna í gær. Aðrir í tuttugu _
manna framkvæmdastjórn VSI
voru kjörnir: Arnar Sigurmunds-
son, Benedikt Krisljánsson, Bjarn-
ar Ingimarsson, Brynjólfur
Bjarnason, Einar Sveinsson, Geir
Gunnarsson, Gísli Þór Gislason,
Gunnar Svavarsson, Kolbeinn
Kristinsson, Konráð Guðmunds-
son, Kristinn Björnsson, Magnús
Jóhannsson, Sigurður Helgason,
Sigurður G. Pálmason, Stefán
Friðfinnson, Sturlaugur Stur-
laugsson, Sveinn Hjörtur Hjartar-
son, Víglundur Þorsteinsson, sem
var endurkjörinn varaformaður,
Þórður Magnússon og Örn Jó-
hannsson.
• Á aðalfundinum var samþykkt
breyting á lögum samtakanna sem
gerir það að verkum að hér eftir
er óheimilt fyrir þá sem aðild eiga
að VSÍ að falla frá rétti til að bera
ágreiningsmál vegna vinnudeilna
undir dómstóla. Yfirlýsingar þar
um í tengslum við kjarasamninga
eru sagðar marklausar.
• Ákvæðum um vinnudeilusjóð
VSÍ var breytt á aðalfundinum.
Samkvæmt ársreikningi sjóðsins
námu eignir hans 725 milljónum
króna um síðustu áramót og höfðu
vaxið um tæpar 100 milljónir
króna frá árinu áður, en eigið fé
sjóðsins var þá 628 milljónir króna.
• Aðalfundurinn samþykkti
starfsáætlun VSÍ fyrir árið 1996.
Þar kemur fram að komandi kjara-
samningar þurfi að byggjast á yfir-
veguðu mati á efnahagslegum for-
sendum en ekki óskhyggju. Æski-
legt sé að þeir séu til tveggja ára
og hvíli á markmiðum um aukinn
kaupmátt launa á grundvelli auk-
innar framleiðni. Nýfenginn
stöðugleiki i íslensku efnahagslífi
hvíli á því að launakostnaður
hækki ekki að jafnaði meira hér
en í viðskiptalöndunum.
• VSÍ vill hækka lágmarksaldur
þeirra sem eiga rétt á atvinnuleys-
isbótum í 18-20 ár. Það sé óhæfa
að venja ungt fólk á skólaaldri á
atvinnuleysisbætur og iðjuleysi.
Framkvæmdasljóri VSÍ, Þórarinn
V. Þórarinsson, sagði að atvinnu-
leysi mældist mest í hópi 16-19 ára
fólks, en víðast hvar annars staðar
væri fólk á þessum aldri ekki
flokkað með atvinnulausum. Gera
mætti ráð fyrir að 4% atvinnuleysi
hér væri ofmat og réttara væri
að virkt atvinnuleysi væri 1,5-2%.
• Fram kom að verkfallsdögum
fjölgaði mikið í fyrra og íslending-
ar eru aftur komnir í hóp þeirra
þjóða sem eru með flesta verkfalls-
daga eftir að hafa bætt stöðu sína
á þeim vettvangi verulega árin á
undan. Fjölgunina megi einkum
rekja til langvinns verkfalls kenn-
ara, en verkfallsfjarvistir námu
einum og hálfum degi að meðal-
tali á mann í fyrra.
• Hjá framkvæmdastjóra VSÍ kom
fram að samtökin hlytu að kalla
eftir efndum á fyrirheitum sljórn-
valda um að reglur um innflutning
á grænmeti, sem settar voru í
tengslum við gildistöku GATT-
samkomulagsins, verði endurskoð-
aðar. Hann sagði að sú verndun
sem reglurnar fælu í sér fyrir inn-
lenda framleiðendur gerðu það að
verkum að ekkert verðlagsaðhald
væri í innflutningnum. Afleiðingin
væri að verðþróun á grænmeti
hefði verið tíföld á við þróun ann-
ars verðlags í landinu frá gildi-
stöku GATT-samningsins um mitt
síðasta ár.
• í húsnæðismálum vill VSÍ beina
opinberum stuðningi markvissara
að þeim sem eru að kaupa sér sína
fyrstu íbúð. Vaxtabótakerfið, sem
kosti þrjá milljarða króna á ári,
sé hluti af jaðarskattavandanum
og því þurfi í stað núverandi kerf-
is að taka upp ótekjutengdar hús-
næðisbætur á ný eða skattaafslátt
í tiltekinn árafjölda að ákveðnu
hámarki.
Morgunblaðið/Friðþjófur Helgason
Þröngt mega
sáttir veiða
TOGARINN Akraberg er
einn af tugum íslenskra
togara sem eltast við
karfann á Reykjanes-
hrygg og Leifur stýrimaður bregð-
ur sjónaukanum upp í brúnni, til
að fylgjast með öðrum skipum á
svæðinu og ef til vill veitir ekkert
af sjónauka til að fylgjast með starf-
inu um borð í svo stóru skipi. Akra-
berg er í eigu útgerðarfélagsins
Framheija í Færeyjum, en togarinn
er að hluta í eigu Islendinga, því
Samheiji hf. á Akureyri á 40% hlut
í færeysku útgerðinni. Akrabergið
var við þorsk- og ýsuveiðar í Bar-
entshafi í tvo og hálfan mánuð,
áður en haldið var á karfaveiðar.

rpOGARASJÓMENN á Reykja-
A neshrygg hafa ekki þurft að
kvarta undan aflabrögðunum und-
anfarið. Þó er misjafnt hversu stór
köstin eru, en oftast fá togararnir
um 20-50 tonn í hali. Það er þó
ekki endilega keppikeflið að fá
allt að 50 tonnum í einu, því
vinnslu- og frystigetan verður að
vera mikil til að ráða við svo mik-
inn afla á skömmum tíma. Ekki
skal giskað á það hér hve mikið er
í trollpokanum sem skipveijar á
Vigra RE búa sig undir að losa inn
á dekkið.
AMIÐUNUM á Reykjaneshrygg
er hver togarinn upp við ann-
an, enda hafa smávægileg vanda-
mál komið upp, til dæmis trollpoki
eins togara krækst í toghlera ann-
ars í öllum hamaganginum. Þröngt
mega þó sáttir veiða og yfirleitt
er samkomulagið á Reykjanes-
hrygg með ágætum, þótt stundum
sé það undarleg blanda islensku,
færeysku, rússnesku, spænsku og
fleiri tungumála sem ómar úr tal-
stöðinni. Þegar þessari mynd var
smellt af voru átta togarar sjáan-
legir aftur af þeim níunda.
ÞAÐ ER líf og fjör á dekkinu
á Sigli SI þegar trollpokinn
hefur spýtt aflanum úr sér. Karf-
inn streymir niður í lestar skipsins
og skipveijar gæta þess að það
gangi hratt og örugglega. Land-
krabbar myndu sjálfsagt telja að
verkfærin, sem skipveijar beita,
væru ætluð til snjómoksturs, en
þau reynast ekki síður vel á mok-
aflann. Siglir er í annarri veiði-
ferð sinni á karfamiðunum. Eftir
fyrri ferðina kom Siglir færandi
hendi til hafnar, með 250 tonn af
vænum karfa, eða alls 350 tonn
af afurðum; karfa, mjöli og lýsi.
IIÐRUM togaraima er um að lit-
ast eins og í vel búnum frysti-
húsum. Vigri RE er eitt þessara
öflugu, fljótandi frystihúsa. Þar
mega menn hafa sig alla við að
hausa og heilfrysta karfann. Það
þýðir ekkert að ætla sér að slá slöku
við, því sífellt bætist við aflann.